SPREKEN OVER SEKSUALITEIT IN DE CONTEXT VAN PIJN: WAT NA DE PIJNLIJKE STILTE...?!

Transcriptie

1 SPREKEN OVER SEKSUALITEIT IN DE CONTEXT VAN PIJN: WAT NA DE PIJNLIJKE STILTE...?! Paul Enzlin Instituut voor Familiale en seksuologische Wetenschappen (KU Leuven) Centrum voor klinische seksuologie en Sekstherapie (UPC KU Leuven)

2 DOEL Samen met jullie nadenken over het verband tussen pijn, seksualiteit en relaties? Wat is pijn? Wat is seksualiteit? Wat is het verband tussen beide? Wat is jullie rol als pijnverpleegkundigen in het ter sprake brengen van seksualiteit?

3 WAT IS PIJN? Waarover gaat pijn hebben? Wat zijn jouw eerste gedachten en associaties bij de woorden: pijn pijn hebben een partner met pijn hebben?

4 WAT IS PIJN? - aanvaarding van pijn - onaangename emotionele ervaring - rouw, verdriet - depressie - schaamte - angst i.v.m. progressie - naar de dokter gaan - dieet - beperkingen in bewegen - medicatie nemen - vermoeidheid - fysieke pijn - onaangename lichamelijke ervaring - steun van de familie, partner - wat doe je met feesten - isolatie - minder kansen qua werk - ziekteverzekering

5 WAT IS PIJN? Psychologie Gedrag P ij N Biologie Cultuur

6 WAT IS SEKSUALITEIT? Wat is seksualiteit? Waarmee heeft seksualiteit te maken? Waar denk je aan als je aan seksualiteit denkt?

7 Wat is seksualiteit? - relatie - intimiteit - liefde - vertrouwen - binding - macht - schaamte - lichamelijkheid - geslacht - voortplanting - anticonceptie - vrijen - geslachtgemeenschap - masturbatie - experimenteren - hulpmiddelen - religie - opvoeding - wetten - recht - media

8 WAT IS SEKSUALITEIT? S E K S U A L I T E I T Psychologie Biologie Gedrag Cultuur

9 PIJN EN SEKSUALITEIT EENVOUDIG OF COMPLEX VERBAND? cultuur gedrag biologie PIJN psychologie biologie SEKSUALITEIT psychologie cultuur gedrag

10 PIJN EN SEKSUALITEIT EENVOUDIG OF COMPLEX VERBAND? gedrag cultuur biologie biologie cultuur gedrag psychologie PIJN SEKSUALITEIT psychologie partner partner patiënt? patiënt psychologie PIJN SEKSUALITEIT psychologie gedrag cultuur biologie biologie cultuur gedrag

11 SEKSUALITEIT EN PIJN Uitgangspunt seksualiteit is een complex fenomeen waarin biologische, psychologische, relationele en culturele factoren een rol spelen pijn verwijst naar een aantal biologische symptomen, maar kan evenzeer grote psychologische, relationele of sociale gevolgen met zich meebrengen Uitnodiging denk aan pijn en tracht zelf mee te denken in termen van het werkmodel

12 Fysieke conditie Seksueel functioneren Seksualiteitsbeleving Psychologisch welzijn Relatie

13 Therapietrouw Fysieke conditie Ziekte/pijn Therapietrouw Psychologisch welzijn

14 pijn Behandeling pijn Therapietrouw Fysieke conditie Behandeling Ziekte / pijn Seksueel functioneren Seksualiteitsbeleving Therapietrouw Psychologisch welzijn Behandeling Relatie Acceptatie

15 ZIEKTE / PIJN

16 pijn Behandeling pijn Therapietrouw Fysieke conditie Behandeling Ziekte Therapietrouw Psychologisch welzijn Behandeling Seksueel functioneren Seksualiteitsbeleving Relatie Acceptatie

17 CHRONISCHE PIJN Acute en subacute pijn daling van seksueel verlangen =//= seksueel probleem bijv. tandpijn, schaafwonde, griep, buikpijn versus Subacute en chronische pijn tijdelijke of permanente negatieve invloed op seksueel functioneren

18 CHRONISCHE PIJN Type pijn directe impact indirecte impact iatrogene impact op seksueel functioneren op seksualiteitsbeleving tijdelijke of permanente invloed

19 CHRONISCHE PIJN Type pijn Verloop van de pijn stabiel psychologische aanpassing incalculeren van pijn in het leven in het algemeen en voor seksualiteit in het bijzonder progressief permanente psychologische aanpassing vereist in functie van de evolutie van de ziekte/pijn en de gevolgen ervan op seksueel functioneren en seksualiteitsbeleving

20 PSYCHOLOGISCHE ASPECTEN

21 Pijn Behandeling Pijn Therapietrouw Fysieke conditie Behandeling Ziekte Therapietrouw Psychologisch welzijn Behandeling Seksueel functioneren Seksualiteitsbeleving Relatie Acceptatie

22 PSYCHOLOGISCHE ASPECTEN Aanvaarden van de pijn de initiële crisis bij de diagnose/operatie aanvaarding is echter een levenslange opdracht leven met de diagnose leven met de behandeling leven met de verwikkelingen leven met de kans op herval of opstoten levens- en gezinsperspectief aanvaarding wordt beïnvloed door individuele verschillen, sociale omgevingssteun, stress,

23 PSYCHOLOGISCHE ASPECTEN Pijn kan een invloed hebben op psychologisch well-being aanpassingsproblemen - aanpassingsstoornis psychopathologie lichaamsbeeld vragen rond functioneren van het lichaam, boosheid op het lichaam zelfwaardegevoel vragen rond opnemen van diverse sociale rollen individuele coping en aanpassingsvaardigheden persoonlijke betekenis van seksualiteit varieert afhankelijk van leeftijd, levensfase, gender, persoonlijkheid, opvoeding en cultuur

24 RELATIONELE ASPECTEN

25 Ziekteactiviteit Behandeling Stoma Therapietrouw Fysieke conditie Behandeling Ziekte Seksueel functioneren Seksualiteitsbeleving Therapietrouw Psychologisch welzijn Behandeling Relatie Acceptatie

26 PSYCHOLOGISCHE ASPECTEN VOOR DE ANDEREN Aanvaarden van de pijn de initiële crisis bij de diagnose/operatie aanvaarding is echter een levenslange opdracht leven met de diagnose leven met de behandeling leven met de verwikkelingen leven met de kans op herval of opstoten levens- en gezinsperspectief aanvaarding wordt beïnvloed door individuele verschillen, sociale omgevingssteun, stress,

27 PSYCHOLOGISCHE ASPECTEN VAN DE ANDEREN Pijn bij de partner kan een invloed hebben op psychologisch well-being van de partner bepaalt mee psychologisch well-being en aanpassing van de pijnpatiënt rouwarbeid afscheid nemen van de gezonde partner aanpassingsvermogen aan de nieuwe situatie wijzigingen in rol- en taakverdeling. de levenskwaliteit van de partner Beperkingen en onzekerheden eigen vrijheden zichzelf aan de kant schuiven communicatie, schuldgevoelens, minder kans op impulsiviteit, evenwicht tussen togetherness en separateness Om voor de andere te kunnen zorgen, moet je ook goed voor jezelf (laten) zorgen!

28 RELATIONELE ASPECTEN Relationele vaardigheden communicatie, sociale vaardigheden, probleemoplossend vermogen heeft een invloed op de wijze waarop de veranderingen in een koppel zullen worden verwerkt Rolverandering en rolverwarring ernstige lichamelijke aandoeningen kunnen leiden tot rolverwarring waarbij de zorgende partner soms persoonlijk in conflict komt om de verzorgde partner als een seksuele partner te zien

29 RELATIONELE ASPECTEN Belang/betekenis van seksualiteit in de relatie varieert afhankelijk van duur, gezinsfase, gezinscultuur, relatiekwaliteit functie van het seksueel probleem seksueel probleem = seksueel probleem? seksueel probleem = symptoom van een onderliggend probleem? belangrijke factoren hoe was de seksuele relatie vóór de diagnose /pijn? wat moet er nu veranderen? zoektocht naar een nieuw evenwicht (zorg en liefde) een aandoening/pijn beïnvloedt de partnerrelatie, maar zou deze niet compleet mogen bepalen

30 CONCLUSIE Relatie tussen chronische ziekte /stoma en seksualiteit = complex Conceptueel raamwerk = een goede basis/richtlijn voor zowel diagnose, behandeling en onderzoek een aanzet om met patiënten een gesprek te hebben over hoe pijn het leven van beide partners heeft overhoop gehaald

31 EN HOE DOE JE DAT DAN?

32 SEKSUELE HULPVERLENING alg. basisvoorwaarden voor hulpverlening respect, veiligheid en zorgvuldigheid positieve en open houding tav seksualiteit bewust-zijn normen, waarden en grenzen het ernstig nemen van seksuele problemen onnodige problemen, luxeproblemen gedragsregels bij sekscounseling emotionele intimiteit professionele, menselijke betrokkenheid overdracht en tegen-overdracht lichamelijke intimiteit

33 PROBLEEMVERKENNING directe of indirecte vraag ruimte creëren voor een gesprek rond seksualiteit informatiebrochures laten rondslingeren folders en affiches ophangen ernaar vragen praten over praten over seks en woordgebruik de reden en de noodzaak van intieme vragen toelichten eerst open vragen en dan gerichte gesloten vragen doel: verhelderen of er een klacht is én of ze hulp willen

34 PROBLEEMVERKENNING ALGEMEEN Openingszin Patiënt geeft het probleem aan: Als ik het goed hoor, zeg je me net dat er een probleem is op het vlak van seksualiteit? Hoe zou je dat probleem precies omschrijven? Seksualiteit is zo n breed domein, waarover gaat het precies? Gaat het om een probleem van zin (goesting) om te vrijen, gaat het om erectie/ niet vochtig worden van de vagina, orgasme (klaar komen), ejaculatie, bevrediging, tevredenheid

35 PROBLEEMVERKENNING ALGEMEEN Openingszin HV geeft het probleem aan: Ik weet dat mensen met (aandoening) wel eens last hebben van seksuele problemen, dus als er een probleem zou zijn ben ik bereid om dat eens te bekijken en kunnen we misschien samen op zoek gaan naar een oplossing Eén van de mogelijke bijwerkingen van deze (medicatie) is dat er invloed kan zijn op het seksueel functioneren. Ik zeg dat om u te helpen om de medicatie te blijven nemen, maar ook omdat wanneer er een probleem zou zijn, we kunnen kijken naar mogelijkheden voor hulp Het is gekend dat die (ingreep) soms onbedoeld een invloed kan hebben op seksualiteit. Is er bij u na die ingreep iets veranderd op dit vlak?

36 EN WAT IS MIJN ROL ALS PIJNVERPLEEGKUNDIGE?

37 IS SEKSUELE HULPVERLENING NODIG? Opdracht Zoek naar: redenen om iets rond seksualiteitsbeleving te doen in jouw praktijk als? redenen om niets rond seksualiteitsbeleving te doen in jouw praktijk als?

38 ONDERZOEK Seksuele anamnese dysforie expliciete redenen Algemeen geen tijd leeftijd en geslacht aanwezigheid van een derde (bv. de partner, ouders,...) culturele verschillen,... Patiënt irrelevant voor de klacht waarmee de patiënt komt de patiënt vraagt er nooit naar patiënten zullen het zelf wel uitzoeken,... Zelf ik respecteer de privacy van mijn patiënten ik wil patiënten niet voor het hoofd stoten, bruskeren ik ben er niet voor opgeleid,...

39 ONDERZOEK Seksuele anamnese dysforie verborgen agenda achter deze redenen ik praat nooit over seksualiteit ik voel me er ongemakkelijk bij als ik een probleem vind, hoe moet ik dat dan oplossen? => persoonlijke visie en attitude tav. seksualiteit

40 IKZELF EN SEKSUALITEIT belangrijk zich bewust te zijn van op welke manier men zich verhoudt tav seksualiteit persoonlijke visie ten aanzien van seksualiteit wordt bepaald en beïnvloed door opvoeding persoonlijke ervaring maatschappelijke en culturele waarden en normen denkbeelden, overtuiging over seksualiteitsbeleving continuüm erotofiel vs. erotofoob - voor zichzelf permissief vs. restrictief - voor de patiënten

41 Ikzelf en seksualiteit continuüm Erotofoob Erotofiel Restrictief Permissief 0 100

42 PLISSIT - MODEL Intensive therapy Specific Suggestions Limited Information Permission giving

43 RANDVOORWAARDEN Opdracht: Denk voor jezelf even na wat de gevolgen zouden zijn indien je meer tijd zou maken voor seksuele problemen in je praktijk? Wat zou er gebeuren als je het zou doen? Wat heb je nodig om dat te kunnen doen?

44 ALS JIJ HET DOET,... begin met kleine stappen voor jezelf voor de patiënt verwacht niet te veel van jezelf van de patiënt informeer jezelf over mogelijke behandelingen doorverwijzers

45 ... KAN DE CLIËNT/ PATIËNT HET DAN OOK? 0 ja 0 neen 0 hij/zij moet het ook nog leren

46