Themabijeenkomst CCUVN 14 september 2017 Vermoeidheid en pijn bij IBD

Transcriptie

1 Themabijeenkomst CCUVN 14 september 2017 Vermoeidheid en pijn bij IBD

2 Vermoeidheid en pijn bij IBD Behandelmogelijkheden Medische Psychologie Hanneke Robben Klinisch Psycholoog-Psychotherapeut

3 IBD en vermoeidheid/pijn Vermoeidheid en pijn spelen vaak een grote rol in het leven van een IBD patiënt. Vaak spelen de klachten op tijdens een opvlamming, maar de klachten zijn ook regelmatig aanwezig wanneer de ziekte in remissie is Soms is er een duidelijke medische verklaring (actieve ontsteking, ijzertekort, verstoorde slaap) en behandeling voor de klachten, maar vaak is dat helaas niet het geval. De klachten belemmeren de patiënt in het dagelijkse functioneren. Het hebben van een chronische aandoening vraagt om een aanpassing in levensstijl en copingstijl en dat is niet gemakkelijk.

4 IBD en vermoeidheid/pijn Naast de lichamelijke klachten kunnen er ook psychische klachten ontstaan: Angstklachten (angst voor de toekomst, angst voor behandelingen) Boosheid en verdriet ( waarom ik?, de omgeving begrijpt me niet ) Stemmingsklachten (acceptatieproblemen, slaapproblemen, soms ook als gevolg van medicatiegebruik) Gevoelens van schaamte (focus op toilet, vermijdingsgedrag) Psychische klachten leiden tot een verhoogd stress niveau. Een verhoogd stress niveau heeft een negatief effect op de lichamelijke (én psychische) klachten. Op deze manier kan een vicieuze cirkel, dan wel negatieve spiraal ontstaan.

5 Luisteren naar je lichaam Luisteren naar je lichaam is een veel gehoord advies. Maar. Hoe doe je dat? Luisteren? Wat hoor je dan? Hoe interpreteer je wat je hoort en wat doe je daarmee? Misschien wil je het helemaal niet horen, wat je lijf te vertellen heeft. Of versta je het niet goed? En moet je wel altijd luisteren naar je lichaam? Sommige patiënten gaan door zoals ze altijd deden, anderen vallen stil. Het zoeken en hervinden van een nieuwe balans is moeilijk, maar wel heel belangrijk. De klachten reageren vaak positief op een nieuw evenwicht waarbij belasting en belastbaarheid weer meer in balans zijn.

6

7 Acceptatie versus integratie Er wordt soms gemakkelijk gezegd: je moet het maar accepteren. De vraag is of accepteren het juiste woord is. Het is namelijk moeilijk om iets te accepteren waar je niet voor hebt gekozen, dat je gratis en voor niets hebt gekregen en waar je ook nog eens veel last van hebt. Maar misschien is het wél mogelijk om te onderzoeken hoe je het hebben van een chronische aandoening én de gevolgen daarvan kan integreren in de verschillende levensgebieden. Met als doel de kwaliteit van leven te verbeteren.

8 Wanneer komt de Medisch Psycholoog in beeld? De Medisch Specialist kan de patiënt verwijzen naar de Medisch Psycholoog wanneer de last van de aandoening groter is geworden, of dreigt de worden, dan de draagkracht. De verwijzing kan op advies van de Medisch Specialist of Verpleegkundig Specialist. De patiënt kan de wens voor verwijzing ook zelf aangeven aan de arts. Voor patiënten kan het een drempel zijn. Het woord psycholoog roept vaak allerlei associaties op Ik ben toch niet gek, Het zit niet tussen mijn oren, Ik heb toch echt een ziekte. Dit klopt allemaal. Maar de Medisch Psycholoog kan wel meedenken en adviezen geven over het integreren van de aandoening in het dagelijkse functioneren, waardoor kwaliteit van leven kan verbeteren.

9 Intake medisch psycholoog Tijdens het intakegesprek wordt allereerst de ziektegeschiedenis in kaart gebracht. Daarna wordt stil gestaan bij de huidige klachten en gevolgen/impact daarvan op het lichamelijk en psychisch functioneren. Ook wordt gevraagd naar de persoonlijke omstandigheden en eventuele ingrijpende gebeurtenissen. Er wordt onderzocht welke factoren op dit moment de klachten mogelijk negatief beïnvloeden. En er wordt aandacht gegeven aan de factoren die een positief effect hebben op de klachten.

10 Start behandeling Als de factoren die de klachten beïnvloeden goed in kaart zijn gebracht, de hulpvraag van de patiënt helder is en de patiënt gemotiveerd is voor psychologische behandeling wordt er gestart met een (kortdurende) behandeling. Als echter vóór de diagnose Crohn of Colitis Ulcerosa al ernstige psychische klachten waren, of de huidige psychische klachten zijn zeer ernstig van aard, dan kan de Medisch Psycholoog adviseren om te verwijzen naar bijvoorbeeld een GGZ instelling.

11 Doel behandeling (H)erkennen van de klachten door jezelf en de omgeving Bewuste dagindeling- en structuur leren aanbrengen Lichamelijk actief zijn (binnen grenzen) Verbeteren stemming Beter hanteren van het hebben van een chronische aandoening met de gevolgen die daarbij (kunnen) horen (vergroten zelfmanagement) Verbeteren van kwaliteit van leven!

12 Behandelmethoden Psycho-educatie (meer inzicht in ziekte en verbeteren van copingstijl) Ontspanningsoefeningen (stressmanagement) Mindfulness Training Cognitieve gedragstherapie (gedachten, gevoel, gedrag, gewenst gedrag) EMDR (Eye Movement en Desensitisation Reprocessing)

13

14 Boekentips

15 Bronnen Handboek psychologische interventies bij chronisch-somatische aandoeningen Redactie: G. Pool, F. Heuvel, A. Van Rachor & R. Sanderman, 2004 Psychologische geneeskunde Behavioural Medicine Redactie: A. Kaptein, R. Beunderman, J. Dekker & A. Vingerhoets Internetsite van CCUVN Wetenschapswinkel Geneeskunde en Volksgezondheid UMCG. N. Penninga, September 2009