Het gevolgenmodel. SOLK Carolien Kruyff, GZ-psycholoog Praktijk Kruyff, Den Haag

Transcriptie

1 Het gevolgenmodel Behandeling van kinderen en jongeren met Somatisch On-(voldoende) verklaarde Lichamelijke Klachten: SOLK Carolien Kruyff, GZ-psycholoog Praktijk Kruyff, Den Haag 6 november 2014

2 Lichamelijke klachten Zo n 85 % van de bevolking heeft elke week één of meer lichamelijke klachten (Mayon e.a. 1995) Als de klachten aanhouden of als je ongerust bent: naar de huisarts. Bij 20 % van de patiënten: Geen verklaring Bij ongerustheid: naar de medisch specialist % alsnog geen verklaring ( 5 à 11 patiënten) Verwijzing naar GGZ 2

3 Maar.. Verwijzing naar GGZ door huisarts of specialist is voor patiënt en ouders vaak onbegrijpelijk en teleurstellend. Het zit niet tussen de oren! Om die reden is het gevolgenmodel ontwikkeld. R. Descartes

4 VOOR WIE IS HET GEVOLGENMODEL BEDOELD? Kinderen en jongeren met uiteenlopende lichamelijke klachten, - die na uitgebreid medisch onderzoek niet (voldoende) verklaard kunnen worden, - waarbij kind en ouders niet gerustgesteld zijn en - die leiden tot ernstige belemmeringen in het dagelijks functioneren 4

5 Somatisch (on)-voldoende verklaarde lichamelijke klachten Pijnklachten: hoofdpijn, buikpijn, pijn in gewrichten en/of ledematen Duizeligheid Problemen met zien Problemen met lopen 5

6 Kenmerken van SOLK SOLK verschillen niet van lichamelijke klachten Er is ook geen onderscheid op basis van oorzaak of aanleiding Er is wel verschil in het verloop van de klachten: SOLK blijven bestaan terwijl de aanleiding tot het optreden van de klachten is verdwenen Kans op spontaan herstel neemt af naarmate de klachten langer bestaan 6

7 Medische diagnoses Gastro-enteroloog: Prikkelbare darmsyndroom Arts voor Infectieziekten: Chronisch vermoeidheidsyndroom Cardioloog: Onverklaarde pijn op de borst Reumatoloog: Fibromyalgie Neuroloog: Spanningshoofdpijn 7

8 Somatoformestoornissen DSM IV Pijnstoornis Conversiestoornis uitval van beweging en/of van zintuigen Ongedifferentieerde somatoformestoornis bijvoorbeeld: chronisch moe Klachten bestaan langer dan 6 maanden en leiden tot ernstige beperkingen in het dagelijks functioneren Ook combinaties en verschuivingen zijn mogelijk In alle gevallen is het gevolgenmodel bruikbaar 8

9 Casus Frank 13-jarige jongen, tweede zoon uit een compleet gezin met drie kinderen, waarvan beide ouders hoogopgeleid zijn. In november in de brugklas gevallen na een botsing met een teamgenoot op het voetbalveld: enkel verzwikt. Sindsdien: aanhoudend ernstige pijnklachten en verlammingsverschijnselen Sindsdien: -geen voetbal meer - heel veel schoolverzuim. Ouders en kind zijn overtuigd van een medisch-neurologisch probleem Neuroloog verwijst na intensief onderzoek en ziekenhuisopname naar GGZ. 9

10 Gevolgenmodel Protocol voor diagnostiek en behandeling van kinderen en jongeren met SOLK In 1995 ontwikkeld door A. Speckensvoor volwassenen en in 2004 aangepast voor kinderen en jongeren door C. de Roos en Y. van Rood Ontwikkeld vanuit cognitief-gedragstherapeutischevisie maar behandeling kan ook andere interventies omvatten Behandeling is evidence-based Basis is de erkenning van het bestaan van de lichamelijke klacht, ook al is er geen oorzaak gevonden. Interventie bestaat uit: * Diagnostiek(van de klachten en de gevolgen!) en * Opstellen van behandelingsplan 10

11 Oorzaak en Gevolg Er is zelden sprake van een aantoonbaar (causaal) verband tussen veronderstelde oorzaken van de klacht en de klacht. Voor werken aan de gevolgenvan de klacht is er vaak een betere motivatie dan voor werken aan mogelijke oorzaken van de klacht 11

12 gevolgenmodel, kenmerken De klacht als uitgangspunt nemen Doel: Optimaliseren van omstandigheden voor herstel van de klachten Gezin als context voor behandeling 12

13 Voorwaarden voor slagen van de behandeling Van Rood e.a.: - De belangrijkste in stand houdende factoren zijn geselecteerd voor behandeling - Deze gevolgen kunnen met behulp van de gekozen interventies positief worden behandeld - De patiënt en zijn ouders zijn bereid het behandelaanbod te accepteren 13

14 Gevolgenmodel, werkwijze Inventarisatie van - De huidige klachten, het ontstaan en het beloop, frequentie, duur en intensiteit - Ideeën over de klachten - Betekenis van de klachten - Cognitief-emotionele gevolgen van de klachten - Gedragsmatige gevolgen van de klachten - Lichamelijke gevolgen van de klachten - Sociale gevolgen van de klachten + Stemming + Ontwikkelingsanamnese 14

15 Model van de klachten Klacht: Ideeën over de klacht van... Betekenis van de klacht voor Cognitieve en Emotionele gevolgen Gedragsmatige gevolgen Lichamelijke gevolgen Sociale gevolgen Vicieuze cirkel 15

16 Model van de klachten van Frank Klacht: Verlammingsverschijnselen en pijn in de benen, extreme vermoeidheid. Ideeën over de klacht van Idee:en BIiIIdeeiiiiiiPIk Betekenis van ikppi de klacht voor Petra:ëni i Cognitieve en Emotionele gevolgen Voor Frank: Voor zijn moeder: Voor zijn vader Voor zijn broer: Gedragsmatige gevolgen Voor Frank: Voor zijn moeder: Voor zijn vader: Voor zijn broer Lichamelijke gevolgen Voor Frank:. Voor moeder: Sociale gevolgen Voor Frank: Voor zijn moeder: Voor zijn moeder Voor zijn vader Vicieuze cirkel 16

17 3 veel voorkomende patronen Catastroferendegedachten, monitoringvan lichaam, angst en vermijdingsgedrag Niet-accepterende gedachten, boosheid, doorzetten Defaitistische gedachten, sombere stemming, zorgen, zich terugtrekken 17

18 Modules in de behandeling 1 Ideeën over de klacht: - Psycho-educatie -Verwerken van onverwerkte emoties -Vervangen van dysfunctionelecognities cognities door functionele cognities 18

19 Modules in de behandeling 2 Cognitief-Emotionele gevolgen van de klacht: Dysfunctionele gedachten tackelen Negatieve gevoelens veranderen in positieve gevoelens 19

20 Modules in de behandeling 3 Gedragsmatige gevolgen van de klacht: - Dagritmeschema met afwisseling van actieve en rustmomenten. - Reïntegratieplanvoor school, in nauwe samenwerking met de school - Opbouw van lichamelijke conditie, zo mogelijk in samenwerking met fysiotherapie 20

21 Modules in de behandeling 4 Sociale gevolgen van de klacht: - Stimuleren om weer actief contacten te leggen, niet alleen via de sociale media! 21

22 En uiteindelijk blijkt dat. Ouders iets te hoge verwachtingen hebben van Frank s cognitieve en sportieve mogelijkheden Frank lijdt aan grote faalangst, zowel cognitieve faalangst waarbij hij blokkeert bij proefwerken, als aan sociale faalangst waarbij hij steeds het gevoel heeft de mindere te zijn. Deze psychologische factoren worden nu bespreekbaar. 22

23 Tot slot. Tempo: optimisme vasthouden en doorpakken Actieve rol als behandelaar Intensief: elke week een afspraak in de beginfase Goede afstemming tussen psycholoog, school en arts Timing: wanneer aanvullende diagnostiek? wanneer terugverwijzing naar arts? Volhouden: Aandacht blijven besteden aan motivatie, aan de behandelrelatie, aan weer optredende weerstand 23