Overzicht. Het werkt hier beneden niet meer zo goed 16/04/2013. Kennis. Attitude. Gespreksvaardigheden. Inge Paesschierssens - Week van de

Transcriptie

1 Het werkt hier beneden niet meer zo goed Omgaan met seksualiteit en intimiteit bij ouderen 1 Verpleegkundigen en Vroedvrouwen- 2 Overzicht Kennis Attitude Gespreksvaardigheden de 1

2 1. KENNIS 3 Verpleegkundigen en Vroedvrouwen- 4 Overzicht 1. Wat is seksualiteit? 2. Seksualiteit en ouder worden 3. Gezondheidsbevorderende aspecten van seksualiteit 4. Recht van de patiënt op seksuele gezondheid 5. Seksuele alternatieve hulpverlening 6. Zelfkennis 7. Gevolgen van medicatie op seksualiteit de 2

3 5 1. Wat is seksualiteit? 4 pijlers/dimensies: Relatie Lust Voortplanting Institutionele dimensie 6 2. Seksualiteit en ouder worden: relatiedimensie Betekenis van seksualiteit verandert met het ouder worden: Van prestatiegerichte seksualiteit naar intimiteitgerichte seksualiteit: liefkozen, tederheid, trouw, knuffelen, strelen, gestreeld worden, zoenen, gewoon dicht bij elkaar liggen, Emotionele veiligheid en loyaliteit worden (nog) belangrijker, vooral voor vrouwen de 3

4 7 2. Seksualiteit en ouder worden: lustdimensie Lustfysiologie: seksuele responscyclus Masters en Johnson, Kaplan Onderzoek naar anatomie en fysiologie van de seksuele reactiecyclus (vanaf 1954) Belangrijk onderzoek voor hedendaagse behandelingen van seksuele stoornissen 8 Seksuele responscyclus de 4

5 9 2. Seksualiteit en ouder worden: lustdimensie Vrouwen: Elke fase van de seksuele responscyclus duurt langer, muv het orgasme. Na menopauze: door verminderde oestrogenenproductie, risico op: Atrofie van de vaginawand Minder snelle lubricatie Ev. dyspareunie bij coïtus Seksualiteit en ouder worden: lustdimensie Vrouwen: Duur van het orgasme neemt (soms) af Intensiteit van het orgasme neemt (soms)af Ouder wordende vrouwen blijven volledig in staat tot seksueel verlangen en beleven van een orgasme, vooral als ze regelmatig seksueel actief blijft. de 5

6 11 2. Seksualiteit en ouder worden: lustdimensie Mannen: Elke fase van de seksuele responscyclus duurt langer, uitgezonderd het orgasme. Hebben meer tijd nodig om tot een erectie te komen, penis heeft meer rechtstreekse stimulatie nodig om hard te worden Seksualiteit en ouder worden: lustdimensie Mannen: Erectie is minder hard en stevig Ejaculatie is niet meer zo krachtig Voortdurende spermaproductie tot na 90j en ouder Minder zaadcellen in het ejaculaat Minder krachtige behoefte om tot een orgasme te komen de 6

7 13 2. Seksualiteit en ouder worden: lustdimensie Mannen: Langere refractaire periode: het duurt langer voordat een man opnieuw een orgasme kan beleven Blijven dus in staat om, tot op zeer hoge leeftijd, een aangenaam en bevredigend seksleven te ervaren Gezondheidsbevorderend aspect van seksualiteit 1. Seksuele gezondheid 2. Gezondheidsbevorderende seksualiteit de 7

8 Seksuele gezondheid = toestand van fysiek, emotioneel, mentaal en sociaal welzijn, gerelateerd aan seksualiteit (WHO) Onlosmakelijk verbonden met seksuele rechten (geen dwang, discriminatie, geweld, ) Vereist positieve en respectvolle benadering van seksualiteit Gezondheidsbevorderende seksualiteit Relatie ts seksueel actief leven en Mindere kans op acute hartdood Verlaagde incidentie van hartziekten Langere levensduur Betere levenskwaliteit Minder stress Minder depressie de 8

9 Gezondheidsbevorderende seksualiteit Relatie ts seksueel actief leven en Minder suïcide Jonger uiterlijk Minder prostaatkanker Meer spierontspanning Tijdelijke verhoging van de pijngrens bij vrouwen Seks kan gezondheid bevorderen Recht van de patiënt op seksuele gezondheid (WHO) recht op hulp bij het creëren van mogelijkheden van seksualiteit In praktijk: uitdaging voor Instellingen: beleid maken om deze rechten vorm te geven Hulpverleners: verantwoordelijkheid om aandacht te hebben voor de seksuele gezondheid van hun patiënten de 9

10 19 5. Seksuele alternatieve hulpverlening Bv Aditi vzw- Seksualiteit en handicap SAR= Stichting Alternatieve Bemiddeling Sociaal Erotische Bemiddeling Zelfkennis Wat zijn jouw waarden, normen, opvattingen, ervaringen tav seksualiteit en intimiteit? Hoe sta je tegenover seksualiteit bij oudere patiënten/bewoners? Welk gedrag bij je patiënt/ bewoner sta je toe en wat niet? Waarom? de 10

11 21 7. Gevolgen van medicatie op seksualiteit mogelijke nevenwerkingen op seksualiteit van bv. β-blokkers: Afname van het libido Onvermogen om een erectie te krijgen en/of te behouden Vroegtijdig klaarkomen Gevolgen van medicatie op seksualiteit mogelijke nevenwerkingen op seksualiteit van bv. Anti-depressiva- tricyclische AD: Opwindingsproblemen Libidostoornissen Orgasmeproblemen Anti-depressiva- SSRI s Verstoring van het orgasme de 11

12 2. ATTITUDE 23 Verpleegkundigen en Vroedvrouwen- 24 Attitude Respect voor je bewoner/patiënt en zijn/haar familie Respect voor jezelf Openheid Levenslang leren Afgrenzen bv naar seksueel grensoverschrijdend gedrag de 12

13 3. GESPREKS- VAARDIG- HEDEN 25 Verpleegkundigen en Vroedvrouwen Inleiding Overzicht 2. Moeilijke bespreekbaarheid 3. Taalgebruik 4. Gesprekscontext 5. De eerste stap is het moeilijkst 6. Professioneel spreken 7. Seksuologische hulpverlening: PLISSITmodel de 13

14 27 1. Inleiding Meeste patiënten/bewoners en hun partner wachten op de hulpverleners om het thema van seksualiteit en intimiteit ter sprake te brengen. Uitdaging voor verpleegkundigen om dit thema ter sprake te brengen Naar patiënt/bewoner en partner Naar collega s, in het team Moeilijke bespreekbaarheid gebaseerd op J.L. Bender, uit Gianotten e.a. (2008). Seksualiteit bij ziekte en lichamelijke beperking. Van Gorcum. Voor verpleegkundigen: Weinig/geen plaats in de opleiding Ik heb niets te bieden, dus ik begin er beter niet aan Zelden beleid tav seksualiteit als zorggebied Angst voor emoties van de patiënt/bewoner Nieuwsgierig zijn naar seksualiteit van patiënten/bewoners past niet Over seks praten = gevaarlijk (ongewenste seksuele intimiteiten) de 14

15 29 2. Moeilijke bespreekbaarheid Voor patiënten/bewoners Niet geleerd om over seksualiteit te praten seksualiteit is vaak een ongemakkelijk of schaamtevol levensgebied Communicatie over seksualiteit binnen de relatie is vaak moeizaam en zelfs onmogelijk hierover praten = beladen, de partner afvallen, Moeilijke bespreekbaarheid Hierdoor vermijden om over seksualiteit vd patiënt/bewoner te praten Je voelt dat dit niet klopt rationalisaties verpleegkundigen: pat. is te oud, er zijn belangrijker dingen voor pat., hoort niet bij mijn discipline Patiënt: ik word toch niet serieus genomen, er is toch niets aan te doen, niet belangrijk genoeg om de vpk mee lastig te vallen de 15

16 31 3. Taalgebruik: taalstijlen Vormen van taalgebruik die niet geschikt zijn voor een constructief gesprek over seksualiteit en seksuele problemen bv. vage taal, medische taal Wel: heldere, respectvolle taal die de dingen duidelijk benoemt Taalgebruik oefening Welke woorden/uitdrukkingen ken jij voor: Borsten Vagina Penis Vrijen Orgasme Welke zijn hiervan professioneel? de 16

17 33 3. Taalgebruik: algemeen aanvaarde begrippen Knuffelen Vrijen Gemeenschap Opgewonden zijn penis: stijf/slap worden - zin hebben - behoefte hebben - penetratie Vagina of schede: vochtig, nat, droog worden Clitoris, kittelaar Taalgebruik: algemeen aanvaarde begrippen Masturberen- solo-seks Aftrekken (mannen) Vingeren (vrouwen) Orgasme Een hoogtepunt bereiken klaarkomen de 17

18 35 4. Gesprekscontext Context van gesprek moet voorafgaandelijk duidelijk zijn voor jezelf en de patiënt/bewoner: Waarom ik? Als verpleegkundige? Waarom nu? Met welk doel? De eerste stap is het moeilijkst Benaderingen die meestal niet werken: Direct benaderen Rond de pot draaien Wachten op het juiste moment de 18

19 37 5. De eerste stap is het moeilijkst Benaderingen die vaak wél werken: Geleidelijkheid Sterke waarschijnlijkheid Logisch aansluiten Het taboe benoemen Het beleid benoemen Professioneel spreken Alle begin is moeilijk: erken dat praten over S niet gemakkelijk is, noch voor bewoner, noch voor jou als vpk Context moet duidelijk zijn Stel patiënt/bewoner op zijn gemak, neem je tijd Spreek bij voorkeur met patiënt/bewoner en partner samen de 19

20 39 6. Professioneel spreken Formuleer een zin als opstap cfr. benaderingen Vermijd misverstanden, kies voor heldere, respectvolle taal waarbij je je beiden op jullie gemak voelt Professioneel spreken Cave: Verleden van seksueel misbruik Angsten en vooroordelen van bewoner/partner Reeds bestaande seksuele- en/of relatieproblemen Laat ruimte voor diversiteit Erken de eigen grenzen de 20

21 41 6. Professioneel spreken Geef adviezen die je kennis, vaardigheden en attitude niet te boven gaan Geef advies op maat Bespreek wat nog wel mogelijk is, mits ev. wat creativiteit Exploreer betekenissen van seksualiteit en intimiteit Seksuologische hulpverlening: PLISSIT-model niveau 1: permission niveau 2: limited info niveau 3: specific suggestions niveau 4: intensive therapy de 21

22 7. Seksuologische hulpverlening: PLISSIT-model 43 Doel van PLISSIT-model: verschillende niveaus van hulpverlening Hoe ver kan ik voor mezelf gaan in dit model? Niveau 1: mensen krijgen toestemming om erover te spreken! (vpk!) Kijk, hij werkt nog goed, hé, mijn Jefke! 44 Verpleegkundigen en Vroedvrouwen- de 22