Ouderen en seksualiteit, een sexy duo?

Transcriptie

1 Ouderen en seksualiteit, een sexy duo? 30 mei 2018, studiedag ouderenzorg Parnassia Groep door Gertruud Borst en Stef Meijer

2

3 Oefening Delen in 2 tallen Hoe ziet het seksleven van jouw patiënten eruit? Welke gedachten heb je over seks en ouderen? Hoe sta je zelf t.o.v. seksueel actieve ouderen? Hoe hoop je dat jouw seksleven eruit ziet als je 75 bent?

4

5 Uitgangspunten Mensen zijn sociale dieren Levensloop vormt de mens, de mens vormt zijn levensloop in samenhang met betekenisvolle anderen Mensen zijn van conceptie tot dood seksuele wezens, ook als zij niet (meer) seksueel actief zijn in de meest intieme band zal seksualiteit altijd op de een of andere manier betekenis hebben ook bij ouderen is oog en oor voor seksualiteit en de betekenis daarvan onontbeerlijk

6 Belang seksuele tevredenheid Als seks goed gaat, is het een positief, integraal onderdeel van een relatie, maar niet een heel grote factor Wanneer seksualiteit disfunctioneel verloopt of afwezig is, speelt het juist een buitengewoon grote rol

7 Seksualiteit is meer dan gemeenschap verlangen andere handelingen, oraal, manueel solo of samen lichamelijke respons lust, opwinding genderidentiteit seksuele voorkeur voortplanting intimiteit fantasie erotiek seksuele oriëntatie

8

9 Belang van seks voor ouderen Bestendig seksleven beperkt negatieve fysiologische effecten van veroudering Actief seksleven gaat gepaard met hogere mate van levenssatisfactie Behoefte aan aanraking, knuffelen, liefkozen is van alle leeftijden (hechting) Gevoel van vitaliteit Beleven van seksueel en sensueel gevoel Nabijheid van iemand die naar je verlangt en die je liefheeft Positief effect op zelfbeeld Schnarch: gedachten en gevoelens worden meer bepalend Kaplan: fase van verlies en afscheid; seks is een bron die niet verloren hoeft te gaan

10 Veranderingen bij de ouder wordende man Meer tijd nodig voor volledige erectie. erectie minder stevig. medische problemen en psychische druk leiden makkelijker tot erectieproblemen. visuele stimulans alleen niet genoeg, tactiele stimulans nodig, combineren van prikkelbronnen. Bij zaadlozing minder vocht, kracht van uitstoot verminderd, zaadproductie neemt af, orgasme duurt korter Aandrang tot orgasme wordt minder, wens te vrijen blijft, wens tot ejaculeren minder dwingend dan bij jonge mannen. Herstelperiode na orgasme wordt groter Nachtelijke en ochtenderecties treden minder vaak op Adagium: use it or loose it (ook voor vrouwen)

11 Veranderingen bij de ouder wordende vrouw Duurt langer om opgewonden te raken, vaginaslijmvlies wordt minder vochtig en trager Daling hormonen: vaginawand dunner en minder elastisch, risico kleine wondjes, pijnklachten. denk aan glijmiddel Vagina en schaamlippen worden kleiner, vagina zet minder uit, zwelling clitoris wordt geringer Spiercontracties bij orgasme zwakker en minder, duur orgasme korter, herstelperiode blijft hetzelfde, orgastisch vermogen neemt nauwelijks af Vermogen tot seksuele bevrediging op latere leeftijd hangt uiteraard ook af van seksuele ervaring en eerdere activiteiten (ook bij mannen)

12 Nog wat getallen (Brecher 1984) In algemeen blijkt zin in seksuele activiteit (coitus, masturbatie) na 70 af te nemen Boven de 70 blijkt nog 79% van de mannen seksueel actief te zijn, bij vrouwen 75% Tot 70 is 91% van de mannen nog actief, 81% van de vrouwen Afnemen van seksuele activiteit is niet hetzelfde als verminderde seksuele interesse 28% van de mannen en 36% van de vrouwen geeft aan de seksuele kant van de relatie zeer belangrijk te vinden Frequentie neemt af, plezier neemt soms toe doordat men vrijer is en betere informatie heeft dan vroeger

13 Bronnen van seksuele onvrede of problemen Lijf: alle lichamelijke aspecten Repertoire: hoe wordt gevreeën? Psyche: de individuele psychologische geschiedenis Ook: zelfgevoel, zelfwaardering Relatie: systemische/relationele aspecten Maatschappij: normen en waarden

14 Oorzaken seksuele problemen Hormonale veranderingen (pijn bij vrijen, afname zin, afname erectie) Intoxicaties (alcohol, nicotine, medicatie) Psychiatrische problematiek (depressie, dementie, verweduwing) Lichamelijke ziekten, institutionalisering Relationeel (verschillen in vitaliteit en gezondheid; frustratie en jaloezie; verlieservaringen) Systemisch, reacties op nieuwe relaties door kinderen en andere omgeving

15 Casus I Jan 78 en Joke 76 Sjaan: recidief depressieve klachten partner-relatieprobleem prikkelbaarheid actuele klacht, communicatie met echtgenoot Gerrit, het lichamelijk contact, Gerrit vraagt meer op het fysiek vlak dan mevrouw kan geven. Zij ervaart hem als opdringerig en geobsedeerd met het hebben van seks en suggereert dat hij haar verkracht. Bij navraag blijkt dat zij zijn aanhoudende toenadering aldus interpreteert. Gerrit is klein van stuk, begaan met zijn vrouw net als zij heeft hij fysiek geweld in jeugd meegemaakt, hij heeft haar uit huis getrokken en is diep verontwaardigd als hij van verkrachting beschuldigd wordt. Wel erkent hij zijn opdringerig gedrag, omdat zij hem voortdurend afwijst is hij bang dat zij niet meer om hem geeft, het maakt hem achterdochtig en jaloers.

16 De praktijk Wat hielp was aansluiten in taal hoe is het met de sex Signalen waren verwijt aan elkaar je bent er niet voor me Zoeken naar de betekenis van opdringerheid van Gerrit (hou je nog van me) Zoeken naar betekenis van afhouden van Sjaan : ik wil wat anders, kunnen we het daar over hebben aandringen voelt als verkrachting (herhaling) Angst voor verlies van contact Gerrit Benoemen van fysieke problemen samenhangend met leeftijd Macht Sjaan / Onmacht - Gerrit Helpen om de interactie in begrijpelijke termen uit te leggen, elkaar leren lezen Valideren van bespreken van moeilijke/gevoelige dingen als seks

17 Henk-Jan en Astrid

18 Casus II Henk-Jan en Astrid (die haar man besprong) Een vitaal stel, Astrid vitaal, vlot, representatief, intelligente 76-jarige vrouw, deed aan cabaret, Henk-Jan (76) idem vitaal, vlot representatief, accountant, formeel. Gezamenlijk culturele interesses. Astrid niet tevreden, blijft wat diffuus, tot ik vraag of zij ook een bank hebben, als opmaat naar de vraag over de intieme relatie. Henk-Jan zijn vlotte babbel hapert. Bij doorpraten blijkt hij potentieproblemen te hebben die hij voor zijn vrouw verbergt door haar avances te negeren, ontloopt haar in de badkamer, dit wordt door Astrid begrepen als dat hij niet om haar geeft, haar te oud vindt, zij heeft grote moeite met en is gevoelig voor lichamelijke aftakeling, achterliggend : ben ik het nog waard om ook verleid te worden. Henk Jan gaat naar de huisarts voor verder onderzoek, Astrid wil op een andere manier seks met Henk-Jan.

19 De praktijk Wat is intiem hier? Waar vindt dat plaats (de bank?) Open en explorerende vragen Strekt de vitaliteit zich ook uit tot het seksuele leven? Wat zijn jullie opvattingen over vitaal ouder worden? Bespreek wat je ziet. Wat is de onderliggende behoefte, het onderliggende thema hier bij beiden de afnemende fysieke gesteldheid (verlies jeugdigheid), levensfase problematiek

20 Hulp vragen Hulp vragen is moeilijk Ouderen praten (niet, soms) makkelijk over seks Patiënten willen en verwachten initiatief van de hulpverlener Maar ook de hulpverlener zal/kan drempels ervaren Wees alert op indirekte aanwijzingen

21 Drempels en belemmeringen Schroom Te weinig kennis en vaardigheden Vooroordelen bij de hulpverlener en bij de oudere zelf Tegenoverdracht Tijdsdruk/taakverzwaring Patiënt is alleenstaand Patiënt vraagt niets Andere cultuur

22 In gesprek gaan Gewoon doen! Open en concreet Taalgebruik: respectvol, aansluiten, niet verhullen, bij jezelf passend. Vragen om te stellen: Hoe is het met de intimiteit? Hoe kan ik dat zien? Hoe is het effect op de seksualiteit? Hoe gaat dat eigenlijk bij jullie, het vrijen? Hebben jullie/heeft u veranderingen opgemerkt? Wat is een belangrijke verandering?

23 Vervolg Zijn er zorgen of hindernissen die jullie ervaren? Wie begint en hoe? Altijd? Waar? Hoe zit het met opwinding? Hoe ervaren jullie deze? Wat doen jullie eraan? Zijn jullie uit op klaarkomen? En hoe dan? Hoe weten jullie van elkaar wat de ander wil? Heet het seks of zijn jullie dat aanders gaan noemen

24 Vervolg Thema s afwijzing vs vervulling van behoefte aan contact, veiligheid. Er is altijd een relatie tussen seksualiteit/intimiteit en psychiatrisch beeld Seksuele relatie bij ouderen valt altijd te relateren aan de levensfase veranderende beleving minderwaardigheidsgevoelens niet meer meetellen jaloezie op de jeugd, deze thema s bespreekbaar maken is manier/aanloop om ook de intieme relatie te bespreken. Afwijzing is narcistische krenking

25 Andere aanknopingspunten Bij navraag naar fysieke gezondheid, emotionele toestand, relationele situatie ook naar het seksuele aspect vragen ( hoe beinvloedt dit de seksualiteit, de intimiteit ), is het een onderwerp bij de intake? Stilstaan bij en voorlichting geven over mogelijke seksuele gevolgen van de behandeling (medicatie, opname) Genegenheid/gehechtheid/liefde voor elkaar uit zich op latere leeftijd anders, partners lezen elkaar.

26 Gebruik gemaakt van Neeleman, J.F., Sekstherapie met ouderen. in: systeemtherapie jaargang 12 nr. 1 maart Voordracht J.F.Neeleman en M. Emmelkamp februari Liefde en lust in ouderenzorg.