Seksuele opwinding: Een psychofysiologisch perspectief STEPHANIE BOTH

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Seksuele opwinding: Een psychofysiologisch perspectief STEPHANIE BOTH"

Transcriptie

1 Seksuele opwinding: Een psychofysiologisch perspectief STEPHANIE BOTH Polikliniek Psychosomatische Gynaecologie en Seksuologie,, LUMC

2 Inhoud Seks in het lab en context Seksuele respons treedt automatisch op Wat bepaalt seksuele gevoelens bij mannen en vrouwen?

3 Seks is: Lijfelijk Gevoel erectie lubricatie opwinding verlangen ademhaling spierspanning hartslag lust bevrediging extase

4 Wat is psychofysiologisch seksonderzoek? In psychofysiologisch seksonderzoek worden psychofysiologische methoden toegepast bij het bestuderen van seksuele opwinding, met een speciale nadruk op de samenhang tussen subjectieve en fysiologische determinanten van seksuele opwinding.

5 Fysiologische reacties bij seksuele opwinding Algemene emotionele fysiologische reacties: bv toename in hartslag, huidgeleiding, ademhaling, en spierspanning Specifieke seksuele reacties: toename in genitale doorbloeding. Mannen erectie Vrouwen toename volume zwellichamen en sterker doorbloed raken vaginawand (en daardoor lubricatie)

6 Plethysmograaf

7 Plethysmograaf

8

9

10 Barlow rekstrookje

11 Gemiddelde penisomtrek tijdens baseline: mm Gemiddelde omtrek neutrale film: mm

12 Gemiddelde penisomtrek tijdens erotische film: mm

13

14

15 Erotische stimuli Verhalen Fantasie Plaatjes Tactiel (vibratie) Film

16 Mogelijkheden seks in het lab Effect psychologische en farmacologische manipulaties op seksuele respons Relatie genitale respons en seksuele gevoelens Verschillen tussen mensen met en zonder seksuele dysfuncties Sekseverschillen

17 Inhoud Seks in het lab en context Seksuele respons treedt automatisch op Wat bepaalt seksuele gevoelens bij mannen en vrouwen?

18 VAGINAL PULSE AMPLITUDE (VPA) VPA VBV Baseline (1 min.) Erotic film (1 min.) baseline erotic film

19

20 Tuinslang Slang Angst reactie

21 ik vind dit seksueel seks bewust onbewust ik voel opwinding lichamelijke reacties

22 seks bewust onbewust evidentie lichamelijke reacties

23 Emotioneel leren Klassieke conditionering: Conditioneringfase: Conditional stimulus (CS) + Unconditional stimulus (US) Extinctiefase: CS Conditioned response

24 Onbewust emotioneel leren Ohman & Soares (1998) Non-conscious fear conditioning Conditioneringfase: Masked CS + en CS- US pijn stimulus CS- 30 ms CS+ 100 ms Extinctiefase: CS+ Conditioned response CS- CS+ 130 ms

25 Onbewust emotioneel leren Non-conscious sexual conditioning Conditioneringfase: Masked CS + en CS- US genitale vibratie CS- 30 ms CS+ A B 100 ms Extinctiefase: CS+ Conditioned response CS- A B CS+ 130 ms VPA VBV

26 Non-conscious classical conditioning of genital response in women - 17 gezonde vrouwen zonder seksuele problemen Habituatiefase Conditioneringsfase Extinctiefase Herkenning 2 X CS+ 2 X CS- (Random volgorde) 24 X Masked CS+ 24 X Masked CS- (Random volgorde) 12 X CS+ 12 X CS- (Random volgorde) Masked CS+ Masked CS- (Random volgorde) Genitale respons Subjectieve seksuele opwinding

27 Non-conscious classical conditioning of genital response in women Geen herkenning bij gemaskeerde aanbieding Vibratie leidde tot genitale respons Geen sterkere subjectieve opwinding na de conditioneringsfase Both et al., JSM, 2007

28 Non-conscious classical conditioning of genital response in women 3800 Post-conditioneringsfase Extinctiefase Vaginal pulse amplitude (ADU) CS- CS trial 1-4 trial 5-8 trial 8-12 Both et al., JSM, 2007

29 Conclusie Seksuele stimuli kunnen onbewust worden verwerkt Conditionering genitale respons kan onbewust plaatsvinden Voor verandering in subjectieve ervaring is bewuste verwerking noodzakelijk? Both et al., JSM, 2007

30 ik vind dit seksueel seks bewust onbewust ik voel opwinding lichamelijke reacties

31 Determinanten van seksuele opwinding bij vrouwen. Dr. Ellen Laan Relatie genitale respons en subjectieve beleving

32 Correlaties tussen genitale en subjectieve seksuele opwinding: LAAG BIJ VROUWEN HOOG BIJ MANNEN Lijf <-> gevoelens

33 Correlaties tussen genitale en subjectieve seksuele opwinding: LAAG BIJ VROUWEN HOOG BIJ MANNEN Lijf <-> gevoelens HYPOTHESE: Seksuele gevoelens van vrouwen hangen af van evaluatie van context en aard van de stimulus

34 Hoe voelen we? BEWUST PAD: seksuele gevoelens seksuele gevoelens stimulus stimulus ONBEWUST PAD: genitale respons MANNEN genitale respons VROUWEN (Laan & Janssen, 2002)

35 Hoe voelt hij? Ik heb een erectie.. ik ben vast seksueel opgewonden

36 Hoe voelt zij?

Is seks een issue? U C L M

Is seks een issue? U C L M Is seks een issue? w. Drs. H.E de Groot w. Drs.. Tuijnman- Raasveld psycholoog/ seksuoloog Polikliniek Psychosomatische Gynaecologie & Seksuologie Is seks een probleem voor nierpatiënten? Wat weten we

Nadere informatie

Kom op CBT-er: en nu ook de seks!

Kom op CBT-er: en nu ook de seks! Kom op CBT-er: en nu ook de seks! Ellen Laan, Gz-psycholoog, Seksuoloog NVVS, e.t.laan@amc.uva.nl Reinhilde Melles, Klinisch Psycholoog BiG, VGcT, Seksuoloog NVVS reinhilde.melles@mumc.nl Wat moet een

Nadere informatie

Wat is normaal? Anatomie en Fysiologie Seksueel functioneren bij vrouwen. Ph Th M Weijenborg, gynaecoloog

Wat is normaal? Anatomie en Fysiologie Seksueel functioneren bij vrouwen. Ph Th M Weijenborg, gynaecoloog Wat is normaal? Anatomie en Fysiologie Seksueel functioneren bij vrouwen Ph Th M Weijenborg, gynaecoloog Als te groot niet meer dan normaal is Vrouwen met echt te grote schaamlippen zijn heel zeldzaam,

Nadere informatie

De interpersoonlijke dynamieken van seksuele pijn Heeft de aanwezigheid van de partner een invloed op seksuele opwinding en vaginale druk?

De interpersoonlijke dynamieken van seksuele pijn Heeft de aanwezigheid van de partner een invloed op seksuele opwinding en vaginale druk? De interpersoonlijke dynamieken van seksuele pijn Heeft de aanwezigheid van de partner een invloed op seksuele opwinding en vaginale druk? Marieke Dewitte Genitale pijn Biopsychosociale conditie: meeste

Nadere informatie

Plezierig voor hem en haar?

Plezierig voor hem en haar? Plezierig voor hem en haar? Prof. dr. Ellen Laan, gz-psycholoog, seksuoloog NVVS Hoofd Afdeling Seksuologie en Psychosomatische Gynaecologie e.t.laan@amc.uva.nl Wat moet een KP/KNP-er met seks? PREVALENTIE

Nadere informatie

Problemen met het seksueel functioneren

Problemen met het seksueel functioneren Factsheet 2007-4 Problemen met het seksueel functioneren Seksuele gezondheid in Nederland De Rutgers Nisso Groep heeft in 2006 een grootschalige bevolkingsstudie uitgevoerd naar seksuele gezondheid in

Nadere informatie

I FEEL Y. De Huid & Seksualiteit. Rieky Dikmans Arts-Seksuoloog NVVS i.o. Happy Met je Huid Festival

I FEEL Y. De Huid & Seksualiteit. Rieky Dikmans Arts-Seksuoloog NVVS i.o. Happy Met je Huid Festival De Huid & Seksualiteit Rieky Dikmans Arts-Seksuoloog NVVS i.o. Happy Met je Huid Festival 29-09-18 Voorstellen Arts-seksuoloog i.o. NVVS OLVG Oost in Amsterdam Psychiatrie en Psychosomatiek LMC in Leiden

Nadere informatie

19-03-13. Beknotting van vrouwelijke seksualiteit. Over de noodzaak van seksueel plezier. Wat is seksueel plezier?

19-03-13. Beknotting van vrouwelijke seksualiteit. Over de noodzaak van seksueel plezier. Wat is seksueel plezier? Wat is seksueel plezier? Ellen Laan Afdeling Seksuologie en Psychosomatische Gynaecologie e.t.laan@amc.uva.nl Over de noodzaak van seksueel plezier Seksuele lust is onvrouwelijk Seks als huwelijkse plicht

Nadere informatie

Anticonceptie is maatwerk

Anticonceptie is maatwerk 18-09-2008 Anticonceptie is maatwerk Rik van Lunsen, Ellen Laan, Hanneke Termeer. Afdeling Seksuologie & Psychosomatische Gynaecologie Yvette Zimmerman en Herjan Coelingh Bennink Pantarhei Bioscience B.V.

Nadere informatie

Vrouwelijke seksuele opwinding

Vrouwelijke seksuele opwinding Vrouwelijke seksuele opwinding en het verband met erotisch prikkelend materiaal, seksuele excitatie en erotofobie-erotofilie Masterthese Naam: Sanniya Shah Studentnummer: 0413267 LUMC-supervisor: UvA-supervisor:

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation.

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation. Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/38523 holds various files of this Leiden University dissertation. Author: Brom, Mirte Title: The role of incentive learning and cognitive regulation in

Nadere informatie

Verschil in verlangen

Verschil in verlangen Verschil in verlangen 1 Wat is normaal? Hoe vaak denk je dat mensen samen vrijen in een goede relatie? Twee keer per week, eens in de maand of alleen in de vakantie? Het antwoord op deze vraag zegt iets

Nadere informatie

Gevoelens en het lijf

Gevoelens en het lijf Tijdschrift voor Seksuologie (2007) 31, 113-118 www.tijdschriftvoorseksuologie.nl Genderverschillen en -overeenkomsten in de seksuele respons Ellen Laan, Anda van Stegeren, Steven Scholte, Rik van Lunsen

Nadere informatie

DE SEKSUELE LEVENSLOOP

DE SEKSUELE LEVENSLOOP DE SEKSEE EVENSOOP Aart Beekman Polikliniek Psychosomatische gynaecologie en Seksuologie Keuzevak seksuologie 2008-2009 Psycho-seksuele anamnese Invloed van de persoonlijke geschiedenis op seksuele betekenisgeving

Nadere informatie

S A M E N V A T T I N G Summary iin D Dutch

S A M E N V A T T I N G Summary iin D Dutch S A M E N V A T T I N G Summary in Dutch SAMENVATTING ACHTERGROND Dyspareunie wordt gedefinieerd als een terugkerende of aanhoudende pijn die optreedt tijdens en/of na de gemeenschap (Basson et al., 2003).

Nadere informatie

De invloed van stemming op de seksuele opwinding bij vrouwen. Otje van der Lelij Collegekaartnummer: Naam begeleider: Stephanie Both

De invloed van stemming op de seksuele opwinding bij vrouwen. Otje van der Lelij Collegekaartnummer: Naam begeleider: Stephanie Both De invloed van stemming op de seksuele opwinding bij vrouwen Naam: Otje van der Lelij Collegekaartnummer: 0265225 Naam begeleider: Stephanie Both Abstract In dit onderzoek werd gekeken naar het effect

Nadere informatie

Consortium UGent en KULeuven in opdracht van het IWT

Consortium UGent en KULeuven in opdracht van het IWT ASEKSUALITEIT: EEN ONBEKEND THEMA IN ONDERZOEK EN KLINIEK Consortium UGent en KULeuven in opdracht van het IWT Inhoud 1. Definitie: Wat is aseksualiteit 2. Prevalentie 3. Profiel van aseksuelen 4. Factoren

Nadere informatie

Voorwoord 11 1 Wat is een seksueel probleem en welke verschillende seksuele problemen zijn er? 13

Voorwoord 11 1 Wat is een seksueel probleem en welke verschillende seksuele problemen zijn er? 13 Omgaan met een sexprobleem.qxd 20-03-07 11:54 Pagina 5 Inhoud Voorwoord 11 1 Wat is een seksueel probleem en welke verschillende seksuele problemen zijn er? 13 Waar hebben seksuele problemen mee te maken?

Nadere informatie

SEKSUELE REACTIES VAN VROUWEN MET EEN SEKSUELE OPWINDINGSSTOORNIS OP VISUELE SEKSUELE STIMULI 1

SEKSUELE REACTIES VAN VROUWEN MET EEN SEKSUELE OPWINDINGSSTOORNIS OP VISUELE SEKSUELE STIMULI 1 Tijdschrift voor Seksuologie, 2003, 27: 1-13 SEKSUELE REACTIES VAN VROUWEN MET EEN SEKSUELE OPWINDINGSSTOORNIS OP VISUELE SEKSUELE STIMULI 1 Ellen Laan 2, Esther van Driel 3 & Rik van Lunsen 4 In deze

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: In de eerste twee bijeenkomsten over seksualiteit hebben we al besproken dat er veel verandert in de puberteit. Je lichaam verandert en de omgang met je ouders

Nadere informatie

Determinanten vaginale dilator gebruik gynaecologische kankerpatiënten na radiotherapie

Determinanten vaginale dilator gebruik gynaecologische kankerpatiënten na radiotherapie Determinanten vaginale dilator gebruik gynaecologische kankerpatiënten na radiotherapie Rinske Bakker Vermeer, W.M.; Creutzberg, C.L. ; Mens, J.W.M.; Nout, R.A.; ter Kuile, M.M. Journal of Sexual Medicine

Nadere informatie

Female Sexual Function Index (FSFI)

Female Sexual Function Index (FSFI) Female Sexual Function Index (FSFI) Subject code: Datum: INSTRUCTIE: Deze vragen gaan over uw seksuele gevoelens en seksuele reacties gedurende de afgelopen 4 weken. Beantwoord deze vragen alstublieft

Nadere informatie

Female Sexual Functione Index (FSFI)

Female Sexual Functione Index (FSFI) Female Sexual Functione Index (FSFI) INSTRUCTIE: Deze vragen gaan over uw seksuele gevoelens en seksuele reacties gedurende de afgelopen 4 weken. Beantwoord deze vragen alstublieft zo eerlijk en duidelijk

Nadere informatie

Sekseverschillen in subjectieve opgewondenheid bij het bekijken van seksuele films: effecten van normen- en waardenoverschrijding.

Sekseverschillen in subjectieve opgewondenheid bij het bekijken van seksuele films: effecten van normen- en waardenoverschrijding. Universiteit Utrecht Master psychologie, Sociale Psychologie THESIS Sekseverschillen in subjectieve opgewondenheid bij het bekijken van seksuele films: effecten van normen- en waardenoverschrijding. Jonathan

Nadere informatie

Seks kent geen pensioen

Seks kent geen pensioen Seks kent geen pensioen Seks kent geen pensioen: filmpjes en cijfers Tips en trucs voor de praktijk Casuïstiek 1967 Timeless Love Marrie Bot Jong Mooi Wild Strak Geil Spontaan Etc. Een aflopende

Nadere informatie

Tijdschrift voor Seksuologie (2009) 33, 260-271 www.tijdschriftvoorseksuologie.nl Acute en chronische psychologische stressoren beïnvloeden seksuele opwinding bij vrouwen zonder seksuele klachten Moniek

Nadere informatie

Challenging Emotional Memory M.G.N. Bos

Challenging Emotional Memory M.G.N. Bos Challenging Emotional Memory M.G.N. Bos 144 De geboorte van je kind, je trouwdag, maar ook het verlies van een geliefde en fysieke mishandeling zijn enkele voorbeelden van emotionele ervaringen die iedereen

Nadere informatie

Jaarcongres KP & KNP. Parallelsessie 12 april 2019 SEKS. Noortje Roussel klinisch psycholoog psychotherapeut seksuoloog NVVS

Jaarcongres KP & KNP. Parallelsessie 12 april 2019 SEKS. Noortje Roussel klinisch psycholoog psychotherapeut seksuoloog NVVS Jaarcongres KP & KNP Parallelsessie 12 april 2019 SEKS praten over seks, kennis over complexe comorbiditeit en timing van interventies Noortje Roussel klinisch psycholoog psychotherapeut seksuoloog NVVS

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: In de eerste bijeenkomsten hebben we besproken dat er veel verandert in de puberteit. Je lichaam verandert en de omgang met je ouders en vrienden. Maar er gebeurt

Nadere informatie

Astma of COPD en seksualiteit

Astma of COPD en seksualiteit Astma of COPD en seksualiteit Astma of COPD en seksualiteit Astma of COPD kan invloed hebben op uw seksleven. Dat kan door de ziekte zelf komen, maar ook door medicijnen of door de manier waarop u ermee

Nadere informatie

Informatie voor patiënten. Diabetes en seksualiteit

Informatie voor patiënten. Diabetes en seksualiteit Informatie voor patiënten Diabetes en seksualiteit z Seksualiteit en diabetes mellitus 1 Over problemen met seksualiteit wordt niet zo gemakkelijk gesproken. Doordat het een beladen onderwerp is, kunnen

Nadere informatie

Kanker en Seksualiteit?

Kanker en Seksualiteit? Birgit Van hoorde Centrum voor Seksuologie en Gender UZ Gent Kanker en Seksualiteit? Intimiteit en seksualiteit bij kanker: wat is normaal? INHOUD Seksualiteit Kanker: gevolgen voor seksualiteit Taak seksuoloog

Nadere informatie

Vragenlijsten. Vragenlijsten. Vragenlijsten

Vragenlijsten.   Vragenlijsten. Vragenlijsten Vragenlijsten http://hdl.handle.net/1765/103217 Vragenlijsten Vragenlijsten 1 2 Erasmus Medical Center Rotterdam Vragenlijsten 3 UDI-6: Urogenitale Klachten Lijst In hoeverre heeft u van het volgende last:

Nadere informatie

Wat iedere praktijkondersteuner moet weten over seks Gré van Gelderen en Jim Bender

Wat iedere praktijkondersteuner moet weten over seks Gré van Gelderen en Jim Bender SEKS ALS JE CHRONISCH ZIEK BENT Wat iedere praktijkondersteuner moet weten over seks Gré van Gelderen en Jim Bender Een chronische ziekte heeft vaak invloed op het seksleven. Omdat de praktijkondersteuner

Nadere informatie

Vaginistisch reageren

Vaginistisch reageren Vaginistisch reageren 1 Wat is het? Vaginisme wil zeggen dat het niet lukt om een penis, vingers of tampon in je vagina in te brengen. Probeer je het, dan spannen je bekkenbodemspieren zich onbewust aan.

Nadere informatie

Dus: Hersenletsel heeft gevolgen voor de seksuele beleving en het seksuele gedrag. Het belangrijkste seksorgaan is. 3-10-2014

Dus: Hersenletsel heeft gevolgen voor de seksuele beleving en het seksuele gedrag. Het belangrijkste seksorgaan is. 3-10-2014 Discussie Hersenletsel: en wat gebeurt er met de seks Niels Farenhorst Klinisch psycholoog Docent/ consulent hersenletsel Seksualiteit bespreken bij NAH heeft niet zo veel zin want: Het is te ingewikkeld

Nadere informatie

inhoud Inhoudsopgave Literatuur Trefwoorden register

inhoud Inhoudsopgave Literatuur Trefwoorden register inhoud Inhoudsopgave 1. Liefde is 2. Gods plan met seksualiteit 3. Seksualiteit verbindt 4. Verschillen jongens en meiden 5. Schat op het spel 6. Je schat beschermen 7. Seks in je eentje 8. Geen slaaf

Nadere informatie

Chronisch nierlijden en seksualiteit. informatie voor patiënten

Chronisch nierlijden en seksualiteit. informatie voor patiënten Chronisch nierlijden en seksualiteit informatie voor patiënten CHRONISCH NIERLIJDEN EN SEKSUALITEIT 3 WAT IS SEKSUALITEIT? 4 SEKSUELE PROBLEMEN EN HUN OORZAKEN 4 PROFESSIONELE HULP? 6 CONTACTGEGEVENS 7

Nadere informatie

Samenvatting. Samenvatting. Samenvatting

Samenvatting. Samenvatting. Samenvatting Samenvatting Samenvatting Samenvatting 141 INTRODUCTIE Dit huidige proefschrift beschrijft verschillende aspecten die te maken hebben met seksualiteit en seksueel functioneren van adolescenten. Voorgaand

Nadere informatie

e-book SEKSHULP Erectieproblemen Dr. Debby de Haas arts-seksuoloog

e-book SEKSHULP Erectieproblemen Dr. Debby de Haas arts-seksuoloog e-book SEKSHULP Erectieproblemen Dr. Debby de Haas arts-seksuoloog Dit e-book is onderdeel van de serie Sekshulp geschreven door dr. Debby de Haas, arts-seksuoloog NVVS. In haar ervaring zijn er vele mensen

Nadere informatie

Seksuele disfuncties bij de vrouw

Seksuele disfuncties bij de vrouw Seksuele disfuncties bij de vrouw Keuzeblok seksuologie Docent: mw. drs. Ellen de Groot 2009 Seksuele dysfuncties bij vrouwen Algemeen Diagnostiek & Etiologie Prevalentie Assessment Behandeling Klinische

Nadere informatie

DOEN EN LATEN. Take home SOLK 10-03- 13. Aandoeningen vragen om adaptatie van seks

DOEN EN LATEN. Take home SOLK 10-03- 13. Aandoeningen vragen om adaptatie van seks DOEN EN LATEN Peter Leusink, huisarts, seksuoloog NVVS Take home Aandoeningen vragen om adaptatie van seks Adaptatie voornamelijk beperkt door: mythe dat seks spontaan hoort te zijn dwang van coïtale seks

Nadere informatie

Pijn bij het vrijen 1

Pijn bij het vrijen 1 Pijn bij het vrijen 1 Wat is het? Pijn bij het vrijen is een klacht die voornamelijk bij vrouwen voorkomt. Meestal gaat het om pijn bij de geslachtsgemeenschap, maar ook andere manieren van vrijen kunnen

Nadere informatie

Acknowledgements in Dutch

Acknowledgements in Dutch D A N K W O O R D Acknowledgements in Dutch DANKWOORD Graag wil ik van de gelegenheid gebruik maken om alle mensen te bedanken die ieder op hun eigen manier hebben bijgedragen aan de totstandkoming van

Nadere informatie

De invloed van emotiegerichte aandachtfocus op de habituatie van seksuele opwinding bij vrouwen.

De invloed van emotiegerichte aandachtfocus op de habituatie van seksuele opwinding bij vrouwen. De invloed van emotiegerichte aandachtfocus op de habituatie van seksuele opwinding bij vrouwen. Laura Pommée & Laura Alders Universiteit van Amsterdam Faculteit Maatschappij en Gedragswetenschappen Vakgroep:

Nadere informatie

Consultatie en begeleiding bij seksuele problematiek

Consultatie en begeleiding bij seksuele problematiek In deze tijd van openheid in de media over seksualiteit lijkt het alsof seks iets vanzelfsprekends is en er geen problemen op dit gebied bestaan. De indruk wordt gewekt dat seks alleen voorkomt onder jonge,

Nadere informatie

Seks, het moet wel leuk blijven!

Seks, het moet wel leuk blijven! Seks, het moet wel leuk blijven! Seksualiteit Het seksuele gevoel, de seksuele gedachte en lichaamsreacties zijn privé en persoonlijk. Het is dan ook niet zo gemakkelijk om over seksuele problemen te praten.

Nadere informatie

Psychologie

Psychologie Keuzeblok Seksuologie Psychologie 2008-2009 Ellen de Groot en Aart Beekman Blokdocenten en cursuscoördinatoren Afdeling Psychosomatische gynaecologie en seksuologie Opzet keuzeblok Verschillende gastdocenten

Nadere informatie

Relatie en Intimiteit. Ivonne van Deursen-Oomen AnneMarie Kuijs

Relatie en Intimiteit. Ivonne van Deursen-Oomen AnneMarie Kuijs Relatie en Intimiteit Ivonne van Deursen-Oomen AnneMarie Kuijs Wat hoop je vandaag mee te nemen, te horen en/of te leren? Wat is communicatie Communicatie is een proces tussen zender en ontvanger De boodschap

Nadere informatie

Seksualiteit, seksuologie en hiv. Tom Platteau Seksuoloog ITG/Helpcenter

Seksualiteit, seksuologie en hiv. Tom Platteau Seksuoloog ITG/Helpcenter Seksualiteit, seksuologie en hiv Tom Platteau Seksuoloog ITG/Helpcenter tplatteau@itg.be Overzicht van de presentatie Wat is seksualiteit? Hoe verloopt seksualiteit en waar kan het misgaan? Seksualiteit

Nadere informatie

Astma of COPD en seksualiteit

Astma of COPD en seksualiteit Astma of COPD en seksualiteit Astma of COPD kan invloed hebben op uw seksleven. Dat kan door de ziekte zelf komen, maar ook door medicijnen of de manier waarop u met uw ziekte omgaat. Deze folder gaat

Nadere informatie

De rol van optimisme (en andere beschermende factoren) voor lichamelijke klachten

De rol van optimisme (en andere beschermende factoren) voor lichamelijke klachten De rol van optimisme (en andere beschermende factoren) voor lichamelijke klachten madelon peters de overtuiging dat men over het algemeen goede uitkomsten zal ervaren in het leven Scheier & Carver, 1985

Nadere informatie

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen

PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen PDF hosted at the Radboud Repository of the Radboud University Nijmegen The following full text is a publisher's version. For additional information about this publication click this link. http://hdl.handle.net/2066/24864

Nadere informatie

Bio Humans do it with their brains. Het belangrijkste seksorgaan is. Hersenletsel: wat gebeurt er nu met de seks? Seksualiteit is?

Bio Humans do it with their brains. Het belangrijkste seksorgaan is. Hersenletsel: wat gebeurt er nu met de seks? Seksualiteit is? Seksualiteit is? Hersenletsel: wat gebeurt er nu met de seks? Jim Bender Niels Farenhorst Seksualiteit + NAH is? Het belangrijkste seksorgaan is. 5 Bio Humans do it with their brains. 6 1 Dus: Hersenletsel

Nadere informatie

I FEEL Y U. Alopecia & Intimiteit. Rieky Dikmans Arts-Seksuoloog NVVS i.o. NL-N-CZ-PSO

I FEEL Y U. Alopecia & Intimiteit. Rieky Dikmans Arts-Seksuoloog NVVS i.o. NL-N-CZ-PSO Alopecia & Intimiteit Rieky Dikmans Arts-Seksuoloog NVVS i.o. NL-N-CZ-PSO-1900004 Disclosures Rieky Dikmans Geen potentiële belangenverstrengeling. Voor deze bijeenkomst: Honorarium UCB voor deze presentatie

Nadere informatie

Avoidance: From Threat Encounter to Action Execution I.B. Arnaudova

Avoidance: From Threat Encounter to Action Execution I.B. Arnaudova Avoidance: From Threat Encounter to Action Execution I.B. Arnaudova Elke dag zit vol met kleine en grotere gevaren, zoals een auto die te snel door een klein straatje rijdt of een boze buurman met een

Nadere informatie

Intimiteit en Parkinson

Intimiteit en Parkinson + Intimiteit en Parkinson Anouk van Dillen Gezondheidszorgpsycholoog Seksuoloog NVVS + 14 februari, een mooie dag om over intimiteit te praten! + Nadruk op: - het positieve - wat wel kan - verbetering

Nadere informatie

Theorie en filosofie. 2.1 Theorie

Theorie en filosofie. 2.1 Theorie Theorie en filosofie 2 De belangrijkste uitgangspunten van de RET, het verband tussen gevoel, gedachte en gedrag; de centrale plaats van het denken, de filosofische grondslag, en de empirische onderbouwing.

Nadere informatie

KANKER EN SEKS: Onderzoek NFK, maart 2017

KANKER EN SEKS: Onderzoek NFK, maart 2017 KANKER EN SEKS: Onderzoek NFK, maart 2017 Toen ik in het ziekenhuis de vraag stelde of seks tijdens chemotherapie mocht, kreeg ik als antwoord dat ik dat waarschijnlijk toch niet zou willen. Meer konden

Nadere informatie

Seksuele problemen bij de vrouw

Seksuele problemen bij de vrouw Seksuele problemen bij de vrouw U bent verwezen naar het spreekuur van de gynaecoloog vanwege een seksueel probleem. Bij dit spreekuur wordt u gezien door Mw. A. van der Steen. Zij is medischseksuoloog

Nadere informatie

e-book SEKSHULP Te snel klaarkomen Dr. Debby de Haas arts-seksuoloog

e-book SEKSHULP Te snel klaarkomen Dr. Debby de Haas arts-seksuoloog e-book SEKSHULP Te snel klaarkomen Dr. Debby de Haas arts-seksuoloog Dit e-book is onderdeel van de serie Sekshulp geschreven door dr. Debby de Haas, arts-seksuoloog NVVS. In haar ervaring zijn er vele

Nadere informatie

Seksualiteit bij dementie Liefde, Lust of last? Dr. Susan van Hooren

Seksualiteit bij dementie Liefde, Lust of last? Dr. Susan van Hooren Seksualiteit bij dementie Liefde, Lust of last? Dr. Susan van Hooren Definitie Persoonlijk Taboe Seksualiteit Seksualiteit bij ouderen Representatief onderzoek is schaars Bias in groep: lichamelijke aandoening

Nadere informatie

Seksualiteit en intimiteit

Seksualiteit en intimiteit Seksualiteit en intimiteit Het bespreekbaar maken van. Drs. Th. Van der Waart Huisarts-seksuoloog NVVS, FECSM 3 oktober 2014 programma Introductie Inventarisatie vragen Theorie Gespreksvoering bij seksuele

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Veel jongens en mannen masturberen. Er zijn minder meisjes en vrouwen die masturberen. Sommigen jongens doen het elke dag, anderen misschien maar eens per week

Nadere informatie

10-12-2013. Bespreken van seksualiteit met MS-patiënten MSMS 2013. Knelpuntenanalyse. Seksualiteit en intimiteit. MS en seksualiteit.

10-12-2013. Bespreken van seksualiteit met MS-patiënten MSMS 2013. Knelpuntenanalyse. Seksualiteit en intimiteit. MS en seksualiteit. Richtlijn: Diagnostiek, behandeling en functioneren bij multiple sclerose. MSMS 2013 Bespreken van seksualiteit met MS-patiënten Niels Farenhorst Klinisch psycholoog Aanbevolen wordt om het informeren

Nadere informatie

Communicatie, intimiteit en seksualiteit bij mensen met een nieraandoening. Niervereniging zaterdag 16 januari 2016

Communicatie, intimiteit en seksualiteit bij mensen met een nieraandoening. Niervereniging zaterdag 16 januari 2016 Communicatie, intimiteit en seksualiteit bij mensen met een nieraandoening Niervereniging zaterdag 16 januari 2016 Even voorstellen Claudia van der Wel Consulent seksuele gezondheid in Deventer Inhoud

Nadere informatie

Overzicht. Het werkt hier beneden niet meer zo goed 16/04/2013. Kennis. Attitude. Gespreksvaardigheden. Inge Paesschierssens - Week van de

Overzicht. Het werkt hier beneden niet meer zo goed 16/04/2013. Kennis. Attitude. Gespreksvaardigheden. Inge Paesschierssens - Week van de Het werkt hier beneden niet meer zo goed Omgaan met seksualiteit en intimiteit bij ouderen 1 Verpleegkundigen en Vroedvrouwen- 2 Overzicht Kennis Attitude Gespreksvaardigheden de 1 1. KENNIS 3 Verpleegkundigen

Nadere informatie

Psychosomatische fysiotherapie als hulp voor zin in seks?

Psychosomatische fysiotherapie als hulp voor zin in seks? Psychosomatische fysiotherapie als hulp voor zin in seks? Jolanda Kragten Bekkenfysiotherapeut, psychosomatisch fysiotherapeut,haptonomisch werkend fysiotherapeut Zorggroep Almere, NPI 22-03-2013 Verwijzingen

Nadere informatie

Beeldvorming sociaal emotionele ontwikkeling niveau A Klasgroep: Namen van de kinderen

Beeldvorming sociaal emotionele ontwikkeling niveau A Klasgroep: Namen van de kinderen Beeldvorming sociaal emotionele ontwikkeling niveau A Klasgroep: Namen van de kinderen De leerling heeft zicht op wat hij/zij kan. (1) De leerling gaat op een gepaste manier om met dingen die hij/zij niet

Nadere informatie

Aandachtgerichte Cognitieve Leertherapie. Leertherapie. Disfunctionele denkpatronen : Cognitieve gedragstherapie. Willem Fonteijn & Teun Bekkers

Aandachtgerichte Cognitieve Leertherapie. Leertherapie. Disfunctionele denkpatronen : Cognitieve gedragstherapie. Willem Fonteijn & Teun Bekkers Leertherapie Aandachtgerichte Cognitieve Leertherapie beïnvloeden van facetten in het persoonlijk functioneren van de (aspirant)-gedragstherapeut welke een optimale beroepsuitoefening in de weg staan actief

Nadere informatie

met liefde, geduld en begrip kan ook iemand met een longprobleem een prettige seksuele relatie hebben

met liefde, geduld en begrip kan ook iemand met een longprobleem een prettige seksuele relatie hebben Intimiteit en seksualiteit bij longziekten Inleiding Intimiteit en/of seksualiteit horen bij het leven. De een is hierin wat actiever dan de ander en in de ene periode loopt het beter dan in de andere.

Nadere informatie

Cover Page. The handle holds various files of this Leiden University dissertation

Cover Page. The handle  holds various files of this Leiden University dissertation Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/49750 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Bakker, R.M. Title: Sexual rehabilitation after treatment for gynaecological cancer

Nadere informatie

Praten helpt. Mieke Winants verpleegkundig counseler seksuologie NVVS

Praten helpt. Mieke Winants verpleegkundig counseler seksuologie NVVS Praten helpt Dialysepatiënten Afhankelijk. PD 4x in 24 uur HD 3x per week Seksuele problemen Libidoverlies, niet opgewonden Orgasmeproblemen Pijn bij het vrijen Erectie problemen/ Seksuele ontevredenheid:

Nadere informatie

Versie 2003 Academisch Ziekenhuis Groningen Afdeling Psychiatrie Rikus Knegtering & Stynke Castelein

Versie 2003 Academisch Ziekenhuis Groningen Afdeling Psychiatrie Rikus Knegtering & Stynke Castelein Antipsychotics and Sexual Functioning Questionnaire A.S.F.Q. Versie 2003 Academisch Ziekenhuis Groningen Afdeling Psychiatrie Rikus Knegtering & Stynke Castelein Inleiding In het kader van wetenschappelijk

Nadere informatie

Consultatie en begeleiding bij seksuele problematiek. Centrumlocatie

Consultatie en begeleiding bij seksuele problematiek. Centrumlocatie Centrumlocatie In deze tijd van openheid in de media over seksualiteit lijkt het alsof seks iets vanzelfsprekends is en er geen problemen op dit gebied bestaan. De indruk wordt gewekt dat seks alleen voorkomt

Nadere informatie

Als u pijn heeft bij het vrijen

Als u pijn heeft bij het vrijen Als u pijn heeft bij het vrijen 2 Heeft u als vrouw last van pijn bij het vrijen? Veel vrouwen kennen deze klacht. Wat kan hiervan de oorzaak zijn? Hoe kan het CWZ uw klacht behandelen? Dat en meer kunt

Nadere informatie

Seksuele inhibitie en excitatie: een verkennende studie van factoren die samenhangen met variatie in excitatie en inhibitie

Seksuele inhibitie en excitatie: een verkennende studie van factoren die samenhangen met variatie in excitatie en inhibitie Seksuele inhibitie en excitatie: een verkennende studie van factoren die samenhangen met variatie in excitatie en inhibitie Wouter Pinxten (contact: Wouter.Pinxten@UGent.be) Prof. Dr. John Lievens Achtergrond

Nadere informatie

Intimiteit en seksuele gezondheid, een zorgprogramma voor kankerpatiënten

Intimiteit en seksuele gezondheid, een zorgprogramma voor kankerpatiënten Intimiteit en seksuele gezondheid, een zorgprogramma voor kankerpatiënten Tiny Van Keymeulen - Klinisch Psycholoog Oncologisch Psychosociaal Support Team 26 november 2012 Ongekende noden Reactie van de

Nadere informatie

Bekkenfysiotherapie. bij een overactieve bekkenbodem

Bekkenfysiotherapie. bij een overactieve bekkenbodem Bekkenfysiotherapie bij een overactieve bekkenbodem Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Een overactieve bekkenbodem Bekkenbodemspieren kunnen te zwak maar ook te gespannen

Nadere informatie

Week 2 Focus De aard van de geest; Training van het brein

Week 2 Focus De aard van de geest; Training van het brein Week 2 Focus De aard van de geest; Training van het brein Voor velen onder ons wordt het leven overheerst door te veel denken, te veel hectisch doen, waardoor we te weinig tijd hebben om te zijn... Ons

Nadere informatie

Seksuele vorming en seksuele ontwikkeling van kinderen. Marianne Cense (Rutgers WPF) & Jos Poelman (Soa Aids Nederland)

Seksuele vorming en seksuele ontwikkeling van kinderen. Marianne Cense (Rutgers WPF) & Jos Poelman (Soa Aids Nederland) Seksuele vorming en seksuele ontwikkeling van kinderen Marianne Cense (Rutgers WPF) & Jos Poelman (Soa Aids Nederland) Programma 1. Seksuele ontwikkeling van kinderen en jongeren 2. Criteria om normaal

Nadere informatie

Intimiteit en seks bij borstkanker

Intimiteit en seks bij borstkanker Intimiteit en seks bij borstkanker Patientenvoorlichting 28 november 2013 Jurgen Knobel, GZ-psycholoog in opleiding tot klinisch psycholoog/ seksuoloog NVVS Inhoud Draaglast en draagkracht Fasen in ziekteproces

Nadere informatie

Dermatologiecongres (Chronische) Huidziekten en seksualiteit

Dermatologiecongres (Chronische) Huidziekten en seksualiteit Dermatologiecongres 2018 (Chronische) Huidziekten en seksualiteit Drs. Ilaniek Zantingh Gz-psycholoog / seksuoloog NVVS Disclosures Potential disclosures Ilaniek Zantingh Possible relevant relation with

Nadere informatie

De leraar legt dit eerst uit, daarna maken de leerlingen deze vragen

De leraar legt dit eerst uit, daarna maken de leerlingen deze vragen ANTWOORDEN SEKSUALITEIT A3 Opdracht Anticonceptiepil 1,3,5 Test jezelf tijdens de les! De leraar legt dit eerst uit, daarna maken de leerlingen deze vragen OPDRACHTEN 1 tijdens de les 4 B 2 D 3 C 5 C 6

Nadere informatie

'Het moet wel kunnen, maar niet moeten' Seks bij mensen met een dwarslaesie

'Het moet wel kunnen, maar niet moeten' Seks bij mensen met een dwarslaesie 'Het moet wel kunnen, maar niet moeten' Seks bij mensen met een dwarslaesie Weer eens lekker vrijen als vanouds is dat weggelegd voor mensen met een dwarslaesie? 'Als vanouds' zal het nooit zijn, 'lekker'

Nadere informatie

Diabetes en seksualiteit

Diabetes en seksualiteit Diabetes en seksualiteit Diabetes en seksualiteit Diabetes kan invloed hebben op uw seksleven. Dat kan door de ziekte zelf komen, maar ook door de medicijnen of de manier waarop u ermee om gaat. In deze

Nadere informatie

Positieve penetratie cognities en optimisme bij vrouwen met dyspareunie

Positieve penetratie cognities en optimisme bij vrouwen met dyspareunie Positieve penetratie cognities en optimisme bij vrouwen met dyspareunie ELS PAZMANY, PHD INSTITUUT VOOR FAMILIALE EN SEKSUOLOGISCHE WETENSCHAPPEN, KU LEUVEN DISCLOSURE: DIT ONDERZOEK WERD MOGELIJK GEMAAKT

Nadere informatie

I Inleiding 7. 1 Uitgangspunten 7 2 Wat is seksualiteit? 10 3 Seksuele ontwikkeling 18. II Theoretische achtergrond van seksualiteit 24

I Inleiding 7. 1 Uitgangspunten 7 2 Wat is seksualiteit? 10 3 Seksuele ontwikkeling 18. II Theoretische achtergrond van seksualiteit 24 Inhoud I Inleiding 7 1 Uitgangspunten 7 2 Wat is seksualiteit? 10 3 Seksuele ontwikkeling 18 II Theoretische achtergrond van seksualiteit 24 4 Factoren die seksualiteit beïnvloeden: een biopsychosociaal

Nadere informatie

Beleef de mooiste momenten van uw leven nog langer en intensiever met de gepatenteerde natuurlijke formule van Prelox

Beleef de mooiste momenten van uw leven nog langer en intensiever met de gepatenteerde natuurlijke formule van Prelox TO MAKE LOVE LONGER B ETTE R Beleef de mooiste momenten van uw leven nog langer en intensiever met de gepatenteerde natuurlijke formule van Prelox TM Prelox helpt u langer en intensiever van uw intieme

Nadere informatie

Faculteit Pedagogische en Psychologische Wetenschappen Academiejaar 2010-2011 Eerste examenperiode

Faculteit Pedagogische en Psychologische Wetenschappen Academiejaar 2010-2011 Eerste examenperiode Faculteit Pedagogische en Psychologische Wetenschappen Academiejaar 2010-2011 Eerste examenperiode Aandachtsbias t.a.v. seksuele stimuli als een functie van seksueel functioneren Masterproef neergelegd

Nadere informatie

Toepassing van mindfulness in het ziekenhuis

Toepassing van mindfulness in het ziekenhuis Toepassing van mindfulness in het ziekenhuis Een pleidooi voor kortdurende interventies met duurzaam effect Willem Fonteijn Medische Psychologie Catharina Ziekenhuis, Eindhoven Een vorm van cognitieve

Nadere informatie

Van het kind en het badwater Over ziekte en seksualiteit. Peter Leusink, huisarts, seksuoloog

Van het kind en het badwater Over ziekte en seksualiteit. Peter Leusink, huisarts, seksuoloog + Van het kind en het badwater Over ziekte en seksualiteit Peter Leusink, huisarts, seksuoloog + Take home Als je ziek bent kun je seksueel gezond zijn Seksuele gezondheid vraagt om aanpassing Aanpassing

Nadere informatie

Een onderzoek naar de betekenis van seksuele prikkels bij vrouwen met en vrouwen zonder negatieve seksuele ervaringen (NSE)

Een onderzoek naar de betekenis van seksuele prikkels bij vrouwen met en vrouwen zonder negatieve seksuele ervaringen (NSE) Een onderzoek naar de betekenis van seksuele prikkels bij vrouwen met en vrouwen zonder negatieve seksuele ervaringen (NSE) Marjolein Abma Universiteit van Amsterdam Amsterdam, juni 2015-06-24 Masterthese

Nadere informatie

Seksualiteit en stoma ONDERZOEK IN SAMENWERKING MET DE NFK

Seksualiteit en stoma ONDERZOEK IN SAMENWERKING MET DE NFK Seksualiteit en stoma ONDERZOEK IN SAMENWERKING MET DE NFK Toen ik in het ziekenhuis de vraag stelde of seks tijdens chemotherapie mocht, kreeg ik als antwoord dat ik dat waarschijnlijk toch niet zou willen.

Nadere informatie

MuCeS: voor al uw vragen en problemen op het gebied van seksualiteit Met welke vragen en problemen kan ik bij MuCeS terecht?

MuCeS: voor al uw vragen en problemen op het gebied van seksualiteit Met welke vragen en problemen kan ik bij MuCeS terecht? MuCeS: voor al uw vragen en problemen op het gebied van seksualiteit Seksualiteit is een onderdeel van het leven. Voor de een is het een zeer belangrijk onderdeel, voor de ander is het veel minder belangrijk.

Nadere informatie