Wat is normaal? Anatomie en Fysiologie Seksueel functioneren bij vrouwen. Ph Th M Weijenborg, gynaecoloog

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Wat is normaal? Anatomie en Fysiologie Seksueel functioneren bij vrouwen. Ph Th M Weijenborg, gynaecoloog"

Transcriptie

1 Wat is normaal? Anatomie en Fysiologie Seksueel functioneren bij vrouwen Ph Th M Weijenborg, gynaecoloog

2 Als te groot niet meer dan normaal is Vrouwen met echt te grote schaamlippen zijn heel zeldzaam, het gaat om wat in het hoofd zit

3 + Limbisch systeem + Ruggenmergcentra + _ + _ Cognitie Orgasme + _ Perifere opwinding Bewustzijn van respons + _ Genitale responsen Tactiele stimuli

4 Onderwerpen Anatomie Bouw geslachtsorganen iets mis Fysiologie Problemen tgv bouw/functie

5 Anatomie geslachtsorganen Benaming & normale lengte, breedte, grootte Uitwendig (genitalia externa) Hymen Clitoris Vagina Labia majora en minora (te) kleine penis Lengte penis in erectie Omtrek penis testikels Inwendig (genitalia interna) Uterus Ovaria Tuba

6 Hymen (maagdenvlies)

7 Hymen 1 jaar 3 weken Hymen 6 jaar

8 Ongewenst (seksueel)contact afhankelijk van moment van onderzoek ontspannen/gespannen positie: knie-elleboog versus kikker houding horizontale en verticale diameter hymen hymen dikte/ intact, met name dorsaal geen enkele bevinding is bewijzend! Forensic examination of suspected child victims of sexual abuse in the UK: a personal view. Pillai M. J Clin For. Med 2005;57-63

9 Clitoris ( kittelaar???): 5-35 mm

10 VPRO Noorderlicht 1999 O Connell Marco de Ruijter LUMC

11 Labia minora ( kleine schaamlippen) Objectief 4-5cm [Friedrich EG,1983] Horizontaal gemeten, minimale tractie Subjectief????

12 Wat is normaal? Clitoris to urethra (mm) Labia majora length (cm) Labia minora length (mm) Labia minora width (mm) Range Mean (SD) 28.5 (7) 9.3 (1) 60.6 (17) 21.8 (9) Lloyd et al. BJOG 2005;112:

13 Wat is normaal?

14 normaalwaarden Uterus kiwi Ovaria tuinboon Tuba elastiekje Penislengte cm/slap en in erectie Omtrek 12 (-16 cm) (4 vingers) Testikels: walnoot

15 Wat is (per definitie)? Syndroom van Turner Mayer Rokitansky Küster Syndroom (MRK) Androgeen ongevoeligheissyndroom (AOS) Adreno genitaal syndroom

16 Embryonale fase : onwikkeling Congenitale afw interne/externe geslachtsorganen

17 Differentiatie genitalia interna voor geboorte 46 XY 46 XX 5 e wk Gonade, buizen van Wolff en Müller SRY 7 e -16 e wk Testes D. deferens, Bijbal, Zaadblaasjes Ovaria Tuba Uterus Vagina

18 Differentiatie genitalia interna voor geboorte 46 XY 46 XX Turner XO 5 e wk Gonade, buizen van Wolff en Müller 7 e -16 e wk SRY Syndr van Mayer- Rokitansky-Kuster Testes D. deferens, Bijbal, Zaadblaasjes Ovaria Tuba Uterus Vagina

19 Differentiatie genitalia externa voor geboorte 46 XY 46 XX Genitale plooi testosteron Glans Urethra, scrotum Clitoris Urethra Introitus Labia

20 Differentiatie genitalia externa voor geboorte 46 XY 46 XX Testosteron AOS Glans Urethra, scrotum Genitale plooi Adrenogenitaal syndroom Clitoris vergroot Urethra Introitus Labia Cortisol productie Testosteron

21 mrk Turner AOS

22 Ontwikkeling hersenen: partnerkeuze of Biologische en psychologische factoren Genderdisforie; homoseksualiteit

23 Onderwerpen Anatomie Fysiologie Fysiologische reactie Invloed van bloedvaten/ zenuwen (autonoom/(para-) sympatisch) Invloed van hormonen Problemen

24 + Limbisch systeem + Ruggenmergcentra + _ + _ Cognitie Orgasme + _ Perifere opwinding Bewustzijn van respons + _ Genitale responsen Tactiele stimuli

25 Fysiologie en seksueel functioneren

26 Fysiologie en seksueel functioneren

27 Fysiologie en seksueel functioneren 1.Plethysmografie 2.Doppler echografie

28 Zenuwen en seksueel functioneren

29 Hormonen en seksueel functioneren De pil en zin in seks? Testosteron en zin in seks? De overgang? Centraal of lokaal effect?

30 Hormonen en seksueel functioneren (cave invloed farmaceutische industrie) Sommige vrouwen zijn gevoeliger voor hormonale veranderingen dan anderen Hormonale bepalingen: hoe, welke, normaalwaarden? Invloed bijkomende factoren

31 Onderwerpen Anatomie Fysiologie Problemen Bouw Functie Zenuw schade

32 Problemen aan bouw of functie + _ Limbisch systeem Cognitie + _ + _ Ruggenmergcentra + _ Orgasme Bewustzijn van respons + _ Perifere opwinding + _ Genitale responsen Tactiele stimuli

33 Hymen semilunaris altus

34 Vagina agenesie

35 methode van Frank methode van Williams

36 Designer vaginas Labia minora reductie Vergroten labia majora Liposuctie labia majora Verkleinen preputium clitoris Rejuvenation Vergroten G-spot Herstel van hymen

37

38 Anatomie en seksueel functioneren

39 Dyspareunie

40 Vicieuse cirkel bij pijn (angst voor) pijn Geïrriteerde huid opwinding Lubricatie Spierspanning

41

42 Vaginisme

43 Simple vs. Radical Hysterectomy

44 Vaginal Pulse Amplitude Vaginal Pulse Amplitude (mv) p<0.02 radical hysterectomy simple hysterectomy controls 0 Baseline VPA Maximum VPA

45 + Limbisch systeem + Ruggenmergcentra + _ + _ Cognitie Orgasme + _ Perifere opwinding Bewustzijn van respons + _ Genitale responsen Tactiele stimuli

46 Psychosomatische Gynaecologie en Seksuologie, LUMC

Seksuele opwinding: Een psychofysiologisch perspectief STEPHANIE BOTH

Seksuele opwinding: Een psychofysiologisch perspectief STEPHANIE BOTH Seksuele opwinding: Een psychofysiologisch perspectief STEPHANIE BOTH Polikliniek Psychosomatische Gynaecologie en Seksuologie,, LUMC Inhoud Seks in het lab en context Seksuele respons treedt automatisch

Nadere informatie

Adrenogenitaal syndroom (AGS) - Etiologie & Pathofysiologie vs. Fysiologie

Adrenogenitaal syndroom (AGS) - Etiologie & Pathofysiologie vs. Fysiologie Adrenogenitaal syndroom (AGS) - Etiologie & Pathofysiologie vs. Fysiologie Paul van Trotsenburg kinderarts-endocrinoloog AMC Inhoud Adrenogenitaal syndroom (AGS) - Definitie Bijnieren: -anatomie, embryologie

Nadere informatie

Eerste bezoek aan de gynaecoloog

Eerste bezoek aan de gynaecoloog Eerste bezoek aan de gynaecoloog Afdeling gynaecologie Eerste bezoek aan de gynaecoloog U heeft binnenkort in Medisch Centrum Alkmaar (MCA) een afspraak met een gynaecoloog. U komt voor het eerst. In deze

Nadere informatie

Eerste bezoek aan de gynaecoloog

Eerste bezoek aan de gynaecoloog Eerste bezoek aan de gynaecoloog Patiënteninformatie Eerste bezoek aan de gynaecoloog Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 Hoe zien de geslachtsorganen eruit 3 Het gesprek(anamnese) 4 Het gynaecologisch onderzoek

Nadere informatie

Het eerste consult bij de gynaecoloog

Het eerste consult bij de gynaecoloog Het eerste consult bij de gynaecoloog Het eerste bezoek aan de gynaecoloog begint met een gesprek g waarin u uw klacht vertelt en de gynaecoloog u vragen stelt. Hierna volgt zo nodig een uitwendig en/of

Nadere informatie

Kom op CBT-er: en nu ook de seks!

Kom op CBT-er: en nu ook de seks! Kom op CBT-er: en nu ook de seks! Ellen Laan, Gz-psycholoog, Seksuoloog NVVS, e.t.laan@amc.uva.nl Reinhilde Melles, Klinisch Psycholoog BiG, VGcT, Seksuoloog NVVS reinhilde.melles@mumc.nl Wat moet een

Nadere informatie

Plezierig voor hem en haar?

Plezierig voor hem en haar? Plezierig voor hem en haar? Prof. dr. Ellen Laan, gz-psycholoog, seksuoloog NVVS Hoofd Afdeling Seksuologie en Psychosomatische Gynaecologie e.t.laan@amc.uva.nl Wat moet een KP/KNP-er met seks? PREVALENTIE

Nadere informatie

Onderzoek naar genetische oorzaken van DSD

Onderzoek naar genetische oorzaken van DSD Onderzoek naar genetische oorzaken van DSD Yolande van Bever, Klinisch geneticus Lid DSD team ErasmusMC Doel van bijdrage DSD: gevoelig onderwerp: vaak wordt goed gezien wat er is, soms gaat het mis. Dat

Nadere informatie

Eerste bezoek aan de gynaecoloog

Eerste bezoek aan de gynaecoloog Eerste bezoek aan de gynaecoloog Patiënteninformatie Eerste bezoek aan de gynaecoloog Inhoudsopgave 1 Inleiding 2 Hoe zien de geslachtsorganen eruit 3 Het gesprek(anamnese) 4 Het gynaecologisch onderzoek

Nadere informatie

Female Genital Mutilation: het is niet altijd wat het lijkt! M. Caroline Vos Scholingsmiddag SFG 19 december 2013

Female Genital Mutilation: het is niet altijd wat het lijkt! M. Caroline Vos Scholingsmiddag SFG 19 december 2013 Female Genital Mutilation: het is niet altijd wat het lijkt! M. Caroline Vos Scholingsmiddag SFG 19 december 2013 Opbouw voordracht Introductie Facts and Figures Medische gevolgen Psychosociale gevolgen

Nadere informatie

Jongen of meisje? Variaties in de ontwikkeling van het geslacht

Jongen of meisje? Variaties in de ontwikkeling van het geslacht Jongen of meisje? Variaties in de ontwikkeling van het geslacht Inleiding Bij de geboorte van een kind kan het geslacht onduidelijk zijn, waardoor de arts niet direct kan vaststellen of de baby een jongen

Nadere informatie

Proefexamen ANATOMIE EN FYSIOLOGIE

Proefexamen ANATOMIE EN FYSIOLOGIE Proefexamen ANATOMIE EN FYSIOLOGIE Deelexamen In dit proefexamen worden over de volgende onderwerpen vragen gesteld: zenuwstelsel hormoonstelsel zintuigen geslachtsorganen Beschikbare tijd: 45 minuten

Nadere informatie

Is seks een issue? U C L M

Is seks een issue? U C L M Is seks een issue? w. Drs. H.E de Groot w. Drs.. Tuijnman- Raasveld psycholoog/ seksuoloog Polikliniek Psychosomatische Gynaecologie & Seksuologie Is seks een probleem voor nierpatiënten? Wat weten we

Nadere informatie

De geslachtsontwikkeling, zoals het meestal gaat 1

De geslachtsontwikkeling, zoals het meestal gaat 1 De geslachtsontwikkeling, zoals het meestal gaat Je bent zo mooi anders dan ik, natuurlijk niet meer of minder maar zo mooi anders, ik zou je nooit Deze infobrochure heeft als doel om de ontwikkeling uit

Nadere informatie

19-03-13. Beknotting van vrouwelijke seksualiteit. Over de noodzaak van seksueel plezier. Wat is seksueel plezier?

19-03-13. Beknotting van vrouwelijke seksualiteit. Over de noodzaak van seksueel plezier. Wat is seksueel plezier? Wat is seksueel plezier? Ellen Laan Afdeling Seksuologie en Psychosomatische Gynaecologie e.t.laan@amc.uva.nl Over de noodzaak van seksueel plezier Seksuele lust is onvrouwelijk Seks als huwelijkse plicht

Nadere informatie

kankeren seksualiteit: eenlastigduo?

kankeren seksualiteit: eenlastigduo? kankeren seksualiteit: eenlastigduo? C.M. Bax arts-seksuoloog NVVS IJsselland Duodagen, 7-8 april 2016 Disclosure sheet Vereniging Medische Staf (Disclosureslide voor sprekers op nascholingsbijeenkomsten

Nadere informatie

OEFENVRAGEN VERPLEEGKUNDIGE VERVOLGOPLEIDING OBSTETRIE & GYNAECOLOGIE(docent dhr.r.schats)

OEFENVRAGEN VERPLEEGKUNDIGE VERVOLGOPLEIDING OBSTETRIE & GYNAECOLOGIE(docent dhr.r.schats) OEFENVRAGEN VERPLEEGKUNDIGE VERVOLGOPLEIDING OBSTETRIE & GYNAECOLOGIE(docent dhr.r.schats) 1. Welke van onderstaande beweringen is onjuist? A. Patiënten met testiculaire feminisatie hebben als chromosomenpatroon

Nadere informatie

Als u pijn heeft bij het vrijen

Als u pijn heeft bij het vrijen Als u pijn heeft bij het vrijen 2 Heeft u als vrouw last van pijn bij het vrijen? Veel vrouwen kennen deze klacht. Wat kan hiervan de oorzaak zijn? Hoe kan het CWZ uw klacht behandelen? Dat en meer kunt

Nadere informatie

Seksuele problemen bij de vrouw

Seksuele problemen bij de vrouw Seksuele problemen bij de vrouw U bent verwezen naar het spreekuur van de gynaecoloog vanwege een seksueel probleem. Bij dit spreekuur wordt u gezien door Mw. A. van der Steen. Zij is medischseksuoloog

Nadere informatie

Geslachtsdeterminatie en differentiatie

Geslachtsdeterminatie en differentiatie Geslachtsdeterminatie en differentiatie 1. Ontwikkeling Urogenitale stelsel (~ 1,5 uur) 2. Geslachtsdeterminatie (~ 1,5 uur) 3. Geslachtsdifferentiatie (zelfstudie & werkcollege) Elements of renal function

Nadere informatie

V-lijn gynaecologie. Overzicht. Handen. Handschoenen. Onderzoeksstoel 14/02/2011. Het gynaecologisch onderzoek Wat wel en wat niet!

V-lijn gynaecologie. Overzicht. Handen. Handschoenen. Onderzoeksstoel 14/02/2011. Het gynaecologisch onderzoek Wat wel en wat niet! Het gynaecologisch onderzoek Wat wel en wat niet! V-lijn gynaecologie Inleidingsles 3 de bachelor geneeskunde Overzicht Patiënte (geruststelling en instructies) Handen Reden van het bezoek (routine, SOA

Nadere informatie

De reis van vanmiddag:

De reis van vanmiddag: Disclosure Ik heb geen connecties met de farmaceutische industrie of anderszins, waardoor mijn professionele objectiviteit zou kunnen worden beïnvloed. Woet Gianotten De reis van vanmiddag: 1. Een ander

Nadere informatie

Toets CAT B 2.2 13-14 / Cursus-afhankelijke toets

Toets CAT B 2.2 13-14 / Cursus-afhankelijke toets A VUmc-compas toetsing Toets CAT B 2.2 13-14 / Cursus-afhankelijke toets Cursus B2.2 13-14 Sekse, seksualiteit en relaties Cursuscoördinator (vice-) dr. L. Gijs / dr. W.S. Simonides Gelegenheid 1e Toetsdatum

Nadere informatie

Seksuele problemen bij vrouwen

Seksuele problemen bij vrouwen Gynaecologie Patiënteninformatie Seksuele problemen bij vrouwen U ontvangt deze informatie, omdat u seksuele problemen heeft. Bijna elke vrouw krijgt weleens te maken met seksuele problemen. Voorbeelden

Nadere informatie

ONVRUCHTBAARHEID BIJ MANNEN MET PRIMAIRE CILIAIRE DYSKINESIE Zijn er mogelijkheden?

ONVRUCHTBAARHEID BIJ MANNEN MET PRIMAIRE CILIAIRE DYSKINESIE Zijn er mogelijkheden? ONVRUCHTBAARHEID BIJ MANNEN MET PRIMAIRE CILIAIRE DYSKINESIE Zijn er mogelijkheden? Dr R.F.A. Weber, internist-endocrinoloog/androloog Andrologie Erasmus MC Rotterdam INLEIDING Onvruchtbaarheid kan een

Nadere informatie

Seksuele problemen bij vrouwen

Seksuele problemen bij vrouwen Seksuele problemen bij vrouwen Patiënteninformatie Seksuele problemen bij vrouwen Inhoudsogave 1 Inleiding 2 Wat is belangrijk voor een plezierige seksuele relatie 3 Lichamelijke veranderingen bij seksuele

Nadere informatie

Biologie Voortplanting en ontwikkeling Havo

Biologie Voortplanting en ontwikkeling Havo Biologie Voortplanting en ontwikkeling Havo D O C E N T : A. S E W S A H A I H E N R Y N. H A S S A N K H A N S C H O L E N G E M E E N S C H A P L E L Y D O R P ( HHS- S G L ) Boek: 4H Doelstellingen

Nadere informatie

I Inleiding 7. 1 Uitgangspunten 7 2 Wat is seksualiteit? 10 3 Seksuele ontwikkeling 18. II Theoretische achtergrond van seksualiteit 24

I Inleiding 7. 1 Uitgangspunten 7 2 Wat is seksualiteit? 10 3 Seksuele ontwikkeling 18. II Theoretische achtergrond van seksualiteit 24 Inhoud I Inleiding 7 1 Uitgangspunten 7 2 Wat is seksualiteit? 10 3 Seksuele ontwikkeling 18 II Theoretische achtergrond van seksualiteit 24 4 Factoren die seksualiteit beïnvloeden: een biopsychosociaal

Nadere informatie

Kinderen groeien op tot volwassenen in verschillende fasen. Iedereen groeit. Maar ons lichaam maakt heel ons leven kleine of grote veranderingen mee.

Kinderen groeien op tot volwassenen in verschillende fasen. Iedereen groeit. Maar ons lichaam maakt heel ons leven kleine of grote veranderingen mee. Groei en ontwikkeling Kinderen groeien op tot volwassenen in verschillende fasen. Iedereen groeit tot maximaal tot hij of zij 18 jaar is. Maar ons lichaam maakt heel ons leven kleine of grote veranderingen

Nadere informatie

Vulvapoli. Gynaecologie en Dermatologie

Vulvapoli. Gynaecologie en Dermatologie Vulvapoli Gynaecologie en Dermatologie Vulvapoli De Vulvapoli is een samenwerking tussen de afdelingen Dermatologie (huidziekten) en Gynaecologie (vrouwenziekten). Vulva betekent de uitwendige geslachtsdelen

Nadere informatie

1 De voortplanting. 1.1 Geslachtsorganen

1 De voortplanting. 1.1 Geslachtsorganen 1 De voortplanting 1.1 Geslachtsorganen 1 3 1.1.1 Algemene functies 1 3 1.1.2 Geslachtskenmerken 1 4 1.1.3 Vrouwelijke geslachtsorganen 1 6 1.1.4 Baringskanaal 2 5 1.1.5 Mannelijke geslachtsorganen 3 0

Nadere informatie

Wat is een erectiestoornis? Hoe ontstaat een erectie?

Wat is een erectiestoornis? Hoe ontstaat een erectie? Erectiestoornissen Deze folder is voor mannen die problemen hebben met het krijgen van een erectie. Hierin vindt u alle informatie over erecties, erectiestoornissen, mogelijke oorzaken, onderzoeken en

Nadere informatie

Stand Zwellingen Preputium Preputium (terug) laten schuiven Pijn Smegma Ulceraties Roodheid

Stand Zwellingen Preputium Preputium (terug) laten schuiven Pijn Smegma Ulceraties Roodheid Andrologisch onderzoek Inspectie -In de pubisstreek: kijken naar beharingspatroon, krabeffecten en zwellingen -Controle liezen: littekens, zwellingen in rust of tijdens persen Beoordeling penis: Stand

Nadere informatie

3. DIAGNOSTIEK BIJ VERDENKING OP AGS IN DE NEONATALE PERIODE

3. DIAGNOSTIEK BIJ VERDENKING OP AGS IN DE NEONATALE PERIODE 3. DIAGNOSTIEK BIJ VERDENKING OP AGS IN DE NEONATALE PERIODE Diagnostiek naar AGS kan geïndiceerd zijn in 3 situaties: 1. Een neonaat met ambigue genitalia 2. Afwijkende neonatale screeningsuitslag voor

Nadere informatie

Gegeven de talrijke publicaties in de pers, weeken

Gegeven de talrijke publicaties in de pers, weeken Tijdschrift voor Seksuologie (2006) 30, 181-186 www.tijdschriftvoorseksuologie.nl Designer vaginas Een issue voor seksuologen? Philomeen Weijenborg. Leids Universitair Medisch Centrum Samenvatting Om de

Nadere informatie

1 RAPPORT. Geen vrouwenbesnijdenis in klinieken aangetroffen

1 RAPPORT. Geen vrouwenbesnijdenis in klinieken aangetroffen 1 RAPPORT Geen vrouwenbesnijdenis in klinieken aangetroffen s-hertogenbosch, november 2007 2 INSPECTIE VOOR DE GEZONDHEIDSZORG Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Definities 3 2.1 Vrouwenbesnijdenis 3 2.2

Nadere informatie

zweet stinkt schaam haar ongesteld brede heupen borst groei schaamlippen groeien groeispurt

zweet stinkt schaam haar ongesteld brede heupen borst groei schaamlippen groeien groeispurt Samenvatting door L. 623 woorden 5 maart 2016 0 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou pubertijd Dit is wanneer je hypofyse gaat werken de hypofyse is een hormoonklier hypofyse is de belangrijkste

Nadere informatie

Anticonceptie is maatwerk

Anticonceptie is maatwerk 18-09-2008 Anticonceptie is maatwerk Rik van Lunsen, Ellen Laan, Hanneke Termeer. Afdeling Seksuologie & Psychosomatische Gynaecologie Yvette Zimmerman en Herjan Coelingh Bennink Pantarhei Bioscience B.V.

Nadere informatie

Gynaecologie. Locatie VUmc. Seksuele problemen bij vrouwen

Gynaecologie. Locatie VUmc. Seksuele problemen bij vrouwen Gynaecologie Locatie VUmc Seksuele problemen bij vrouwen 2 Amsterdam UMC, locatie VUmc - Gynaecologie Inleiding Bijna elke vrouw krijgt wel eens te maken met seksuele problemen. Voorbeelden zijn geen zin

Nadere informatie

Nierfalen en Seksualiteit

Nierfalen en Seksualiteit Nierfalen en Seksualiteit 1 Inhoudsopgave Inleiding Seksuele problemen bij nierfalen Bij mannen en vrouwen Factoren die het seksueel functioneren kunnen beïnvloe- den Bespreekbaar maken Maatschappelijk

Nadere informatie

DE SEKSUELE LEVENSLOOP

DE SEKSUELE LEVENSLOOP DE SEKSEE EVENSOOP Aart Beekman Polikliniek Psychosomatische gynaecologie en Seksuologie Keuzevak seksuologie 2008-2009 Psycho-seksuele anamnese Invloed van de persoonlijke geschiedenis op seksuele betekenisgeving

Nadere informatie

Grenzen aan de esthetische genitale chirurgie bij vrouwen

Grenzen aan de esthetische genitale chirurgie bij vrouwen Grenzen aan de esthetische genitale chirurgie bij vrouwen Standpunt van de Nederlandse Vereniging voor Plastische Chirurgie (NVPC) Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG) Nederlandse

Nadere informatie

GYNAECOLOGIE. Aandoeningen van de Vulva

GYNAECOLOGIE. Aandoeningen van de Vulva GYNAECOLOGIE Aandoeningen van de Vulva Aandoeningen van de Vulva Klachten van de vulva komen op alle leeftijden voor, zowel bij jonge meisjes als bij oudere vrouwen. In deze folder vindt u informatie over

Nadere informatie

Seksuele problemen bij vrouwen

Seksuele problemen bij vrouwen Seksuele problemen bij vrouwen Inhoud Inleiding Wat is belangrijk voor een plezierige seksuele relatie? Lichamelijke veranderingen bij seksuele opwinding Pijn bij gemeenschap Als het niet (meer) lukt om

Nadere informatie

Inhoud. De gezonde vrouw 19. Factoren van de baring 31. Woord vooraf 13. Inleiding 15. uitdrijvingsfase 62 HOOFDSTUK Gezonde voeding 19

Inhoud. De gezonde vrouw 19. Factoren van de baring 31. Woord vooraf 13. Inleiding 15. uitdrijvingsfase 62 HOOFDSTUK Gezonde voeding 19 Inhoud Woord vooraf 13 Inleiding 15 HOOFDSTUK 1 De gezonde vrouw 19 1.1. Gezonde voeding 19 1.2. Gezonde psyche en gedrag van de vrouw tijdens de reproductieve leeftijd 22 1.3. Plaats van bevallen en zorgmodellen

Nadere informatie

Samenvatting door een scholier 1790 woorden 8 maart keer beoordeeld

Samenvatting door een scholier 1790 woorden 8 maart keer beoordeeld Samenvatting door een scholier 1790 woorden 8 maart 2003 6 84 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie overal Vrouwen hebben XX-chromosomen. Mannen hebben XY-chromosomen. De spermacel bevat een Y-chromosoon

Nadere informatie

Consultatie en begeleiding bij seksuele problematiek. Centrumlocatie

Consultatie en begeleiding bij seksuele problematiek. Centrumlocatie Centrumlocatie In deze tijd van openheid in de media over seksualiteit lijkt het alsof seks iets vanzelfsprekends is en er geen problemen op dit gebied bestaan. De indruk wordt gewekt dat seks alleen voorkomt

Nadere informatie

Patiënteninformatie. Seksualiteit en gynaecologische kanker

Patiënteninformatie. Seksualiteit en gynaecologische kanker Patiënteninformatie Seksualiteit en gynaecologische kanker Inleiding Deze brochure gaat over intimiteit en seksualiteit en is bedoeld voor vrouwen met kanker en hun partners. Kanker en seksualiteit is

Nadere informatie

Pijn bij het vrijen 1

Pijn bij het vrijen 1 Pijn bij het vrijen 1 Wat is het? Pijn bij het vrijen is een klacht die voornamelijk bij vrouwen voorkomt. Meestal gaat het om pijn bij de geslachtsgemeenschap, maar ook andere manieren van vrijen kunnen

Nadere informatie

SEKSUELE REACTIES VAN VROUWEN MET EEN SEKSUELE OPWINDINGSSTOORNIS OP VISUELE SEKSUELE STIMULI 1

SEKSUELE REACTIES VAN VROUWEN MET EEN SEKSUELE OPWINDINGSSTOORNIS OP VISUELE SEKSUELE STIMULI 1 Tijdschrift voor Seksuologie, 2003, 27: 1-13 SEKSUELE REACTIES VAN VROUWEN MET EEN SEKSUELE OPWINDINGSSTOORNIS OP VISUELE SEKSUELE STIMULI 1 Ellen Laan 2, Esther van Driel 3 & Rik van Lunsen 4 In deze

Nadere informatie

Sexhormonen. Michael Fouraux & François Verheijen

Sexhormonen. Michael Fouraux & François Verheijen Sexhormonen Michael Fouraux & François Verheijen Herhaling Endo I hypothalamus + - hypofyse + - klier hormoon Schildklier uit Endo I TRH + - TSH + - T4 & T3 Acties van hormoon Schildklier uit Endo I Endocrinologie

Nadere informatie

Seksuele problemen bij vrouwen

Seksuele problemen bij vrouwen Seksuele problemen bij vrouwen Bijna elke vrouw krijgt weleens te maken met seksuele problemen. Voorbeelden zijn geen zin of motivatie hebben om te vrijen, niet of moeilijk seksueel opgewonden kunnen raken

Nadere informatie

Samenvatting Biologie voor Jou VMBO 3 Thema 3 Voortplanting

Samenvatting Biologie voor Jou VMBO 3 Thema 3 Voortplanting Samenvatting Biologie voor Jou VMBO 3 Thema 3 Voortplanting 3.1 Bevruchting = kernen van twee geslachtscellen smelten samen Mitose = gewone celdeling beide dochtercellen evenveel chromosomen als moedercel

Nadere informatie

Problemen met het seksueel functioneren

Problemen met het seksueel functioneren Factsheet 2007-4 Problemen met het seksueel functioneren Seksuele gezondheid in Nederland De Rutgers Nisso Groep heeft in 2006 een grootschalige bevolkingsstudie uitgevoerd naar seksuele gezondheid in

Nadere informatie

Pijn bij het vrijen bij vrouwen

Pijn bij het vrijen bij vrouwen Pijn bij het vrijen bij vrouwen Drs. P. Dielissen 1 en dr. J.H. Dekker 2 1 Huisarts-onderzoeker, coördinator kaderopleiding urogynaecologie, UMC St Radboud Nijmegen 2 Huisarts/kaderarts urogynaecologie

Nadere informatie

Primaire geslachtskenmerken

Primaire geslachtskenmerken Puberteit Primaire geslachtskenmerken -Secundaire geslachtskenmerken -Puberteit -Hormonen -Hypofyse -Groeispurt Wat is het?: Geslachtskenmerken die je vanaf je geboorte hebt. Voorbeelden: Vagina en Penis

Nadere informatie

Werkvormen k Zag 2 beren over lichamelijkheid

Werkvormen k Zag 2 beren over lichamelijkheid Werkvormen k Zag 2 beren over lichamelijkheid Werkbladen over lichamelijke verandering (4.4) Onderbroekenspel Werkbladen over lichamelijke verschillen (4.3) Max en Maxima Werkbladen over man-vrouw verschillen

Nadere informatie

Wat is een erectiestoornis?

Wat is een erectiestoornis? Erectiestoornis 1 Wat is een erectiestoornis? Er is sprake van een erectiestoornis als een man moeite heeft met het krijgen of houden van een erectie die voldoende is voor een bevredigende seksuele activiteit.

Nadere informatie

Onze zoon is een jongensachtige meid

Onze zoon is een jongensachtige meid Onze zoon is een jongensachtige meid Dr. Baudewijntje Kreukels Kennis en Zorgcentrum voor Genderdysforie, VU Medisch Centrum Amsterdam Jean Lautenslager en Ruben van der Weijden Patiëntenorganisatie Transvisie

Nadere informatie

Consultatie en begeleiding bij seksuele problematiek

Consultatie en begeleiding bij seksuele problematiek In deze tijd van openheid in de media over seksualiteit lijkt het alsof seks iets vanzelfsprekends is en er geen problemen op dit gebied bestaan. De indruk wordt gewekt dat seks alleen voorkomt onder jonge,

Nadere informatie

Seksuele problemen bij vrouwen

Seksuele problemen bij vrouwen Seksuele problemen bij vrouwen Bijna elke vrouw krijgt wel eens te maken met seksuele problemen. Voorbeelden zijn geen zin hebben in vrijen, niet of moeilijk seksueel opgewonden raken of pijnklachten bij

Nadere informatie

Seksuele problemen. Gynaecologie. Bij vrouwen. Inhoud. 1. Inleiding. 2. Wat is belangrijk voor een plezierige seksuele relatie?

Seksuele problemen. Gynaecologie. Bij vrouwen. Inhoud. 1. Inleiding. 2. Wat is belangrijk voor een plezierige seksuele relatie? Gynaecologie Seksuele problemen Bij vrouwen Inhoud 1. Inleiding 2. Wat is belangrijk voor een plezierige seksuele relatie? 3. Lichamelijke veranderingen bij seksuele opwinding 4. Pijn bij de coïtus 5.

Nadere informatie

15. Fysiologie en normaliteitsvragen

15. Fysiologie en normaliteitsvragen 15. Fysiologie en normaliteitsvragen Inhoud deeldraaiboek 15 15.1 Inleiding... 211 15.1.1 Taakverdeling verpleegkundige en arts... 211 15.1.2... 211 15.2 De vrouw... 212 15.2.1 Huid... 212 15.2.2 Vaginale

Nadere informatie

Samenvatting Biologie hf 5 par 1t/m 5

Samenvatting Biologie hf 5 par 1t/m 5 Samenvatting Biologie hf 5 par 1t/m 5 Samenvatting door Carlijn 1162 woorden 15 januari 2018 10 2 keer beoordeeld Vak Methode Biologie Biologie voor jou 5.1 Je veranderd. Geslachtskenmerken zijn kenmerken

Nadere informatie

Anatomie en fysiologie 2

Anatomie en fysiologie 2 Anatomie en fysiologie 2 Voor de verloskunde is kennis van de bouw (anatomie) van de geslachtsorganen van zowel de vrouw als de man noodzakelijk. Daarmee begint dit hoofdstuk. Bovendien wordt de werking

Nadere informatie

Seksuele problemen bij vrouwen. Poli Gynaecologie

Seksuele problemen bij vrouwen. Poli Gynaecologie 00 Seksuele problemen bij vrouwen Poli Gynaecologie De inhoud van deze voorlichtingsfolder is samengesteld door de Nederlandse Vereniging voor Obstetrie en Gynaecologie (NVOG). Deze folder is zeer volledig

Nadere informatie

Goed voor je. bron van stress? Prof. dr. Ellen Laan, GZ-psycholoog, seksuoloog-nvvs Seksuologie & Psychosomatische Gynaecologie.

Goed voor je. bron van stress? Prof. dr. Ellen Laan, GZ-psycholoog, seksuoloog-nvvs Seksuologie & Psychosomatische Gynaecologie. Goed voor je of bron van stress? Prof. dr. Ellen Laan, GZ-psycholoog, seksuoloog-nvvs Seksuologie & Psychosomatische Gynaecologie e.t.laan@amc.uva.nl Review van 40 studies vanaf 1990 Goede seks is goed

Nadere informatie

Workshop Nierziekte en relatie Hoe intiem kun je nog zijn? Hoe kun je nog intiem zijn?

Workshop Nierziekte en relatie Hoe intiem kun je nog zijn? Hoe kun je nog intiem zijn? Workshop Nierziekte en relatie Hoe intiem kun je nog zijn? Hoe kun je nog intiem zijn? Hanneke Bolt Arts seksuoloog NVVS Positieve invloed van seks op het welzijn van mensen Lichamelijk: Stress vermindering

Nadere informatie

GRENZEN AAN DE ESTHETISCHE GENITALE CHIRURGIE BIJ VROUWEN. Versie 1.0

GRENZEN AAN DE ESTHETISCHE GENITALE CHIRURGIE BIJ VROUWEN. Versie 1.0 GRENZEN AAN DE ESTHETISCHE GENITALE CHIRURGIE BIJ VROUWEN Versie 1.0 Datum Goedkeuring 28-05-2008 Methodiek Consensus based Discipline Verantwoording Multidisciplinair NVOG Grenzen aan de esthetische genitale

Nadere informatie

pati nteninformatie seksuele problemen bij vrouwen

pati nteninformatie seksuele problemen bij vrouwen pati nteninformatie seksuele problemen bij vrouwen Inhoud Inleiding... 3 1 Wat is belangrijk voor een plezierige seksuele relatie... 3 2 Lichamelijke veranderingen bij seksuele opwinding... 4 3 Pijn bij

Nadere informatie

Vaginistisch reageren

Vaginistisch reageren Vaginistisch reageren 1 Wat is het? Vaginisme wil zeggen dat het niet lukt om een penis, vingers of tampon in je vagina in te brengen. Probeer je het, dan spannen je bekkenbodemspieren zich onbewust aan.

Nadere informatie

Seksuele problemen bij vrouwen

Seksuele problemen bij vrouwen 467.0105 Seksuele problemen bij vrouwen Inhoud 1. Inleiding 2. Wat is belangrijk voor een plezierige seksuele relatie 3. Lichamelijke veranderingen bij seksuele opwinding 4. Pijn bij de coïtus 5. Als het

Nadere informatie

O N D E R Z O E K S R E S U L T A T E N U I T H E T B U I T E N L A N D. Consortium UGent en KULeuven in opdracht van het IWT

O N D E R Z O E K S R E S U L T A T E N U I T H E T B U I T E N L A N D. Consortium UGent en KULeuven in opdracht van het IWT S E K S U E L E D I S F U N C T I E S I N V L A A N D E R E N : W A T K U N N E N W E V E R W A C H T E N A A N P R E V A L E N T I E C I J F E R S V O O R V L A A N D E R E N? O N D E R Z O E K S R E

Nadere informatie

Seksuele problemen bij de vrouw

Seksuele problemen bij de vrouw Seksuele problemen bij de vrouw Gynaecologie Beter voor elkaar Inhoud 1. Inleiding 3 2. Wat is belangrijk voor een plezierige seksuele relatie? 4 3. Lichamelijke veranderingen bij seksuele opwinding 5

Nadere informatie

Psychologie

Psychologie Keuzeblok Seksuologie Psychologie 2008-2009 Ellen de Groot en Aart Beekman Blokdocenten en cursuscoördinatoren Afdeling Psychosomatische gynaecologie en seksuologie Opzet keuzeblok Verschillende gastdocenten

Nadere informatie

Doc 69 Liefde,seks, senior

Doc 69 Liefde,seks, senior Doc 69 Liefde,seks, senior Let s talk about seks Riët Daniel, Gezondheidszorgpsycholoog en seksuoloog, Marjolein Oerlemans huisarts, Minouche van Rumste, gynaecoloog Doelen Bewustwording Kennis hebben

Nadere informatie

Paragraaf 6.1 Primaire en secundaire geslachtskenmerken

Paragraaf 6.1 Primaire en secundaire geslachtskenmerken H6 Voortplanting Vragen en antwoorden Paragraaf 6.1 Primaire en secundaire geslachtskenmerken 1. Wat zijn geslachtskenmerken? Kenmerken waaraan we kunnen zien of iemand een man of een vrouw is. 2. Wat

Nadere informatie

Seksuele problemen bij vrouwen

Seksuele problemen bij vrouwen Patiënteninformatie Seksuele problemen bij vrouwen Informatie over oorzaken en behandelingen 1234567890-terTER_ Inhoudsopgave Pagina 1. Wat is belangrijk voor een plezierige seksuele relatie? 4 Kunnen

Nadere informatie

Seksuele problemen bij vrouwen

Seksuele problemen bij vrouwen Gynaecologie Seksuele problemen bij vrouwen www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Wat is belangrijk voor een plezierige seksuele relatie?... 3 Lichamelijke veranderingen bij seksuele opwinding... 4 Pijn bij

Nadere informatie

Peter heeft een erectieprobleem

Peter heeft een erectieprobleem Omgaan met een sexprobleem.qxd 20-03-07 11:54 Pagina 13 1 Wat is een seksueel probleem en welke verschillende seksuele problemen zijn er? In dit hoofdstuk wordt allereerst uitgelegd wat een seksueel probleem

Nadere informatie

Seksuele problemen bij vrouwen

Seksuele problemen bij vrouwen Patiënteninformatie Seksuele problemen bij vrouwen Informatie over oorzaken en behandelingen Inhoudsopgave Pagina 1. Wat is belangrijk voor een plezierige seksuele relatie? 4 Kunnen genieten van uw eigen

Nadere informatie

Tussen de trofoblast en de kiemschijf wordt de navelstreng gevormd.

Tussen de trofoblast en de kiemschijf wordt de navelstreng gevormd. Biologie SE4 Hoofdstuk 6 Paragraaf 1 Tijdens de ovulatie komt een eicel vrij uit een van de beide ovaria. Deze eicel komt terecht in een eileider. Een van de zaadcellen die de tocht van de vagina naar

Nadere informatie

Seksualiteit, seksuologie en hiv. Tom Platteau Seksuoloog ITG/Helpcenter

Seksualiteit, seksuologie en hiv. Tom Platteau Seksuoloog ITG/Helpcenter Seksualiteit, seksuologie en hiv Tom Platteau Seksuoloog ITG/Helpcenter tplatteau@itg.be Overzicht van de presentatie Wat is seksualiteit? Hoe verloopt seksualiteit en waar kan het misgaan? Seksualiteit

Nadere informatie

Hymen imperforatus; het belang van inspectie van de genitalia externa

Hymen imperforatus; het belang van inspectie van de genitalia externa klinische lessen Hymen imperforatus; het belang van inspectie van de genitalia externa M.A.C.Lubsen-Brandsma en C.M.Salvatore Dames en Heren, Een hymen imperforatus is een maagdenvlies dat de vagina volledig

Nadere informatie

Ellen Weisscher e.a

Ellen Weisscher e.a BELEIDSPLAN Ellen Weisscher e.a. 2016-2020 Inhoudsopgave Onderwerp pagina Inhoudsopgave 1 Problematiek 2 Organisatie 4 Doelen 5 Activiteiten en prioriteiten 7-10 Middelen en mensen 11 BELEIDSPLAN 2015-2020

Nadere informatie

Centrale pubertas praecox. Onderwijs huisartsen Floor Neijens 20-05-2014

Centrale pubertas praecox. Onderwijs huisartsen Floor Neijens 20-05-2014 Centrale pubertas praecox Onderwijs huisartsen Floor Neijens 20-05-2014 Puberteit Toename centrale pulsatiele afgifte GnRH Secretie LH en FSH door hypofyse Verdere ontwikkeling gonaden Productie geslachtshormonen

Nadere informatie

Seksualiteit bij Reumatische Aandoeningen

Seksualiteit bij Reumatische Aandoeningen Seksualiteit bij Reumatische Aandoeningen Katelijne Michielsen Klinisch Psychologe/Seksuologe Rene Westhovens Reumatoloog ReumaNet 3 Maart 2018 2 «Reuma» Reumatische aandoeningen zijn frequent en van alle

Nadere informatie

Seks en relaties Woordenlijst

Seks en relaties Woordenlijst Seks en relaties Woordenlijst Inhoud Vriendschappen en relaties 3 Lichaamsdelen 4 Seksualiteit 6 Seks en masturbatie 8 Veilige seks en voorbehoedsmiddelen 10 Misbruik 12 2 Vriendschappen en relaties Vriendje

Nadere informatie

lief en leed > over seksualiteit intimiteit en kanker WILLIBRORD WEIJMAR SCHULTZ GYNAECOLOOG HARRY VAN DE WIEL PSYCHOLOOG

lief en leed > over seksualiteit intimiteit en kanker WILLIBRORD WEIJMAR SCHULTZ GYNAECOLOOG HARRY VAN DE WIEL PSYCHOLOOG lief en leed > over seksualiteit intimiteit en kanker WILLIBRORD WEIJMAR SCHULTZ GYNAECOLOOG HARRY VAN DE WIEL PSYCHOLOOG lief en leed > over seksualiteit intimiteit en kanker WILLIBRORD WEIJMAR SCHULTZ

Nadere informatie

Voorwoord 11 1 Wat is een seksueel probleem en welke verschillende seksuele problemen zijn er? 13

Voorwoord 11 1 Wat is een seksueel probleem en welke verschillende seksuele problemen zijn er? 13 Omgaan met een sexprobleem.qxd 20-03-07 11:54 Pagina 5 Inhoud Voorwoord 11 1 Wat is een seksueel probleem en welke verschillende seksuele problemen zijn er? 13 Waar hebben seksuele problemen mee te maken?

Nadere informatie

INTERSEKSUALITEIT BIJ DE HOND

INTERSEKSUALITEIT BIJ DE HOND UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT DIERGENEESKUNDE Academiejaar 2010 2011 INTERSEKSUALITEIT BIJ DE HOND door Liesbet LEENKNEGT Promotor: Prof. Dr. A. Van Soom Klinische casus in het kader van de Masterproef De

Nadere informatie

Seksuele problemen bij vrouwen

Seksuele problemen bij vrouwen Seksuele problemen bij vrouwen Bijna elke vrouw krijgt wel eens te maken met seksuele problemen. Voorbeelden zijn geen zin hebben in vrijen, niet of moeilijk seksueel opgewonden raken of pijnklachten bij

Nadere informatie

I FEEL Y. De Huid & Seksualiteit. Rieky Dikmans Arts-Seksuoloog NVVS i.o. Happy Met je Huid Festival

I FEEL Y. De Huid & Seksualiteit. Rieky Dikmans Arts-Seksuoloog NVVS i.o. Happy Met je Huid Festival De Huid & Seksualiteit Rieky Dikmans Arts-Seksuoloog NVVS i.o. Happy Met je Huid Festival 29-09-18 Voorstellen Arts-seksuoloog i.o. NVVS OLVG Oost in Amsterdam Psychiatrie en Psychosomatiek LMC in Leiden

Nadere informatie

Seksuele problemen bij vrouwen

Seksuele problemen bij vrouwen Seksuele problemen bij vrouwen Bijna elke vrouw krijgt wel eens te maken met seksuele problemen. Voorbeelden zijn geen zin hebben in vrijen, niet of moeilijk seksueel opgewonden raken of pijnklachten bij

Nadere informatie