Ouderavond lijf & relaties

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Ouderavond lijf & relaties"

Transcriptie

1 Ouderavond lijf & relaties

2 Robert van der Gaag Voorstellen Ervaring Gezonde school, genotmiddelen, seksualiteit, voeding, bewegen, mondzorg en mediawijsheid

3 Kinderen Wie heeft kinderen in groep: 1 of 2? 3 of 4? 5 of 6? 7 of 8?

4 Programma Achtergrond Cijfers Lichamelijke en relationele ontwikkeling Beeldvorming Normaal en afwijkend gedrag Hoe zorgt u voor een goede ontwikkeling? Hoe werkt de school aan het onderwerp?

5 Veiligheid Vertrouwelijk Openheid Grenzen Als u persoonlijke vragen heeft dan kunt u deze ook achteraf stellen.

6 Zoek iemand die U krijgt een A4 met vragen zoals: Probeer in zoveel mogelijk grijze vakjes een voornaam te schrijven Hoe? Loop door de ruimte en zoek iemand op. Als u iemand heeft gevonden, mag u elkáár één vraag stellen. Bij een JA-antwoord vult u de voornaam van de persoon in het grijze vakje in, om vervolgens door te lopen naar een volgend persoon. Bij een NEE-antwoord loopt u naar een volgend persoon. Probéér in alle vakjes een verschillende naam te schrijven

7 Stelling Je voedt op zoals je bent!

8 Zou u praten over knuffelen bloot zijn (ouders en kind) hygiëne cultuurverschil lichaamsdelen benoemen aanraken praten over seks omgaan met vragen prettig / onprettig ongesteld worden loverboys veilig vrijen informatie geven onderzoek van eigen lijf kinderen krijgen Internet & sociale media seks op tv verliefdheid Zelf bevrediging homo- en biseksualiteit doktertje spelen waar je hulp kunt vragen misbruik/ geheimen grenzen stellen gevoelens

9 Seks onder je 25 e (2017) Grensoverschrijdend gedrag: jarigen lopen meeste risico en beschermen zichzelf niet goed. meisjes lopen meer risico dan jongens. HLBT jongeren lopen meer risico dan heteroseksuele jongeren laagopgeleide jongeren lopen meer risico op grensoverschrijdend gedrag dan hoogopgeleide jongeren Kennis: Kennis van seksualiteit en relaties (intimiteit), voortplanting en soa s is matig Laagopgeleide jongeren hebben minder kennis van seksualiteit Voor kennis gaan jongeren vooral op internet op zoek Seks online: Van jarigen zegt 1 op 3 dat porno je leert wat seks is en dat het realistisch is Veel ervaring met sexting: 44% van de heteroseksuele jongeren en 72% van de homo/biseksuele jongeren Van de afbeelding die met derden gedeeld werden vond 50% van de jongens en 75% van de meisjes dit vervelend Opvoeding: Ouders zijn minder goed op de hoogte van de seksuele ontwikkeling van hun kind Jongeren vinden hun ouders een belangrijke bron van informatie Homoacceptatie: - Groeit, verdient nog wel aandacht

10 Verloop van de seksuele ontwikkeling

11 Baby s 0 1 jaar Ontdekken de wereld door hun zintuigen Eigen lichaam ontdekken door kijken en voelen Toevallig aanraken van de geslachtsdelen Baby s houden van knuffelen dat geeft ze een veilig gevoel

12 Peuters 2 3 jaar Leren dat ze een jongetje of meisje zijn Onderzoekend bij zichzelf, leeftijdsgenoten maar ook bij volwassenen Raken geslacht bewust en soms vaak aan Nieuwsgierig naar het verschil tussen jongens en meisjes Kijken naar het geslacht van anderen en willen het soms ook aanraken

13 3 jaar Inzicht in het seks-taboe v. volwassenen Veel vragen stellen over het onderwerp. Uitproberen van grenzen (uitkleden, roepen van woorden)

14 Kleuters 4-5 jaar Minder egocentrisch (verplaatsen in ervaringen van anderen) Met taalontwikkeling neemt lichamelijk contact af. Schaamte (norm, gezin, opvoeding) Vriendschappen (rollen)spel: doktertje spelen en imiteren van volwassen gedrag.

15 Kinderen 6-7 jaar Blijvend leergierig onder leeftijdsgenoten. Spelen seksuele spelletjes, buiten zicht van volwassenen Kinderen gaan zich schamen voor hun blote lichaam Terughoudend naar volwassenen (taboe) Seksualiteit sluimert!

16 Kinderen 8 10 jaar Seksualiteit ontwikkelt op breed vlak (lichamelijk, sociaal, mentaal). Actieve omgang met leeftijdsgenoten. Jongens en meisjes spelen gescheiden (rolmodel) Fantaseren over verliefdheid, verkering Eerste verliefdheid 1 op 3 jongens speelt seksuele spelletjes met leeftijdsgenoten (toenemend met leeftijd) Meisjes zijn minder actief (neemt wel toe met leeftijd) Behoefte aan feitelijke kennis Leren van sociale regels

17 Pre-puberteit: jaar Lichamelijke verandering vergroot focus op lijf en dat van anderen. Behoefte aan kennis over hun lijf Aandacht voor eigen geslachtsdelen en die van andere sekse. Fantasie over seksueel contact Onderzoek via tijdschriften, tv, internet Kuddegedrag / rolmodellen Beleving is dat hét er snel van komt!

18 Vrijen Praten over vrijen Onzekerheid over het lichaam Eerste zoen Jongens en meisjes apart Fantaseren Doktertje spelen Leren van regels Knuffelen Ontdekken van het eigen lichaam

19 Invloed van ouders versus invloed van de maatschappij

20

21 Normaal en afwijkend gedrag

22 Blijf rustig Als u iets signaleert (ongeacht de leeftijd) Heftige actie van u geeft ook een heftige réactie Toon belangstelling en luister Stel eventueel vragen ter verheldering. Probeer het gedrag bij te sturen als u dat noodzakelijk vindt Leg uw kind uit wat hoort (wanneer/waar) Denk aan: Je voedt op zoals je bent

23 Hoe kun je als ouder zorg dragen voor gezonde relationele en seksuele ontwikkeling?

24 In het algemeen Pas informatie aan op de ontwikkeling Bevestig het gedrag en vertel er over Stuur gedrag dat ongewenst is op prettige wijze bij Als een kind vragen gaat stellen is het klaar voor een antwoord. Blijf er echter niet op wachten Blijft uw kind serieus vragen stellen? Dan kunt iets meer vertellen. Te veel of té ingewikkelde info onthouden kinderen niet

25 Waar kunt u over praten? Praat zelf actief over : Het lichaam van jongens en meisjes Benoem geslachtsdelen (eerst in kindertaal/ later volwassen). Groeien en ontwikkelen Gevoelens, vriendschap en verliefdheid Wensen en grenzen

26 Bij kinderen tot 6 jaar Korte gesprekjes (10 min) Beantwoord hun vragen in kleine stapjes Praat tijdens het spelen, bad-ritueel, tussen het voorlezen door, aankleden, voor het slapen. Gebruik een prentenboek, een liedje, verzin verhaaltjes over een kind dat toevallig dezelfde leeftijd heeft als uw kind. Leer uw kind op een positieve manier NEE-zeggen, wat normaal is en welke regels er zijn

27 Bij kinderen tussen 6 en 10 jaar Beantwoord vragen met meer details Praat tijdens een andere activiteit Óf maak van het gesprek iets bijzonders Wees voorbereid op vervolgvragen Zoek een vorm waar u zich prettig bij voelt Gebruik een (prenten)boek of kijk een (getekend) filmpje op internet Leer uw kind op een positieve manier NEE-zeggen, wat normaal is en welke regels er zijn

28 Bij kinderen tussen Praat actief over lichamelijke ontwikkeling Geef aan dat u begrijpt dat ze het lastig vinden, maar zeg dat u het belangrijk vindt. Geef positieve informatie, leg niet teveel nadruk op ziektes en gevaar. Zoek een vorm waar u zich prettig bij voelt Geef uw kind aan waar goede informatie te vinden is (boek of Leer uw kind op een positieve manier NEE-zeggen, wat normaal is en welke regels er zijn

29 Wat doet de school?

30 ONE2KNOW MORE?

Voorstellen R E LA T I E S E N S E K S U A L I T E I T Mariette Haak Gezondheidsbevorderaar GGD HM mhaak@ggdhm.nl Aandachtsgebieden Gezonde school, genotmiddelen, seksualiteit, voeding, bewegen en mondzorg

Nadere informatie

Seksualiteit en seksuele ontwikkeling

Seksualiteit en seksuele ontwikkeling Seksualiteit en seksuele ontwikkeling Platform Smith Magenis syndroom 15 november 2014 - Leusden Yvonne Stoots Vanmiddag Seksualiteit Seksuele ontwikkeling Begeleiding bij seksuele ontwikkeling Seksualiteit

Nadere informatie

Seksuele vorming en seksuele ontwikkeling van kinderen. Marianne Cense (Rutgers WPF) & Jos Poelman (Soa Aids Nederland)

Seksuele vorming en seksuele ontwikkeling van kinderen. Marianne Cense (Rutgers WPF) & Jos Poelman (Soa Aids Nederland) Seksuele vorming en seksuele ontwikkeling van kinderen Marianne Cense (Rutgers WPF) & Jos Poelman (Soa Aids Nederland) Programma 1. Seksuele ontwikkeling van kinderen en jongeren 2. Criteria om normaal

Nadere informatie

Ouderbijeenkomst Basisschool Eerschot Week van de Lentekriebels

Ouderbijeenkomst Basisschool Eerschot Week van de Lentekriebels Ouderbijeenkomst Basisschool Eerschot Week van de Lentekriebels Relationele en seksuele opvoeding op school en thuis Christel van Helvoirt medewerker Gezondheidsbevordering GGD Hart voor Brabant Bovenbouw:

Nadere informatie

Ouderavond Puberwereld

Ouderavond Puberwereld Ouderavond Puberwereld bronnen : Puberbrein binnenstebuiten en Beter omgaan met pubers Van de Brugghenschool Katwijk R van der Gaag GGD Hollands Midden Gezondheidsbevorderaar Aandachtsgebieden : genotmiddelen,

Nadere informatie

Ouderbijeenkomst Week van de Lentekriebels

Ouderbijeenkomst Week van de Lentekriebels Ouderbijeenkomst Week van de Lentekriebels Relationele en seksuele opvoeding op school en thuis Naam Christel van Helvoirt GGD Hart voor Brabant Waar denken jullie aan bij seksualiteit? Gevoelens Veiligheid

Nadere informatie

Week van de Lentekriebels

Week van de Lentekriebels Ouderbijeenkomst Week van de Lentekriebels Relationele en seksuele opvoeding, op school en thuis Anja Sijbranda GGD Hart voor Brabant Programma Waarom relationele en seksuele vorming? Wat doet school?

Nadere informatie

Lessen en leerdoelen Kriebels in je buik

Lessen en leerdoelen Kriebels in je buik Lessen en leerdoelen Kriebels in je buik Groep 1 Les 1: Wie ben ik De leerlingen kennen hun eigen lichaam De leerlingen krijgen inzicht in de overeenkomsten en verschillen in lichaamskenmerken De leerlingen

Nadere informatie

mei 2015 Beleid seksualiteit binnen SKSG

mei 2015 Beleid seksualiteit binnen SKSG mei 2015 Beleid seksualiteit binnen SKSG Inhoud 1. Inleiding... 3 2. Hoe verloopt de seksuele ontwikkeling?... 3 3. Visie SKSG over omgaan met seksualiteit... 4 3.1. Omgeving... 5 3.2. Pedagogisch klimaat...

Nadere informatie

De seksuele ontwikkeling. van kinderen (0 tot 18 jaar)) en wat ouders kunnen doen

De seksuele ontwikkeling. van kinderen (0 tot 18 jaar)) en wat ouders kunnen doen De seksuele ontwikkeling van kinderen (0 tot 18 jaar)) en wat ouders kunnen doen Seksuele opvoeding gaat over meer dan alleen seksualiteit De seksuele ontwikkeling van kinderen en wat ouders kunnen doen

Nadere informatie

Hersenen. Puberontwikkeling begint op? Cijfers. 10-14 jaar. Mogelijke oorzaken 12/14/2011. Nog te ontwikkelen en leren beheersen

Hersenen. Puberontwikkeling begint op? Cijfers. 10-14 jaar. Mogelijke oorzaken 12/14/2011. Nog te ontwikkelen en leren beheersen Oudervoorlichting Puberwereld Robert van der Gaag GGD Hollands Midden Functionaris gezondheidsbevordering Aandachtsgebieden : Gezond op School, genotmiddelen, seksualiteit en voeding bronnen : Puberbrein

Nadere informatie

Seksuele opvoeding van kinderen. 6-9 jaar. Kenniscentrum seksualiteit

Seksuele opvoeding van kinderen. 6-9 jaar. Kenniscentrum seksualiteit Seksuele opvoeding van kinderen 6-9 jaar Kenniscentrum seksualiteit 02 03 Seksuele ontwikkeling Kinderen groeien niet alleen in de lengte, ze groeien ook in hun seksualiteit. Dat doen ze tijdens hun hele

Nadere informatie

De seksuele ontwikkeling van kinderen (0 tot 18 jaar) en wat ouders kunnen doen

De seksuele ontwikkeling van kinderen (0 tot 18 jaar) en wat ouders kunnen doen De seksuele ontwikkeling van kinderen (0 tot 18 jaar) en wat ouders kunnen doen Wat kun je doen als je vader of moeder bent? Je kunt je kinderen helpen bij hun seksuele ontwikkeling. Als ze klein zijn

Nadere informatie

Tips voor ouders om met kinderen te praten over relaties en seksualiteit

Tips voor ouders om met kinderen te praten over relaties en seksualiteit Utrecht, januari 2018 Tel. (030) 231 34 31 Rutgers 2018 www.seksuelevorming.nl/weekvandelentekriebels Tips voor ouders om met kinderen te praten over relaties en seksualiteit 1 Algemene tips bij seksuele

Nadere informatie

Seksuele vorming: gave (op-)gave

Seksuele vorming: gave (op-)gave Seksuele vorming: gave (op-)gave De Wegwijzer Oosterwolde, 28 januari 2016 Mieneke Aalberts-Vergunst Programma Introductie Stellingen De wereld om ons heen Onze opvoeding Seksualiteit Het Bijbelse beeld

Nadere informatie

Programma workshop seksuele opvoeding: Daar praat je toch niet over met je kinderen?

Programma workshop seksuele opvoeding: Daar praat je toch niet over met je kinderen? Programma workshop seksuele opvoeding: Daar praat je toch niet over met je kinderen? Korte kennismaking Wat dragen ouders bij? Presentatie Stelling Presentatie Opdracht Voorbeeld opzet cursus en afsluiting

Nadere informatie

ROB dag: Geef ze de ruimte!

ROB dag: Geef ze de ruimte! ROB dag: Geef ze de ruimte! Workshop Júf, Sophie en Sem zijn in dezelfde wc gaan plassen! Nel Hendriks Uit de actualiteit: de voorbibs. En ook actueel: https://www.123zing.nl/lentekriebels.html Methodes:

Nadere informatie

Kenniscentrum seksualiteit

Kenniscentrum seksualiteit Kenniscentrum seksualiteit ks 6 9 Se ja le ar ue op vo ed in g va n ki nd er en 02 03 Seksuele ontwikkeling Kinderen groeien niet alleen in de lengte, ze groeien ook in hun seksualiteit. Deze seksuele

Nadere informatie

Iva Bicanic Landelijk Psychotraumacentrum UMC Utrecht

Iva Bicanic Landelijk Psychotraumacentrum UMC Utrecht Normale seksuele ontwikkeling van kinderen & jongeren Iva Bicanic Landelijk Psychotraumacentrum UMC Utrecht Kinderseksualiteit Intimiteit Lichamelijkheid Seksuele identiteit 0-2 jaar Ontdekken van wereld

Nadere informatie

Les 1. Wensen & Grenzen. Praten over seks... Hoe en hoezo?

Les 1. Wensen & Grenzen. Praten over seks... Hoe en hoezo? Les 1 Wensen & Grenzen Praten over seks... Hoe en hoezo? In deze eerste les wordt het thema 'Seksueel gedrag' geïntroduceerd. Het is aan jou als mentor / docent om te bepalen of de sfeer in de groep veilig

Nadere informatie

Seksualiteit. Seksualiteit

Seksualiteit. Seksualiteit Seksualiteit Seksualiteit Seksualiteit hoort bij het leven. Het is een breed verschijnsel dat genot, spanning, ontspanning en plezier kan geven. Dit lukt alleen als je er eerlijk en open tegenover kunt

Nadere informatie

Sanderijn van der Doef KLEINE MENSEN, GROTE GEVOELENS

Sanderijn van der Doef KLEINE MENSEN, GROTE GEVOELENS Doef-Kleine mensen grote gevoelens(06)-cor.qxd 06-05-2014 10:39 Sanderijn van der Doef KLEINE MENSEN, GROTE GEVOELENS De seksuele opvoeding van kinderen van 0 tot 12 jaar Uitgeverij Ploegsma Amsterdam

Nadere informatie

Thema's per klas die aangeboden worden in de methode:

Thema's per klas die aangeboden worden in de methode: Thema's per klas die aangeboden worden in de methode: Groep 1-2 Hierbij zijn de kinderen bezig met specifieke lichaamskenmerken van zichzelf en van anderen. Ook gaan ze op zoek naar onderlinge overeenkomsten.

Nadere informatie

Pubertijd volgens Midas Dekkers (bioloog)

Pubertijd volgens Midas Dekkers (bioloog) Pubertijd volgens Midas Dekkers (bioloog) Pubertijd is als je vader verandert van een held in een ouwe zak en je moeder van een warme haven in een theemuts Wensen en Grenzen Elizabeth Hamelinck GGD Hollands

Nadere informatie

Seksuele ontwikkeling van kinderen. 0-18 jaar. Kenniscentrum seksualiteit

Seksuele ontwikkeling van kinderen. 0-18 jaar. Kenniscentrum seksualiteit Seksuele ontwikkeling van kinderen 0-18 jaar Kenniscentrum seksualiteit 02 03 Als mijn kind doktertje speelt, moet ik me dan zorgen maken? Is het normaal dat mijn puber op internet op zoek gaat naar seks?

Nadere informatie

Resultaten onderzoek Rutgers i.s.m. het NOS Jeugdjournaal 2016 Samenvatting. Utrecht, maart 2016 Auteur: Hanneke de Graaf.

Resultaten onderzoek Rutgers i.s.m. het NOS Jeugdjournaal 2016 Samenvatting. Utrecht, maart 2016 Auteur: Hanneke de Graaf. Arthur van Schendelstraat 696 3511 MJ Utrecht Postbus 9022 3506 GA Utrecht +31(0)30 231 34 31 office@rutgers.nl www.rutgers.nl www.rutgers.international Utrecht, maart 2016 Auteur: Hanneke de Graaf BIC

Nadere informatie

Werkstuk door een scholier 1934 woorden 26 april keer beoordeeld. Maatschappijleer

Werkstuk door een scholier 1934 woorden 26 april keer beoordeeld. Maatschappijleer Werkstuk door een scholier 1934 woorden 26 april 2006 7 517 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Ontwikkeling van een kleuter 4 t/m 6 jaar. Cognitieve ontwikkeling. Als het kind naar een basisschool gaat

Nadere informatie

Kenniscentrum seksualiteit

Kenniscentrum seksualiteit Kenniscentrum seksualiteit ks ue 0 18 Se ar on ja le tw ik ke lin g va n ki nd er en 02 03 Als mijn kind doktertje speelt, moet ik me dan zorgen maken? Is het normaal dat mijn puber op internet op zoek

Nadere informatie

Praten met je kind over seksualiteit

Praten met je kind over seksualiteit Informatie voor ouders van kinderen van 10 tot 14 jaar Praten met je kind over seksualiteit Lastig en spannend! Seks? Is mijn kind daar al aan toe? Wanneer begin je erover? Wacht je vragen af? Hoe breng

Nadere informatie

Wiekslag Speciaal. Vanuit het kamertje

Wiekslag Speciaal. Vanuit het kamertje Wiekslag Speciaal Vanuit het kamertje Uw dochter van vijf vraagt hoe baby's in een buik komen. Uw zoontje van vier laat trots zijn stijve piemeltje zien. Uw 9-jarige moet er ineens niet meer aan denken

Nadere informatie

Flyer relaties en seksualiteit

Flyer relaties en seksualiteit Inleiding Kinderen komen dagelijks via de media, ervaringen thuis of op straat in aanraking met positieve en negatieve aspecten van relaties en seksualiteit. Logisch dat ze daar op school over vertellen

Nadere informatie

Persoonlijk Plan Aandachtspunten omgangsvormen, verzorging, lichaamsbeleving, weerbaarheid relaties en seksualiteit

Persoonlijk Plan Aandachtspunten omgangsvormen, verzorging, lichaamsbeleving, weerbaarheid relaties en seksualiteit Persoonlijk Plan Aandachtspunten omgangsvormen, verzorging, lichaamsbeleving, weerbaarheid relaties en seksualiteit Het is belangrijk dat de begeleiding rond omgangsvormen, weerbaarheid en seksualiteit

Nadere informatie

Les 3. Misbruik L O V E D

Les 3. Misbruik L O V E D Les 3. Misbruik B E L O V E D Be-Loved 2017 3.1 Inleiding - Respect Als je met elkaar OVER JEZELF, RELATIES en s e k sua l i t e i t praat, IS HET BELANGRIJK DAT iedereen zichprettig k a n v o e l e n.

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: In de eerste bijeenkomsten hebben we besproken dat er veel verandert in de puberteit. Je lichaam verandert en de omgang met je ouders en vrienden. Maar er gebeurt

Nadere informatie

Relaties en seksualiteit

Relaties en seksualiteit Seksualiteit ontwikkelt zich vanaf de geboorte en is een wezenlijk onderdeel van het mens-zijn gedurende het hele leven. Seksualiteit wordt geuit en ervaren in gevoelens, gedachten, opvattingen, rollen

Nadere informatie

Feiten en cijfers Fryslân

Feiten en cijfers Fryslân Feiten en cijfers Fryslân 2017 De eerste keer Leeftijd waarop de helft van de jongeren geslachtsgemeenschap heeft gehad 17,8 18,1 17,2 17,3 Fryslân Landelijk Fryslân Landelijk Friese jongeren lijken iets

Nadere informatie

Klik, voor meer info, op een onderwerp in de pedagogische cirkel.

Klik, voor meer info, op een onderwerp in de pedagogische cirkel. Klik, voor meer info, op een onderwerp in de pedagogische cirkel. stimu stimu aanbieden en Lees meer in ons beleid Hygiëne en voeding stimu stimu aanbieden en Reageer op de emotie van het kind, benoem

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: De puberteit is naast de lichamelijke veranderingen ook de periode waarin je op een andere manier naar jezelf en de mensen om je heen gaat kijken. Dit komt omdat

Nadere informatie

Inhoud onderbouw. Relaties en seksualiteit onderbouw 39

Inhoud onderbouw. Relaties en seksualiteit onderbouw 39 Inhoud onderbouw Introductie onderbouw 41 Onderwijspakket Relaties en seksualiteit 41 De algemene informatie 41 De lessen voor de onderbouw 41 Planningsformulier 41 Seksuele en relationele ontwikkeling

Nadere informatie

Seksuele Vorming en weerbaarheid

Seksuele Vorming en weerbaarheid Seksuele Vorming en weerbaarheid Workshop Orion Event woensdag 13 maart 2019 Van Koetsveldschool- ZML-Amsterdam (van pionier naar excellent) Even voorstellen.. Presentatie: Urmila Munshi Leerkracht Van

Nadere informatie

6.5. Cognitieve ontwikkeling. Lichamelijke ontwikkeling. Sociale/emotionele ontwikkeling. Seksuele ontwikkeling

6.5. Cognitieve ontwikkeling. Lichamelijke ontwikkeling. Sociale/emotionele ontwikkeling. Seksuele ontwikkeling Boekverslag door J. 1624 woorden 26 februari 2008 6.5 259 keer beoordeeld Vak Verzorging De verschillende soorten ontwikkelingen - cognitieve ontwikkeling - lichamelijke ontwikkeling - emotionele ontwikkeling

Nadere informatie

Relationele en seksuele vorming Dr. Telidja Klaï

Relationele en seksuele vorming Dr. Telidja Klaï Relationele en seksuele vorming Dr. Telidja Klaï Ik volg deze webinar als Ouder Grootouder Professional (arts, leerkracht, ) Student Jongere Poll Relationele en seksuele vorming Ik vind het noodzakelijk

Nadere informatie

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde

Info. Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten. Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Info Aanraken, knuffelen en meer... Informatie voor cliënten Expertisecentrum voor epilepsie en slaapgeneeskunde Inhoud INHOUD 1. Waar gaat het over 3 2. Aanraken 4 3. Hoe noem jij dat? 5 4. Baas over

Nadere informatie

OPVOEDTIPS VOOR JONGE OUDERS. 10 handige tips voor ouders van baby s en peuters

OPVOEDTIPS VOOR JONGE OUDERS. 10 handige tips voor ouders van baby s en peuters OPVOEDTIPS VOOR JONGE OUDERS 10 handige tips voor ouders van baby s en peuters Leuk dat je ons e-book hebt gedownload! In dit e-book vertellen we je graag meer over opvoeden. Want het opvoeden van je kind(eren)

Nadere informatie

In de les praten over relaties en seksualiteit. Hoe maak je het makkelijk en leuk!

In de les praten over relaties en seksualiteit. Hoe maak je het makkelijk en leuk! In de les praten over relaties en seksualiteit Hoe maak je het makkelijk en leuk! Hoe kunt u leerlingen ondersteunen en leert u hen verantwoorde keuzes te maken op het gebied van relaties en seksualiteit?

Nadere informatie

Schoolkind Tips voor ouders

Schoolkind Tips voor ouders Schoolkind voor ouders Inleiding In de basisschoolperiode verandert een kind van een afhankelijke kleuter in een zelfstandige 12-jarige aan het begin van de puberteit. Ouders merken dat hun kind zich steeds

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Mensen vinden het vaak prettig om elkaar aan te raken. Dat kan een knuffel zijn van je ouders, een vriendschappelijke stomp tijdens een stoeipartij met vrienden

Nadere informatie

Pedagogisch kader kindercentra 4 13 jaar. Over kinderen en hun seksuele ontwikkeling. Interview met Channah Zwiep

Pedagogisch kader kindercentra 4 13 jaar. Over kinderen en hun seksuele ontwikkeling. Interview met Channah Zwiep Pedagogisch kader kindercentra 4 13 jaar Over kinderen en hun seksuele ontwikkeling Interview met Channah Zwiep 25 november 2009, door Marianne Boogaard Channah Zwiep (1962) is pedagoge. Zij promoveerde

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Wat gebeurt er met je als je een leuk meisje of jongen tegenkomt. Je vindt de ander leuk en misschien word je wel verliefd. Dan wil je heel vaak bij hem of bij

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: grenzen aangeven en respecteren Tijdens de bijeenkomst over intimiteit hebben we al besproken dat het belangrijk is om je grenzen aan te geven en ook de grenzen

Nadere informatie

Doelen relationele vorming

Doelen relationele vorming Doelen relationele vorming RV 1 Kinderen hebben vertrouwen in zichzelf RV 1.1. Ontdekken dat ieder uniek is. RV 1.2. Zich bewust worden van hun eigen kwetsbaarheid en ermee kunnen omgaan. RV 1.3. Eigen

Nadere informatie

Social media en seksualiteit Renna Himonetos Parlan

Social media en seksualiteit Renna Himonetos Parlan Social media en seksualiteit Renna Himonetos Parlan Social Media en seksualiteit Inhoud: Wat zijn de boodschappen over sociale media en seksualiteit in de (sociale) media? Hoe passen de sociale media wel

Nadere informatie

De eerste keer. Leeftijd waarop de helft van de jongeren geslachtsgemeenschap heeft gehad 18,3 18,1 17,2 17,3

De eerste keer. Leeftijd waarop de helft van de jongeren geslachtsgemeenschap heeft gehad 18,3 18,1 17,2 17,3 Feiten en cijfers Veenkoloniën (Groningen/Drenthe) 2017 De eerste keer Leeftijd waarop de helft van de jongeren geslachtsgemeenschap heeft gehad 18,3 18,1 17,2 17,3 Veenkoloniën Landelijk Veenkoloniën

Nadere informatie

DE SEKSUELE LEVENSLOOP

DE SEKSUELE LEVENSLOOP DE SEKSEE EVENSOOP Aart Beekman Polikliniek Psychosomatische gynaecologie en Seksuologie Keuzevak seksuologie 2008-2009 Psycho-seksuele anamnese Invloed van de persoonlijke geschiedenis op seksuele betekenisgeving

Nadere informatie

Werkblad Seksuele Diversiteit. KaartjesspeL voorkant

Werkblad Seksuele Diversiteit. KaartjesspeL voorkant KaartjesspeL voorkant Kaartjesspel achterkant Wat betekent LHBT? Ben je in de war als je bi bent? Hoe word je homo? Wat is coming out? Op welke leeftijd ontdek je dat je homo of lesbisch bent? Op welke

Nadere informatie

Seksuele opvoeding van kinderen (0 18 jaar) met een beperking. Brochure voor ouders

Seksuele opvoeding van kinderen (0 18 jaar) met een beperking. Brochure voor ouders Seksuele opvoeding van kinderen (0 18 jaar) met een beperking Brochure voor ouders 1 Inhoudsopgave Pagina 12 Verstandelijke beperking Er ontstaat bij deze kinderen een verschil tussen wat het lichaam kan

Nadere informatie

Lesmethode Seksualiteit en Weerbaarheid. Module 1 What s Love

Lesmethode Seksualiteit en Weerbaarheid. Module 1 What s Love Lesmethode Seksualiteit en Weerbaarheid Module 1 What s Love 3.1 Seksualiteit en mijn brein Schrijf op: Genesis 1: 21-24. LES 3 Schrijf in eigen woorden op waarom de werking van plakband lijkt op seksualiteit:

Nadere informatie

Doelenlijst Relationele Vorming in de Basisschool in combinatie met de IK-zinnen

Doelenlijst Relationele Vorming in de Basisschool in combinatie met de IK-zinnen Doelenlijst Relationele Vorming in de Basisschool in combinatie met de IK-zinnen RV 1 Kinderen hebben vertrouwen in zichzelf. RV1.1 RV1.2 RV1.3 RV1.4 Ontdekken dat iedereen uniek is. Ik heb door dat iedereen

Nadere informatie

Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Prentenboeken: Les 10: Hoe zeg ik nee. Lesoverzicht. Basis

Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Prentenboeken: Les 10: Hoe zeg ik nee. Lesoverzicht. Basis Les 10: Hoe zeg ik nee Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen weten het verschil tussen prettige en onprettige situaties en kunnen deze herkennen. Kinderen weten dat ze onprettige aanrakingen mogen weigeren.

Nadere informatie

Inhoud. Mijn leven. de liefde en ik

Inhoud. Mijn leven. de liefde en ik Inhoud Inleiding...3 Hoofdstuk 1 Gevoelens... 4 Hoofdstuk 2 Ontmoeten... 6 Hoofdstuk 3 Verliefd... 8 Hoofdstuk 4 Date... 10 Hoofdstuk 5 Verkering... 12 Hoofdstuk 6 Intimiteit... 14 Hoofdstuk 7 Seks...

Nadere informatie

Webinar 5 maart Relaties en seks bij tieners: hoe reageer ik op seksuele situaties?

Webinar 5 maart Relaties en seks bij tieners: hoe reageer ik op seksuele situaties? Webinar 5 maart 2018 Relaties en seks bij tieners: hoe reageer ik op seksuele situaties? Opbouw webinar Seksuele ontwikkeling Relaties en seksualiteit bij jongeren + jongeren aan het woord Praten over

Nadere informatie

(Seksuele) voorlichting aan meisjes met het Syndroom van Turner

(Seksuele) voorlichting aan meisjes met het Syndroom van Turner Uw dochter heeft het Syndroom van Turner. Hoe licht u uw dochter voor? In deze folder leest u meer over hoe en wanneer u uw dochter kunt voorlichten over haar aandoening. (Seksuele) voorlichting aan meisjes

Nadere informatie

Draaiboek voor een ouderavond over relaties en seksualiteit

Draaiboek voor een ouderavond over relaties en seksualiteit Draaiboek voor een ouderavond over relaties en seksualiteit Colofon Titel: Draaiboek voor een ouderavond over relaties en seksualiteit Oorspronkelijke uitgave: NIGZ, 2006 Auteurs: Illustraties: Vormgeving:

Nadere informatie

inhoud Inhoudsopgave Literatuur Trefwoorden register

inhoud Inhoudsopgave Literatuur Trefwoorden register inhoud Inhoudsopgave 1. Liefde is 2. Gods plan met seksualiteit 3. Seksualiteit verbindt 4. Verschillen jongens en meiden 5. Schat op het spel 6. Je schat beschermen 7. Seks in je eentje 8. Geen slaaf

Nadere informatie

Seksualiteit bij jongeren met een (chronische) aandoening

Seksualiteit bij jongeren met een (chronische) aandoening Seksualiteit bij jongeren met een (chronische) aandoening Op de polikliniek van het Universitair Kinderziekenhuis St Radboud ziekenhuis willen wij je met deze folder informatie geven over seksualiteit

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: In de eerste twee bijeenkomsten over seksualiteit hebben we al besproken dat er veel verandert in de puberteit. Je lichaam verandert en de omgang met je ouders

Nadere informatie

Beeldvorming van seksuele ontwikkeling bij mensen met een ernstige verstandelijke (meervoudige) beperking

Beeldvorming van seksuele ontwikkeling bij mensen met een ernstige verstandelijke (meervoudige) beperking Beeldvorming van seksuele ontwikkeling bij mensen met een ernstige verstandelijke (meervoudige) beperking Mariska Schutte Gedragsdeskundige Syndion Programma Visie Seksuele ontwikkeling 0-7 jaar Hermeneutische

Nadere informatie

THEMA KERN SUBKERN INHOUDEN DIT DOEN WIJ AL DIT WILLEN WIJ DOEN SEO

THEMA KERN SUBKERN INHOUDEN DIT DOEN WIJ AL DIT WILLEN WIJ DOEN SEO SEO Zelf Gevoelens Beschrijven welke gevoelens ik ervaar. Beschrijven welke gevoelens ik wel en niet begrijp. Omgaan met gevoelens en beschrijven hoe mijn reactie op gevoelens afhangt van het soort gevoel

Nadere informatie

Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Kinderboeken: Les 11: Wat is seks? Lesoverzicht

Lesdoelen: Werkvormen: Benodigdheden: Kinderboeken: Les 11: Wat is seks? Lesoverzicht Les 11: Wat is seks? Lesoverzicht Lesdoelen: Kinderen kunnen verschillende betekenissen geven aan seksualiteit. Kinderen zijn zich ervan bewust dat iedereen seksuele gevoelens heeft, en dat je je daarvoor

Nadere informatie

Pedagogisch beleid Omgaan met lichamelijkheid en seksualiteit op kindercentra

Pedagogisch beleid Omgaan met lichamelijkheid en seksualiteit op kindercentra Pedagogisch beleid Omgaan met lichamelijkheid en seksualiteit op kindercentra Inleiding In dit beleid worden de uitgangspunten en de richtlijnen vastgesteld en handvatten geboden aan pedagogisch medewerkers

Nadere informatie

THEMA RELATIES EN SEKSUALITEIT Kern Subkern 0-4 groep 1-2 groep 3-6 groep 7-8 Onderbouw vo Bovenbouw vmbo Bovenbouw havo-vwo

THEMA RELATIES EN SEKSUALITEIT Kern Subkern 0-4 groep 1-2 groep 3-6 groep 7-8 Onderbouw vo Bovenbouw vmbo Bovenbouw havo-vwo Kern Subkern 0-4 groep 1-2 groep 3-6 groep 7-8 Onderbouw vo Lichamelijke ontwikkeling en zelfbeeld Lichamelijke ontwikkeling Lichaamsdelen beschrijven, inclusief geslachtsdelen. Verschillen beschrijven

Nadere informatie

Seksuele en relationele vorming, thuis en op school.

Seksuele en relationele vorming, thuis en op school. Seksuele en relationele vorming, thuis en op school. Graag wil ik vanavond eerst aandacht geven in mijn lezing aan seksuele en relationele vorming thuis. Jullie, als ouders, hebben daar gelukkig de belangrijkste

Nadere informatie

Kinderen willen alles weten. en en opvoeding van jonge kinderen.

Kinderen willen alles weten. en en opvoeding van jonge kinderen. Kinderen willen alles weten en Informatie Informatie voor voor ouders ouders / verzorgers verzorgers over over de de seksuele seksuele ontwikkeling ontwikkeling en en opvoeding van jonge kinderen. NK=sççêïççêÇ

Nadere informatie

Seksueel grensoverschrijdend gedrag

Seksueel grensoverschrijdend gedrag Kriebels in je buik Seksueel grensoverschrijdend gedrag 1 Seksueel grensoverschrijdend gedrag Groep 8 90 min Begrippen Seksuele grensoverschrijding, seksueel misbruik, vertrouwenspersoon, veilig thuis

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Veel jongens en mannen masturberen. Er zijn minder meisjes en vrouwen die masturberen. Sommigen jongens doen het elke dag, anderen misschien maar eens per week

Nadere informatie

Waar gaan we het over hebben?

Waar gaan we het over hebben? Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Mensen vinden het vaak prettig om elkaar aan te raken. Dat kan een knuffel zijn van je ouders, een vriendschappelijke stomp tijdens een stoeipartij met vrienden

Nadere informatie

Seksuele ontwikkeling van kinderen stap voor stap. Fien Lannoye & Jef Scheirlinck

Seksuele ontwikkeling van kinderen stap voor stap. Fien Lannoye & Jef Scheirlinck Seksuele ontwikkeling van kinderen stap voor stap Fien Lannoye & Jef Scheirlinck Programma 1. Seksualiteit en kinderen 2. Seksuele ontwikkeling van kinderen 3. Inschatten en reageren op seksueel gedrag

Nadere informatie

Seksuele opvoeding van kinderen (0 18 jaar) met een beperking. Brochure voor ouders

Seksuele opvoeding van kinderen (0 18 jaar) met een beperking. Brochure voor ouders Seksuele opvoeding van kinderen (0 18 jaar) met een beperking Brochure voor ouders 1 Inhoudsopgave Pagina 12 Verstandelijke beperking Er ontstaat bij deze kinderen een verschil tussen wat het lichaam kan

Nadere informatie

Sexual Education for Adults with Disabilities

Sexual Education for Adults with Disabilities Sexual Education for Adults with Disabilities Tool 3 De inhoud en vormgeving van het kaartspel per thema The European Commission support for the production of this publication does not constitute an endorsement

Nadere informatie

IEMAND VAN JE FAMILIE

IEMAND VAN JE FAMILIE POLITIE STEUNKAARTJE IEMAND VAN JE FAMILIE STEUNKAARTJE IEMAND VAN JE GEZIN STEUNKAARTJE JE VERKERING STEUNKAARTJE BESTE VRIEND/VRIENDIN STEUNKAARTJE HUISARTS STEUNKAARTJE (LEERLING)BEGELEIDER STEUNKAARTJE

Nadere informatie

Benodigheden. Lesdoelen. Puberteit. Begrippen

Benodigheden. Lesdoelen. Puberteit. Begrippen Kriebels in je buik Puberteit 1 Puberteit Groep 8 130 min Begrippen Puberteit, lichamelijke ontwikkeling, menstruatie, ongesteld, borsten, vrouwelijk geslachtsdeel, groeispurt, vagina, maandverband, tampon,

Nadere informatie

5.4 Praten met ouders

5.4 Praten met ouders seksualiteit. Bespreek daarom ook eens met je Turkse of Marokkaanse collega s welke waarden jullie samen belangrijk vinden in de seksuele ontwikkeling. Verschillende meningen zijn geen probleem, zolang

Nadere informatie

Toolkit. Mijn kind wil een kind. Kinderen, waar kies ik voor?

Toolkit. Mijn kind wil een kind. Kinderen, waar kies ik voor? Toolkit Kinderen, waar kies ik voor? Mijn kind wil een kind Informatiefolder voor ouders van mensen met een verstandelijke beperking en een kinderwens 2 Vraag een willekeurige persoon wat voor hem belangrijk

Nadere informatie

Pedagogische nazorg. Nazorg folder voor ouder(s)/verzorger(s) en kinderen na een ziekenhuisopname

Pedagogische nazorg. Nazorg folder voor ouder(s)/verzorger(s) en kinderen na een ziekenhuisopname Pedagogische nazorg Nazorg folder voor ouder(s)/verzorger(s) en kinderen na een ziekenhuisopname 1 Pedagogische nazorg Inhoudsopgave (Klik op het onderwerp om verder te lezen) Weer thuis 2 Algemene adviezen

Nadere informatie

Ik ben verliefd. Benodigheden. Lesdoelen. Begrippen

Ik ben verliefd. Benodigheden. Lesdoelen. Begrippen Kriebels in je buik Ik ben verliefd 1 Ik ben verliefd Groep 4 50 min Begrippen Verliefd, lief, leuk, gevoelens, verkering, vriendschap, diversiteit, homoseksualiteit, homoseksueel, lesbisch, seksuele diversiteit

Nadere informatie

Prettige en niet prettige aanrakingen

Prettige en niet prettige aanrakingen Kriebels in je buik Prettige en niet prettige aanrakingen 1 Prettige en niet prettige aanrakingen Groep 3 50 min Begrippen Prettig, onprettig, dwingen, overhalen, grenzen aangeven, hulp bij problemen,

Nadere informatie

Schoolkind. Kind op de basisschool. Een rustige ontwikkeling tussen driftige peuter en dwarse puber!?!

Schoolkind. Kind op de basisschool. Een rustige ontwikkeling tussen driftige peuter en dwarse puber!?! Schoolkind Oorspronkelijke tekst Hilde Breet Wilma Poot Illustraties Harmen van Straaten Uitgave: januari 1998 Herziene uitgave: maart 2010 Het is toegestaan deze folder in ongewijzigde vorm te multipliceren

Nadere informatie

Leer uw kind De Ondergoedregel.

Leer uw kind De Ondergoedregel. 1. Leer uw kind De Ondergoedregel. Ongeveer één op de vijf kinderen is slachtoffer van seksueel geweld, waaronder seksueel misbruik. U kunt helpen voorkomen dat het uw kind overkomt. Leer uw kind De Ondergoedregel.

Nadere informatie

KIJK! SEKSUALITEIT. mijn leven. Leerjaar 2. Leskatern 3. Ont wikkeld voor. praktijkonderwijs Basis - Kader

KIJK! SEKSUALITEIT. mijn leven. Leerjaar 2. Leskatern 3. Ont wikkeld voor. praktijkonderwijs Basis - Kader em ex jk ki In KIJK! mijn leven Leerjaar 2 aa pl SEKSUALITEIT Leskatern 3 r Ont wikkeld voor praktijkonderwijs Basis - Kader INLEIDING Seksualiteit Jongeren zijn veel bezig met relaties en seksualiteit.

Nadere informatie

waar denkt u aan bij het woord opvoeden? De kracht van Positief opvoeden Overzicht Hoop en verwachting

waar denkt u aan bij het woord opvoeden? De kracht van Positief opvoeden Overzicht Hoop en verwachting Overzicht De kracht van Positief opvoeden 1 Hoop en verwachting Opvoeden in de praktijk Waarom positief opvoeden? De 5 principes van positief opvoeden Tijd voor vragen en discussie 2 Hoop en verwachting

Nadere informatie

IEMAND VAN JE FAMILIE

IEMAND VAN JE FAMILIE POLITIE STEUNKAARTJE IEMAND VAN JE FAMILIE STEUNKAARTJE IEMAND VAN JE GEZIN STEUNKAARTJE JE VERKERING STEUNKAARTJE BESTE VRIEND/VRIENDIN STEUNKAARTJE HUISARTS STEUNKAARTJE (LEERLING)BEGELEIDER STEUNKAARTJE

Nadere informatie

Leerdoelen Spraaktaal Kids

Leerdoelen Spraaktaal Kids Leerdoelen Spraaktaal Kids Ik ben ik! kent het onderscheid tussen voor- en achternaam, roepnaam en troetelnaam kan benoemen wanneer en waar hij/zij geboren is kan aan iemand die niet kan zien uitleggen

Nadere informatie

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar

Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Alcoholgebruik Psychosociale gezondheid Genotmiddelen Voeding, bewegen en gewicht Seksueel gedrag Samenvatting en aanbevelingen Monitor jongeren 12 tot 24 jaar Jongerenmonitor In 2011 is in de regio IJsselland

Nadere informatie