Wat is seksualiteit?

Transcriptie

1 Seksuele problemen bespreken Ilse Penne Psychologe,seksuologe, systeemtherapeute Wat is seksualiteit? Psychologie Gedrag Biologie Cultuur 1

2 1980 Biologisch Psychologisch Seksueel Relationeel Cultureel 2010 Biologisch Psychologisch Seksueel Relationeel Cultureel 2

3 Onderzoek ziekte en seksualiteit 1950: eerste onderzoek bij mannen 1970: eerste onderzoeken bij vrouwen (rekening houdend effect van ziekte én van depressie, ) 2008: Seksualiteit bij ziekte en lichamelijke beperking Gianotten,W.L.; Meihuizen-de Regt, M;J., Son-Schoones, van N. (Red.) Diabetes: fysiologische problemen Biologische beperkingen: erectieproblemen Orgasmeproblemen: droog orgasme (sperma in blaas) partiële ejaculatie orgasmeproblemen 3

4 Diabetes: fysiologische problemen Biologische beperkingen: Minder vlot vaginaal vochtig worden (Geen orgasmeproblemen, dyspareunie) Enzlin (2008) Fysiologische gevolgen: Direct of indirect? Directe Seksuele fysiologie Verhoogde bloedsuikerwaarden bij type 2DM erectieproblemen Recidiverende schimmelinfecties (pijn) Indirect Lichamelijke verwikkelingen Secundaire verschijnselen Pijn, vermoeidheid, krachtverlies, stijfheid, spasmen, Iatrogeen Nevenwerkingen van medicatie 4

5 Psychologische oorzaken van seksuele problemen Voorbestemmende factoren restrictieve opvoeding, inadequate seksuele info, traumatische seksuele ervaringen, onzeker over de psycho-seksuele rol, angst van intimiteit Uitlokkende factoren onrealistische verwachtingen, disfunctie bij de partner, toevallige faal -ervaring, depressie en angststoornissen, leeftijd, ontrouw Onderhoudende factoren prestatie- en/of faalangst, slechte communicatie, schuldgevoelens, aangetast zelfbeeld, seksuele mythen Relationele oorzaken van seksuele problemen Relationele problemen functie van het seksuele angst om de partner pijn te doen bij vrouw met dyspareunie of vaginisme verlies van opwinding door passiviteit van de partner Talent van het paar om zich aan te passen 5

6 Sociale oorzaken van seksuele problemen Concrete leefsituatie Privacy Cultureel taboe op seksualiteit van ouderen en zieken Levensfaseproblematiek 2010 Biologisch Psychologisch Seksueel Relationeel Cultureel 6

7 Patiënt Seksueel Relatie Partner Behandeling Bespreekbaar maken (in het begin, bij jaarlijkse check-up) Medische hulp orale medicatie Intraveneuze injecties Glijmiddel op waterbasis 7

8 Behandeling Bespreekbaar maken (in het begin, bij jaarlijkse check-up) Medische hulp NIET VOLDOENDE orale medicatie Intraveneuze injecties Glijmiddel op waterbasis Seksuele problemen bespreken Hoe doe je dat?? Wilt de patiënt iets zeggen over seks? Ventileren Begrepen worden Gelijk halen Advies en concrete hulp 8

9 Seksuele problemen bespreken Hoe doe je dat?? Openingszin Patiënt geeft het aan: Als ik het goed hoor, zeg je me net dat er een is op het vlak van seksualiteit? Hoe zou je dat precies omschrijven? Seksualiteit is zo n breed domein, waarover gaat het precies? Gaat het om een van zin (goesting) om te vrijen, gaat het om erectie/ niet vochtig worden van de vagina, orgasme (klaar komen), ejaculatie, bevrediging, tevredenheid Handvat: Seksuele responscyclus 9

10 Seksuele responscyclus Menselijke seksueel reageren cyclus gekarakteriseerd door verschillende fases elke fase: verwijst naar uiteenlopende niveau s van opwinding beschrijft typische veranderingen tijdens het sekseel functioneren vasocongestie = verhoogde bloeddoorstroming van genitaal weefsel myotonie verhoogde neuromusculaire tensie => relaxatie en contractie Responscyclus: man vrouw verschillen Man zegt: mijn erectie verdwijnt (PRESTEREN) Vrouw zegt: mijn gevoel verdwijnt (VOELEN) 10

11 Handvat: schema van Basson (2002) 11

12 nieuwe inzichten Genitale opwinding betekent niet noodzakelijk emotionele beleving van opwinding (Laan, 1994; Laan, van Driel, Van Lunsen, 2003) Seksuele problemen bespreken Hoe doe je dat?? Openingszin Arts/hulpverlener geeft het aan: Ik weet dat mensen met (aandoening) wel eens last hebben van seksuele problemen, dus als er een zou zijn ben ik bereid om dat eens te bekijken en kunnen we misschien samen op zoek gaan naar een oplossing Eén van de mogelijke bijwerkingen van deze (medicatie) is dat er invloed kan zijn op het seksueel functioneren. Ik zeg dat om u te helpen om de medicatie te blijven nemen Het is gekend dat die (ingreep) soms onbedoeld een invloed kan hebben op seksualiteit. Is er bij u na die ingreep iets veranderd op dit vlak? 12

13 Waarom zou jij seksualiteit aankaarten? Persoonlijke censuur Geen adviezen in aanbieding Geen inkijk willen geven in eigen normen/seksleven Geloof in mythes Sociale censuur Patiënt heeft andere problemen aan zijn hoofd Vrees de cliënt te bruskeren/ chockeren Patiënt zal dit niet met mij willen bespreken Waarom zou jij seksualiteit aankaarten? Doorbreek het isolement patiënt signaal geven dat er mogelijkheid is om over seksualiteit te praten mits doorverwijzing Verwijs indien nodig door doorverwijzingsgids/ Context (Centrum voor relatie-, gezins-, en sekstherapie)kapucijnenvoer 33, Leuven 13

14 Sekscounseling: Probleemverkenning specifiek Wat is het? verlangen / opwinding / orgasme / pijn / bevrediging Hoe lang bestaat het? primair of secundair Waar doet het zich voor? gegeneraliseerd of situationeel Hoe is het ontstaat? geleidelijk of plots Lichamelijke en psychische co-morbiditeit? Geneesmiddelen en genotsmiddelen? Hoe wordt het door de partner geformuleerd? Sekscounseling: Verkennen en normaliseren Seks is een leerproces Telkens opnieuw aanpassen normaliseer problemen Evenwicht tussen trouw aan jezelf Tegemoet komen aan de ander 14

15 Sekscounseling: Verkennen en normaliseren Wat probeer je te bereiken lichamelijk/relationeel/rationeel? Hoe ziet er een ideaal seksleven uit? Op welk moment voel je je het meest verbonden? Wil en kan de hulpverlener spreken over seks? 15

16 Seksuele gedachten en gevoelens van de hulpverlener Hoe happig ben je om seksualiteit te bespreken? Wat voel je je daarbij? Nooit-----weinig-----gemiddeld-----regelmatig-----altijd Afkeer--ongemakkelijk--neutraal--geboeid--opgewonden Seksuele gedachten en gevoelens van de hulpverlener Belang van seksualiteit Veroordelend versus permissief

17 Ik wil het niet horen Ik wil het NU niet horen Ik wil het niet op die manier horen Hoezo? Het gaat nooit over seks! Standaardvraag? Hoe overwinnen de moeilijkheden? 17

18 Wat is sekstherapie? Een psychologische behandeling van seksuele problemen een vorm van gesprekstherapie in combinatie met opdrachten die cliënten thuis uitvoeren. Wat is sekstherapie? Grondige anamnese Probleem Ontstaan van het Vroegere ervaringen andere partners/trauma s/ gezin van oorsprong Hoe gaan partners om met het Huidig functioneren Doorverwijzing naar specialist Aanbod : individueel of als koppel 18

19 Wat is sekstherapie? (IJF, ) PSYCHO EDUCATIE OEFENING COGNITIES GEDRAG Wat is sekstherapie? Huiswerk: Alle vorige seksuele omgang wordt opgeschort Stap voor stap wordt er door de oefeningen een nieuw seksueel gedrag opgebouwd Oefeningen verlopen volgens bepaalde regels: Tijdelijk Coïtusverbod Stopregel Aanrakingen stap voor stap opbouwen Bron: Masters en Johnson, Barbach, Zildergeld, Kaplan 19

20 Wat is sekstherapie? Tijdens de bespreking : Psycho-educatie Gedrag en cognities bijsturen Onderliggende factoren bespreken Psycho-educatie Rust roest Intimiteit is het beste glijmiddel Pret in bed Veilige haven en spanning: kan dit samen? Medicatie 20

21 Wat is sekstherapie? Sekstherapie = integratief werken Biologische kijk Gedragstherapeutisch denken Systemisch denken Transgenerationeel denken Verschil in zin Libidoverschil? Zoek naar bereidheid om zin te krijgen Wat is plezierig ipv hoe kan ik me afschermen/verdededigen? Spontaan verlangen is utopie 21

22 Wat is sekstherapie? Gedragstherapeutische interventies: Doorbreken van vermijdingsgedrag Remmende gedachten opsporen en verminderen Aandacht richten op lichamelijke gevoelens/ontspanningsoefeningen Wat is sekstherapie? Psychodynamische interventies Doorwerken van een gevoelens in de actuele relatie door deze te koppelen aan eerdere ervaringen en onbevredigde gevoelens 22

23 Wat is sekstherapie? Systemische interventies Communicatietraining, conflicthantering Seksueel kaderen binnen relationeel Oplossingsgerichte therapie: zoeken naar uitzondering om mogelijkheden /vooruitgang centraal te stellen Wat is sekstherapie? Techniek bevorderend Intimiteit bevorderend 23

24 Wat is sekstherapie? Symptoom vermindering aanvaarding Wat is goede seks? Seks die goed genoeg is Soms heel goed + vaak gewoon + soms teleurstellend = heel goed seksleven verliefdheid maakt seks hartstochtelijk Kwestie van leeftijd of duur van de relatie? 24

25 Boekentips Gianotten,W.L.; Meihuizen-de Regt, M;J., Son-Schoones, van N. (Red.): Seksualiteit bij ziekte en lichamelijke beperking Maureen Luyens: Liever vrijen Marijke Ijf: sekscounseling The end 25