Beantwoording art. 39 vragen van de fractie SP over de uitvoering van huishoudelijke hulp na juni 2016

Transcriptie

1 Collegevoorstel Openbaar Onderwerp Beantwoording art. 39 vragen van de fractie SP over de uitvoering van huishoudelijke hulp na juni 2016 Programma Zorg & Welzijn BW-nummer Portefeuillehouder B. Frings Samenvatting Op 3 oktober heeft de fractie van de SP schriftelijke vragen gesteld over de uitvoering van de huishoudelijke hulp na juni Via de bijgevoegde brief beantwoorden we deze vragen. Directie/afdeling, ambtenaar, telefoonnr. MO10, Sanne Smeets, 2130 Datum ambtelijk voorstel 11 oktober 2016 Registratienummer Ter besluitvorming door het college 1. De brief aan de fractie van de SP over de uitvoering van de huishoudelijke hulp na juni 2016 vast te stellen Paraaf akkoord Datum Steller Sanne Smeets Alleen ter besluitvorming door het College Besluit B&W d.d. 18 oktober 2016 Conform advies Aanhouden Anders, nl. nummer: 3.6 Bestuursagenda Paraaf akkoord Datum Portefeuillehouder Voorstel aan het College van B (2)

2 Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling Aan de fractie van de SP t.a.v. meneer Van Norel Korte Nieuwstraat PP Nijmegen Telefoon Telefax (024) gemeente@nijmegen.nl Postbus HG Nijmegen Datum Ons kenmerk MO10/ Contactpersoon Sanne Smeets Onderwerp Beantwoording vragen conform art. 39 RvO betreft uitvoering huishoudelijke hulp na 1 juni 2016 Datum uw brief 3 oktober 2016 Doorkiesnummer (024) Geachte heer Van Norel, Op 3 oktober heeft u schriftelijke vragen gesteld over de uitvoering van de huishoudelijke hulp na juni Bij deze beantwoorden we uw vragen. 1. Bent u als college op de hoogte van de uitkomsten van dit onderzoek? Zo ja, hoe beoordeelt u de uitkomst van dit onderzoek voor de gemeente Nijmegen? Zo niet, waarom bent u niet op de hoogte? Ja, het college is op de hoogte van de uitkomsten van dit onderzoek. De gemeente Nijmegen heeft de uitspraken van de Centrale Raad van Beroep bestudeerd. Omdat de Centrale Raad van Beroep in de uitspraken de nadruk legt op een objectief en onafhankelijk kader, heeft Nijmegen een extern en onafhankelijk bureau gevraag om mee te kijken naar het beleid. Het onderzoek heeft de aanpak van de huishoudelijke hulp in Nijmegen naast de uitspraak van de Centrale Raad van Beroep gelegd. De onderzoekers concluderen dat de beleidsstukken in de basis in lijn zijn met de uitspraak van de Centrale Raad van Beroep. Verder wordt geconstateerd dat zowel de beleidsregels, de beschikking als het onderzoeksplan helder en consistent geformuleerd zijn. Het beschrijft helder wat de cliënt kan verwachten en op welke wijze de cliënt wordt ondersteund in zijn zelfredzaamheid en participatie. Ook zijn de tarieven objectief tot stand gekomen en bieden deze voldoende ruimte om de maatwerkvoorziening schoon en leefbaar huis conform afspraak uit te voeren. De onderzoekers geven tevens een drietal verbeterpunten mee: a) Het aanpassen van de beschikking op het onderdeel minuten per week ; b) Het invoeren van onafhankelijke kwaliteitsmetingen om te kunnen controleren of het resultaat een Schoon en leefbaar huis daadwerkelijk wordt behaald; art 39 RvO vragen SP HH na 1 juni16

3 Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling Vervolgvel 1 c) Het opstellen van objectieve gronden op basis waarvan kan worden vastgesteld of er sprake is van een maatwerkvoorziening middels een Schoon en leefbaar huis of excessieve hulp bij het huishouden. De eerste aanbeveling is inmiddels geïmplementeerd. De onafhankelijke kwaliteitsmeting is onderdeel van ons beleid en wordt op dit moment ingekocht. In deze controle wordt tevens getoetst of het Sociaal Wijkteam de juiste vorm van huishoudelijke hulp heeft toegekend; een schoon en leefbaar huis of excessieve hulp bij het huishouden. Begin 2017 verwachten we de onderzoeksresultaten over de kwaliteit en klanttevredenheid in het laatste kwartaal van Het volledige onderzoeksrapport is als bijlage met deze brief meegezonden. 2. Naar aanleiding van de uitspraken van de Centrale Raad van Beroep van 18 mei 2016 heeft de gemeente Amsterdam besloten om alle kortingen op de uren terug te draaien. Heeft het college deze optie ook overwogen? Zo ja, wat was de uitkomst van deze overweging? Zo niet waarom niet? Naar aanleiding van de uitkomsten van het bijgevoegde onderzoek zien wij op dit moment geen aanleiding om ons beleid aan te passen. 3. Is het college op de hoogte van de wijze waarop de kantelgesprekken worden uitgevoerd en dat er van dialoog nauwelijks sprake is tussen cliënt en zorgaanbieder? Ons College heeft maandelijks overleg met de zorgaanbieders om de situatie rondom de kantelgesprekken te monitoren. Bovendien wordt aan cliënten uitdrukkelijk gevraagd om melding te doen wanneer zij het gevoel hebben dat het gesprek niet goed gaat. Over minder dan 0,5% van de kantelgesprekken zijn meldingen gedaan. Twee meldingen hadden betrekking op een gewijzigde situatie en het verzoek om deze opnieuw te bekijken. De overige 26 cliënten waren ontevreden over het gesprek of over de uitkomst ervan. De helft van deze cliënten is inmiddels bezocht door leden van de Sociale Wijkteams. Bij twee cliënten heeft dit geleid tot een wijziging in het plan van aanpak met de zorgaanbieder. In de overige gevallen heeft de uitleg van de Sociaal Wijkteam medewerker gezorgd voor meer begrip en is de cliënt alsnog akkoord gegaan. 4. Flexibiliteit en klanttevredenheid zijn belangrijk voor het resultaat gericht indiceren. Is het college op de hoogte dat bepaalde werkzaamheden, bv. ramenlappen, wordt geweigerd? Wat gaat het college hieraan doen? Het uitgangspunt voor de nieuwe aanpak is maatwerk met als doel een schoon en leefbaar huis voor de cliënt. Het schoonmaken van een hobbyruimte of ramen zijn niet standaard in het plan van aanpak opgenomen, maar de aanbieder en de cliënt hebben onderling de ruimte om dit in het individuele geval naar behoefte in te richten. Vanwege deze ruimte is het college niet voornemens om op beleidsniveau aanpassingen door te voeren. Voor zover deze ruimte in de gesprekken onvoldoende benut wordt, zullen aanbieders hierop worden aangesproken. Daar zal hierna op worden teruggekomen. art 39 RvO vragen SP HH na 1 juni16

4 Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling Vervolgvel 2 5. De klachten die bij de SP fractie binnen komen hebben vooral betrekking op korting van het aantal uren. Is er een overzicht te verkrijgen waaruit duidelijk wordt dat er niet alleen wordt gekort op de uren, maar dat er ook extra uren worden geboekt? De nieuwe aanpak hulp bij het huishouden draait om het resultaat schoon en leefbaar huis. Hierin wordt met resultaten en frequenties en niet in uren en minuten gerekend. Er is dus geen overzicht van geboekte uren en minuten per cliënt, omdat deze geen primaire rol spelen in de nieuwe werkwijze. Wel zal een eventuele teruggang in inzet worden meegenomen ter beoordeling bij de kwaliteitsonderzoeken die worden uitgevoerd. 6. Welke stappen gaat het college nemen tegen de zorgaanbieders die in de kantelgesprekken aangeven te moeten bezuinigen in opdracht van de Gemeente Nijmegen? Het college heeft vanaf het begin van deze aanbesteding benadrukt richting alle partijen dat de nieuwe werkwijze geen bezuinigingsoogmerk heeft. Doel is te doen wat nodig is, ongeacht of dit leidt tot meer of minder inzet. Als het college signalen ontvangt dat aanbieders een ander verhaal vertellen, zullen zij hierop worden aangesproken. Het college zal de voorgaande boodschap opnieuw onder de aandacht brengen van alle aanbieders. Dit zal het college doen door de aanbieders nogmaals schriftelijk informeren over de doelstellingen van het college en de noodzaak tot een zorgvuldig gesprek met de cliënten. Tevens zullen de medewerkers van de aanbieders die de gesprekken voeren, uitgenodigd worden voor een informatiebijeenkomst waarin het beleid van de gemeente wordt uitgelegd. art 39 RvO vragen SP HH na 1 juni16

5 Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsontwikkeling Vervolgvel 3 7. Is het college met de SP fractie van mening dat indicaties die voor 1 juni 2016 zijn afgegeven niet kunnen worden veranderd tijdens de kantelgesprekken. Zo ja, gaat het college dan de uren die in mindering zijn gebracht na het kantelgesprek weer terugdraaien? Zo nee, waarom niet? Het college constateert dat voor en na 1 juni 2016 gewerkt wordt volgens een geheel andere systematiek. Voor 1 juni 2016 speelde het kader van uren en minuten nog een prominente rol. Na 1 juni 2016 is dit niet meer het geval en is het resultaat centraal gesteld. Deze nieuwe beoordeling kan, in overleg met de cliënt en waar aanwezig cliëntondersteuner, leiden tot meer of minder inzet. Belangrijk is dat het resultaat dat over en weer wordt afgesproken wordt behaald. Het college wil dit vooral blijven onderzoeken door kwaliteitsonderzoeken en klachtgegevens. Als het gewenste resultaat bereikt wordt, is er voor het college geen aanleiding om oude uren te blijven garanderen. Hoogachtend, college van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester, De Gemeentesecretaris, drs. H.M.F. Bruls mr. drs. A.H. van Hout Bijlage: Rapport onderzoek resultaat financiering art 39 RvO vragen SP HH na 1 juni16

6 SP-fractie Nijmegen reg.nr.: ooö ci procesverantw.: INGEKOMEN Postbus HG Nijmegen D 3 OKT, 2016 T GEMEENTE NIJMEGEN, fractie@sp.nijmegen.ni Betreft: afgedaan: Schriftelijke vragen conform artikel 39 reglement van orde Onderwerp: Uitvoering huishoudelijke hulp na 1 juni 2016 Nijmegen, Geacht College, Op dinsdag 6 september 2016 besteedde het programma Nieuwsuur aandacht aan het onderzoek naar gemeentelijke WMO-beleid. Dit was in opdracht van FNV Zorg 8z. Welzijn en werd uitgevoerd door Adviesbureau Jurist Wevers. In totaal namen 390 gemeenten deel aan het onderzoek. Gemeenten werden getoetst op criteria conform de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo) en bestaande jurisprudentie. Uit het onderzoek komt naar voren dat 77 procent van de gemeenten juridisch fout of zeer discutabel beleid voert. Ook het WMO-beleid van de gemeente Nijmegen m.b.t. huishoudelijke hulp komt als niet goed uit het onderzoek naar voren. Het onderzoek zegt hier het volgende over: 136. Nijmegen: "Het is de intentie van de gemeente Nijmegen geweest om per 1 juni 2016 te werken op basis van resultaten in plaats van uren. Jurist Wevers heeft geen persbericht gelezen, waaruit blijkt dat dit geen doorgang heeft gevonden. De gemeente hint op de website al op het verlagen van de omvang van de indicaties: "Ervaringen van andere gemeenten met resultaatgerichte financiering en maatwerk in huishoudelijke hulp, tonen aan dat het aantal uren per cliënt per week gemiddeld lager wordt en dat de klanttevredenheid gelijk blijft." Over de klanttevredenheid laat de onderzoeker zich niet uit, wel over de (juridische) haalbaarheid van het beleid. De onderzoekers zien geen aanknopingspunten om te vermoeden dat conform de uitspraken van de CRvB geïndiceerd gaat worden (taak, frequentie, tijdsduur). Conclusie Nijmegen: resultaatgericht indiceren is volgens de rechtbank Gelderland niet toegestaan. De Centrale Raad van Beroep heeft geoordeeld dat het resultaatgericht indiceren zoals de gemeente Rotterdam deed, niet is toegestaan. Het beleid van deze gemeente is gelet op deze uitspraken niet toegestaan", "Uit de uitspraak van de Centrale Raad van Beroep van 18 mei 2015 (ECLI:NL:CRVB:2016: 1491) volgt dat concreet moet zijn welke activiteiten moeten worden verricht om het resultaat te bereiken, hoeveel tijd daarvoor nodig is en met welke frequentie deze activiteiten moeten worden verricht. Deze uitspraak heeft weliswaar betrekking op de Wmo maar de voorzieningenrechter ziet geen aanleiding om aan te nemen dat het in

7 SP-fractie Nijmegen Postbus HG Nijmegen T fractie@sp.nijmegen.n1 genoemde uitspraak gehanteerde criterium niet zou gelden onder de W nu uit de geschiedenis van totstandkoming immers blijkt dat de compensatieplicht geen andere inhoud heeft dan onder de Wmo (zie onder meer: TK Nr. 34, blz ). Gelet hierop heeft verweerder ten onrechte de voorziening verstrekt als huishoudelijke hulp met als resultaat een schoon en leefbaar huis. Het is immers niet duidelijk wat dat resultaat inhoudt, Naast de uitkomsten uit het rapport van de FNV, Juridische toets van het huishoudelijke hulp beleid, zoals hierboven geschreven, ontvangt de SP fractie veel klachten over verlaging van uren bij cliënten. Ook zijn er veel klachten over de zogenoemde kantelgesprekken. Deze worden door de zorgverleners uitgevoerd en meerdere malen hebben we gehoord van cliënten en thuiszorgmedewerkers dat de zorgaanbieders vertelden in opdracht van de Gemeente Nijmegen een teruggang in uren moesten realiseren. Dit heeft ook plaatsgevonden bij cliënten die b.v. begin 2016 een indicatie hadden gekregen van de Gemeente Nijmegen. Ook hier werd tijdens het kantelgesprek een korting in uren doorgevoerd. Het voordeel van resultaatgericht indiceren (schoon en leefbaar huis) zou immers een grotere flexibiliteit en klanttevredenheid moeten opleveren. De medewerkers van een van de zorgaanbieders hebben in het werkoverleg een presentatie gehad, ( in bezit van de vragensteller) waarin wordt aangegeven wat zij onder een schoon en leefbaar huis verstaan, namelijk: "niet spik en span, maar schoon en leefbaar" verder wordt aangegeven dat in principe de volgende taken niet worden uitgevoerd: Hobbyruimte, berging, kelder, ramen lappen, logeerkamer en nog enkele taken. Dit staat volgens de SP fractie haaks op de flexibiliteit die wordt beoogd door b.v. ramen te lappen i.p.v.de logeerkamer schoon te maken. Dit zou in overleg tussen cliënt en zorgorganisatie worden vastgesteld. Dit is niet het geval. Er wordt in de praktijk een afstreeplijst gehanteerd en van overleg over werkzaamheden is onvoldoende sprake. Daarom heeft de SP fractie de volgende vragen aan het college: 1. Bent u als college op de hoogte van de uitkomsten van dit onderzoek? Zo ja, hoe beoordeelt u de uitkomst van dit onderzoek voor de gemeente Nijmegen? Zo niet, waarom bent u niet op de hoogte? 2. Naar aanleiding van de uitspraken van de Centrale Raad van Beroep van 18 mei 2016 heeft de gemeente Amsterdam besloten om alle kortingen op de uren terug te draaien. Heeft het college deze optie ook overwogen? Zo ja, wat was de uitkomst van deze overweging? Zo niet, waarom niet? 3. Is het college op de hoogte van de wijze waarop de kantelgesprekken worden uitgevoerd en dat er van dialoog nauwelijks sprake is tussen cliënt en zorgaanbieder 4. Flexibiliteit en klanttevredenheid zijn belangrijk voor het resultaat gericht indiceren. Is het college op de hoogte dat bepaalde werkzaamheden, b.v. ramen lappen, wordt geweigerd? Wat gaat het college hieraan doen?

8 SP-fractie Nijmegen Postbus HG Nijmegen T fractie@sp.nijmegen.ni 5. De klachten die bij de SP fractie binnen komen hebben vooral betrekking op korting van het aantal uren. Is er een overzicht te verkrijgen, waaruit duidelijk wordt dat er niet alleen wordt gekort op de uren, maar dar er ook extra uren worden toegekend? 6. Welke stappen gaat het college nemen tegen de zorgaanbieders die in de kantelgesprekken aangeven te moeten bezuinigen in opdracht van de Gemeente Nijmegen? 7. Is het college met de SP fractie van mening dat indicaties die voor 1 juni 2016 zijn afgegeven niet kunnen worden veranderd tijdens de kantelgesprekken. Zo ja, gaat het college dan de uren die in mindering zijn gebracht na het kantelgesprek weer terugdraaien? Zo nee, waarom niet? In afwachting van uw antwoorden, Met vriendelijke groet, namens de SP-fractie, Cor van Norel handtekening S

9 Rapport Onderzoek uitvoering resultaatfinanciering 21 september 2016

10 Inhoudsopgave Samenvatting... 3 Inleiding... 6 Aanleiding... 6 Resultaatfinanciering... 6 Onderzoeksvragen... 7 Methode Literatuuronderzoek Bestudering besluitvorming resultaatfinanciering Nijmegen Interview van een consulent, backoffice- en inkoop medewerker Schrijven onderzoeksrapport... 9 Toetsingskader Resultaten Schoon en leefbaar huis: beleidsregels Maatregelen Schoon en leefbaar huis Invulling Schoon en leefbaar huis Bijdrage in zelfredzaamheid en participatie Oordeel Schoon en leefbaar huis: beschikking Maatregelen Schoon en leefbaar huis Invulling Schoon en leefbaar huis Bijdrage in zelfredzaamheid en participatie Oordeel Normtijden Schoon en leefbaar huis Zijn normtijden verplicht? Discrepantie Oordeel Concrete invulling te behalen resultaten Toekenning maatwerkvoorziening Concrete invulling Oordeel Controle kwaliteit Schoon en leefbaar huis Functie-eisen medewerkers Clienttevredenheidsonderzoek Onafhankelijk onderzoek kwaliteit Oordeel Tarief hulp bij het huishouden Berekening Reactie dienstverleners Oordeel Conclusie

11 Samenvatting Zorg-Lokaal is door de gemeente Nijmegen verzocht om onafhankelijk onderzoek te doen naar de uitvoering van resultaatfinanciering door de gemeente Nijmegen, naar aanleiding van de uitspraken van de Centrale Raad van Beroep op 18 mei 2016 met betrekking tot resultaatfinanciering. Samen met de gemeente Nijmegen zijn hoofden deelvragen opgesteld en is gekomen tot een toetsingskader. De methode die gebruikt is, betreft voornamelijk literatuuronderzoek en interviews met medewerkers van de gemeente Nijmegen. Ondanks dat dit onderzoek op onafhankelijke wijze tot stand is gekomen, geeft dit geen garanties voor eventuele rechtszaken die worden aangespannen tegen de gemeente Nijmegen. Beleidsstukken De eerste twee controlepunten naar aanleiding van de uitspraak van de Centrale Raad van Beroep betroffen de vraag of de beschikking en beleidsregels van de gemeente Nijmegen duidelijk aangeven welke maatregelen worden ingezet, op welke wijze er invulling wordt gegeven aan deze maatregelen en hoe deze maatregelen bijdragen aan de zelfredzaamheid en participatie van de cliënt. Geoordeeld is dat zowel de beleidsregels maatschappelijke ondersteuning en jeugdhulp 2016 Gemeente Nijmegen als de beschikking Schoon en leefbaar huis van de gemeente Nijmegen voldoen aan deze uitspraak. Beide documenten bevatten een consistente beschrijving van de maatwerkvoorziening Schoon en leefbaar huis. Er wordt helder omschreven wat wordt bedoeld met een Schoon en leefbaar huis, welke werkzaamheden er in de basis behoren tot een Schoon en leefbaar huis en de mogelijkheden om hiervan af te wijken om te komen tot maatwerk voor de cliënt. Daarnaast voorzien de beleidsregels van de gemeente Nijmegen in voldoende maatstaf voor de medewerkers van het Sociaal Wijkteam om te komen tot een oordeel of een cliënt aanspraak maakt op de maatwerkvoorziening Schoon en leefbaar huis. Er zijn diverse beproefde methodieken beschikbaar gesteld om te komen tot een integraal inzicht in de behoeften, eigen kracht en mate van zelfredzaamheid van de cliënt en de mogelijkheden tot bijdrage van het eigen sociaal netwerk. Wel zijn er twee zaken geconstateerd die volgens Zorg-Lokaal hersteld moeten worden door de gemeente Nijmegen. De eerste aanbeveling is om de omschrijving minuten per week in de beschikking, waarbij verwezen wordt naar het plan van aanpak, te wijzigen. Deze tijdsindicatie is inconsistent ten opzichte van het beleid van de gemeente Nijmegen, waar nergens wordt gesproken over een omvang in tijd met betrekking tot een Schoon en leefbaar huis. 3

12 De tweede aanbeveling is om objectieve gronden vast te stellen op basis waarvan wordt vastgesteld of een cliënt aanspraak maakt op hulp bij het huishouden middels resultaatfinanciering of prestatiefinanciering. Op dit moment wordt dit onderscheid gemaakt op basis van individuele inschatting van de medewerkers van het Sociaal Wijkteam en dus niet op basis van objectieve gronden. De urennorm die nu gehanteerd wordt is niet vastgelegd in beleid en is bovendien inconsistent ten opzichte van de werkwijze van resultaatfinanciering, waarbij geen gebruik wordt gemaakt van normtijden. De vier urengrens moet hierbij komen te vervallen en bij het opstellen van de objectieve gronden moet ook geen tijdsbepaling worden gebruikt. Daarnaast is een aandachtspunt dat het kan voorkomen dat het plan van aanpak nog niet bekend is bij de cliënt op het moment dat de beschikking wordt verstuurd. De verwachting is dat dit bij uitzondering kan voorkomen en dat dit niet tot problemen leidt aangezien het plan van aanpak ruim op tijd beschikbaar is om nog gebruik te kunnen maken van de bezwaartermijn. Controle op kwaliteit van een Schoon en leefbaar huis De gemeente Nijmegen heeft een aantal kwaliteitseisen opgesteld met betrekking tot een Schoon en leefbaar huis, namelijk functie-eisen voor de medewerkers die hulp bij het huishouden leveren, een cliënttevredenheidsonderzoek en onafhankelijke kwaliteitscontroles. Naar het oordeel van Zorg-Lokaal heeft de gemeente Nijmegen voldoende instrumenten benoemd om de kwaliteit van de dienstverlening te kunnen controleren. De instrumenten meten verschillende criteria van kwaliteit: professionaliteit van de medewerkers, klanttevredenheid en kwaliteit van het schoonmaakwerk. Nog niet alle instrumenten worden op dit moment ingezet, doordat onlangs pas gestart is met de nieuwe werkwijze. Zorg-Lokaal adviseert de gemeente Nijmegen om onafhankelijke kwaliteitsmetingen in te zetten om te kunnen controleren of de ingezette voorziening voldoende bijdraagt aan de zelfredzaamheid en participatie van de cliënt. Geadviseerd wordt om deze kwaliteitsmetingen niet alleen in te zetten bij een klacht of bezwaar van de cliënt, maar ook op basis van een steekproef om de algemene kwaliteit van de hulp bij het huishouden te kunnen monitoren. De resultaten leveren input voor de periodieke overleggen dat de gemeente Nijmegen heeft met haar dienstverleners. Daarnaast is dat de enige mogelijkheid om te controleren of de ingekochte resultaten een Schoon en leefbaar huis ook daadwerkelijk worden behaald door de dienstverleners. Tariefstelling Ten slotte is beoordeeld of de tariefstelling van de gemeente Nijmegen voor het product een Schoon en leefbaar huis objectief tot stand is gekomen. Zorg-Lokaal is van mening dat dit inderdaad het geval is bij de gemeente Nijmegen. De tarieven zijn tot stand gekomen op basis van historische gegevens met betrekking tot de hulp bij het huishouden uit het jaar 2015 en er is gewerkt met tarieven gebaseerd op de code 4

13 verantwoord marktgedrag thuisondersteuning. De randvoorwaarden van de tarieven zijn op basis van bespreking met dienstverleners aangepast. Tenslotte zijn de tarieven vergeleken met tarieven voor resultaatfinanciering hulp bij het huishouden in andere gemeenten en zijn de effecten per reeds gecontracteerde dienstverlener doorgerekend. Uiteindelijk hebben zestien dienstverleners ingeschreven waarmee zij hebben aangegeven dat zij het resultaat kunnen leveren voor het vastgestelde tarief. Conclusie Zorg-Lokaal concludeert dat de beleidsstukken in de basis de toets van de Centrale Raad van Beroep doorstaan. Er wordt zowel in de beleidsregels als in de beschikking helder en consistent weergegeven welke maatregelen de gemeente Nijmegen inzet om te komen tot een Schoon en leefbaar huis en op welke wijze deze maatwerkvoorziening bijdraagt aan de participatie en zelfredzaamheid van de cliënt. Het onderzoeksplan van het sociaal wijkteam en het plan van aanpak van de dienstverlener beschrijven gezamenlijk helder wat de cliënt kan verwachten en op welke wijze de cliënt wordt ondersteund in zijn zelfredzaamheid en participatie. De beleidsregels bieden hierbij voldoende maatstaf om te komen tot een advies in de toekenning van de maatwerkvoorziening Schoon en leefbaar huis. De tarieven zijn objectief tot stand gekomen en bieden de dienstverleners voldoende ruimte om de maatwerkvoorziening een Schoon en leefbaar huis conform afspraak uit te voeren. In de uitvoering zijn er een drietal zaken die Zorg-Lokaal adviseert om aan te passen, namelijk: 1. Het opstellen van objectieve gronden op basis waarvan kan worden vastgesteld of er sprake is van een maatwerkvoorziening middels een Schoon en leefbaar huis of excessieve hulp bij het huishouden; 2. Het aanpassen van de beschikking op het onderdeel minuten per week ; 3. Het invoeren van onafhankelijke kwaliteitsmetingen om te kunnen controleren of het resultaat een Schoon en leefbaar huis daadwerkelijk wordt behaald. 5

14 Inleiding Aanleiding Sinds 2007 zijn gemeenten verantwoordelijk voor de huishoudelijke hulp in de Wet maatschappelijke ontwikkeling (Wmo). In 2015 heeft er een wetswijziging plaatsgevonden binnen de Wmo. De concrete voorziening hulp bij het huishouden wordt hier niet meer in benoemd. Wel staat hierin dat het doel van de Wmo is dat mensen met een beperking of met chronische -, psychische -, of psychosociale problemen worden ondersteund in hun zelfredzaamheid en bij hun participatie. De gemeente Nijmegen start per 1 juni 2016 met een wijziging in haar beleid. Hulp bij het huishouden wordt voor een groot deel van hun cliënten uitgevoerd middels resultaatfinanciering en niet meer middels prestatiefinanciering. Op 18 mei heeft de Centrale Raad van Beroep naar aanleiding van een beroepzaak richtinggevende uitspraken gedaan met betrekking tot de maatwerkvoorziening hulp bij het huishouden die wordt uitgevoerd middels resultaatfinanciering. De gemeente Nijmegen heeft Zorg-Lokaal vervolgens verzocht om onafhankelijk onderzoek te doen naar haar protocol Hulp bij het huishouden. Zorg-Lokaal heeft geen juridische achtergrond dus ondanks dat dit onderzoek op onafhankelijke en objectieve wijze tot stand is gekomen, geeft dit geen garanties voor eventuele rechtszaken die worden aangespannen tegen de gemeente Nijmegen. Resultaatfinanciering Resultaatfinanciering of ook wel outputgerichte uitvoeringsvariant van zorg genoemd houdt in het kort in dat gemeenten met dienstverleners afspraken maken over het te behalen resultaat. De manier waarop dit resultaat moet worden behaald, wordt over gelaten aan de professionaliteit van de dienstverlener. Concreet houdt dit in dat dienstverleners een vast bedrag per traject huishoudelijke hulp betaald krijgen met als te behalen resultaat een Schoon en leefbaar huis. Dienstverleners moeten met de cliënten samen een plan van aanpak overeenstemmen, waarin beschreven staat welke werkzaamheden de cliënt zelf of met hulp binnen zijn netwerk oppakt en welke werkzaamheden met welke frequentie moeten worden uitgevoerd door de huishoudelijke hulp. Op deze manier is er sprake van maatwerk: per activiteit kan bepaald worden of dit door de hulp bij het huishouden moet worden schoongemaakt en met welke frequentie. Belangrijk aandachtspunt bij resultaatfinanciering is dat de cliënt en de dienstverlener mogelijk tegenstrijdige belangen hebben. De dienstverlener krijgt betaald per traject en heeft altijd het belang om zo min mogelijk uren in te zetten per traject. De cliënt heeft een belang om haar woning schoon en leefbaar te houden, maar persoonlijke standaard en verwachtingen komen niet altijd overeen met wat minimaal nodig is qua hygiëne en leefbaarheid. 6

15 Onderzoeksvragen De VNG heeft in haar ledenbrief van 3 juni 1 de uitspraken van de Centrale Raad van Beroep kernachtig samengevat. De twee uitspraken die van belang zijn voor dit onderzoek met betrekking tot de uitvoering van resultaatfinanciering door de gemeente Nijmegen zijn: Toekenning van huishoudelijke hulp, overeenkomstig artikel 4 van de Wmo 2007, in resultaatsgebieden een schoon en leefbaar huis vereist een duidelijke maatstaf. en Toekenning van huishoudelijke hulp in de vorm van (standaard)modules is toegestaan, op voorwaarde dat het aantal uren huishoudelijke hulp in de standaardmodules is gebaseerd op objectieve criteria voortkomend uit deugdelijk en onafhankelijk onderzoek. Indien blijkt dat de standaardmodule niet passend is moet maatwerk geboden worden. Deze uitspraken zijn door de VNG als volgt uitgewerkt: Uit de uitspraak blijkt dat in de beleidsregels en de beschikking duidelijk moet zijn op welke concrete wijze invulling wordt gegeven aan het bereiken van de resultaten van een schoon en leefbaar huis en het kunnen beschikken over schone en draagbare kleding en hoe met de te behalen resultaten een passende bijdrage aan de zelfredzaamheid en participatie (vertaald naar de Wmo 2015) kan worden geleverd. Dat kan praktisch gezien betekenen dat het zorg of ondersteuningsplan dat de cliënt met de aanbieder maakt, voldoende concreet is en onderdeel dient uit te maken van de beschikking. Het betekent volgens ons niet dat er per definitie weer in uren zou moeten worden geïndiceerd. In afstemming met de gemeente Nijmegen heeft dit geleid tot de hoofd- en deelvragen zoals weergegeven in de volgende figuur. 1 Ledenbrief Wmo-uitspraken Centrale Raad van Beroep 18 mei 2016 van 3 juni 2016 Vereniging Nederlandse Gemeenten 7

16 Het resultaat van de opdracht is dat er een oordeel wordt gegeven over het protocol huishoudelijke hulp middels resultaatfinanciering. Daar waar er volgens het onderzoek tekort wordt geschoten, wordt geadviseerd hoe de gemeente Nijmegen haar protocol zou kunnen aanpassen om wel te voldoen aan de uitspraak van de Centrale Raad van Beroep. 8

17 Methode Om het vraagstuk vanuit verschillende perspectieven te benaderen, is ervoor gekozen om interviews af te nemen bij medewerkers van de gemeente Nijmegen en om een literatuuronderzoek te doen bij bestaande documenten die van toepassing zijn op de werkwijze van hulp bij het Huishouden in de gemeente Nijmegen. De afgestemde werkwijze om te komen tot dit onderzoek is als volgt. 1. Literatuuronderzoek Gestart wordt met literatuuronderzoek naar de uitspraken die zijn gedaan door de Centrale Raad van Beroep met betrekking tot resultaatfinanciering. Doel is om te komen tot een toetsingskader, op basis waarvan de uitvoering van resultaatfinanciering van de gemeente Nijmegen wordt getoetst. Dit toetsingskader wordt afgestemd met de jurist van de gemeente Nijmegen. 2. Bestudering besluitvorming resultaatfinanciering Nijmegen De consultant van Zorg-Lokaal bestudeert de volgende stukken van de gemeente Nijmegen: Verordening Wmo Financieel besluit Wmo Beleidsregels Wmo Evt. uitvoeringsrichtlijnen voor consulenten Beschikking hulp bij het huishouden Plan van aanpak Gespreksverslagen van gesprekken die zijn gevoerd met zorgaanbieders m.b.t. de contractering van resultaatfinanciering Overige van belang zijnde stukken Deze documenten worden gebruikt als input voor het toetsingskader. Het resultaat wordt getoetst met de jurist van de gemeente Nijmegen. 3. Interview van een consulent, backoffice- en inkoop medewerker Om de totstandkoming van een indicatie voor hulp bij het huishouden in beeld te kunnen brengen, worden een medewerker van het Sociaal Wijkteam, een backoffice medewerker en een inkoopmedewerker geïnterviewd over de werkwijze met betrekking tot een aanvraag voor hulp bij het huishouden en de inkoop van hulp bij het huishouden. Van de drie interviews wordt een verslag gemaakt en deze wordt ter revisie teruggelegd bij de medewerkers. 4. Schrijven onderzoeksrapport Eindproduct van het onderzoek is het onderzoeksrapport, waarin Zorg-Lokaal haar bevindingen beschrijft. Hierin wordt een oordeel gegeven aan de wijze waarop de gemeente Nijmegen resultaatfinanciering heeft geïmplementeerd en worden eventuele aanbevelingen beschreven. 9

18 Toetsingskader Op basis van de uitspraken van de Centrale Raad van Beroep, de VNG ledenbrief en de bijlage daarvan zijn een aantal controlepunten opgesteld. Dit heeft geleid tot het volgende toetsingskader. Controlepunt Blijkt uit beleidsregels duidelijk welke maatregelen worden ingezet om te komen tot een Schoon en leefbaar huis? Blijkt uit beschikking duidelijk welke maatregelen worden ingezet om te komen tot een Schoon en leefbaar huis? Van welke normtijden wordt uitgegaan voor de werkzaamheden binnen Schoon en leefbaar huis en hoe zijn deze tot stand gekomen? Hoe wordt vastgesteld op welke wijze concrete invulling wordt gegeven aan de te behalen resultaten van een Schoon en leefbaar huis? Op welke wijze wordt gecontroleerd of de ingezette voorziening voldoende bijdraagt aan de zelfstandigheid en participatie van de cliënt? Op welke wijze is het aantal uren waarop resultaatfinanciering is gebaseerd vastgesteld? Deelonderwerpen - Passende bijdrage aan zelfredzaamheid en participatie - In te zetten maatregelen - Concrete invulling aan resultaten - Passende bijdrage aan zelfredzaamheid en participatie In te zetten maatregelen - Concrete invulling aan resultaten - Zijn er normtijden vastgesteld op resultaat-of activiteitenniveau? - Hoe zijn deze tot stand gekomen? - Is dit objectief en onafhankelijk? - Toekenning maatwerkvoorziening - Concrete invulling - Functie-eisen medewerkers - Clienttevredenheidsonderzoek - Onafhankelijk onderzoek kwaliteit - Berekening - Reacties dienstverleners 10

19 Resultaten Het toetsingskader zoals deze is opgesteld is verder onderverdeeld in controlepunten en de daarbij behorende deelonderwerpen. Per deelonderwerp wordt gekomen tot een oordeel per controlepunt. Schoon en leefbaar huis: beleidsregels Uit de uitspraak van de Centrale Raad van Beroep blijkt dat uit de beleidsregels en beschikking duidelijk moet blijken welke maatregelen worden ingezet om te komen tot een Schoon en leefbaar huis. Ook moet blijken op welke concrete wijze invulling wordt gegeven aan het bereiken van de resultaten van een Schoon en leefbaar huis en het kunnen beschikken over schone en draagbare kleding. Tenslotte moet zijn beschreven hoe met de te behalen resultaten een passende bijdrage aan de zelfredzaamheid en participatie (vertaald naar de Wmo 2015) kan worden geleverd. Maatregelen Schoon en leefbaar huis In de paragrafen 1.2 en 1.3 van bijlage 7 van de beleidsregels van de gemeente Nijmegen 2 staat beschreven welke specifieke maatregelen worden ingezet om te komen tot een Schoon en leefbaar huis. De gemeente Nijmegen heeft dit ingedeeld in twee producten: Huishoudelijke hulp 1 (HH1), bestaande uit de componenten huishoudelijk werk, maaltijdvoorziening en wassen en strijken. Het tweede product is huishoudelijke hulp 2 (HH2), onderscheiden naar de componenten regie op het huishouden en verzorging van kinderen. Er is dus duidelijk omschreven welke maatregelen kunnen worden ingezet binnen de producten HH1 en HH2. Invulling Schoon en leefbaar huis De vijf componenten worden vervolgens nog vertaald in de activiteiten die uitgevoerd kunnen worden binnen hulp bij het huishouden. Ook is nader gespecificeerd welke werkzaamheden en vertrekken in het huis in de basis wel tot huishoudelijke hulp behoren en welke in principe niet. Hierdoor is voor cliënten duidelijk afgekaderd op welke wijze concrete invulling wordt gegeven aan een Schoon en leefbaar huis in de gemeente Nijmegen. Hierbij benadrukt de gemeente Nijmegen dat het doel van de resultaatfinanciering is dat gekomen kan worden tot maatwerk en dat in gezamenlijke overeenstemming tussen de dienstverlener en de cliënt kan worden overeengekomen dat er andere werkzaamheden of vertrekken in het huis worden opgepakt. De opsomming is dus niet limitatief, de daadwerkelijke werkzaamheden worden vastgelegd in het plan van aanpak tussen de cliënt en de dienstverlener. 2 Beleidsregels maatschappelijke ondersteuning en jeugdhulp 2016 Gemeente Nijmegen 11

20 Bijdrage in zelfredzaamheid en participatie Tenslotte moet in de beleidsregels worden beschreven op welke wijze de te behalen resultaten een bijdrage moeten leveren in de zelfredzaamheid en participatie van de cliënt. Ook dit staat beschreven in bijlage 7 van de beleidsregels. Per component is beschreven welk doel de gemeente Nijmegen wil bereiken met de ingezette maatregel. Vervolgens staat in de paragrafen 1.2 en 1.3 nog specifiek per component beschreven welke doelen bereikt dienen te worden door hulp bij het huishouden in te zetten. Deze doelen beschrijven precies op welke manier hulp bij het huishouden een bijdrage moet leveren aan de zelfredzaamheid en participatie van de cliënt. Oordeel Uit de beleidsregels maatschappelijke ondersteuning en jeugdhulp 2016 Gemeente Nijmegen blijkt duidelijk uit welke maatregelen de hulp bij het huishouden bestaat, welke concrete invulling hieraan wordt gegeven en op welke wijze dit moet bijdragen aan de zelfredzaamheid en participatie van de cliënt. Schoon en leefbaar huis: beschikking Ook uit de beschikking moet volgens de Centrale Raad van Beroep blijken welke maatregelen worden ingezet om te komen tot een Schoon en leefbaar huis, op welke wijze hieraan invulling wordt gegeven en hoe dit bijdraagt aan de zelfredzaamheid en participatie van de cliënt. Maatregelen Schoon en leefbaar huis De gemeente Nijmegen verwijst in haar beschikking naar de voorziening hulp bij het huishouden en plaatst daarbij een voetnoot die verwijst naar artikel 8a in de Verordening maatschappelijke ondersteuning gemeente Nijmegen In dit artikel van de verordening worden de taakgebieden die behoren bij een Schoon en leefbaar huis zoals beschreven in bijlage 7 van de beleidsregels expliciet benoemd. Uit de beschikking blijkt dus duidelijk welke maatregelen worden ingezet om te komen tot een Schoon en leefbaar huis. Invulling Schoon en leefbaar huis De wijze waarop invulling wordt gegeven aan een Schoon en leefbaar huis en de wijze waarop dit bijdraagt aan de zelfredzaamheid en participatie van de cliënt, blijkt verder uit het plan van aanpak van de dienstverlener. Indien de maatwerkvoorziening Schoon en Leefbaar huis wordt toegekend, is het plan van aanpak altijd de basis voor de invulling van deze maatwerkvoorziening. Het plan van aanpak maakt onderdeel uit van de beschikking en kan ook inhoudelijk onderwerp van bezwaar en beroep zijn. Het format van het plan van aanpak van de gemeente Nijmegen bevat de activiteiten die door de dienstverlener kunnen worden uitgevoerd. Hierin wordt opgenomen wie 12

21 welke activiteiten uitvoert (cliënt, mantelzorger, dienstverlener, overig) en met welke frequentie de activiteiten worden uitgevoerd. Dienstverleners is ook toegestaan een eigen format plan van aanpak te gebruiken, waarin minimaal de concrete taken en de frequentie van uitvoering moeten zijn beschreven. Het Sociale Wijkteam maakt op basis van een onderzoek naar het integrale beeld van de cliënt een inschatting of de cliënt in aanmerking komt voor een maatwerkvoorziening en in welke vorm (HH1/HH2). Vervolgens stuurt de medewerker van het Sociaal Wijkteam een maatwerk- en opdrachtformulier aan de backoffice van de gemeente Nijmegen en een opdrachtformulier aan de dienstverlener naar keuze van de cliënt. De dienstverlener heeft vervolgens zeven kalenderdagen de tijd om het plan van aanpak op te stellen met de cliënt. De backoffice van de gemeente Nijmegen heeft twee weken de tijd om een toewijzingsbericht te sturen aan de dienstverlener. Tegelijkertijd volgt de beschikking aan de cliënt, waarin verwezen wordt naar het plan van aanpak. Indien de backoffice de beschikking binnen een week verstuurt, is het mogelijk dat de cliënt nog niet bekend is met het plan van aanpak. Dat zou betekenen dat de beschikking op dat moment (nog) niet voldoet aan de gestelde eisen van de Centrale Raad van Beroep, namelijk dat uit de beschikking blijkt op welke wijze invulling wordt gegeven aan een Schoon en leefbaar huis. Bijdrage in zelfredzaamheid en participatie Op welke wijze de maatwerkvoorziening bijdraagt in de zelfredzaamheid en participatie van de cliënt, blijkt uit het onderzoeksverslag van het Sociaal Wijkteam. Hierin staat specifiek beschreven op welke domeinen de cliënt ondersteund moet worden in zijn zelfredzaamheid. Dit wordt uiteindelijk vertaald naar een maatwerkvoorziening hulp bij het huishouden, waarbij de te bereiken resultaten apart kunnen worden benoemd. Oordeel Het oordeel van Zorg-Lokaal is dat de Nijmeegse beschikking voor een Schoon en leefbaar huis voldoende inzicht geeft in de in te zetten maatregelen, concrete invulling hiervan en de wijze waarop deze maatwerkvoorziening moet bijdragen in de zelfredzaamheid en participatie van de cliënt. Aandachtspunt is wel dat het in uitzonderlijke gevallen kan voorkomen dat de beschikking al aan de cliënt wordt gestuurd, terwijl deze nog niet bekend is met het plan van aanpak dat wordt opgesteld met de dienstverlener. Dit kan enkel voorkomen wanneer de beschikking binnen zeven werkdagen aan de cliënt wordt gestuurd. Overigens is dit geen groot bezwaar aangezien het plan van aanpak in dit geval uiterlijk binnen zes dagen na ontvangst van de beschikking moet zijn opgesteld door de dienstverlener. De cliënt heeft dan nog voldoende tijd om te voldoen aan de bezwaartermijn. 13

22 Normtijden Schoon en leefbaar huis De gemeente Nijmegen heeft in haar beleidsregels en plan van aanpak geen normtijden opgenomen voor de huishoudelijke taken. Het doel van een Schoon en leefbaar huis is dat er resultaat gestuurd wordt gewerkt, waarbij het eindresultaat is dat het huis schoon, net en georganiseerd is, gericht op het stimuleren van de zelfredzaamheid en participatie en die past bij de situatie van de specifieke persoon. Dit betekent dat de werkzaamheden en de tijden die nodig zijn voor het uitvoeren van deze werkzaamheden verschillen per huishouden. Immers, in ieder huishouden spelen verschillende factoren die van invloed kunnen zijn op de normtijden, zoals: de oppervlakte van de woning, het aantal bewoners, aanwezigheid van huisdieren, aanwezigheid adequaat schoonmaakmateriaal, intensiteit van gebruik van ruimten, etc. Om deze redenen heeft de gemeente Nijmegen ervoor gekozen om geen normtijden te benoemen, juist om maatwerk voor zowel de cliënt als voor de dienstverlener mogelijk te maken. Zijn normtijden verplicht? De Centrale Raad van Beroep heeft zich niet eenduidig uitgesproken over of normtijden verplicht zijn bij resultaatfinanciering. Bij de uitspraak met betrekking tot de gemeente Utrecht heeft zij uitspraak gedaan dat als er gebruik wordt gemaakt van normtijden, dat deze dan ook onafhankelijk en objectief moeten zijn vastgesteld. In de uitspraak tegen de gemeente Rotterdam wordt er echter niet over normtijden gesproken. Dit kan waarschijnlijk verklaard worden doordat de gemeente Utrecht in haar toekenning van schoon huis uitgaat van gemiddeld 78 uur huishoudelijke hulp per jaar. De gemeente Rotterdam benoemt geen uren in haar toekenning. Discrepantie Er bestaat een discrepantie tussen de beschikking van de gemeente Nijmegen en het vastgestelde beleid. In de beleidsstukken van de gemeenten Nijmegen wordt nergens gesproken over tijd per indicatie of per activiteit. Echter wordt in de beschikking van de gemeente Nijmegen wel het aantal minuten per week benoemd, waarbij wordt verwezen naar het plan van aanpak tussen de cliënt en de dienstverlener of naar het onderzoeksverslag van het Sociaal Wijkteam. Echter, nergens in het plan van aanpak of het onderzoeksverslag wordt gesproken over minuten, enkel over frequentie van de werkzaamheden. Zowel het plan van aanpak als het onderzoeksverslag geeft geen antwoord op het aantal minuten per week hulp bij het huishouden waarnaar verwezen wordt in de beschikking. Dit is een risico voor de gemeente Nijmegen op het moment dat een cliënt in bezwaar gaat tegen het genomen besluit van de gemeente Nijmegen. Er zijn twee opties om deze discrepantie te herstellen. 1. De gemeente Nijmegen verwijdert in haar beschikking het onderdeel aantal minuten per week en vervangt dit door een andere, niet tijdgebonden omschrijving, zoals Frequentie dienstverlening. Op deze wijze sluit de 14

23 beschikking aan op het beleid van de gemeente Nijmegen en sluiten het plan van aanpak en/of het onderzoeksverslag aan op de beschikking. 2. De gemeente Nijmegen gaat toch werken met normtijden. Op 12 augustus hebben KPMG Plexus en bureau HHM naar aanleiding van de uitspraak van de Centrale Raad van Beroep onafhankelijk en objectief onderzoek uitgevoerd naar een onderbouwde urennorm voor de maatwerkvoorziening Schoon huis voor de gemeente Utrecht 3. In dit onderzoek wordt per activiteit beschreven wat de gemiddelde duur in minuten is, in welke frequentie dit volgens de expertnorm zou moeten worden uitgevoerd en is er een weging per activiteit aangegeven om te corrigeren voor de verschillende factoren die van invloed kunnen zijn op de omvang van het schoonmaakwerk. Aangezien het onderzoek is uitgevoerd voor de gemeente Utrecht, zijn de uitkomsten niet rechtstreeks toepasbaar op andere gemeenten. Het geeft echter wel een indicatie van de benodigde tijden die nodig zijn voor het uitvoeren van de desbetreffende werkzaamheden. De gemeente Nijmegen maakte in haar beleid van voor 1 juni 2016 wel gebruik van normtijden per activiteit. Deze was gebaseerd op het oude CIZ indicatieprotocol. Beide protocollen kunnen met elkaar vergeleken worden en indien nodig aangepast worden. Het advies daarbij is om de normtijden zeker niet lager te stellen dan de normtijden zoals benoemd in het onderzoek van KPMG Plexus en bureau HHM. Oordeel Zorg-Lokaal oordeelt dat het beleid van de gemeente Nijmegen consistent is in de uitwerking van resultaatfinanciering. De gemeente Nijmegen heeft er bewust voor gekozen om niet te werken met normtijden, aangezien de gemeente ervan overtuigd is dat resultaatfinanciering de enige werkwijze is om maatwerk te kunnen leveren aan haar cliënten. Het advies van Zorg-Lokaal is dan ook om de eerste hersteloptie toe te passen. Deze ligt het meest in de lijn van resultaatfinanciering zoals deze is vastgelegd in de besluitvorming van de gemeente Nijmegen, waarbij geen enkele verwijzing wordt gemaakt naar een tijdsindicatie. Concrete invulling te behalen resultaten Op basis van een interview met een medewerker van het Sociaal Wijkteam, is gekeken op welke wijze in de gemeente Nijmegen wordt bepaald op hoe invulling wordt gegeven aan de te behalen resultaten. Er wordt onderscheid gemaakt in twee zaken: hoe wordt het te behalen resultaat bepaald en hoe wordt de concrete invulling bepaald. 3 Normering van de basisvoorziening Schoon Huis KPMG Plexus en bureau HHM, 12 augustus

24 Toekenning maatwerkvoorziening Globaal is de werkwijze van de gemeente Nijmegen als volgt te beschrijven. Indien een cliënt zich meldt bij het Sociaal Wijkteam met een ondersteuningsvraag, gaat het Sociaal Wijkteam met de cliënt in gesprek en brengt de situatie van de cliënt integraal in beeld. Dit onderzoek richt zich op de beperkingen van de cliënt, medische gegevens, de samenstelling van de leefeenheid, de woonsituatie, de inrichting van de woning en mogelijk aanwezige mantelzorg, gebruikelijke zorg, algemene - en gebruikelijke voorzieningen en hulpmiddelen. Conform beleidsregels wordt hierbij gebruik gemaakt van diverse methodieken. Voor het in kaart brengen van de behoefte van de client wordt een integrale lijst met de leefgebieden en een vragenlijst voor het vaststellen van de zelfredzaamheid van de client gebruikt. Voor het bepalen van de eigen kracht en de mogelijkheden van een bijdrage door het sociale netwerk van de client wordt de Sonestramethodiek (netwerkstrategie) gebruikt. Op basis van de behoefte, beperkingen, mate van zelfredzaamheid, aangevuld met de eigen kracht en bijdrage van het sociaal netwerk wordt bepaald of toekenning van hulp bij het huishouden nodig is. Daarnaast voorzien de beleidsregels in duidelijke protocollen rondom gebruikelijke zorg en de uitzonderingen daarop (bijlage 1 van de beleidsregels) en een omschrijving wanneer voorliggende voorzieningen wel of niet voldoen (bijlage 7 van de beleidsregels). Indien uit dit integrale onderzoek blijkt dat er hulp bij het huishouden nodig is, maakt het Sociaal Wijkteam een inschatting of het benodigde aantal zorguren hulp bij het huishouden voor de cliënt meer of minder dan vier uur per week is. Deze inschatting gebeurt niet op basis van een normenkader, maar is gebaseerd op de individuele inschatting van de medewerkers van het Sociaal Wijkteam. Medewerkers die minder ervaring hebben in het toekennen van de maatwerkvoorziening hulp bij het huishouden geven aan soms wel moeite te hebben met het bepalen van de grens 4. Als ingeschat wordt dat er meer dan vier uur per week hulp bij het huishouden nodig is, wordt er gesproken over excessieve zorg. Deze maatwerkvoorziening hulp bij het huishouden wordt toegekend in de uitvoeringsvariant prestatiefinanciering (dus inclusief een aantal minuten per week). Indien het Sociaal Wijkteam beoordeelt dat de klant minder dan vier uur hulp bij het huishouden nodig heeft, dan vindt er een kleiner onderzoek plaats (bijv. onderzoek naar gebruikelijke zorg, voorliggende voorzieningen, mantelzorg, sociaal netwerk). Is er vervolgens alsnog hulp bij het huishouden nodig, dan krijgt de cliënt de maatwerkvoorziening een Schoon en leefbaar huis toegekend in de vorm HH1 of HH2. Het onderscheid in de maatwerkvoorziening in de vorm van excessieve zorg (prestatiefinanciering) en een Schoon en leefbaar huis (resultaatfinanciering) is een risico, aangezien hier toch een grens wordt gesteld bij een aantal uren. Aangezien de 4 Definitief gespreksverslag Sociaal Wijkteam medewerker 15 september

25 toekenning van de hulp bij het huishouden middels een Schoon en leefbaar huis of middels excessieve zorg een individuele inschatting is, ligt hier een risico. Op het moment dat een cliënt in bezwaar gaat tegen zijn beschikking voor een Schoon en leefbaar huis, blijkt dat het besluit niet objectief tot stand is gekomen. Concrete invulling In het geval van resultaatfinanciering wordt de concrete invulling van een Schoon en leefbaar huis bepaald doordat de dienstverlener samen met de cliënt een plan van aanpak opstelt. Dit opstellen van het plan van aanpak gebeurt tijdens een gesprek met de dienstverlener en wordt gevoerd door een speciaal hiervoor opgeleide/aangestelde medewerker van de dienstverlener en dus niet door de hulp van de cliënt zelf. In de werkafspraken die zijn vastgelegd tussen de gemeente Nijmegen en de dienstverleners staat beschreven dat minimaal de concrete taken en de frequentie waarop deze taken worden uitgevoerd moeten worden vastgelegd. De cliënt ondertekent deze indien hij akkoord is en verstuurt deze aan de dienstverlener. Indien de cliënt op basis van dit eerste gesprek niet akkoord gaat met het opgestelde plan van aanpak, wordt een tweede gesprek met een andere medewerker van de dienstverlener gevoerd. Komen cliënt en dienstverlener er dan nog niet uit, dan volgt een driegesprek tussen de cliënt, de dienstverlener en de gemeente Nijmegen. Gezamenlijk wordt een advies vastgesteld, waarbij de inschatting van de gemeente doorslaggevend is. Indien de cliënt vervolgens alsnog niet tevreden is, kan deze niet akkoord gaan met het plan van aanpak en kan hij een bezwaarschrift indienen. Oordeel De beleidsregels van de gemeente Nijmegen bevatten voldoende maatstaf voor de medewerkers van het Sociaal Wijkteam om gefundeerd en objectief te kunnen komen tot een advies in de toekenning van een maatwerkvoorziening Schoon en leefbaar huis. Er wordt gebruik gemaakt van diverse beproefde methodieken en protocollen om de persoonlijke situatie van de cliënt integraal te beoordelen en af te wegen en zo te komen tot een objectief oordeel. Risicofactor is dat de gemeente Nijmegen onderscheid maakt tussen hulp bij het huishouden in de vorm van prestatiefinanciering en resultaatfinanciering. Er is een grens bepaald van 0-4 uur per week hulp bij het huishouden voor resultaatfinanciering en anders is er sprake van excessieve zorg middels prestatiefinanciering. Aangezien de gemeente Nijmegen niet werkt met normtijden, komt het besluit of een cliënt een maatwerkvoorziening in de vorm van prestatie- of resultaatfinanciering toegekend krijgt, niet objectief tot stand. Aanbeveling is om objectieve gronden vast te stellen op basis waarvan de medewerkers van het Sociaal Wijkteam gefundeerd onderscheid kunnen maken waarom een cliënt excessieve zorg nodig heeft. De vier urengrens moet hierbij komen 17

26 te vervallen en bij het opstellen van de objectieve gronden moet ook geen tijdsbepaling worden gebruikt. Controle kwaliteit Schoon en leefbaar huis De gemeente Nijmegen heeft in haar contractering 5 een aantal kwaliteitseisen opgenomen die moeten bijdragen aan de geleverde kwaliteit van hulp bij het huishouden, zoals minimale functie-eisen aan de medewerkers. Daarnaast laat de gemeente één a twee keer per jaar een onafhankelijk cliënttevredenheidsonderzoek uitvoeren. Tenslotte heeft de gemeente de mogelijkheid om indien daartoe aanleiding is een onafhankelijk onderzoek uit te laten voeren naar de kwaliteit van de hulp bij het huishouden. Functie-eisen medewerkers De functie-eisen van medewerkers zijn een harde eis geweest in de contractonderhandelingen. Indien de dienstverlener niet voldeed aan deze eis, is er geen contract gesloten met de dienstverlener. Clienttevredenheidsonderzoek Er heeft op dit moment nog geen cliënttevredenheidsonderzoek plaatsgevonden sinds de gemeente Nijmegen is gestart met de toekenning Schoon en leefbaar huis. Gemonitord kan worden of de kwaliteit in de beleving van de cliënten is gedaald ten opzichte van de resultaten van cliënttevredenheidsonderzoeken die zijn afgenomen in de periode dat hulp bij het huishouden nog enkel werd toegekend in de vorm van prestatiefinanciering. Onafhankelijk onderzoek kwaliteit Op dit moment worden er nog geen kwaliteitsmetingen uitgevoerd door de gemeente Nijmegen. De gemeente Nijmegen deed dit voorheen wel (in regioverband) toen huishoudelijke hulp nog werd uitgevoerd middels prestatiefinanciering. Ook gezien de gewijzigde werkwijze bij resultaatfinanciering is het onafhankelijk onderzoek naar de kwaliteit van hulp bij het huishouden nog niet ingericht in de gemeente Nijmegen. Zowel de cliënt als de dienstverlener worden beschermd wanneer er kwaliteitscontroles worden uitgevoerd naar de kwaliteit van de hulp bij het huishouden. De ervaring is zeker bij omzetting van prestatiefinanciering naar resultaatfinanciering dat bestaande cliënten moeite hebben met deze nieuwe werkwijze. Vaak krijgen zij minder uren huishoudelijke hulp dan voorheen en dit feit alleen leidt vaak tot ontevredenheid. Dit hoeft echter niet te betekenen dat het afgesproken resultaat niet behaald wordt. Door middel van een kwaliteitscontrole kan de dienstverlener aantonen dat de geleverde kwaliteit van de afgesproken werkzaamheden voldoende wordt uitgevoerd conform plan van aanpak. Anderzijds 5 Resultaatovereenkomst Hulp bij het huishouden tussen gemeente Nijmegen en <dienstverlener> 11 mei 2016 artikel 7 18

27 kunnen cliënten die een klacht hebben ook in het gelijk gesteld worden als blijkt dat de dienstverlener onvoldoende kwaliteit levert. Oordeel Naar het oordeel van Zorg-Lokaal heeft de gemeente Nijmegen voldoende instrumenten benoemd om de kwaliteit van de dienstverlening te kunnen controleren. De instrumenten meten verschillende criteria van kwaliteit: professionaliteit van de medewerkers, klanttevredenheid en kwaliteit van het schoonmaakwerk. Nog niet alle instrumenten worden op dit moment ingezet, doordat onlangs pas gestart is met de nieuwe werkwijze. Zorg-Lokaal adviseert de gemeente Nijmegen om onafhankelijke kwaliteitsmetingen in te zetten om te kunnen controleren of de ingezette voorziening voldoende bijdraagt aan de zelfredzaamheid en participatie van de cliënt. Geadviseerd wordt om deze kwaliteitsmetingen niet alleen in te zetten bij een klacht of bezwaar van de cliënt, maar ook op basis van een steekproef om de algemene kwaliteit van de hulp bij het huishouden te kunnen monitoren. De resultaten leveren input voor de periodieke overleggen dat de gemeente Nijmegen heeft met haar dienstverleners. Daarnaast is dat de enige mogelijkheid om te controleren of de ingekochte resultaten een Schoon en leefbaar huis ook daadwerkelijk worden behaald door de dienstverleners. Tarief hulp bij het huishouden De wijze waarop het tarief hulp bij het huishouden tot stand is gekomen, is mede ook bepalend voor de kwaliteit van een Schoon en leefbaar huis. Immers, ondanks dat bij resultaatfinanciering niet wordt gesproken over een aantal minuten hulp bij het huishouden per week, is het tarief wel gebaseerd op een gemiddelde omvang hulp bij het huishouden per week. Een Schoon en leefbaar huis kan alleen gegarandeerd worden als het tarief passend is voor de gemiddelde inzet die benodigd is. Berekening Bij de berekening van de tarieven 6 is door de gemeente Nijmegen gebruik gemaakt van bestaande gegevens van hulp bij het huishouden over het jaar 2015 en deze zijn gecorrigeerd op basis van ervaring van andere steden, namelijk dat de hulp bij het huishouden middels resultaatfinanciering efficiënter kan worden uitgevoerd. Het uurtarief is opgebouwd op basis van de code verantwoord marktgedrag thuisondersteuning met een kleine correctie in verband met lagere administratieve eisen en lagere eisen met betrekking tot vervanging bij vakantie en verlof. Tenslotte zijn de tarieven nog vergeleken met andere gemeenten die hulp bij het huishouden 6 Tarieven bestuurlijke aanbesteding HH

28 uitvoeren middels resultaatfinanciering en zijn de effecten per Nijmeegse aanbieder doorgerekend om te kijken of er onevenredige effecten voor de aanbieders optreden. Reactie dienstverleners De tarieven zijn besproken met de dienstverleners. Er zijn onder andere opmerkingen gemaakt over de opbouw van de tariefstelling, het verzoek om de tarieven over 2017 en 2018 te middelen en de CAO-indexering 7. De gemeente heeft de opmerkingen afgewogen en aanpassingen gedaan. Uiteindelijk is gekomen tot consensus tussen de gemeente en de dienstverleners. Oordeel Zorg-Lokaal is van mening dat de gemeente Nijmegen op objectieve wijze haar tarieven heeft vastgesteld. Uiteindelijk hebben 16 dienstverleners ingeschreven op dit tarief en hebben daarmee aangegeven dat zij het resultaat kunnen leveren voor het vastgestelde tarief. Conclusie Om antwoord te kunnen geven op de hoofdvraag moet eerst antwoord worden gegeven op beide deelvragen. 1. Bieden de beleidsstukken van de gemeente Nijmegen voldoende maatstaf voor het proces van toekenning van de maatwerkvoorziening hulp bij het huishouden middels resultaatfinanciering? Zorg-Lokaal oordeelt dat het beleid van de gemeente Nijmegen consistent is in de uitwerking van resultaatfinanciering. Dit geldt voor zowel de beleidsregels als voor de beschikking. De beleidsregels bieden voldoende maatstaf om te komen tot een gefundeerd advies voor de toekenning van de maatwerkvoorziening Schoon en leefbaar huis. Ook in alle overige bestudeerde documentatie is het principe Schoon en leefbaar huis consequent doorgevoerd. Risico is wel dat in het proces van toekenning van de maatwerkvoorziening in de praktijk gebruik wordt gemaakt van een urennorm van vier uur om onderscheid te maken in de financieringsvorm resultaat- of prestatiefinanciering. Geconcludeerd is dat deze urennorm niet objectief wordt vastgesteld en dat het gebruik van deze urennorm ook inconsistent is ten opzichte van het vastgestelde beleid. Geadviseerd wordt dan ook om deze urennorm los te laten en objectieve gronden op te stellen, op basis waarvan kan worden vastgesteld dat een cliënt excessieve zorg nodig heeft. Een tweede risico is dat in de beschikking wordt verwezen naar minuten per week, terwijl de gemeente Nijmegen geen gebruik maakt van normtijden. Aanbeveling is 7 Verslagen onderhandelingsbijeenkomsten aanbesteding hulp bij het huishouden

29 om deze verwijzing in de beschikking te vervangen voor een verwijzing zonder tijdsindicatie. De controle van de kwaliteit van hulp bij huishouden middels resultaatfinanciering is ook voldoende geborgd in de resultaatovereenkomst met de dienstverleners. Aandachtspunt is om de kwaliteitsmetingen zo spoedig mogelijk te gaan inzetten als instrument ter bescherming van zowel de cliënt als de zorgaanbieder en om te kunnen monitoren of het resultaat dat wordt ingekocht ook daadwerkelijk wordt gehaald. 2. Is het aantal uren huishoudelijke hulp waarop resultaatfinanciering van de gemeente Nijmegen is gebaseerd, gebaseerd op objectieve criteria voortkomend uit deugdelijk en onafhankelijk onderzoek? Zorg-Lokaal oordeelt dat de gemeente Nijmegen op objectieve wijze haar tarieven heeft vastgesteld. Er is gebruik gemaakt van historische lokale gegevens met betrekking tot de hulp bij het huishouden en er is gebruik gemaakt van een tarief gebaseerd op de code verantwoord marktgedrag thuisondersteuning. Bij afwijkingen is objectief onderbouwd waarom deze afwijking is doorgevoerd. Opmerkingen van dienstverleners zijn afgewogen en indien akkoord verwerkt. Tenslotte is het tarief vergeleken met andere gemeenten die met resultaatfinanciering werken en zijn effecten voor reeds gecontracteerde dienstverleners doorgerekend. Heeft de uitspraak van de Centrale Raad van Beroep effect op de manier waarop de gemeente Nijmegen resultaatfinanciering hulp bij het huishouden op dit moment uitvoert? Concluderend zijn er een drietal zaken die moeten worden aangepast in de uitvoering van een Schoon en leefbaar huis naar aanleiding van de uitspraak van de Centrale Raad van beroep. Dit zijn: 1. Het opstellen van objectieve gronden op basis waarvan kan worden vastgesteld of er sprake is van een maatwerkvoorziening middels een Schoon en leefbaar huis of excessieve hulp bij het huishouden; 2. Het aanpassen van de beschikking op het onderdeel minuten per week ; 3. Het invoeren van onafhankelijke kwaliteitsmetingen om te kunnen controleren of het resultaat een Schoon en leefbaar huis daadwerkelijk wordt behaald. 21

30