Onderwerp Heroverwegen beleid Hulp bij het Huishouden naar aanleiding van uitspraken Centrale Raad van Beroep.

Transcriptie

1 Ingekomen stukken Vergadering : 16 juni 2016 Agendapunt : 10 (C4) Status : Besluitvormend (procedureel) Programma : (6) Welzijn Portefeuillehouder : D.A. Fokkema Behandelend ambt. : Renée Popma rpopma@t-diel.nl Telefoonnummer : Zaak / Stuknummer : Z / S Aan de Raad. Onderwerp Heroverwegen beleid Hulp bij het Huishouden naar aanleiding van uitspraken Centrale Raad van Beroep. Korte inhoud Op 18 mei 2016 heeft de Centrale Raad van Beroep (CRvB) vier verschillende uitspraken gedaan die richting geven aan de uitvoering van Hulp bij het Huishouden (HH). Deze uitspraken en het ten einde lopen van de regeling Huishoudelijke Hulp Toelage (HHT) leiden er toe dat wij het bestaande beleid moeten heroverwegen. In dit raadsvoorstel schetsen wij de consequenties van de uitspraken op de situatie in Tytsjerksteradiel en geven wij een oplossingsrichting aan. De voorbereiding van dit raadsvoorstel is samen met de gemeente Achtkarspelen opgepakt. Voorstel van het College Voor kennisgeving aannemen. Bijlagen Bijlage 1: VNG ledenbrief Wmo-uitspraken CRvB 18 mei 2016, d.d. 3 juni 2016 Bijlage 2: Wethoudersbrief Ministerie van VWS, uitspraken CRvB, d.d. 6 juni 2016 Bijlage 3: Uitspraken CRvB, 18 mei 2016

2 Toelichting Huidige situatie Algemene Voorziening In juli 2014 heeft de raad van Tytsjerksteradiel besloten om met ingang van 1 januari 2015, cliënten met een indicatie van 3 uur of minder voor lichte Hulp bij het Huishouden (HH1), te verwijzen naar een algemene voorziening. 1 Aanleiding voor deze wijziging was een bezuiniging van 40% op het budget voor Hulp bij het Huishouden. Bij deze algemene voorziening dienen cliënten drie uur HH zelf te regelen en te bekostigen vanuit de gedachten dat cliënten met HH1 zelf de regie kunnen voeren. Indien de algemene voorziening niet leidt tot een passende oplossing, dan kan een cliënt in aanmerking komen voor een maatwerkvoorziening HH. Indien cliënten de algemene voorziening niet kunnen bekostigen, dan is er financiële compensatie mogelijk op basis van de bijzondere bijstand. Maatwerkvoorziening HH Indien een cliënt meer dan 3 uur HH nodig heeft, of geen regie kan voeren, dan kan er een maatwerkvoorziening HH toegekend worden 2. Bij de maatwerkvoorziening HH wordt resultaatgericht geïndiceerd. Daarbij staat het resultaat een schoon en leefbaar huis centraal. Huishoudelijke Hulp Toelage (HHT) Voor de jaren 2015 en 2016 geldt de zogenaamde HHT regeling. In de tweede helft van 2014 zijn er extra middelen beschikbaar gesteld in de vorm van de Huishoudelijke Hulp Toelage (HHT) voor het behoud van de werkgelegenheid van thuiszorgmedewerkers. Er zijn afspraken gemaakt met de zorgaanbieders in de gemeente, waardoor cliënten die worden doorverwezen naar de algemene voorziening gebruik kunnen maken van huishoudelijke hulp voor een lager uurtarief van 8,50 per uur. Wanneer zij deze 8,50 niet kunnen betalen, kunnen ze gebruik maken van de bijzondere bijstand. Aan deze toelage werden strenge eisen gesteld; deze middelen mochten niet worden ingezet voor maatwerkvoorzieningen en alleen ingezet worden voor personeel in loondienst van een (thuiszorg)organisatie. De HHT regeling en de beschikbare gelden eindigen eind Kern uitspraken CRvB De kern van de vier uitspraken van de CRvB is: 1. De huishoudelijke hulp is een voorziening die onder de Wmo 2015 valt. 2. Het doorverwijzen van inwoners naar private schoonmaakondersteuning is geen algemene voorziening in de zin van de Wmo Toekenning van de huishoudelijke hulp in de vorm van (standaard) modules is toegestaan, op voorwaarde dat het aantal uren hulp in de standaardmodules is gebaseerd op objectieve criteria voortkomend uit deugdelijk en onafhankelijk onderzoek. Als blijkt dat de standaardmodule niet passend is, moet maatwerk worden geboden. 4. Toekenning van huishoudelijke hulp in resultaatsgebieden een schoon en leefbaar huis vereist een duidelijke maatstaf. 1 Aanbod van diensten of activiteiten dat zonder voorafgaand onderzoek naar de behoeften, persoonskenmerken en mogelijkheden van de gebruikers toegankelijk is en dat gericht is op maatschappelijke ondersteuning. 2 Een maatwerkvoorziening is een op de behoeften, persoonskenmerken en mogelijkheden van een persoon afgestemd geheel van diensten, hulpmiddelen, woningaanpassingen en andere maatregelen ten behoeve van zelfredzaamheid, participatie en beschermd wonen en opvang. 2

3 Gevolgen gemeentelijk beleid Hieronder zijn de gevolgen van deze uitspraken m.b.t. de onderdelen algemene voorziening HH en resultaatgericht indiceren voor het beleid van de gemeente Tytsjerksteradiel op een rijtje gezet: Tabel 1: Algemene voorziening HH Uitspraken CRvB Een voorziening waarbij een cliënt zelf een contract moet aangaan met een zorgaanbieder is geen algemene voorziening in de zin van de Wmo HH als algemene voorziening moet gebaseerd zijn op afspraken en contracten met zorgaanbieders en vastgelegd zijn in de verordening. 3 De algemene voorziening moet grondslag hebben in Wmo verordening voor wat betreft de hoogte van de eigen bijdrage en eventuele kortingen daarop. De gemeente moet onderzoeken of de algemene voorziening financieel haalbaar is voor de cliënt. Gemeentelijk beleid Cliënten worden bij de algemene voorziening doorverwezen naar de private schoonmaakondersteuning van zorgaanbieders. Er zijn voor de algemene voorziening HH geen contracten met zorgaanbieders afgesloten. 4 De kosten die mensen zelf maken voor de algemene voorziening en de eigen bijdrage voor gebruik van de HHT zijn niet in de Wmo verordening vastgelegd. Nee, niet vanuit de Wmo. 5 Tabel 2: Resultaatgericht indiceren bij maatwerkvoorziening HH Uitspraken CRvB Gemeentelijk beleid Er dienen contracten met de Ja, de tariefafspraak betreft 323 per vier zorgaanbieders afgesloten te zijn. weken ongeacht de taken/frequentie taken. Bij indiceren op resultaat is het van belang Indicatiestelling HH op resultaat schoon en dat het resultaat getoetst kan worden. leefbaar huis door dorpenteams. In de praktijk komt het erop neer dat in de Beschikkingen via backoffice. In de beschikking aangegeven moet worden beschikking is niet opgenomen welke taken welke taken uitgevoerd moeten worden en met welke frequentie worden uitgevoerd. met welke frequentie dat moet gebeuren. Het is niet mogelijk om door de instelling voor thuishulp te laten vaststellen wat onder een schoon en leefbaar huis moet worden verstaan. Er moet helder omschreven zijn welk recht iemand toegekend krijgt. Uit de beleidsregels en de beschikking moet blijken op welke manier concreet invulling wordt gegeven aan het resultaat schoon en leefbaar huis. De zorgaanbieder overlegt met de hulpbehoevende over de precieze invulling van het resultaat. De vraag welk niveau van schoon voor een huishouden verantwoord is, is niet nader gedefinieerd. De taken en frequentie zijn niet vastgelegd in de beleidsregels. Conclusie Uit bovenstaande tabellen blijkt dat het huishoudelijke hulp beleid in Tytsjerksteradiel zowel voor het onderdeel algemene voorziening als het onderdeel resultaatgericht indiceren niet voldoet aan het oordeel van de CRvB. Dit betekent dat wij ons beleid op beide punten moeten aanpassen. Duidelijk is dat de huidige algemene voorziening waarbij cliënten doorverwezen worden naar de markt, zonder dat er afspraken gemaakt zijn met de aanbieders, niet mogelijk is. Daarnaast is duidelijk dat resultaatgericht indiceren wel mag, maar dat het resultaat en wat er nodig is om dat resultaat te bereiken, geconcretiseerd moet worden. 3 Delegatie daarvan aan het college is niet toegestaan 4 Er zijn wel tariefafspraken met zorgaanbieders m.b.t. HHT. 5 Indien cliënten dit niet kunnen betalen, dan kunnen zij een aanvraag doen voor bijzondere bijstand vanuit de Participatiewet. 3

4 Oplossingsrichting In de gemeente Tytsjerksteradiel zal zowel op het gebied van de algemene voorziening als het resultaatgericht indiceren bij de maatwerkvoorziening het beleid aangepast moeten worden. We staan nu voor de keuze om de algemene voorziening aan te scherpen of een nieuwe maatwerkvoorziening Hulp bij het Huishouden te ontwikkelen. De oplossingsrichting die voorgesteld wordt omvat twee onderdelen: Onderdeel 1: Maatwerkvoorziening HH Nieuwe stijl De uitspraak van de CRvB over de algemene voorziening is nog onduidelijk t.a.v. de manier waarop een algemene voorziening verder aangescherpt dient te worden. Op welke manier en in hoeverre dient er een financiële toets plaats te vinden? In hoeverre dient een algemene voorziening voor alle burgers toegankelijk te zijn? Daardoor zijn er extra financiële risico s en bestaat de kans dat het alsnog onmogelijk blijkt om de algemene voorziening op de juiste manier vorm te geven. Daarom geniet het omvormen van de maatwerkvoorziening HH tot een maatwerkvoorziening HH Nieuwe stijl de voorkeur. Een maatwerkvoorziening HH zonder een algemene voorziening voor die inwoners die de HH niet zelf of in het eigen netwerk kunnen regelen. De essentie van de Wmo 2015 staat daarbij centraal: het leveren van passende maatschappelijke ondersteuning voor iedereen die dat nodig heeft. Afwegingen met betrekking tot individuele aanvragen moeten berusten op een gedegen onderzoek naar het individuele geval. Dit betekent dat het belangrijk is dat we niet terug gaan naar de situatie van voor de algemene voorziening (oude indicaties), maar rekening houden met wat cliënten van de algemene voorziening inmiddels zelf opgepakt en geregeld hebben (maatwerk). Risico s algemene voorziening: Onduidelijkheid toegankelijkheid De definitie van een algemene voorziening is niet erg duidelijk. Ook het verschil tussen de begrippen algemene voorziening en algemeen gebruikelijk is niet altijd duidelijk. Onder de Wmo 2007 was algemene voorziening niet eerder op deze wijze gedefinieerd. Dat de gemeente zelf contracten moet afsluiten voor een algemene voorziening is nieuw. Dit betekent ook dat we net als bij maatwerkvoorzieningen een inkooptraject moeten doorlopen en contracten moeten opstellen. Daarnaast definieert de Wmo 2015 een algemene voorziening als: een aanbod van diensten of activiteiten, dat zonder voorafgaand onderzoek naar de behoeften, persoonskenmerken en mogelijkheden van de gebruikers, toegankelijk is. Daardoor is het onduidelijk of een algemene voorziening voor iedereen toegankelijk moet zijn. Indien dat het geval is of blijkt te zijn, betekent dit dat er een risico is op een grote toename van het aantal cliënten van de algemene voorziening. Onduidelijkheid en tegenstrijdigheid financiële haalbaarheid Bij een algemene voorziening dient ook onderzocht te worden of de algemene voorziening voor de betrokkene ook financieel haalbaar is. Onduidelijk is, in hoeverre een financiële toets en draagkrachtmeting vanuit de Wmo plaats mag vinden. Daarnaast is het onduidelijk hoe de financiële beoordeling plaats dient te vinden en wat de reikwijdte van die onderzoeksplicht is. Het ontbreekt aan een objectief kader. Kortom we kunnen kiezen voor een algemene voorziening, maar de voorwaarden zijn dermate ingewikkeld, dat de haalbaarheid in twijfel wordt getrokken. 4

5 Voordelen Maatwerkvoorziening HH Nieuwe stijl : Een maatwerkvoorziening is eenduidig en duidelijk De constructie van een aangescherpte algemene voorziening met daarnaast een maatwerkvoorziening is vrij complex (er zullen afspraken met zorgaanbieders gemaakt moeten worden, contracten met zorgaanbieders moeten gesloten worden, etc.). Door burgers zal dit ook als complex en onduidelijk ervaren worden. Wanneer komt iemand in aanmerking voor de algemene voorziening en wanneer voor de maatwerkvoorziening? Het heeft de voorkeur om te kiezen voor een oplossingsrichting die zo eenduidig en duidelijk mogelijk is. Maatwerk is altijd nodig Indien met een algemene voorziening geen passende maatschappelijke ondersteuning geboden wordt, zal (aanvullend) een maatwerkvoorziening verstrekt moeten worden. In tegenstelling tot de definitie van een algemene voorziening zal ook hierbij maatwerk geleverd moeten worden door te kijken of een algemene voorziening passend is. Daardoor zal er weinig verschil meer zijn met een maatwerkvoorziening. Indien iemand bij de maatwerkvoorziening HH Nieuwe stijl zelf iets kan regelen met behulp van bijvoorbeeld het eigen netwerk is het immers ook niet nodig om een indicatie voor een maatwerkvoorziening af te geven. Het heeft de voorkeur te kiezen voor een oplossingsrichting waarbij de focus ligt op het bieden van maatwerk indien de betrokkene HH nodig heeft. Bij een maatwerkvoorziening is de eigen bijdrage inkomensafhankelijk Omdat een kader voor het bepalen van de financiële haalbaarheid voor de kostprijs van de algemene voorziening ontbreekt is het bijna onmogelijk om dit op de juiste wijze te doen. De kostprijs van een algemene voorziening mag niet inkomensafhankelijk zijn. Bij maatwerkvoorzieningen is de eigen bijdrage inkomensafhankelijk. Voor burgers is dit veelal gunstiger. Ook weten we zeker dat er geen sprake is van stapeling van kosten. Bij de maatwerkvoorziening HH Nieuwe stijl vervalt de 3- uur grens Wanneer we een nieuwe maatwerkvoorziening gaan ontwikkelen vervalt het huidige onderscheid tussen de algemene voorziening ( 3uur) en de Maatwerkvoorziening (> 3uur). De 3-uren grens blijkt in de praktijk lastig te verdedigen: waarom zou een burger die net onder deze grens valt geen maatwerkvoorziening ontvangen en net daarboven wel? Onderdeel 2: Resultaatgericht indiceren aanpassen conform uitspraak CRvB Gemeenten mogen wel een maatwerkvoorziening HH aanbieden in de vorm van resultaten, maar daarbij is vereist dat de invulling van het begrip schoon en leefbaar huis in beleidsregels vastgesteld en in beschikkingen opgenomen dient te worden. Geconcretiseerd dient te worden welk niveau van schoon voor een huishouden verantwoord is, welke concrete activiteiten daarvoor verricht dienen te worden en met welke frequentie deze activiteiten verricht worden om te kunnen spreken van een schoon en leefbaar huis. Willen wij resultaatgericht blijven indiceren, dan is wijziging van beleid noodzakelijk. Proces Streven is om nieuw beleid op 1 januari 2017 te laten ingaan vanwege de tijd die het besluitvormingsproces nodig heeft en het aflopen van de HHT regeling eind We zullen o.a. een nieuw indicatiekader ontwikkelen dat gericht is op resultaatsturing. In tussentijd wordt het huidige beleid zoveel mogelijk gehanteerd, totdat het nieuwe beleid is vastgesteld. Het is belangrijk om het beleid zorgvuldig aan te passen en cliënten niet te confronteren met meerdere wijzigingen achter elkaar. Communicatie over de HH zal ook pas plaatsvinden nadat het nieuwe beleid is vastgesteld. 5

6 Risico s Financieel risico is dat de oplossingsrichting van een maatwerkvoorziening HH Nieuwe stijl tot hogere kosten zal leiden dan het aanscherpen van de algemene voorziening. Naast de incidentele kosten van bijvoorbeeld het doen van herbeoordelingen, zullen de structurele kosten voor de maatwerkvoorziening HH toenemen. Onbegrip bij cliënten waarom de algemene voorziening eerder is ingesteld en de algemene voorziening nu weer afgeschaft wordt. Nadeel van het zorgvuldig opstellen van beleid is dat er niet snel duidelijkheid gegeven kan worden aan cliënten en inwoners en dat zij langer in onzekerheid zullen zitten. Risico is dat zij bijvoorbeeld opnieuw zich zullen melden voor een gesprek en huishoudelijke hulp zeggen nodig te hebben of zich zelfs genoodzaakt zullen voelen naar de rechter te gaan om hun recht te behalen. Vervolg Voorkeur heeft de aangegeven oplossingsrichting die bestaat uit 1) de maatwerkvoorziening omvormen tot maatwerkvoorziening HH Nieuwe stijl en 2) het aanpassen van het resultaatgericht indiceren, nader uit te werken en een plan van aanpak op te stellen. Bij de uitwerking zullen de volgende onderwerpen en vragen centraal staan: Afwachten vervolg-ledenbrief over de reparatiemogelijkheden van de VNG; Inschatting geven van de kosten en onderzoeken wat de financiële haalbaarheid van de oplossingsrichting is; Wmo-Raad betrekken bij de gepresenteerde oplossingsrichting en inspraakproces inrichten; Onderzoeken in hoeverre de uitspraken van de CRvB gevolgen hebben voor andere algemene voorzieningen, zoals de maaltijdvoorziening; In hoeverre en op welke manier worden de verschillende huidige doelgroepen benaderd: 1. Cliënten met een maatwerkvoorziening HH: a. cliënten met een maatwerkvoorziening HH in natura en; b. cliënten met een maatwerkvoorziening HH Pgb. 2. Cliënten die vallen onder de algemene voorziening HH: a. cliënten HHT en; b. burgers die sinds 31 december 2014 geen HH of HHT meer ontvangen. Gekozen kan worden voor een proactieve benadering (herbeoordelingsgesprekken) vanuit het standpunt dat het huishoudelijk hulp beleid niet in lijn is met de wet of voor een meer indirecte benadering (inwoners zelf het initiatief laten nemen) vanuit het standpunt van eigen verantwoordelijkheid; Beoordelen in hoeverre er tegemoet gekomen moet worden aan inwoners die een afwijzing hebben ontvangen voor HH op basis van het beleid dat nu strijdig blijkt te zijn met de uitspraken van de CRvB; Beoordelen welke beleidsstukken aangepast moeten worden (verordening, beleidsregels etc.); Beoordelen wat de gevolgen zijn voor de uitvoering (implementatie gewijzigd beleid); Verder definiëren en objectiveren van het resultaat een schoon en leefbaar huis. We zullen beter moeten vastleggen wat de taak is en welke frequentie we hanteren. Wellicht dat we hier binnen de bestaande maatwerkvoorzieningen samen met de aanbieders afspraken over kunnen maken; Beoordelen in hoeverre met zorgaanbieders afspraken gemaakt moet worden over een nieuw tarief voor de maatwerkvoorziening HH en onderzoeken in 6

7 hoeverre er sprake is van een wijziging van het contract/opdracht of een nieuwe aanbesteding en; Indien nodig alvast acties inzetten, zoals herbeoordelingsgesprekken. Indien er vragen zijn, kan contact opgenomen worden met Catharine Schutter of Renée Popma van de afdeling Beleid. Zodra de uitwerking verder vorm heeft gekregen, bestaat de mogelijkheid om in het najaar een informatiemoment in te plannen voor de raad. Burgum, 9 juni 2016 Het collegeadvies zal achteraf behandeld worden op 21 juni Namens het college, D.A. Fokkema, wethouder 7