Notitie. 1 Inleiding. 2 Managementsamenvatting

Transcriptie

1 Notitie voor Monique Nijkamp (gemeente Hengelo) van Sandra van Heukelom-Verhage en Esther Schaake (Pels Rijcken) datum 7 februari 2017 betreft Advies huishoudelijke hulp Wmo 2015 zaaknr Inleiding 1.1 De gemeente Hengelo hanteert een beleid voor huishoudelijke hulp onder de Wmo 2015 dat uitgaat van resultaatsgericht indiceren en resultaatgericht financieren van aanbieders. 1.2 Naar aanleiding van de principiële uitspraken van de Centrale Raad van Beroep (hierna: de Centrale Raad) van 18 mei 2016 over huishoudelijke hulp onder de Wmo 2015 en de Wmo 2007 heeft de gemeente Hengelo het beleid en de uitvoeringspraktijk aangepast. 1.3 De gemeente Hengelo heeft ons gevraagd of het beleid, in het licht van de Wmo 2015 en de uitspraken van de Centrale Raad en rechtbanken, juridisch houdbaar is. Daarnaast heeft de gemeente gevraagd om aan te geven welke eventuele aanpassingen noodzakelijk zijn. Na een managementsamenvatting gaan wij in dit advies nader in op de vragen. 2 Managementsamenvatting 2.1 Gemeenten die in resultaten indiceren, zoals de gemeente Hengelo (hierna: de gemeente), hanteren voor het indiceren in resultaten geen urennorm. De concrete activiteiten die worden verricht zijn binnen een aantal door de gemeente vastgestelde kaders - afgestemd op de individuele behoefte van de cliënt. 2.2 De rechtbank Gelderland lijkt van oordeel te zijn dat ook in het geval van resultaatgericht indiceren de wijze waarop het resultaat dient te worden bereikt op basis van objectieve criteria moet worden getoetst. Daarnaast volgt uit uitspraken van rechtbanken dat gemeenten in het beleid en in de individuele beschikkingen nauwkeuriger en preciezer moeten aangeven waar het resultaat uit bestaat. Het gaat om precisering van het niveau van schoon, welke activiteiten, de frequentie en de tijd die daarmee gemoeid is.

2 2/ Naar onze mening gaat de rechtbank Gelderland in zijn uitspraken een stap verder dan de Centrale Raad. Wij zijn van mening dat het niet voor de hand ligt dat de Centrale Raad ook in een situatie van resultaatgericht indiceren zal eisen dat gemeenten door middel van onafhankelijk en objectief onderzoek dienen te onderbouwen dat bijv. het budget dat zij aan aanbieders verstrekken voldoende is om over het algemeen en voor de grote gemene deler het resultaat te bereiken dat in de beleidsregels van de gemeente is omschreven. De systematiek van resultaatgericht indiceren gaat immers uit van individueel maatwerk. De uitkomsten van een dergelijk onderzoek zijn als het al uitvoerbaar is niet maatgevend voor hetgeen in individuele gevallen aan hulp wordt verleend. Wij kunnen echter niet uitsluiten dat er onderzocht moet worden wat nu precies een schoon en leefbaar huis is. 2.4 Daarnaast is het noemen van de tijd in individuele beschikkingen - in het kader van de motivering van het aantal uren die de zorgaanbieder per week bij de cliënt moet doorbrengen - volgens ons niet goed verenigbaar met resultaatgericht indiceren omdat het indiceren daarmee van kleur verschiet en de facto sprake is van indiceren in tijd (uren). 2.5 Wat ons inziens wel uit de uitspraken kan worden afgeleid is dat het resultaat nauwkeuriger en preciezer moet worden omschreven. 2.6 De uitspraak van de Centrale Raad in de zaak over het beleid van de gemeente Rotterdam geeft in grove lijnen de kaders weer waarbinnen resultaatgericht indiceren mogelijk is. De uitspraak gaat ons inziens niet zo ver dat resultaatgericht indiceren niet meer mogelijk is en gemeenten alleen nog maar in uren mogen indiceren. De uitspraak laat nog steeds ruimte om in resultaten te indiceren, maar stelt daarvoor wel een aantal randvoorwaarden. 2.7 Uit de aan ons ter beschikking gestelde documenten leiden wij af, dat de gemeente een werkwijze hanteert die zoveel als mogelijk voldoet aan de door de Centrale Raad gestelde randvoorwaarden en juridisch gezien verdedigbaar is. Wel adviseren wij om het beleid op een aantal punten aan te scherpen of aan te vullen. 2.8 In de beleidsregels is een vrij summiere omschrijving gegeven van wat moet worden verstaan onder ondersteuning bij het huishouden. Wij adviseren om de concrete activiteiten die moeten worden verricht uitgebreider in het beleid te beschrijven. 2.9 Het ondersteuningsplan dat de gemeente hanteert bevat niet alle noodzakelijke elementen. Wij adviseren om met een ondersteuningsplan te gaan werken waarin ook kan worden aangegeven door wie de activiteiten worden verricht (de cliënt, mantelzorger of zorgaanbieder).

3 3/ Met betrekking tot de algemene voorziening (de dienstenbon) wijzen wij op twee (juridisch) kwetsbare punten. Ten eerste moet de gemeente onderzoek doen naar de financiële haalbaarheid van de algemene voorziening voor een individuele cliënt. Op dit moment is het nog onzeker waar een dergelijk onderzoek aan moet voldoen en hoe de rechter oordeelt over het onderzoek naar de financiële haalbaarheid. Het verdient aanbeveling rekening te houden met de situatie dat de cliënt aangeeft de algemene voorziening niet te kunnen betalen. De gemeente zal moeten bepalen op welke wijze de gemeente onderzoek instelt naar de financiële haalbaarheid en als inderdaad blijkt dat de voorziening niet toegankelijk is voor de cliënt hoe alsnog een passende bijdrage aan de zelfredzaamheid van de cliënt kan worden geleverd. Dat kan bijvoorbeeld door het alsnog toekennen van een maatwerkvoorziening. Wij adviseren om de wijze waarop in deze situatie door de gemeente wordt gehandeld in de beleidsregels op te nemen Ten tweede sluiten wij niet uit dat een cliënt - die de algemene voorziening niet kan betalen - zich in een procedure op het standpunt stelt dat de taken die in het kader van de algemene voorziening kunnen worden verricht (het wassen en strijken van kleding, het schoonmaken van kamers die niet tot de primaire ruimtes behoren, het extra schoonmaken in verband met huisdieren, het schoonmaken van de buitenruimte van de woning en het lappen van de ramen binnen en buiten) in het kader van een maatwerkvoorziening moeten worden aangeboden. De gemeente moet in dat geval uitleggen waarom de hiervoor genoemde taken niet onder de norm ondersteuning bij het huishouden vallen. Ten aanzien van het lappen van de ramen (binnenzijde) en mogelijk het wassen en strijken van kleding vinden wij het verdedigbaar dat dit taken zijn die in het kader van ondersteuning bij het huishouden moeten worden verricht. Voor de overige taken vinden wij het te bepleiten dat deze taken niet onder deze norm vallen. Hoewel in het beleid duidelijk is opgenomen welke taken niet onder ondersteuning bij het huishouden vallen sluiten wij niet uit dat hierover toch discussie kan ontstaan. Wij adviseren om de werkwijze met betrekking tot de algemene voorziening en het geval dat een cliënt de algemene voorziening niet kan betalen duidelijk in het beleid te beschrijven. 3 Uitspraak Centrale Raad Gemeente Utrecht 3.1 De Centrale Raad heeft in twee uitspraken van 18 mei 2016 (ECLI:NL:CRVB:2016:1402 en ECLI:NL:CRVB:2016:1403) over het beleid van de gemeente Utrecht vastgesteld dat huishoudelijke hulp onder de reikwijdte van de Wmo 2015 valt. Huishoudelijke hulp wordt gezien als een onderdeel van het kunnen voeren van een gestructureerd huishouden. Uit de uitspraken blijkt bovendien dat een maatwerkvoorziening in de vorm van een basismodule en aanvullende modules weliswaar is toegestaan, maar dat het aantal uren huishoudelijke hulp in de standaardmodules gebaseerd moet zijn op objectieve criteria, voortkomend uit

4 4/14 deugdelijk onderzoek verricht door onafhankelijke derden. Overleg met aanbieders van huishoudelijke hulp en instemming van de cliëntenraad is onvoldoende. 4 Uitspraak Centrale Raad Gemeente Rotterdam 4.1 De Centrale Raad heeft in zijn uitspraak van 18 mei 2016 over het beleid van de gemeente Rotterdam (ECLI:NL:CRVB:2016:430) geoordeeld dat de rechtbank met juistheid heeft geoordeeld dat de door de gemeente gehanteerde wijze van toekenning van huishoudelijke verzorging in resultaatsgebieden een duidelijke maatstaf mist. De beleidsregels noch het toekenningsbesluit verschaffen inzicht in de vraag op welke concrete wijze invulling wordt gegeven aan het bereiken van de resultaten van een schoon en leefbaar huis en het kunnen beschikken over schone en draagbare kleding en hoe met de te behalen resultaten een als compensatie te kwalificeren resultaat van huishoudelijke verzorging kan worden verkregen. Verder oordeelt de Centrale Raad dat als een zorgaanbieder met de cliënt afstemt op welke wijze compensatie plaatsvindt, dat slechts in overeenstemming met de Wmo 2007 is, als die afstemming geschiedt ter uitvoering van een door het College genomen beschikking over de concrete hoeveelheid zorg die aan die persoon moet worden geboden. 5 Uitspraak Centrale Raad van Beroep Aa en Hunze 5.1 Uit de uitspraak van de Centrale Raad van 18 mei 2016 (ECLI:NL:CRVB:2016:1404) over het beleid van de gemeente Aa en Hunze blijkt dat het mogelijk is onder de Wmo 2015 de huishoudelijke hulp in de vorm van een algemene voorziening aan te bieden en dat deze voorziening voorliggend kan zijn op een maatwerkvoorziening. De Centrale Raad overweegt hierover dat een gemeente ervoor kan kiezen om huishoudelijke verzorging aan te bieden in de vorm van een algemene voorziening en dat deze voorziening in dat geval als basisvoorziening voorliggend kan zijn op een eventueel in aanvulling daarop te verstrekken maatwerkvoorziening indien deze noodzakelijk is voor de zelfredzaamheid van de betrokken cliënt. Een voorziening waarbij een cliënt zelf moet contracteren met een zorgaanbieder kwalificeert echter niet als een algemene voorziening in de zin van de Wmo Het is aan het College om met zorgaanbieders afspraken te maken over voorzieningen voor huishoudelijke hulp. 5.2 De Centrale Raad overweegt bovendien dat een eigen bijdrage voor een algemene voorziening mogelijk is, mits dit in een verordening is bepaald. De bijdrage kan, anders dan de eigen bijdrage voor een maatwerkvoorziening, niet inkomensafhankelijk zijn. De vaststelling mag niet aan het College worden gedelegeerd. Daarnaast blijkt uit de uitspraken dat onderzocht moet worden of de algemene voorziening voor de cliënt ook financieel haalbaar is. De Centrale Raad geeft niet aan hoe het onderzoek naar de financiële haalbaarheid dien te worden verricht.

5 5/14 6 Uitspraken rechtbanken 6.1 Na de uitspraken van de Centrale Raad hebben verschillende rechtbanken geoordeeld over resultaatgericht indiceren onder de Wmo De rechtbank Gelderland heeft in verschillende uitspraken geoordeeld dat het toekennen van een maatwerkvoorziening in de vorm van te behalen resultaten onvoldoende concreet is om te kunnen vaststellen of deze resultaten kunnen gelden als een passende bijdrage aan het realiseren van een situatie waarin de cliënt in staat wordt gesteld tot zelfredzaamheid of participatie. Volgens de rechtbank moet de beschikking voor cliënten duidelijk zijn. Dat kan naar het oordeel van de rechtbank alleen: als de wijze waarop het resultaat dient te worden bereikt wordt geconcretiseerd op een wijze die op basis van objectieve criteria kan worden getoetst. Uit de uitspraak van de Centrale Raad van 18 mei 2015 (ECLI:NL:CRVB:2016:1402) volgt dat concreet moet zijn welke activiteiten moeten worden verricht om het resultaat te bereiken, hoeveel tijd daarvoor nodig is en met welke frequentie deze activiteiten moeten worden verricht. Zie: Rb. Gelderland 26 mei 2016, ECLI:NL:RBGEL:2016:2793 Rb. Gelderland 7 juni 2016, ECLI:NL:RBGEL:2016:3030 Rb. Gelderland 23 juni 2016, ECLI:NL:RBGEL:2016: Ook de rechtbank Zeeland-West Brabant is van oordeel dat uit de uitspraak van de Centrale Raad over het beleid van de gemeente Utrecht volgt dat er inzicht dient te bestaan welk niveau van schoon voor een huishouden verantwoord is, welke concrete activiteiten daarvoor verricht moeten worden, hoeveel tijd daarvoor nodig is en met welke frequentie deze activiteiten verricht moeten worden om te kunnen spreken van een schoon en leefbaar huis. Zie: Rb. Zeeland-West-Brabant, 25 juli 2016 (ECLI:NL:RBZWB:2016:4727). Rb. Zeeland-West-Brabant, 19 september 2016 (ECLI:NL:RBZWB:2016:5828). 7 Analyse uitspraken Centrale Raad en rechtbanken 7.1 Gemeenten die in resultaten indiceren hanteren in het kader van maatwerk geen urennorm. De concrete activiteiten worden binnen een aantal door de gemeente vastgestelde kaders - afgestemd op de individuele behoefte van de cliënt. 7.2 Uit de lagere rechtspraak kan worden afgeleid dat verschillende rechtbanken - onder verwijzing naar de uitspraken van de Centrale Raad - kritisch zijn over resultaatgericht indiceren. In verschillende uitspraken wordt aangegeven dat gemeenten in het beleid

6 6/14 en in de individuele beschikkingen nauwkeuriger en preciezer moeten aangeven waar het resultaat uit bestaat. Het gaat om preciseringen van het niveau van schoon, welke activiteiten, de frequentie en de tijd die daarmee gemoeid is. Niet duidelijk is of de rechtbanken doelen op de tijd die de zorgaanbieder bij de cliënt moet doorbrengen in het kader van maatwerk (bijvoorbeeld 3 uur per week) of de tijd die een handeling van schoonmaken doorgaans kost (bijvoorbeeld stofzuigen 60 minuten) en waarbij per cliënt wordt bepaald welke activiteiten per keer worden toegepast. 7.3 Het noemen van tijd voor het motiveren van het aantal uren die de zorgaanbieder in het kader van maatwerk per week bij de cliënt moet doorbrengen is niet goed verenigbaar met resultaatgericht indiceren, omdat het daarmee van kleur verschiet en de facto sprake is van indiceren in tijd (uren). Hoewel wij ons dat niet kunnen voorstellen, kan niet worden uitgesloten dat dit standpunt in de lagere rechtspraak wordt overgenomen door de Centrale Raad, maar zover is het op dit moment nog niet. 7.4 Ook lijkt uit de uitspraken van de rechtbank Gelderland te volgen dat gemeenten op basis van objectieve criteria moeten onderbouwen hoe het resultaat dient te worden bereikt. Ook dit standpunt kan niet (a contrario) uit de uitspraken van de Centrale Raad worden afgeleid. De uitspraak over het beleid van de gemeente Rotterdam zegt daar immers niets over, terwijl de uitspraak op dezelfde dag en door dezelfde rechters is gewezen als de uitspraak in de Utrechtse zaak. De uitspraken van de rechtbank Gelderland gaan hiermee verder dan de uitspraken van de Centrale Raad. 7.5 Het ligt naar onze mijn mening ook niet voor de hand om in het kader van resultaatgericht indiceren een dergelijk onderzoek te eisen. Wij kunnen echter niet uitsluiten dat er onderzocht moet worden wat nu precies een schoon en leefbaar huis is. De systematiek gaat immers zoals hiervoor ook al opgemerkt uit van individueel maatwerk. De uitkomsten van een dergelijk onderzoek zijn als het al uitvoerbaar is niet maatgevend voor hetgeen in individuele gevallen aan hulp wordt verleend. Uiteraard moet de gemeente in procedures wel kunnen onderbouwen dat in de praktijk het resultaat een schoon en leefbaar huis wordt bereikt en ook daadwerkelijk maatwerk wordt geleverd en aan cliënten een passende bijdrage aan hun zelfredzaamheid en participatie wordt gegeven. 7.6 Wat ons inziens wel uit de uitspraken kan worden afgeleid is dat het resultaat nauwkeuriger en preciezer moet worden omschreven. Dat kan door - voor wat onder ondersteuning bij het huishouden wordt verstaan - inspiratie te putten uit het in opdracht van de gemeente Utrecht uitgevoerde KPMG-onderzoek van 12 augustus In dit onderzoeksrapport is omschreven wat moet worden verstaan onder niveau van schoon, de daarbij behorende schoonmaakactiviteiten en de frequentie. Daarmee worden de activiteiten die moeten worden verricht voor het bereiken van het resultaat een schoon en leefbaar huis geobjectiveerd. Wel zal nog gemotiveerd

7 7/14 moeten worden waarom de in dat onderzoek genoemde schoonmaakactiviteiten ook bruikbaar zijn voor het beleid van de gemeente. Bovendien moet bedacht worden dat het rapport voor Utrecht mede tot stand is gekomen na inspraak van in Utrecht aanwezige belangenverenigingen en zorgaanbieders. Ook wijzen wij erop dat de gemeente Utrecht naar aanleiding van het onderzoek het beleid nog kan wijzigen. Zie: Normering van de basisvoorziening Schoon Huis, KPMG, Plexus, Bureau HHM, 12 augustus Duidelijke maatstaf in beleidsregels 7.7 Er dient een duidelijke maatstaf te worden opgenomen in de beleidsregels. De gemeenten zullen de resultaatsgebieden en wat zij daaronder verstaan, uitgebreid en zo concreet mogelijk in de beleidsregels dienen te omschrijven. Uit de uitspraak kan verder worden afgeleid dat de concrete activiteiten en de frequentie van die activiteiten niet in de beleidsregels hoeven te worden vermeld, zolang die concrete activiteiten en de frequentie van die activiteiten in de beschikking worden opgenomen. Algemene voorziening 7.8 Huishoudelijke hulp kan worden aangeboden in de vorm van een algemene voorziening, mits wordt voldaan aan de vereisten van de Centrale Raad. Daarbij is van belang dat de gemeente onderzoekt of de algemene voorziening voor de cliënt financieel haalbaar is. 8 Beleid en werkwijze gemeente Hengelo 8.1 De gemeente heeft huishoudelijke hulp vormgegeven als een maatwerkvoorziening. Daarnaast wordt een algemene voorziening aangeboden dienstenbon ondersteuning bij het huishouden voor het wassen of strijken van kleding, het schoonmaken van kamers die niet behoren tot de primaire ruimtes, extra schoonmaakwerk in verband met de aanwezigheid van huisdieren, het schoonhouden van de buitenruimte van de woning en het lappen van de ramen aan de binnen- en buitenkant (artikel 2.1 van de beleidsregels maatschappelijke ondersteuning gemeente Hengelo 2015 (hierna: de beleidsregels)). 8.2 In de beleidsregels wordt summier omschreven wat moet worden verstaan onder ondersteuning bij het huishouden. In de aan ons ter beschikking gestelde stukken wordt ook de norm een schoon en leefbaar huis genoemd zie bijvoorbeeld het document met zaaknummer over het wijzigen van de beleidsregels. Het verdient de voorkeur om van dezelfde terminologie uit te gaan.

8 8/ Uit artikel lid 1 van de beleidsregels volgt dat ondersteuning bij het huishouden bestaat uit het leefbaar houden van de primaire ruimten, dat wil zeggen dat de woning schoon moet zijn volgens algemeen gebruikelijke hygiënische normen. Uit de toelichting volgt dat de primaire ruimtes worden schoon gehouden, voor zover deze ruimtes daadwerkelijk worden gebruikt. Onder de primaire ruimtes vallen de woonkamer, keuken, slaapkamer, toilet en badkamer. Ook volgt uit de toelichting op de beleidsregels dat het huis zodanig schoon dient te zijn dat het niet vervuilt. Verder is in de beleidsregels (artikel 3.2.3) omschreven wat onder ondersteuning bij het huishouden plus moet worden verstaan. Hieronder valt de ondersteuning en verzorging van een minderjarig kind en de ondersteuning bij het bereiden van maaltijden. 8.4 Wij adviseren in de beleidsregels duidelijker de norm ondersteuning bij het huishouden op te nemen en uit te werken. Het opnemen van een concrete norm voor huishoudelijke hulp in de beleidsregels biedt duidelijkheid voor cliënten, een handvat voor de Wmo consulenten en helpt het College ook om concrete gevallen in de beschikking beter te motiveren. Verder adviseren wij om in de beleidsregels ter invulling van de algemeen gebruikelijke hygiënische normen - te omschrijven welke taken in het kader van huishoudelijke ondersteuning precies kunnen worden uitgevoerd (stofzuigen, stof afnemen, dweilen enz.). Daarnaast adviseren wij om de omschrijving van wat moet worden verstaan onder ondersteuning bij het huishouden in de beleidsregels op te nemen en niet in de toelichting op de beleidsregels. 8.5 Een verwijzing naar de NEN-normen zou de norm ondersteuning bij het huishouden ook duidelijker en concreter maken. In de beleidsregels dient verder de werkwijze te worden opgenomen, zodat voor cliënten duidelijk is wie binnen welke termijn contact met hen opneemt, hoe het ondersteuningsplan tot stand komt en hoe en binnen welke termijn de beschikking wordt genomen. Wellicht dat jullie ter inspiratie naar de beleidsregels (Leidraad schoon en leefbaar huis) van de gemeente Utrecht kunnen kijken waarin vrij uitgebreid staat beschreven wat moet worden verstaan onder een schoon en leefbaar huis. Ook het KPMG-onderzoek van 12 augustus 2016 waarin is omschreven wat moet worden verstaan onder niveau van schoon, de daarbij behorende schoonmaakactiviteiten en de frequentie kan hierbij nuttig zijn zie onze opmerkingen hierover in randnummer 7.6. Concrete beschikking 8.6 De Centrale Raad overweegt expliciet dat als een zorgaanbieder met de cliënt afspraken maakt over de wijze waarop onder de oude wet compensatie plaatsvindt, een en ander slechts in overeenstemming is met de Wmo, als die afstemming plaatsvindt ter uitvoering van een door het College genomen beschikking over de concrete hoeveelheid zorg. Uit de uitspraak van de Centrale Raad volgt dan

9 9/14 ook dat het College eerst een concreet besluit moet nemen, waarna eventueel ter uitvoering daarvan, afspraken kunnen worden gemaakt tussen zorgaanbieders en cliënt. Dat compliceert de praktische uitvoeringspraktijk van het resultaatgericht indiceren en het effect daarvan - aanzienlijk. 8.7 Er is een alternatieve werkwijze, die zoveel als mogelijk voldoet aan de door de Centrale Raad gestelde randvoorwaarden en juridisch gezien verdedigbaar is. Die werkwijze wordt hierna besproken. Werkwijze 8.8 De hieronder opgenomen werkwijze sluit aan bij de huidige werkwijze van de gemeente, maar voegt daar nog een aantal extra waarborgen aan toe. 8.9 De cliënt meldt zich bij de gemeente. De gemeente onderzoekt de melding. Na het door de gemeente verrichte onderzoek wordt naar de cliënt (al dan niet digitaal) een schriftelijk document gestuurd waarin het gespreksverslag is opgenomen met daarin de opgenomen globale geïndiceerde resultaatsgebieden. Dat document kan tegelijkertijd als aanvraag in de zin van artikel Wmo 2015 worden aangemerkt. In het document wordt aangegeven dat er een ondersteuningsplan wordt gemaakt met de aanbieder om de resultaatsgebieden concreet in te vullen. In dat document wordt geen rechtsmiddelenclausule opgenomen. Uit het aan ons ter beschikking gestelde gespreksverslag van 25 januari 2017 leiden wij af dat de zorgaanbieder TZorg, voordat het gespreksverslag is gemaakt, het ondersteuningsplan (zorgplan) al heeft opgesteld. Dit is niet in overeenstemming met de werkwijze die de gemeente hanteert. Zie in dit verband ook randnummer 8.18 t/m 8.20 over de uitvoeringspraktijk Na ontvangst van het ondersteuningsplan en beoordeling daarvan door de gemeente - ontvangt de cliënt een beschikking, waarin concreet is bepaald wat de aanspraak op zorg is. Als de cliënt het niet eens is met de indicering in resultaatsgebieden, dan wel de afspraken in het ondersteuningsplan, kan de cliënt bezwaar maken tegen de beschikking. Het verdient overigens de voorkeur bezwaren af te doen volgens de methode van informele afdoening die is ontwikkeld door prettig contact met de overheid, een project van het ministerie van Binnenlandse zaken. Zie voor meer info: Het is van belang e.e.a te regelen binnen de termijnen die daarvoor in de Wmo 2015 zijn opgenomen. Uit artikel Wmo 2015 blijkt dat het onderzoek binnen zes weken na de melding moet zijn afgerond. Binnen twee weken na de aanvraag moet de beschikking worden afgegeven. Als het schriftelijk document met de

10 10/14 resultaatsgebieden als aanvraag wordt aangemerkt, dient binnen twee weken het ondersteuningsplan te worden opgesteld en de beschikking te worden genomen De werkwijze heeft gevolgen voor de werkprocessen en de inrichting daarvan. Gevolg van de werkwijze is bijvoorbeeld dat als in overleg met de aanbieder het ondersteuningsplan wordt aangepast, ook de beschikking moet worden aangepast en daar weer rechtsbescherming tegen open staat. Bezien moet worden of het mogelijk is de iwmo-standaarden op deze werkwijze aan te passen In het format dat de gemeente hanteert ontbreekt een kolom waarin (per activiteit) kan worden aangegeven wie de activiteiten verricht (de cliënt, een mantelzorger of de zorgaanbieder). Wij adviseren om het ondersteuningsplan op dit punt aan te passen. Zie in de bijlage bij dit advies ter inspiratie - een format voor een ondersteuningsplan dat naar onze inschatting aan de door de Centrale Raad gestelde voorwaarden voldoet Zoals ook hiervoor is opgemerkt, zal de werkwijze in de beleidsregels expliciet moeten worden omschreven en zullen cliënten daarover op een voor hen begrijpelijke wijze moeten worden ingelicht Het is van groot belang voor de juridische houdbaarheid van deze werkwijze dat de gemeente nog een beoordeling uitvoert van het ondersteuningsplan en indien nodig voordat de beschikking wordt genomen in overleg treedt met de aanbieder en de cliënt over het ondersteuningsplan. De gemeente zal ervoor zorg moeten dragen dat zowel het geïndiceerde resultaatgebied als de concrete uitwerking daarvan individueel bijdraagt aan de zelfredzaamheid en participatie van de cliënt. De gemeente moet zelfstandig en inzichtelijk beoordelen of voldoende ondersteuning wordt geboden. Wij adviseren om de uitkomst van deze afweging in de beschikking vast te leggen In de beschikking wordt het ondersteuningsplan (nog) niet genoemd terwijl er wel wordt aangegeven dat er een gesprek heeft plaatsgevonden. Uit de beschikking blijkt bovendien niet welke activiteiten worden verricht in het kader van de huishoudelijke ondersteuning. Wij adviseren om concreter in de beschikking op te nemen (bijvoorbeeld door te verwijzen naar het ondersteuningsplan) welke activiteiten er worden verricht. Verder adviseren om expliciet op te nemen dat het ondersteuningsplan onderdeel is van de beschikking. Ook adviseren wij om de beschikking uitgebreider te motiveren door aan te geven waarom met de maatwerkvoorziening een passende bijdrage wordt geleverd aan de zelfredzaamheid en participatie van de cliënt. Het gespreksverslag kan hiervoor nuttig zijn Tot slot adviseren wij om, nadat de beschikking is genomen en de zorg wordt verleend, contact op te nemen met de cliënt om te bezien of de cliënt tevreden is met

11 11/14 de huishoudelijke ondersteuning. Indien de cliënt niet tevreden is kan samen met de zorgaanbieder het gesprek hierover worden aangegaan en kan (informeel) naar een oplossing worden gezocht. Uitvoeringspraktijk 8.18 Voor de zorgvuldige uitvoering van de werkzaamheden, die op basis van de beschikking (het ondersteuningsplan) moeten worden verricht, is het van belang dat de gemeente hierover duidelijke afspraken heeft gemaakt met de aanbieder. Verder is het van belang dat de gemeente controleert of de afspraken door de aanbieder ook worden nageleefd. Als een cliënt het niet een is met de wijze waarop de huishoudelijke hulp wordt verricht, bijvoorbeeld omdat bepaalde leefvertrekken naar de mening van de cliënt niet goed worden schoongehouden, dan zal hij daarvoor terecht kunnen (en moeten) bij de aanbieder. De aanbieders hebben als het goed is - regelingen vastgesteld voor de afhandeling van klachten. Het is van belang dat de gemeente toeziet op de naleving van die klachtenregelingen. Daarnaast kan de gemeente een bemiddelende rol spelen indien de aanbieder en de cliënt er samen niet uitkomen. Het verdient de voorkeur om dit in het beleid vast te leggen De gemeente kan de verrichtingen van de aanbieder (steekproefsgewijs) controleren door bij voorkeur door een onafhankelijke organisatie onderzoek te laten doen (huisbezoeken) naar de vraag of sprake is van een schoon huis. Hierdoor kan in individuele gevallen worden vastgesteld of het resultaat ondersteuning bij het huishouden wordt bereikt. Onze ervaring is dat cliënten in bezwaar- of beroepsprocedures zich op het standpunt stellen dat geen sprake is van een schoon huis. Een verslag van een onafhankelijke organisatie waaruit blijkt dat aan de norm is voldaan (het huis schoon is) kan - bij het weerleggen van dit standpunt door de gemeente - erg nuttig zijn Verder kan de gemeente aan de hand van een klanttevredenheidsonderzoek onderbouwen of cliënten in de gemeente over het algemeen en voor de grote gemene deler tevreden zijn met de ondersteuning bij het huishouden. De algemene voorziening 8.21 In de gemeente wordt een dienstenbon ondersteuning bij het huishouden aangeboden. De dienstenbon wordt in de beleidsregels (artikel 1 onder j) omschreven als een algemene voorziening in de vorm van een bon waarmee een cliënt tegen betaling van een eigen bijdrage een uur huishoudelijke ondersteuning in natura kan afnemen bij een deelnemende aanbieder. De dienstenbon is bedoeld voor extra ondersteuning en vervangt niet de maatwerkvoorziening bij het huishouden. Uit artikel 2.1 van de beleidsregels volgt dat de dienstenbon kan worden ingezet voor

12 12/14 werkzaamheden die aanvullend zijn op de maatwerkvoorziening ondersteuning bij het huishouden. De werkzaamheden kunnen bestaan uit het wassen en strijken van kleding, het schoonmaken van kamers die niet tot de primaire ruimtes behoren, het extra schoonmaken in verband met huisdieren, het schoonmaken van de buitenruimte van de woning en het lappen van de ramen binnen en buiten. De cliënt kan voor de inzet van de dienstenbon kiezen voor een aanbieder waarmee de gemeente een contract heeft (artikel 2.1 lid 4 van de beleidsregels) Ten eerste is de vraag of de dienstenbon volgens de uitspraak van de Centrale Raad over het beleid van de gemeente Aa en Hunze kwalificeert als een algemene voorziening. Uit de uitspraak volgt dat een algemene voorziening waarbij een cliënt zelf moet contracteren met een zorgaanbieder niet als een algemene voorziening in de zin van de Wmo 2015 kwalificeert. Het is aan het College om met zorgaanbieders afspraken te maken over voorzieningen voor huishoudelijke hulp. Uit artikel 2.1 lid 4 van de beleidsregels en een door de gemeente gegeven toelichting volgt dat de cliënt niet zelf contracteert met de aanbieder maar dat de gemeente dat doet. Met de dienstenbon kunnen cliënten tegen een gereduceerd tarief een dienst (huishoudelijk hulp) van een (gecontracteerde) aanbieder afnemen (niet inkopen) Nu de gemeente met de zorgaanbieder afspraken heeft gemaakt over de algemene voorziening wordt ons inziens op dit punt aan de uitspraak van de Centrale Raad over het beleid van Aa en Hunze voldaan. N.B. de tussen de gemeente en de aanbieders gesloten overeenkomsten hebben wij voor het opstellen van dit advies niet bestudeerd Voor het gebruik van de algemene voorziening wordt een eigen bijdrage van 5,- per uur gevraagd (artikel 3.2 van de Verordening maatschappelijke ondersteuning gemeente Hengelo 2015, 2 e wijziging). Wij geven jullie in overweging om de naam van de algemene voorziening om een discussie hierover te voorkomen - te veranderen in aanvullende diensten ondersteuning bij het huishouden. Zie ook: Rb. Overijssel 8 januari 2016, ECLI:NL:RBOVE:2016:51 rov Verder volgt uit de uitspraak dat huishoudelijke hulp in de vorm van een algemene voorziening kan worden aangeboden en dat deze voorziening als basisvoorziening voorliggend kan zijn op een eventueel in aanvulling daarop te verstrekken maatwerkvoorziening. De gemeente biedt de algemene voorziening niet aan als basisvoorziening maar als aanvullende voorziening op een maatwerkvoorziening. Hoewel de Centrale Raad zich hierover niet expliciet heeft uitgelaten menen wij dat een algemene voorziening in aanvulling op een maatwerkvoorziening verenigbaar is met de Wmo 2015 mits aan de overige voorwaarden van de Centrale Raad wordt voldaan.

13 13/14 In de memorie van toelichting wordt bijvoorbeeld een was- en strijkservice expliciet als algemene voorziening aangemerkt (Kamerstukken II 2013/14, , nr. 3, p. 27) Ten tweede wijzen wij op het volgende. De gemeente moet onderzoek doen naar de financiële haalbaarheid van de algemene voorziening voor een individuele cliënt. Duidelijk moet zijn dat een cliënt de algemene voorziening kan betalen, zodat de algemene voorziening ook toegankelijk is voor de cliënt. Op dit moment is het nog onzeker waar een dergelijk onderzoek aan moet voldoen en hoe de rechter oordeelt over het onderzoek naar de financiële haalbaarheid. Het verdient aanbeveling rekening te houden met de situatie dat de cliënt aangeeft de algemene voorziening niet te kunnen betalen. De gemeente zal moeten bepalen op welke wijze de gemeente onderzoek instelt naar de financiële haalbaarheid en als inderdaad blijkt dat de voorziening niet toegankelijk is voor de cliënt hoe alsnog een passende bijdrage aan de zelfredzaamheid van de cliënt kan worden geleverd. Dat kan bijvoorbeeld door het alsnog toekennen van een maatwerkvoorziening. Wij adviseren de gemeente om de wijze waarop in deze situatie door de gemeente wordt gehandeld in de beleidsregels op te nemen Wij sluiten niet uit dat een cliënt die de algemene voorziening niet kan betalen - zich in een procedure op het standpunt stelt dat de taken die in het kader van de algemene voorziening kunnen worden verricht (het wassen en strijken van kleding, het schoonmaken van kamers die niet tot de primaire ruimtes behoren, het extra schoonmaken in verband met huisdieren, het schoonmaken van de buitenruimte van de woning en het lappen van de ramen binnen en buiten) in het kader van een maatwerkvoorziening moeten worden verricht. De gemeente kan zich in dat geval op het standpunt stellen dat de hiervoor genoemde taken geen taken zijn die onder ondersteuning bij het huishouden vallen. Naar onze mening is het echter verdedigbaar dat het lappen van de ramen (binnenzijde) en mogelijk ook het wassen en strijken van kleding onder ondersteuning bij het huishouden vallen. Wij adviseren daarom om het beleid op dit punt te heroverwegen. Zie ook Normering van de basisvoorziening Schoon Huis, KPMG, Plexus, Bureau HHM, 12 augustus 2016 waarin het lappen van de ramen (binnenzijde) als een noodzakelijke activiteit wordt aangemerkt om tot een aanvaardbaar niveau van schoon te komen. Het wassen en strijken van de kleding en het aan de buitenzijde lappen van de ramen wordt als overige activiteit aangemerkt Voor de overige activiteiten (extra taken) is in het beleid (artikel lid 2 van de beleidsregels) expliciet opgenomen dat deze taken niet vallen onder ondersteuning bij het huishouden. De gemeente kan zich ten aanzien van die taken op het standpunt stellen dat die taken in het kader van ondersteuning bij het huishouden niet worden aangeboden. Een cliënt kan daar mogelijk tegenin brengen dat de gemeente deze

14 14/14 taken zelf heeft aangemerkt als taken die in het kader van de algemene voorziening voor (extra) huishoudelijke taken worden verricht Wij adviseren om de werkwijze met betrekking tot de algemene voorziening en het geval dat een cliënt de algemene voorziening niet kan betalen duidelijk in het beleid op te nemen om hierover een discussie te voorkomen. 9 Afsluitende opmerking 9.1 Van belang is om afsluitend te vermelden dat de uitspraak van de Centrale Raad over resultaatgericht indiceren betrekking heeft op het beleid ten aanzien van huishoudelijke hulp. Er zijn nog geen duidelijke uitspraken van de Centrale Raad die zien op het resultaatgericht indiceren van andere vormen van hulp en ondersteuning, zoals individuele begeleiding en dagbesteding. Wij verwachten echter dat de Centrale Raad op dezelfde wijze zal oordelen over het resultaatgericht indiceren van andere vormen van hulp en ondersteuning. De overwegingen van de Centrale Raad zijn immers algemeen van aard en niet zuiver toe te spitsen op huishoudelijke hulp. Wij adviseren de gemeente dan ook de hieronder beschreven werkwijze (randnummer 8.4 t/m 8.17 ook toe te passen ten aanzien van (toekomstige) andere op basis van resultaat geïndiceerde voorzieningen. ***