V \ \ 29273/52159 Raadsinformatiebrief Plan van aanpak omvorming Hulp bij het huishouden

Transcriptie

1 V \ \ GEMEENTE de Hofnar 15 VALKE SWAAR.D Postbus GA Valkenswaard T (040) F(0 0) Aan de leden van de gemeenteraad van Valkenswaard Postbus GA Valkenswaard oemeente@valkenswaard.nl www. alkenswaard.nl Uw kenmerk Kenmerk Onderwerp Behandeld door Bijlage(n) Datum 29273/52159 Raadsinformatiebrief Plan van aanpak omvorming Hulp bij het huishouden Y.M.E. Boesten 19 september 2016 Geachte heer/mevrouw, De Centrale Raad van Beroep (CRvB), de hoogste bestuursrechter op het gebied van de Wet maatschappelijke ondersteuning, heeft op 18 mei 2016 vier belangwekkende uitspraken gedaan over met name hulp bij het huishouden en het resultaatgericht indiceren. Deze uitspraken hebben gevolgen voor de wijze waarop binnen de gemeente Valkenswaard uitvoering wordt gegeven aan de hulp bij het huishouden. De uitspraken De uitspraken geven de visie van de CRvB over de Wet maatschappelijke ondersteuning (hierna: Wmo 2015) weer en deze is niet anders dan onder de Wmo Het gemeentebestuur heeft weliswaar grote beleidsvrijheid bij de uitvoering van de Wmo 2015, maar deze vrijheid vindt, daar waar het om het verstrekken van maatwerkvoorzieningen gaat, in ieder geval een grens in artikel 2.3.5, derde lid, van de Wmo dat bepaalt dat een maatwerkvoorziening een passende bijdrage moet leveren aan de zelfredzaamheid of participatie van de cliënt. De CRvB benadrukt dat het gaat om maatwerk en er dus niet één oplossing bestaat. De CRvB bespreekt een aantal onderwerpen in de uitspraken, zoals de vraag of hulp bij het huishouden onder de reikwijdte van de Wmo 2015 valt. De onderwerpen, die voor het beleid en/of de uitvoering, het meest relevant zijn, komen hierna aan de orde. Hierbij merken wij op dat de eerste twee onderwerpen van belang zijn voor het huidige en toekomstige beleid.

2 1. Hulp bij het huishouden valt onder de Wmo 2015 De vraag of hulp bij het huishouden onder de reikwijdte van de Wmo 2015 valt, beantwoordt de CRvB bevestigend. Hij overweegt hiertoe dat de wetsgeschiedenis geen enkel aanknopingspunt bevat dat de wetgever op dit punt heeft willen breken met de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo 2007) en evenmin dat het voeren van een gestructureerd huishouden als bedoeld in artikel van de Wmo 2015 niet mede de zorg voor het schoon en op orde houden van het huishouden zou omvatten, als ook de zorg voor het kunnen beschikken over schoon beddengoed en schone kleding. 2. Algemene voorziening De CRvB oordeelt dat hulp bij het huishouden als algemene voorziening kan worden aangeboden. Een algemene voorziening kan in dat geval als basisvoorziening voorliggend zijn op een eventueel in aanvulling daarop te verstrekken maatwerkvoorziening. Het is aan de gemeente om onderzoek te doen of een maatwerkvoorziening, in aanvulling op een algemene voorziening, nodig is. Bovendien kan een verwijzing naar een algemene voorziening slechts dan plaatsvinden indien deze algemene voorziening voor de burger betaalbaar is. De CRvB laat zich ook uit over wanneer sprake is van een algemene voorziening. Daarvan kan alleen sprake zijn, indien deze wordt geboden door een aanbieder. Een aanbieder is een natuurlijke persoon of rechtspersoon die jegens het college gehouden is een algemene voorziening of een maatwerkvoorziening te leveren. Met de woorden «die jegens het college gehouden is» wordt zowel gedoeld op situaties waarin sprake is van een overeenkomst tussen de gemeente en de aanbieder, als op situaties waarin de gemeente een aanbieder een subsidie verstrekt om de verlening van bepaalde activiteiten, diensten, hulpmiddelen, woningaanpassingen en andere maatregelen geldelijk te ondersteunen en daaraan een voorwaarde is verbonden welke voor de aanbieder een verplichting tot het leveren van die diensten of activiteiten impliceert. Een voorziening die door een private partij wordt geboden waarmee het college geen overeenkomst heeft gesloten of geen subsidierelatie heeft, wordt niet door een aanbieder geboden en is daarmee dus geen algemene voorziening. 3. Objectief en onafhankelijk onderzoek De gemeente Utrecht, waarover twee van de vier uitspraken gaan, heeft een systeem ontwikkeld, waarbij hulp bij het huishouden in modules wordt toegekend. De standaardmodule voor het schoonmaken wordt een schoon en leefbaar huis genoemd en omvat 78 uur aan activiteiten per jaar om het resultaat'schoon en leefbaar te bereiken. Naast deze standaardmodule kunnen maatwerkmodules, zoals het beschikken over schone kleding, worden toegekend, indien de beperkingen hiertoe aanleiding geven. De

3 V GEMEENTE VAL KEN SWAARD CRvB oordeelt dat de maatstaven die worden gehanteerd ter invulling van het begrip 'schoon en leefbaar huis moeten zijn gebaseerd op een objectief, onafhankelijk onderzoek. Hiermee sluit de CRvB aan bij zijn eerdere uitspraken dat het hanteren van normtijden is toegestaan, mits deze normtijden berusten op een objectief en onafhankelijk onderzoek. 4. Het resultaatgericht beschikken In de vierde uitspraak gaat de CRvB in op de systematiek van de gemeente Rotterdam waarbij het toekennen van huishoudelijke ondersteuning plaatsvindt in resultaatgebieden. Deze systematiek is als volgt. De gemeente heeft huishoudelijke ondersteuning toegekend in de vorm van te behalen resultaten, zogenaamde resultaatsgebieden. Tegelijkertijd geeft de gemeente opdracht aan één van de gecontracteerde zorgaanbieders om over te gaan tot uitvoering van de aan de betrokkene toegekende resultaatsgebieden. Ter verkrijging van de in het toekenningsbesluit genoemde resultaten, stelt de zorgaanbieder in overleg met de betrokkene vast welke huishoudelijke werkzaamheden zullen worden uitgevoerd. Deze afspraken worden vastgelegd in een zorgplan. Het is aan de zorgaanbieder om ervoor zorg te dragen dat de werkzaamheden worden verricht en dat de toegekende resultaten worden behaald. De CRvB oordeelt dat de gehanteerde wijze van toekenning van huishoudelijke ondersteuning in resultaatsgebieden een duidelijke maatstaf mist. De Beleidsregels noch het toekenningsbesluit verschaffen inzicht in de vraag op welke concrete wijze invulling wordt gegeven aan het bereiken van de resultaten een schoon en leefbaar huis en het kunnen beschikken over schone en draagbare kleding. Bovendien wordt niet duidelijk hoe met de te behalen resultaten een als compensatie te kwalificeren resultaat van de huishoudelijke ondersteuning kan worden verkregen. De zorgaanbieder kan met de betrokkene alleen afstemmen op welke wijze de compensatie plaatsvindt voor zover deze afstemming geschiedt ter uitvoering van een door het college genomen beschikking over de concrete hoeveelheid zorg die aan de betrokkene moet worden geboden. Uit de uitspraak volgt dat uit de toekenningsbeschikking het volgende duidelijk moet worden: 1. Op welke concrete wijze wordt invulling gegeven aan het bereiken van de resultaten 2. Hoe met de te behalen resultaten een als compensatie te kwalificeren resultaat van huishoudelijke ondersteuning (of ander hoofddoel) kan worden verkregen. 3. Welke concrete hoeveelheid zorg wordt geboden. Huidige situatie in Valkenswaard Bij de invoering van de Wmo 2015 is het budget voor hulp bij het huishouden vanuit het Rijk met 40% verminderd. Dat heeft de gemeente voor de keuze gesteld hoe om te gaan met het product hulp bij het

4 huishouden. Op 23 juni 2014 heeft de gemeenteraad besloten o hulp bij het huishouden 1 (HH1), te typeren als het schoonmaken van de woning, om te vormen tot een marktproduct. Dat betekent dat HH1 niet langer als maatwerkvoorziening wordt verstrekt, maar op een andere manier wordt gerealiseerd waarbij de burger zelf zorgt voor het verkrijgen van de hulp bij het huishouden. Dit sluit aan bij het doel van de Wmo 2015 dat mensen zoveel mogelijk hun eigen kracht inzetten om problemen op te lossen, al dan niet met behulp van familie, mantelzorg en/of hulp van andere personen uit het sociale netwerk. Door het zelf kunnen regelen van de hulp bij het huishouden worden burgers in hun eigen kracht gezet en dit draagt bij aan de zelfredzaamheid. Naast de omvorming tot een marktproduct heeft de gemeenteraad besloten ondersteuning te bieden middels een financieel vangnet voor burgers die het markproduct Hulp bij het Huishouden niet zelf kunnen betalen. Hiertoe heeft de gemeenteraad op 24 november 2014 de Verordening financiële tegemoetkoming hulp bij het huishouden 2015 vastgesteld. In deze verordening is het financieel vangnet geregeld. De burger die de hulp bij het huishouden niet zelf kan regelen en/of de regie niet kan voeren, komt wel in aanmerking voor de maatwerkvoorziening hulp bij het huishouden 2. Hiervoor heeft de gemeente een contract met verschillende aanbieders gesloten. Gevol en en omvormin De uitspraken van de CRvB hebben gevolgen voor de wijze waarop de gemeente Valkenswaard uitvoering geeft aan de hulp bij het huishouden. Binnen de gemeente Valkenswaard is HH1 niet meer beschikbaar als maatwerkvoorziening, maar louter te verkrijgen via private aanbieders. Deze werkwijze stuit, gelet op de uitspraken, op twee bezwaren. Allereerst is categoriale uitsluiting van HH1 als maatwerkvoorziening niet toegestaan. Ten tweede is bij het huidige marktproduct geen sprake van een algemene voorziening, omdat marktpartijen die HH1 leveren geen aanbieder zijn van de gemeente. De gemeente heeft immers geen contractuele afspraken met deze partijen of een subsidie, onder voorwaarden, verleend aan deze partijen. Het ministerie van VWS heeft na de uitspraken contact opgenomen met de gemeente om na te gaan of en zo ja op welke wijze de gemeente aan de slag is het beleid in lijn te brengen met de Wmo Het ministerie heeft aangegeven dat ze actief monitoren of het beleid van de gemeente in strijd is met de Wmo 2015 en of er gemeentelijke besluitvorming plaatsvindt die een wijziging van het beleid inhoudt. Mocht het ministerie van mening zijn dat het beleid in strijd is met de Wmo 2015, dan zal het ministerie, na de voorgeschreven procedure volgens de escalatieladder, mogelijk tot ingrijpen zal moeten overgaan.

5 V GEMEENTE VA LKENSWAARD Vervolgens is er een aantal opties voor het inrichten van de Hulp bij het huishouden (HH1) voorgelegd aan het college. Het college heeft d.d. 28 juni 2016 besloten het huidige marktproduct hulp bij het huishouden om te bouwen naar een algemene voorziening. De financiële vangnetregeling Hulp bij het huishouden komt daarmee ook te vervallen. Dat betekent in ieder geval dat de gemeente met een aantal partijen afspraken moet maken over het leveren van de algemene voorziening Huishoudelijke Hulp, zoals de prijs en omvang van de te leveren ondersteuning. Daarnaast moet in de Verordening worden bepaald of de klant een bijdrage in de kosten is verschuldigd en zo ja, wat de hoogte hiervan is. De gemeenteraad kan deze verordenende bevoegdheid niet delegeren aan het college volgens de CRvB. Uit de parlementaire geschiedenis volgt dat de bijdrage in de kosten voor een algemene voorziening niet inkomensafhankelijk kan zijn (Kamerstukken II 2013/ , nr. 3, blz ). Het ministerie van VWS heeft echter aangegeven dat het mogelijk is om, net als bij de nu bestaande regeling, een glijdende schaal te creëren voor de bijdrage in de kosten afhankelijk van de hoogte van het inkomen. Dat doen al diverse gemeentes in den lande (bijv. Tilburg en Barneveld). Het voordeel van de gekozen optie is dat deze leidt tot een werkwijze die het beste aansluit bij de huidige werkwijze. De nadelen zijn dat er, afspraken moeten worden gemaakt met de partijen die hulp bij het huishouden kunnen leveren; deze optie kan leiden tot hogere kosten voor de burger, indien deze een eigen bijdrage moet gaan betalen voor de maatwerkvoorziening. Dit effect kan worden verminderd door de eigen bijdrage door te geven aan het CAK, zodat er geen dubbeling kan plaatsvinden van de eigen bijdrage voor de algemene voorziening en de eigen bijdrage voor een maatwerkvoorziening; Deze optie alleen niet genoeg is, om dat in individuele gevallen een aanvullende maatwerkvoorziening nodig zal zijn. Dat zou kunnen worden ingevuld middels de huidige HH2. Hulp bij het huishouden als algemene voorzienin in Valkenswaard In de Wmo 2015 luidt de definitie van een algemene voorziening: 'Aanbod van diensten of activiteiten dat, zonder voorafgaand onderzoek naar de behoeften, persoonskenmerken en mogelijkheden van de gebruikers, toegankelijk is en dat is gericht op maatschappelijke ondersteuning.

6 Toegang Bij de algemene voorziening huishoudelijke hulp regelt de klant zelf zijn/haar hulp bij het huishouden. Daarvoor kan de klant contact opnemen met één van de organisaties waar de gemeente afspraken mee heeft gemaakt (verderop nader omschreven). De klant neemt direct contact op met deze organisaties om de zijn/haar vraag voor hulp bij het huishouden te stellen. Schematisch als volgt weergegeven: Factuur aan klant (eigen Zorgaanbieder Toets drempel Verwijzen korting EB r Inzet hulp in het huishouden (gemiddeld 10) bijdrage, max. 50% van de totale kosten) Factuur aan gemeente van res erende kosten (minimaal 50% van de otale kosten) evt. ondersteuning vanuit gemeente Gemeente zorgt dat cumulatie van eigen bijdrage wordt voorkomen. Bijv. door melding bij CAK of compenserende regelingen Voor wie Er wordt een (lichte) drempel gehanteerd bij de toegang tot de algemene voorziening Huishoudelijke Hulp. Deze drempel is noodzakelijk om de voorziening alleen toegankelijk te maken voor inwoners met een ondersteuningsbehoefte. Daarnaast blijven ook de kosten voor deze voorziening beheersbaar voor de gemeente. De gecontracteerde thuishulp-organisatie bespreekt met de klant welke ondersteuning er nodig is en toetst of de klant aan de (beperkte) voorwaarden voldoet om gebruik te kunnen maken van de algemene voorziening Huishoudelijke Hulp. Daarbij zijn de volgende punten van belang: Het betreft een inwoner van Valkenswaard; De klant heeft langdurige lichamelijke problemen, waardoor hij/zij (een deel van) de huishoudelijke klussen niet meer kan doen; De klant heeft geen huisgenoten boven de 23 jaar, die wel in staat zijn om het huishouden te doen; en

7 V \ GEMEENTE VAL KEN SWAARD De klant kan andere mensen uitleggen welke huishoudelijke klussen moeten gebeuren (regievoering). Schematisch kan bovenstaande als volgt weergegeven worden: De klant kan niet of slechts gedeeltelijk de huishoudelijke taken verrichten ja nee Geen gebruik an algemene voorziening Is er een gezonde partner en/of huisgenoot boven 23 jaar aanwezig nee Heeft de partner of huisgenoot zodanige gezondheidsproblemen dat hij/zij geen gebruikelijke nee Geen gebruik algemene voorziening zorg kan leveren? Klant kan gebruik maken van de Sprake van beperkte regievoering Klant verwijzen naar sociaal team voor keukentafelgesprek algemene voorziening Klant heeft +- Bij gemeente via een laag formulieren toetsen of inkomen korting mogelijk is

8 Omvang van de algemene voorziening Hulp bij het huishouden Er wordt gewerkt met één budget per cliënt ( = per leefeenheid) per periode (van 4 weken) en er wordt gestuurd op het te bereiken resultaat: tevreden klant en schoon huis (binnen de kaders van de afspraken met de zorgaanbieders). Zodra de klant zich heeft gemeld bij de thuishulp aanbieder en deze heeft geconstateerd dat de klant in aanmerking komt voor de algemene voorziening, dan wordt met de klant concreet besproken en vastgelegd wat de cliënt zelf en/of het sociale netwerk rondom de cliënt kan doen, welke andere (algemene) voorzieningen gebruikt kunnen worden en wat door de professionele ondersteuning moet worden gedaan. Alleen gangbare ruimtes worden schoongemaakt. Het gaat om schoonmaken toilet, woon- en slaapkamer/keuken/badkamer en toegangsruimten, zo nodig om wassen en strijken en in een enkel geval maaltijdverzorging. Zoveel mogelijk zal gestuurd worden op het gebruik laten maken van andere (algemene) voorzieningen voor wassen, strijken, maaltijden, boodschappen etc. Wanneer een inwoner iets wil dat buiten de algemene voorziening HH valt (bijvoorbeeld schoonmaken van niet gangbare ruimtes), kan de inwoner dit bij de aanbieder afnemen als private dienstverlening (marktproduct). De huishoudelijke werkzaamheden die door de aanbieder gedaan worden binnen de algemene voorziening HH met als doel/te behalen resultaten Tevreden klant en Schoon huis in relatie tot de kostprijs van deze algemene voorziening (zie het volgende hoofdstuk) is gebaseerd op historische cijfers van voor 1 januari 2015 waarbij is uitgegaan van de gemiddelde afname van HH1, te weten de indicatie voor HH1 klasse 2, te weten 2-2,9 uur per week (gemiddeld 10 uur per periode). Het is aannemelijk dat binnen deze klasse het mogelijk is om bovenstaand resultaat te kunnen behalen binnen de gestelde kaders van de Algemene voorziening HH. Financiering van deze algemene voorziening De gemeente maakt (inkoop)afspraken de thuishulp-organisaties. En stelt hierin de tarieven vast ten aanzien van het totaalbedrag voor de aanbieder per periode, per klant. De aanbieder brengt de eigen bijdrage in rekening bij de klant. De vaste bijdrage van de gemeente en de eventuele korting van de gemeente op de eigen bijdrage moet hierbij zichtbaar zijn. Wanneer en hoe de aanbieder de eigen bijdrage incasseert is aan de aanbieder. De vaste bijdrage van de gemeente en de eventuele korting op de eigen bijdrage wordt door de aanbieder vierwekelijks middels een verzamelfactuur bij de gemeente gedeclareerd.

9 V GEMEENTE VA LKENSWAARD Klanten met een laag inkomen Als de klant een laag inkomen heeft dan wordt de mogelijkheid geboden om een korting op de eigen bijdrage te krijgen. De aanbieder geeft in het gesprek met de klant aan dat deze van de gemeente korting op de eigen bijdrage kan krijgen als zijn of haar inkomen onder een bepaalde grens ligt. Als de klant daarvoor in aanmerking wil komen, doet de gemeente een redelijk snelle GBA- en inkomenscheck (per leefeenheid). De aanbieder regelt de schriftelijke instemming van de klant t.b.v. de inkomenscheck. Voorbeeld Tarieven De inkoop overleggen met thuishulporganisaties zijn reeds gestart. Er zijn nog geen concrete afspraken gemaakt ten aanzien van het tarief. Zodra deze tarieven wel bekend zijn, zult u daarvan op de hoogte gesteld worden. Om een beeld te schetsen van de systematiek van de tarieven, eigen bijdrage van de klant en de korting op de eigen bijdrage wordt hieronder een voorbeeld weergegeven. Het voorbeeld is gebaseerd op tarieven welke in den lande al gehanteerd worden voor deze algemene voorziening Huishoudelijke hulp. Voorbeeld Tarieven en inkomens tabel: Totaal kosten huishoudelijke hulp per periode (inkoopafspraak) Vaste bijdrage per periode, per cliënt Inkomen % van de (65+) bijstandsnorm Bijdrage gemeente Inwonersbijdrage: tbv Klant betaalt per inkomensafhankelijke periode van 4 korting per, periode, weken per cliënt 0,00 100,00 200,00 100,00 Hoger dan 130% 200,00 100,00 Tussen ,00 40,00 130% 200,00 100,00 110% of lager 80,00 20,00 In tegenstelling tot de huidige situatie, waarbij de klant door middel van 100% toekenning van het financieel vangnet voor hulp bij het huishouden de volledige kosten vergoed krijgt voor zijn/haar ingekochte Huishoudelijke hulp, zal in de toekomstige situatie er wei een kleine eigen bijdrage per periode van toepassing zijn (ca. 20,- per 4 weken). Indien ook deze kosten voor de klant niet te dragen zijn is de bijzondere bijstand nog een mogelijkheid om op terug te vallen. Voorkomen van cumulatie van de eigen bijdrage Indien de klant naast de Algemene voorziening hulp bij het huishouden nog een maatwerkvoorziening in het kader van de Wmo (of Wlz) gebruikt waarop de eigen bijdrageregeling via het GAK van toepassing is, dan wordt

10 dit doorgegeven aan het CAK. Het is nog te bezien of deze administratieve handeling door de gemeente of de zorgaanbieder gedaan wordt. Aan het CAK wordt dan doorgegeven wat de hoogte van de eigen bijdrage van de Algemene voorziening is. Het CAK verrekend deze met de andere voorziening tot de maximale periodebijdrage die door het CAK opgelegd mag worden (op basis van het inkomen). Op deze wijze voorkom je cumulatie van eigen bijdragen. Begroting gemeente op jaarbasis Op dit moment kan alleen een grove inschatting gemaakt worden voor de kosten die deze Algemene voorziening Huishoudelijke Hulp met zich mee zal brengen. Theoretisch kan gesteld worden dat iedereen die voorheen HH1 had en/of nu gebruik maakt van het huidige marktproduct (met of zonder financieel vangnet) in aanmerking zou kunnen komen voor de algemene voorziening hulp bij het huishouden. De vraag is echter of iemand die nu niet in aanmerking komt voor het financieel vangnet wél het maximale tarief (eigen bijdrage) voor de algemene voorziening wil betalen. De kosten voor deze voorziening zijn ook sterk afhankelijk van de afgesproken uurtarief met de aanbieder en de eigen bijdrage die de klant zou betalen voor deze algemene voorziening. 859 personen maakten voorheen gebruik van HH1 (2014) en zouden gebruik kunnen gaan maken van de Algemene voorziening Huishoudelijke hulp. 381 personen maken nu gebruik van de financiële vangnetregeling in combinatie met het huidige marktproduct. Deze klanten zouden in theorie aangewezen zijn op de Algemene voorziening Huishoudelijke Hulp, maar gaan in sommige gevallen in de toekomst van nul eigen bijdrage naar een minimale eigen bijdrage). Zodra met de met de thuishulpaanbieders afspraken zijn gemaakt over o.a. het tarief, kan op basis van bovenstaande cijfers een meer concrete berekening gemaakt worden van de kosten voor de Algemene voorziening Huishoudelijke Hulp. De verwachting is wel dat de kosten binnen de bandbreedte van de beschikbare (begrote) middelen voor de Wmo passen. Vervolgstappen Binnen het project zijn verschillende tijdspaden van toepassing. Namelijk de vaststelling van de nieuwe (aangepaste) Verordening en beleidsregels, het Inkooptraject van de Algemene Voorziening Hulp bij het huishouden met de daarbij behorende werkafspraken met aanbieders en het communicatieplan naar de cliënten. Er wordt naar gestreefd om de nieuwe Verordening Maatschappelijke ondersteuning in december te behandelen in de Raad.

11 V \ \ GEMEENTE VALKE N SWAARD \ Ik vertrouw er op u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd en zal u de komende tijd op de hoogte houden van de verdere ontwikkelingen ten aanzien van de omvorming van de Hulp bij het huishouden.

12