Jaarverslag Florijn College 2012

Transcriptie

1 Jaarverslag Florijn College oorwoord In het jaar 2012 hebben we als Florijn College de balans opgemaakt. Hoe staan we er nu, na ons eerste vijfjarenperspectief, voor en waar willen we naar toe? In de beleidsperiode zijn veel doelstellingen gerealiseerd. De identiteit van het Florijn College is versterkt; we hebben inhoud kunnen geven aan de visie en missie van het Florijn College. Daarnaast zijn onderwijskundige veranderingen doorgevoerd om aan te sluiten bij de dynamische en complexe samenleving en om te anticiperen op beleidswijzigingen van het ministerie. We hebben ten aanzien van ons onderwijs vastgesteld dat de behoefte aan meer maatwerk en het meer flexibel maken van trajecten en opleidingsprogramma s aanwezig is. Deels ingegeven door positieve ervaringen bij opleidingen waar al (vormen van) maatwerk geboden wordt, deels door externe ontwikkelingen die in dit opzicht de noodzaak hiervan onderstrepen (bv. Taal en Rekenonderwijs en deelname aan pilot examinering). Anderzijds hebben we ook vast moeten stellen dat, daar waar het om continu verbeteren gaat, er nog slagen te maken zijn. Niet alle teams hebben hun basiskwaliteit op orde, de Job-monitor geeft niet voor alle teams een positieve uitslag te zien. oor een aantal teams is bovendien rendement een aandachtspunt gebleken. Hoewel studentenaantallen ook in 2012 een positief beeld geven waar het het aantal aanmeldingen betreft, geeft het totaal aantal een dalende trend te zien. In 2012 is de verslechterde financiële positie van het ROC en het Florijn College duidelijk in beeld gekomen. Dit heeft tot gevolg dat er komende jaren minder formatie kan worden ingezet. Daarnaast heeft de Raad van Bestuur besloten niet te investeren in groei voor de locatie Oosterhout (Studentbedrijf Flash) en wordt deze vestiging in 2013 gesloten. Er is op meerdere niveaus (directeur, management en teams) veel contact gezocht met het bedrijfsleven. Niet alleen behoud van stageplaatsen in crisistijd is daarbij onderwerp van gesprek, maar ook het HRM beleid en toekomstbeeld van bedrijven als het over werkgelegenheid gaat en het beeld van de medewerker van de toekomst. De (mogelijke) impact die het RSA project gaat hebben, blijft de gemoederen bezighouden. Naast de aangekondigde formatiereductie heeft de, met name de in de loop van 2012, ontstane situatie in de ondersteuning (langdurige ziekte met name financiële dienst, nieuwe stafmedewerker en medewerker P&O, zwangerschapsverlof controller) aandacht gevraagd. Belangrijke ontwikkelingen in 2012: (highlights) Het besluit om niet over te gaan tot investering in uitbreiding MBO Oosterhout en de gevolgen voor studenten, ouders en team. Het voorbereiden en effectueren van de transfer naar Breda met als uitgangspunt behoud van de verworvenheden van het concept. Wisseling van personeel in staf en uitval door (langdurige) ziekte hebben kwetsbaarheid van organisatie aangetoond in relatie tot financiën, examenbureau en examencommissie, control en P&O (nieuwe stafmedewerker en medewerker). De vraag hoe we de kwaliteit beter gaan borgen, is top of mind geworden. Werken met zelfevaluaties maakt duidelijk dat het monitoren en vastleggen van verbeteringen aandacht behoeft. Teams kunnen ondersteuning gebruiken bij het op orde brengen van hun basiskwaliteit en het maken van de juiste analyses als het over verbeteringen gaat. De procedures rondom melding leerplicht en het voorkomen van uitval zijn opnieuw aangescherpt. (Meer) werk maken van maatwerk en flexibiliteit binnen opleidingsprogramma s en ontwikkeling die gebruik digitale middelen en didactiek vraagt. Hieraan gekoppeld zit de ontwikkeling in de richting van studieloopbaanbegeleiding en professionalisering van docenten. De negatieve begroting, de daaraan gekoppelde taakstelling en de consequenties (formatiereductie). jaarverslag 2012 fc def 1 van 17

2 2. Directieverslag a. Strategie In 2012 is de aandacht voor het bieden van maatwerk aan studenten toegenomen. Hoewel de mate van flexibele programma s en trajecten verschilt per team, is maatwerk op de agenda van alle teams gekomen. Interne noodzaak (aantrekkelijker maken van opleidingsprogramma s voor (groepen van) studenten en meer tegemoet komen aan leertempo) en externe ontwikkelingen (o.a. digitalisering, doelmatigheid, nieuwe kwalificatiedossier, verkorting studieduur) komen bij elkaar en vragen om heroriëntatie op inrichting van opleidingen. Het invoeringsproces van centrale examinering Taal en Rekenen vraagt aandacht. Dit geldt zowel voor de inrichting van de examenorganisatie (bewuste keuze om aan alle pilots mee te doen om hiermee ervaring op te doen) als voor het organiseren van kennisuitwisseling en ontwikkeling van producten op Florijn niveau. Tenslotte is in 2012 nadrukkelijk in beeld gekomen dat, hoewel elk team al wel met de zelfevaluatie in Yucan werkt, de aandacht verlegd moet worden naar het opstellen, uitvoeren en monitoren van verbeterplannen( PDCA cyclus afmaken: met name kwaliteitsborging.).duidelijk is dat teams hierbij ondersteuning nodig hebben, o.a. in de vorm van structuur en planning maar ook bij het maken van juiste analyses op basis van de juiste sturingsinformatie. Op een aantal gebieden wordt uitdrukkelijker ingezet op Florijn brede afstemming van processen, procedures en producten, zowel van onderwijsteams als ondersteunende diensten. b. Realisatie van speerpunten 2012 Onderwijs Elke opleiding heeft een verkort leertraject ingericht voor studenten die daarvoor in aanmerking komen (deel van de trajecten nog gericht op afstroom uit HBO en Havisten, deel van de trajecten voor alle studenten bereikbaar). In kader van voorlichting is er een aparte brochure verschenen. oor talenonderwijs is digitale content en digitale didactiek ontwikkeld voor 2 opleidingsteams. 1 team heeft cursus Social Media gevolgd. Studentbedrijf FS&S is uitgebreid met 10 werkplekken. Behalve IGH is er een start gemaakt met het trainen van studenten commercieel en secretarieel. Procedure melding leerplicht is wederom aangescherpt, signaleringslijsten Presto (2 maal per week) helpen studieloopbaanbegeleiders om tijdig te kunnen reageren. Resultaten en analyse van Job-enquête en BP onderzoek zijn ter beschikking gesteld aan de teams en worden gebruikt bij de zelfevaluatie in Yucan en het plannen van verbeteracties. Gestart met bedrijfsgroep commercieel medewerker binnendienst Geevers (Groothandel). 85% van de opleidingen gebruikt it s Learning als digitale leeromgeving. Medewerkers Training signaleren en klassenmanagement (IC via ROC Academie) gestart voor 25 medewerkers (rest volgt in 2013/2014). Digitale didactiek; voor 2 opleidingen producten ontwikkeld en in it s Learning geplaatst. 2 managementdagen rondom Swot analyse en consequenties beleid uitgevoerd. Managementteam heeft cursus financieel management (ROC Academie) gevolgd. Scholingstraject teamvoorzitters; 2x 2 daagse uitgevoerd en 1x ROC brede studiedag. 4 teams namen deel aan de training Gemeenschappelijke Pedagogische teamaanpak. Organisatie Procedures bestrijding uitval (S) en melding geoptimaliseerd. Eerste verkenning consequenties Fo met teams uitgevoerd. Start gemaakt met invullen verbeterde versie Personeelscalculator. Start gemaakt met ontwikkelen team-marap in relatie tot kwaliteitsverbetering. Inrichting draadloos netwerk gerealiseerd. Bij alle teams is Yucan in gebruik als zelfevaluatie-instrument inclusief verbeterplannen. Deelname pilots Taal en Rekenen bij alle opleidingen uitgevoerd. Procedures en faciliteiten zijn operationeel. jaarverslag 2012 fc def 2 van 17

3 3. Prestaties 2012 a. Wettelijke vereisten Het Florijn College maakt gebruik van wettelijke documenten, procedures en regelingen zoals die centraal voor het ROC zijn ontwikkeld en getoetst aan de wettelijke vereisten. In 2012 zijn Interne controles van Onderwijs en Examenregelingen, begeleide onderwijstijd, OOK en POK uitgevoerd door de nieuwe Stafmedewerker Audit & Control. De accountantscontrole is, vanwege verlof van deze, uitgevoerd door de oude stafmedewerker. Tekortkomingen die zijn geconstateerd, zijn waar mogelijk gerepareerd. Naar aanleiding van het S-onderzoek door de Inspectie bij één opleiding zijn de procedures omtrent verzuim aangepast. De implementatie van de nieuwe procedures voor alle opleidingen vraagt veel aandacht. Inmiddels uitgevoerd heronderzoek heeft nog niet tot een voldoende oordeel geleid. In de eerste periode van dit schooljaar bleek Presto, bij alle 24 gecontroleerde klassen, een betrouwbaar registratiesysteem om te gebruiken bij o.a. de urenverantwoording. De uren werden correct bijgehouden in het systeem. Het blijft raadzaam om een periodieke controle op de inhoud uit te voeren. Inspectie van onderwijs heeft met een nieuw toezichtkader, met ingang van 1 januari 2012, een nieuwe aanpak ingezet bij onderzoeken naar kwaliteit. Dit heeft als gevolg gehad dat het kwaliteitszorgsysteem Yucan aangepast is. Het onderzoek bij Commercieel medewerker binnendienst naar het voldoen aan de wettelijke vereisten ten aanzien van de Praktijkovereenkomst heeft, na heronderzoek naar aanleiding van verbeteractie, een voldoende opgeleverd. Het onderzoek bij Commercieel medewerker binnendienst naar het voldoen aan de wettelijke vereisten ten aanzien van de programmering en realisatie van de onderwijstijd bij deze opleiding tot een voldoende beoordeling geleid. b. Opbrengsten Jaarresultaat en diplomaresultaat In november 2012 heeft de inspectie een onderzoek gedaan naar de opbrengsten van de opleiding Commercieel medewerker binnendienst. Jaarresultaat en diplomaresultaat zijn met een voldoende beoordeeld. Er zal geen vervolgonderzoek plaatsvinden. Niveau Rendementen inclusief Bedrijfsgroepen Rendementen exclusief Bedrijfsgroepen Jaarresultaat Diplomaresultaat Inspectieoordeel Jaarresultaat Diplomaresultaat Inspectieoordeel ,4% 54,0% voldoende 61,4% 54,0% voldoende 3 71,4% 61,2% onvoldoende 71,4% 61,2% onvoldoende 4 70,1% 71,9% voldoende 70,2% 72,3% voldoende totaal 68,7% 67,3% 68,7% 67,3% De opleidingen Secretariële beroepen N34, Financiële beroepen N34 en Medewerker Marketing Communicatie N4 vertonen allen verbetering ten opzicht van Financiële beroepen niveau 3 voldoet nog net niet aan de norm. Omdat de opleidingen Financiële en Secretariële beroepen in combinatiegroepen niveau 3 en 4 werken, is in de analyse gekeken naar het gecombineerde resultaat. In combinatie voldoen beide opleidingen aan de norm. De diplomaresultaten niveau 3 worden beïnvloed door de combinatie met niveau 4; succesvolle opstroom naar niveau 4 heeft een negatief effect op het diplomarendement niveau 3. Daarnaast wordt het diplomaresultaat van de opleiding Commercieel medewerker Binnendienst tijdelijk nadelig beïnvloed door de sterke groei in studentenaantallen bij de opleidingen van Internationale groothandel. Op de dalende lijn bij de niveau 4 opleidingen Commercieel medewerker BW en Juridisch medewerker wordt actief gestuurd in het nieuwe schooljaar. jaarverslag 2012 fc def 3 van 17

4 oortijdig schoolverlaten (S) In 2012 hebben we wederom een aantal activiteiten ondernomen om uitval te beïnvloeden; Er wordt actief en intensief samengewerkt met Leerplicht en bijbehorende procedures en werkwijzen zijn kwalitatief verbeterd en geïmplementeerd. Maandrapportages over S-ers die aangeleverd worden vanuit de centrale organisatie, worden met name door de zorgcoördinator in samenwerking met de deelnemersadministratie en de teamvoorzitters intensief gecontroleerd en gevolgd. Om teams te ondersteunen bij de controle van de aanwezigheid wordt twee keer per week een signaleringslijst verstrekt vanuit Presto. In het zorgteam (Zorgcoördinator en Trajectbegeleiders Zorg) is veel aandacht voor opbouw van expertise rondom allerlei belemmeringen die studenten kunnen ondervinden. Er wordt actief deelgenomen aan professionaliseringsbijeenkomsten. Controle op aanwezigheid heeft met name inzicht opgeleverd in het aanwezigheidspatroon van BBL (binnen onze opleiding Detailhandel is er sprake van een relatief jonge doelgroep in vergelijking met andere sectoren met veel nog leerplichtige studenten). Daarnaast laat de economische crisis de tendens zien dat het voor BBL studenten moeilijker is om hun baan te behouden. Een extra aandachtspunt als het om uitval gaat. Daar waar mogelijk wordt actief ingezet op het overstappen van BBL naar BOL. Door betreffende teams is actie ondernomen op inrichting en controle aanwezigheid bij BBL opleidingen. Het aanwezigheidspatroon van de BBL-ers ziet er beter uit. oornamelijk de aanwezigheid bij het team Detailhandel en Groothandel gaat de goede kant op. instituut S05/06 Doelstelling reductie 11/12 (40%) Maximum S-ers 11/12 Werkelijk aantal Sers 11/12 Werkelijk in % van maximum Florijn ,5% In schooljaar is de target niet gehaald. De uitschrijfredenen zijn divers. Duidelijk is wel dat de economische crisis invloed heeft op de keuzes die studenten maken. In het nieuwe schooljaar wordt er extra gestuurd op aanwezigheid en begeleiding. Dit resulteert in een beter voorlopig resultaat (stand febr.2013): Totaal aantal bekostigde studenten, , lftd jr maximaal S percentage maximaal S aantallen S volgens DUO ruimte totaal niv 1 totaal niv ,50% totaal niv 3 en ,25% totaal c. Onderwijsproces I Programma De afgelopen jaren is in interne audits (teams IGH, Juridisch, Administratief medewerker) en inspectieonderzoeken (teams IGH, Detailhandel) geconstateerd dat de kwaliteit van het onderwijs bij het Florijn College op orde is. Uit de onderzoeken is wel gebleken dat het aanbieden van maatwerk een verbeterpunt is. Samenhang De implementatie van Nederlands en Rekenen volgens de referentieniveaus is ver gevorderd. Binnen de gebruikte onderwijsmethodes is ruimte voor gedifferentieerde leertrajecten en het bedienen van studenten op hun eigen niveau (maatwerk). Alle opleidingen hebben deelgenomen aan pilots examinering Taal en Rekenen. Onder begeleiding van Learning Matters is de groep docenten die gestart is met het ontwikkelen van digitale didactiek en content voor de Talen (Nederlands en MT), uitgebreid. jaarverslag 2012 fc def 4 van 17

5 Maatwerk Elke opleiding kent nu vormen van maatwerktrajecten. De wijze waarop, de doelgroep en mate van flexibiliteit verschilt nog. Zo zijn er bijvoorbeeld verkorte trajecten gestart voor havisten en snelle MBO studenten. Daarnaast zijn de niveau 2 trajecten bij Detailhandel verkort tot 1 ½ jaar voor de studenten die willen uitstromen en is een opstroom-traject gestart voor studenten uit deze opleiding die willen doorstromen naar niveau 3/4. Het besluit om locatie Flash (Oosterhout) te sluiten en de studenten het vervolg van hun opleiding aan te bieden in Breda, is, aangezien studenten Flash flexibel werken in individuele leertrajecten, een kans om een impuls te geven aan het verder invullen van maatwerk en flexibilisering binnen onze opleidingen. II Leren in de onderwijsinstelling Didactisch handelen FS &S, dat structureel diverse groepen studenten IGH/GH traint op commerciële vaardigheden aan de hand van een volle orderportefeuille, heeft haar capaciteit kunnen verdubbelen. Een nieuwe ruimte met een professioneel CRM systeem is hiervoor ingericht en operationeel. Het heeft positieve feedback vanuit de bedrijven voor de toegenomen commerciële vaardigheden van studenten opgeleverd. Daarnaast is er een start gemaakt met het trainen van studenten van andere opleidingen binnen het Florijn College. Leertijd Programmering en realisatie van de 850 norm heeft in 2012 geen noemenswaardige problemen opgeleverd voor het merendeel van de opleidingen. Bij de opleiding Financiële Beroepen niveau ¾ blijkt in schooljaar het realiseren van de onderwijstijd een probleem in relatie met vervanging bij ziekte of afwezigheid van teamleden. Hierop is actie ondernomen aan het einde van het schooljaar. Aanwezigheid en controle hierop van BBL studenten blijft een aandachtspunt. Leeromgeving Naast een verdere uitbreiding van Active Boards in de onderwijsruimtes, heeft er een aanpassing van de leeromgeving plaatsgevonden bij de opleidingen Administratief Medewerker en Financiële Beroepen. De ruimte waarin kantoorsimulaties en projecten worden uitgevoerd is uitgebreid en opnieuw ingericht. Studentenbedrijf Fast is eveneens ondergebracht in deze ruimte. Het studentenbedrijf FS&S is uitgebreid met 10 werkplekken in de ruimte waar voorheen de Deelnemersadministratie zat. Deze is verhuisd naar de voormalige bestuurskamer. Het voormalige kantoor waar Fast was gehuisvest, is onderwijsruimte geworden voor de opleiding Administratief Medewerker. De teamkamers van de opleiding Commercieel is geïntegreerd in een onderwijsruimte van de opleiding. Het incidentenregistratiesysteem Timo is ROC breed ingevoerd (overigens is de verplichting van incidentenregistratie voor het MBO uitgesteld). III Begeleiding Intake & plaatsing De intakeprocedure en met name het intakeformulier is, mede in relatie tot het begeleidingsdossier, opnieuw besproken in het managementteam. ervolgens is in diverse gremia (onder andere team trajectbegeleiders Zorg) het intake formulier aangepast en gestandaardiseerd. oorlichtingsactiviteiten zijn uitgebreid. Op verzoek is er voorlichting verzorgd in de regio Dordrecht/Rotterdam. Het aantal meeloopdagen is uitgebreid evenals specifieke verzoeken van MBO scholen om met MBO studenten een bijdrage te leveren aan het keuzeproces. Er is meer contact geweest met HAO scholen over de mogelijkheden voor Havisten die (al dan niet gediplomeerd) uitstromen. Er is een specifieke brochure uitgegeven waarin alle mogelijkheden voor verkorte trajecten zijn weergegeven per opleiding. Studieloopbaanbegeleiding Er is een start gemaakt met het updaten van de beleidsnotitie itamine A over de begeleidingsstructuur. Studieloopbaanbegeleiding wordt aangeboden bij alle opleidingen. Een ondersteunend nieuw kader en bijbehorende deskundigheidsbevordering is komende jaren gericht op het versterken van de begeleiding, met name op het gebied van loopbaanbegeleiding. Informatie wordt overdraagbaar vastgelegd in het Edictis begeleidingsdossier. jaarverslag 2012 fc def 5 van 17

6 Zorg De zorgbegeleiding is verankerd in de begeleidingsstructuur van het Florijn College. De samenwerking met externe partners is verder doorontwikkeld in het ZAT. Er is een brochure gemaakt waarin de mogelijkheden van zorgbegeleiding worden toegelicht. Ook op de Open-dagen wordt er actief geïnformeerd over zorgbegeleiding en mogelijkheden voor ondersteuning. I Leren in de beroepspraktijk De opleiding Detailhandel heeft, om de kansen van met name de niveau 2 studenten te vergroten, met een aantal grootwinkelbedrijven afspraken gemaakt over opleiden en begeleiding daarbij in de praktijk. Deze bedrijven hebben feedback gegeven op het huidige opleidingsprogramma en de examinering en bovendien input geleverd voor het programma. Wanneer studenten tijdens hun stage goed presteren, levert dat extra kansen op (interne bedrijfsopleiding, baan na studie). Het management (directeur en afdelingsmanagers) heeft bewust het contact gezocht met een aantal grotere bedrijven in de regio dan wel netwerkbijeenkomsten van bedrijven bezocht. Doel is meerledig; mogelijkheden en kwaliteiten van MBO studenten onder de aandacht brengen, toekomstverwachting over ontwikkeling personeelsbestand en (toekomstige) behoefte aan competenties en vaardigheden te bespreken, mogelijkheden voor stages onder de aandacht brengen (vanuit verwachte terugloop van stageplaatsen op termijn). BBL opleidingen hebben afgelopen jaar effecten van de economische crisis ervaren. Een toenemend aantal studenten raakte tijdens het opleidingstraject hun baan kwijt. oor een aantal studenten heeft er een overstap naar de BOL plaatsgevonden. Met name voor niveau 2 studenten (BOL en BBL) en met name binnen Zakelijke Dienstverlening (Administratief of Secretarieel Medewerker) blijkt het vinden van stageplaatsen dan wel een baan een probleem. d. Examinering erbeteracties naar aanleiding van de interne audit bij de teams Detailhandel en Bedrijfsadministratie zijn ingezet. De examens van Detailhandel zijn in het inspectieonderzoek goedgekeurd. Het team past de examens van de overige detailhandelsopleidingen op dezelfde manier aan. De verbeterpunten voor het team Bedrijfsadministratie worden in 2013 her beoordeeld. De kwaliteit van het exameninstrumentarium is afgelopen jaren verbeterd. De voortdurende veranderingen in de kaders en eisen vragen veel aandacht van alle betrokkenen in het examenproces. De kwaliteit van afname en beoordeling in met name de beroepspraktijk is een aandachtspunt. De rol van de examencommissie in het toezien op deze kwaliteit is in het nieuwe toezicht van de inspectie een verbeterpunt. In overleg met de examencommissie wordt vastgesteld op welke wijze het examenproces geëvalueerd zal worden. De ontwikkelingen, naar aanleiding van het inspectieonderzoek en de zwaardere eisen die aan examencommissies worden gesteld, worden hierbij betrokken. Hiervoor zal de examencommissie eerst binnen het ROC afstemmen hoe er aan de eisen van de inspectie kan worden voldaan, alvorens acties te plannen en uit te voeren. jaarverslag 2012 fc def 6 van 17

7 4. Kwaliteit a. Kwaliteitszorg Yucan wordt bij alle interne audits gebruikt voor het uitvoeren van de zelfevaluatie. Alle teams gebruiken Yucan voor de jaarlijkse zelfevaluatie. De relatie tussen zelfevaluatie, verbeterpunten, verbeteracties en evaluaties is nog onvoldoende ontwikkeld. Het goed doorlopen van de kwaliteitscyclus vraagt aandacht en is speerpunt voor de komende beleidsperiode (actiecluster Basiskwaliteit). Er is behoefte aan goede informatie op teamniveau, zodat teams de kwaliteit kunnen bewaken en verbeteren op basis van de juiste informatie en analyse. In 2013 wordt de team-marap operationeel. b. Beoordeling Bij onderzoek naar de Staat van Instelling (najaar 2012), is de kwaliteitsborging, genereren van verbeterplannen en de controle hierop onvoldoende gebleken. De opleiding erkoopspecialist niveau 3 BBL heeft weliswaar een voldoende opgeleverd voor de onderwijskwaliteit, maar naast borging is het toezien op de examinering in de praktijk en transparantie in verplichte en vrijwillige schoolkosten als onvoldoende beoordeeld. In 2013 worden de tekortkomingen gerepareerd. De relatie tussen zelfevaluatie, verbeterpunten, verbeteracties en evaluaties is onvoldoende geborgd. Het goed doorlopen van de kwaliteitscyclus vraagt aandacht en is speerpunt voor de komende beleidsperiode. Bedrijvenonderzoek In 2012 heeft het Bedrijvenonderzoek plaatsgevonden. Samenvattend zien we de volgende conclusies en trends. Het algemene beeld voor het Florijn College is positief. Ten opzichte van 2009 is er zelfs nog een lichte verbetering zichtbaar; er zijn meer scores gestegen dan er zijn gedaald. Het uiteindelijke rapportcijfer van de bedrijven is een 6.9. We scoren Florijn-breed goed op de thema s: Planning en opstart erwachtingen Inhoud stage opdrachten Kennis, vaardigheden en houding studenten Praktijkbegeleiding vanuit het college Kennis praktijkbegeleider Beoordelen van de beroepspraktijk Afspraken Er zijn ook aandachtspunten: Betrokkenheid van het bedrijfsleven bij examinering Snelheid aanleveren praktijkovereenkomst (specifiek aandachtspunt voor SEC/ADM) Bekendheid met verzekeringswijze studenten Informatievoorziening vanuit het Florijn College als het gaat over ontwikkelingen in het MBO Ten aanzien van respons: adressen van praktijkopleiders verzamelen Deelnemertevredenheidsonderzoek In de Job-monitor 2012 zien we verschillen in studenttevredenheid over bepaalde opleidingen: AM2 BA34 SEC34 DET2 DET34 IGH34 COM4 JUR4 OOST Rapportcijfer opleiding? 6,4 6,8 6,6 7 6,3 7,2 5,8 7,2 7,3 Rapportcijfer school? 6,7 5,7 6,4 6,3 5,9 6,9 5 6,4 7 Rood Wit Groen Totaalbeeld studenttevredenheid ++ +/ / jaarverslag 2012 fc def 7 van 17

8 We scoren Florijn-breed goed op de thema s: Betrokkenheid van het bedrijfsleven bij examinering Informatie over de opleiding Weinig lesuitval Boeken en lesmaterialen worden gebruikt Toetsing en examinering (organisatie, aansluiting tussen onderwijs en examens) Persoonlijke ontwikkeling (plannen, samenwerken, zelfstandig werken, communiceren, werken volgens afspraak) Stages (begeleiding door het leerbedrijf, beoordeling) eiligheid, je thuis voelen Belangrijke thema s waar we aan moeten werken zijn student serieus nemen en betrekken en begeleiding (loopbaanbegeleiding, stagevoorbereiding en stagebegeleiding). Per team wordt de uitslag van de Job-monitor gebruikt bij de zelfevaluatie en het plannen van verbeteracties. Personeelsonderzoek Het personeelsonderzoek uit 2011 laat een positief beeld zien: Rubriek Score FC Functie 4.0 Gesprekken rondom functioneren 4.0 Professionalisering 4.0 Resultaatgericht werken in teams 3.6 Taakbeleid 3.6 Welzijn 3.6 Ziekteverzuim 3.9 Fysieke en sociale veiligheid 4.1 Betrokkenheid 3.8 Belangrijkste aandachtspunten zijn de gesprekkencyclus bij het directe personeel en afspraken over inzet. jaarverslag 2012 fc def 8 van 17

9 5. Bedrijfsvoering a. Financiën De begroting van 2012 geeft in de realisatie een nettoresultaat te zien van -/ ,- (begroot was -/ ,-). erantwoording: zie bijlagen bij jaarverslag. b. Personeel In het kader van professionalisering van medewerkers in primair proces (kwaliteit van leraarschap) noemen we de volgende activiteiten: Training signaleren en klassenmanagement (IC via ROC Academie): gestart voor 25 medewerkers (rest volgt in 2013/2014). Digitale didactiek onder begeleiding van Learning Matters; voor 2 opleidingen zijn producten ontwikkeld en in it s Learning geplaatst. 1 team heeft de cursus Social Media gevolgd (it Workz). Daarnaast zijn er in diverse teams workshops/presentaties verzorgd rond dit onderwerp. Wederom zijn er trainingen voor het werken met Activ Boards aangeboden. Teams zijn, met training en ondersteuning on the job, met Yucan aan de slag gegaan. Er zijn 5 opleiders gestart met het PDA traject in Er zijn 3 docenten die een studie volgen met een lerarenbeurs. Alle dossiers van medewerkers primair proces zijn opnieuw op orde gebracht en gescreend op volledigheid ten aanzien van bevoegdheid. Scholingstraject teamvoorzitters is uitgevoerd: 2x 2 daagse uitgevoerd en 1x ROC brede studiedag. 4 teams nemen deel aan de training Gemeenschappelijke Pedagogische teamaanpak. Docenten Nederlands en Rekenen hebben aan studiedagen en trainingen didactiek deelgenomen. Professionalisering management, staf/oop: 2 managementdagen rondom Swot analyse en consequenties beleid uitgevoerd. Managementteam heeft cursus Financieel Management (ROC Academie) gevolgd. Een aantal medewerkers heeft de cursus timemanagement, aangeboden door de ROC Academie, gevolgd. Deel managementteam heeft cursus Business Model Innovatie voor strategische vernieuwing gevolgd. Kwantitatieve gegevens Onderstaande gegevens zijn omgerekend naar gemiddelde FTE op jaarbasis: Totaal in dienst FTE gemiddeld, incl. tijdelijke uitbreidingen In dienst getreden: 4,7 WTF (6 medewerkers) Uit dienst: 2,69 WTF (3 medewerkers) erhouding direct indirect direct 74% en indirect 26% erhouding vast tijdelijk vast 81% en tijdelijk 19% Totaal (Extra) Seniorenverlof 6,1 FTE gemiddeld, waarvan 5,1 FTE Bapo-cao en FTE 1 extra seniorenverlof Ouderschapsverlof 0,2 FTE gemiddeld Onbetaald verlof (levensloop) 3,1 FTE gemiddeld Zwangerschapsverlof 0,6 FTE Ziektevervanging niet declarabel 0,6 FTE jaarverslag 2012 fc def 9 van 17

10 Ziekteverzuim In 2012 is het voortschrijdend verzuim bij het Florijn College boven de ROC-norm van 4% gekomen. Deze stijging laat zich ROC-breed zien en is gedeeltelijk te verklaren vanuit een hoog aantal griepmeldingen in In 2011 zat het Florijn College met 3,96% nog net onder de ROC-norm. In 2012 is dit gestegen naar 4,99% maar weer wel afgenomen t.o.v. de jaarcijfers van schooljaar (5,28%). In 2012 is terugdringen van het kortdurend verzuim en de verzuimfrequentie een speerpunt geweest. De ziekmeldingen zijn nauwlettend gemonitord, snel gevolgd door persoonlijk contact door de leidinggevende en een verzuimfrequentiegesprek indien aan de orde. Daarnaast is uit preventief oogpunt het project Gewoon Gezond aangeboden met een open inschrijving. Dit is inhoudelijk positief beoordeeld, maar heeft kwantitatief niet het gewenste resultaat gehad; geringe deelname, te gering om de beoogde olievlekwerking te kunnen hebben. Met betrekking tot de speerpunt-cijfers laat het kortdurend verzuim een daling zien; 25,94% van het totale verzuim in 2012 tegenover 27,43% in De verzuimfrequentie daarentegen is gestegen; in 2012 op 1,81 tegenover 1,53 in 2011 (ROC-norm is 1,3). Dit laat zich grotendeels verklaren vanuit het hoge aantal griepmeldingen in c. Huisvesting Noch in het gebouw aan de Wilhelminasingel, noch in het gebouw aan de Mathildastraat in Oosterhout hebben er grote wijzigingen plaatsgevonden. Wel is er aan verbetering van kwaliteit en gebruik gewerkt. We noemen de volgende: Nagenoeg alle lokalen uitgerust met digitale schoolborden. De opleiding Bedrijfsadministratie heeft een nieuwe, grote kantoortuin ingericht. Gangen en onderwijsruimtes zijn opgeknapt. Draadloos netwerk operationeel en toegankelijk voor alle studenten. Studentenbedrijf FS&S heeft, wegens uitbreiding activiteiten en orderportefeuille, een 2 de ruimte ingericht als contact center. De deelnemersadministratie is dientengevolge verhuisd naar de voormalige bestuurskamer. Conciërgeruimte en keuken is volledig vernieuwd en opgeknapt. Het besluit de vestiging Flash, MBO Oosterhout te sluiten, heeft geleid tot een eerste bezinning op te nemen stappen in relatie tot sluiting, verhuizing en inhuizing Wilhelminasingel. jaarverslag 2012 fc def 10 van 17

11 6. ooruitblik 2013 De noodzaak om ons opnieuw te bezinnen op strategie en koers voor 2013 en verder is, gezien (interne en externe) ontwikkelingen, nadrukkelijk aanwezig. Ontwikkelingen: erscherpt toezicht met name gericht op borging. Consequenties financiële positie (FC en ROC breed). Consequenties operationaliseren RSA. Focus op akmanschap: met name intensivering, aanpassing bekostigingssystematiek, consequenties opleidingsaanbod in relatie tot macrodoelmatigheid. Duidelijkheid omtrent invoeringstraject en data van maatregelen laat, door politieke ontwikkelingen, nog op zich wachten. Intussen is op ROC niveau een Taskforce Focus op akmanschap ingericht om colleges bij de invoering te ondersteunen en samenhang te bewaken. Tenslotte zijn regionale en landelijke ontwikkelingen (technologie, arbeidsmarkt, demografie etc.) van belang en van invloed op het (verder) vormgeven van onze koers. oor 2013 zien we prioritering verschuiven naar aandacht voor basiskwaliteit en borging. Teams hebben in dit proces ondersteuning nodig bij het formuleren, uitvoeren, monitoren en evalueren van de verbeterpunten. Professionalisering zal enerzijds voor een deel gericht zijn op het verbeteren van kwaliteitsborging (werken volgens het Toezichtkader), anderzijds vraagt het voorkomen van uitval in dit kader aandacht (o.a. scholing signaleren en klassenmanagement ROC Academie). ersterken van activerende en digitale didactiek en begeleiding in relatie tot loopbaangericht leren en maatwerk zijn eveneens cruciaal. In het strategisch beleid voor komende jaren staan kwaliteitsborging (actiecluster Basiskwaliteit), loopbaangericht leren (actiecluster Doelgericht leren) en maatwerk (actiecluster Rijk onderwijs) dan ook centraal. De personele en organisatorische consequenties in relatie tot financieel gezond worden, zijn, in en verder, niet gering: Minder formatie; afname tijdelijke schil en oplossen kwantitatieve en kwalitatieve fricties. Herinrichting onderwijsprogramma s waaronder team overstijgend werken voor programmaonderdelen, clustering van groepen, beperken aanbod onderdelen die geen verplichte relatie hebben met het kwalificatiedossier. Inzetbaarheid in relatie tot BAPO, seniorenregeling en levensloopregeling. Nagenoeg geen uitstroom door verhoging pensioengerechtigde leeftijd. Efficiënter gebruik maken van digitale voorzieningen, verder doorvoeren bring your own device, flexibeler en beter gebruik maken van fysieke en virtuele onderwijsomgeving. Opleidingsaanbod in licht van doelmatigheid opnieuw bezien en aanpassen. Eventuele gevolgen van het RSA project zijn nog moeilijk in te schatten. Het proces naar ontzorgen vraagt immers ook een omslag in werken en denken van de gehele organisatie. De impact hiervan is nog moeilijk te overzien. jaarverslag 2012 fc def 11 van 17

12 Bijlage 1. Format Taal en Rekenen Onderdeel 1: Ondernomen activiteiten, bestede middelen bereikte deelnemers en personeelsleden Activiteit(en) Betreft Nederlands e taal (T) en /of rekenen (R) Hieraan besteedde middelen in euro s Aantal bereikte deelnemers Aantal bereikte personeelsl eden A Aanpassingen in de didactiek en pedagogiek van de beroepsopleidingen met het oog op de intensivering van het taal- en rekenonderwijs 1. Individuele ontwikkeling van rekenvaardigheden (maatwerk) is mogelijk binnen het leertraject. R Rekenbeleid leidt tot rekenvaardigheid die past bij het beroep en voldoet aan de landelijke eisen. R Rekenonderwijs binnen de beroepscontext is per opleiding uitgewerkt. R Examinering vanuit de beroepscontext per opleiding uitgewerkt. T Individuele taalontwikkeling (maatwerk) mogelijk binnen leertraject T Taalbeleid leidt tot taalvaardigheid die past bij het beroep en dat voldoet aan de landelijke eisen. T B Toetsing van deelnemers 1. Examinering vanuit de beroepscontext is per opleiding uitgewerkt. R 1629 n.v.t. 2. Landelijk examenbeleid voor rekenen is geïmplementeerd. R 1629 n.v.t. 3. Landelijke examenbeleid voor taal geïmplementeerd T 1629 n.v.t. C Extra onderwijstijd 1. Rekenontwikkeling binnen de beroepscontext per opleiding uitgewerkt. Ondersteunende leerlijn vormgegeven. R 1629 n.v.t. 2. Taalontwikkeling binnen de beroepscontext per opleiding uitgewerkt. Ondersteunende leerlijn vormgegeven. T 1629 n.v.t. D Nieuwe of aangepaste faciliteiten 1. Experimentele leermiddelen TR n.v.t. E Professionalisering van docenten en overige functionarissen op het gebied van taal en rekenen E.1 Professionalisering van docenten 1. Onderwijsmedewerkers zijn goed toegerust om het rekenonderwijs uit te voeren. R n.v.t Onderwijsmedewerkers zijn goed toegerust om het taalonderwijs uit te voeren. T n.v.t. 15 E.2 Professionalisering van overige functionarissen 1. N.v.t. jaarverslag 2012 fc def 12 van 17

13 Bijlage 2a. Reflectie op behaalde resultaten Nederlands Beleidsdoelen Realisatie Aandachtspunten Realisatie < feb Aanpassing didactiek en pedagogiek Didactiek sluit aan bij het referentiekader van de commissie Meijerink. Alle onderwijsmethodes en toetsen zijn vormgegeven volgens het referentiekader. Didactiek en pedagogiek sluiten aan bij wat een student kan en ondersteunen individuele ontwikkeling naar hoger taalniveau. Het onderwijsaanbod is een mix van groepsgericht leren en individuele ondersteuning. De programma s worden nog verder geflexibiliseerd. a. Flexibel onderwijsaanbod (op basis van inrichting Brainnovation?) maken. Learning Matters geïmplementeerd voor DET1-2, IGH, Geevers. Kennis en ervaring gedeeld op studiedag. Gevarieerde werkvormen sluiten aan bij de leerstijlen van onze studenten (maatwerk). De taaldocenten proberen maatwerk binnen programma s mogelijk te maken. De nieuwe methodes in combinatie met eigen lesmateriaal moeten dit mogelijk maken. Dit is tot nu toe deels gelukt. b. Maatwerk verder implementeren Zie a. 2. Toetsing deelnemers Studenten worden aan het begin en tussentijds getoetst om ontwikkeling te meten en leervragen in beeld te brengen. Er worden verschillende toetsingsvormen ingezet. Dit verschilt per team: in de onderwijsmethodes zitten niveautoetsen, men gebruikt TOA-toetsen, men gebruikt eigen toetsen. oortgangstoetsing past bij de landelijke examenvormen en de examenvormen van het Florijn College. Afhankelijk van de leverancier sluiten toetsen minder of meer aan op de centrale examens. De instellingsexamens zijn nog in ontwikkeling. c. Toepassen verbeterde voortgangstoetsen in ingekochte methodes. d. Instellingsexamens ontwikkelen. e. ervolgens voortgangstoetsen afstemmen op de instellingsexamens. Instellingsexamens: Spreken/Gesprekken voeren ontwikkeld. Schrijven en taalverzorging voor 1/8/2013 De examens van het Florijn College sluiten inhoudelijk aan bij de opleiding. De instellingsexamens zijn nog in ontwikkeling. De inhoud van de examens past bij de beroepen waarvoor we opleiden. De examens van het Florijn College voldoen aan de eisen van de onderwijsinspectie. De instellingsexamens zijn nog in ontwikkeling. Er wordt gebruik gemaakt van de raamwerkexamens van Steunpunt Taal en Rekenen. Deze examens zijn voorzien van een goede verantwoording. f. Instellingsexamens ontwikkelen binnen format Steunpunt Taal en Rekenen. Check op examens door externe deskundige in maart 2013 De examens van het Florijn College zijn op een eenduidige manier vormgegeven en verantwoord. Door gebruik te maken van de raamwerkexamens van Steunpunt Taal en Rekenen hebben alle examens dezelfde opzet, beoordeling en verantwoording. Er is een spanningsveld tussen eenvoud en goed verantwoorden. jaarverslag 2012 fc def 13 van 17

14 3. Extra onderwijstijd Studenten krijgen voldoende begeleide onderwijstijd om het vereiste niveau te behalen. Bij alle opleidingen staat Nederlands in het rooster. De resultaten van de pilotexamens zullen uitwijzen of het onderwijsaanbod voldoende is. ooralsnog lijkt de huidige onderwijstijd voldoende om studenten voor te bereiden op de nieuwe niveau-eisen. 4. Nieuwe of aangepaste faciliteiten De gebruikte leermiddelen en werkvormen, didactische aanpak en faciliteiten dragen zo goed mogelijk bij aan de taalontwikkeling van iedere student. Er wordt gebruik gemaakt van nieuwe methodes. Digitale schoolborden maken meer variatie in werkvormen mogelijk. Er kan gratis gebruik worden gemaakt van TOAtoetsen. oor experimentele methodes wordt geld ter beschikking gesteld. Faciliteiten zijn aangepast om verschillende vormen van examinering mogelijk te maken. Er zijn 7 lokalen geschikt gemaakt voor centrale examens. Er is een server geplaatst om CITO-examens te hosten. g. Examenlocaties aanpassen in verband met opschaling. Experimenteren met vaste examenlocatie. 5. Professionalisering docenten e.a. Docenten zijn goed toegerust om te werken volgens het referentiekader. De docenten Nederlands beschikken over de juiste bevoegdheid. Er worden scholingen aangeboden op didactiek en het ontwikkelen van examens. Inmiddels Daarnaast wordt docenten de mogelijkheid gegeven deel te nemen aan congressen. In aandacht voor scholing beoordelaars Docenten zijn goed toegerust om te werken met de vernieuwde didactiek. 6. Andere activiteiten gericht op intensivering taal- en rekenonderwijs Er is een structuur opgezet waarbinnen ontwikkeling en kennisdeling voor alle teams mogelijk is. Uit ieder team is een docent Nederlands lid van de werkgroep Nederlands. De mate van ontwikkeling en betrokkenheid van de werkgroepleden verschilt. Docenten die de scholing voor het ontwikkelen van examens hebben gevolgd, krijgen projecturen om de instellingsexamens vorm te geven. h. Aanvullende uren voor ontwikkelaars van instellingsexamens inzetten. i. Werkgroepleden resultaatverantwoordelijk maken voor: - instellingsexamens en - maatwerk. De resultaten van onze inspanningen zijn inzichtelijk, zodat het mogelijk is op basis van informatie bij te sturen. Het is dit stadium moeilijk om een relatie te leggen tussen de onderwijsinspanningen en de resultaten van de studenten. Er zijn meerdere factoren van invloed op de prestaties. jaarverslag 2012 fc def 14 van 17

15 Bijlage 2b. Reflectie op behaalde resultaten Rekenen Beleidsdoelen Realisatie Aandachtspunten Acties Acties Aanpassing didactiek en pedagogiek Didactiek sluit aan bij het referentiekader van de commissie Meijerink. Alle onderwijsmethodes en toetsen zijn vormgegeven volgens het referentiekader. De ingekochte onderwijsmethodes leggen nog teveel eigen accenten en bereiden niet optimaal voor op het centraal examen. erbeteren aansluiting onderwijsmethodes op het centraal examen. 1. Inventariseren of de onderwijsmethodes beter aansluiten op centraal examen. 2. Indien nodig eigen aanvullend materiaal ontwikkelen. Rekenblokken en Deviant geïmplementeerd. Rekenpraktijk afbouwen? Didactiek en pedagogiek sluiten aan bij wat een student kan en ondersteunen individuele ontwikkeling naar hoger rekenniveau. Het onderwijsaanbod is een mix van groepsgericht leren en individuele leren. De programma s worden nog verder geflexibiliseerd. Flexibel onderwijsaanbod (op basis van inrichting Brainnovation?) maken. 3. Ontwikkeling traject Brainnovation volgen (eventueel aanhaken). 4. In onderwijsplanning rekening houden met groep studenten met rekenachterstand. 3. Ontwikkeling traject Brainnovation volgen (eventueel aanhaken). 4. In onderwijsplanning rekening houden met groep studenten met rekenachterstand. Gevarieerde werkvormen sluiten aan bij de leerstijlen van onze studenten (maatwerk). De rekendocenten proberen maatwerk binnen programma s mogelijk te maken. De nieuwe methodes in combinatie met eigen lesmateriaal moeten dit mogelijk maken. Dit is tot nu toe deels gelukt. eel docenten zijn enthousiast aan de slag, uitwisseling van materiaal kan verbeteren. 5. Uitwisselen materialen via werkruimte op de portal faciliteren en stimuleren. (Deskundigheidsbevordering, zie verderop bij Professionaliseren) Projectruimte in It s Learning gerealiseerd 2. Toetsing deelnemers Studenten worden aan het begin en tussentijds getoetst om ontwikkeling te meten en leervragen in beeld te brengen. Er worden verschillende toetsingsvormen ingezet. Dit verschilt per team: in de onderwijsmethodes zitten niveautoetsen of men gebruikt TOAtoetsen. Florijn-breed TOA beginmeting gebruiken om inzicht te krijgen in beginniveau, voor managementinformatie over vorderingen en verschillen per opleiding en om maatwerk mogelijk te maken. 6. TOA begin schooljaar 1 inzetten voor beginmeting. 6. TOA begin schooljaar 1 inzetten voor beginmeting bij ALLE opleidingen. oortgangstoetsing past bij de landelijke examenvormen. Afhankelijk van de leverancier sluiten toetsen minder of meer aan op de centrale examens. De ingekochte toetsen leggen nog teveel eigen accenten en bereiden niet optimaal voor op het centraal examen. Hierdoor ontstaan meetverschillen. erbeteren aansluiting toetsen op het centraal examen. Indien nodig andere methode kiezen. Ofwel oefenmateriaal aankopen of ontwikkelen 7. Ontwikkelen oefenmateriaal voor examentraining (bv. CITO, Digitrainer, oefenbundels) Oefenmateriaal beschikbaar jaarverslag 2012 fc def 15 van 17

16 3. Extra onderwijstijd Studenten krijgen voldoende begeleide onderwijstijd om het vereiste niveau te behalen. De uren die voor Rekenen zijn geprogrammeerd verschillen per opleiding. De bandbreedte is groot: een periode les en daarna zelfstandig werken tot drie jaar rekenonderwijs. Gezien de matige resultaten is het structureel programmeren van Rekenen aan te bevelen. Rekenen structureel programmeren in minimaal de eerste helft van de opleiding. 8. ia MT rekenbeleid implementeren. 4. Nieuwe of aangepaste faciliteiten De gebruikte leermiddelen en werkvormen, didactische aanpak en faciliteiten dragen zo goed mogelijk bij aan de rekenontwikkeling van iedere student. Er wordt gebruik gemaakt van nieuwe methodes. Digitale schoolborden maken meer variatie in werkvormen mogelijk. Er kan gratis gebruik worden gemaakt van TOA-toetsen. oor experimentele methodes en materialen wordt geld ter beschikking gesteld. Bestaande middelen beter benutten. 9. erzamelen materialen digiboard en ontwikkelen vaardigheden. 10. Train-de-trainer programma digiboard voor rekendocenten. 9. erzamelen materialen digiboard en ontwikkelen vaardigheden. 10. Train-de-trainer programma digiboard voor rekendocenten. Faciliteiten zijn aangepast om verschillende vormen van examinering mogelijk te maken. Er zijn 7 lokalen geschikt gemaakt voor centrale examens. Er is een server geplaatst om CITO-examens te hosten. Examenlocaties aanpassen in verband met opschaling. 11. Analyse van vereiste faciliteiten bij opschaling. 12. Faciliteiten geschikt maken voor centrale examinering (o.a. schotten). Experimenteren met vaste examenlocatie. 5. Professionalisering docenten e.a. Docenten zijn goed toegerust om te werken volgens het referentiekader. De docenten Rekenen beschikken over de juiste bevoegdheid. Er worden scholingen aangeboden op didactiek. Twee docenten hebben deelgenomen aan de opleiding rekencoördinator. 13. Laatste groep rekendocenten neemt deel aan cursus rekendidactiek. 14. Extra scholing aan de hand van ERWD aanbieden. Docenten zijn goed toegerust om te werken met de vernieuwde didactiek. jaarverslag 2012 fc def 16 van 17

17 6. Andere activiteiten gericht op intensivering taal- en rekenonderwijs Er is een structuur opgezet waarbinnen ontwikkeling en kennisdeling voor alle teams mogelijk is. Uit ieder team is een docent Rekenen lid van de werkgroep Rekenen. De mate van ontwikkeling en betrokkenheid van de werkgroepleden verschilt. De teams DET en BA hebben momenteel geen vertegenwoordiging in de werkgroep. Structuur en opdracht bijstellen 15. Werkgroepleden nemen verplicht deel aan bijeenkomsten en scholingen. De resultaten van onze inspanningen zijn inzichtelijk, zodat het mogelijk is op basis van informatie bij te sturen. Het is dit stadium moeilijk om een relatie te leggen tussen de onderwijsinspanningen en de resultaten van de studenten. Er zijn meerdere factoren van invloed op de prestaties. Algemene nulmeting TOA aan het begin en Cito score aan het einde. 16. Analyse van resultaten TOA en CITO. 17. Terugkoppeling resultaten en ervaringen naar (belangrijkste) vmboscholen 16. Analyse van resultaten TOA en CITO. 17. Terugkoppeling resultaten en ervaringen naar (belangrijkste) vmboscholen jaarverslag 2012 fc def 17 van 17