HANDLEIDING GRAAD 10

Transcriptie

1 HANDLEIDING LEWENSORIËNTERING GRAAD 10 n Publikasie van Impak Onderwysdiens (Edms) Bpk Kopiereg voorbehou. Afgesien van enige billike gebruik vir die doel van navorsing, kritiek of resensie soos toegelaat onder die Kopieregwet, mag geen gedeelte van hierdie boek gereproduseer of versend word in enige vorm of op enige manier, elektronies of meganies, insluitend fotokopiëring en opname, sonder skriftelike toestemming van Impak Onderwysdiens (Edms) Bpk nie. Samesteller Dr D Strydom Ë1510-A-LIO-SG01µ Î

2 INHOUDSOPGAWE VOORWOORD 5 EENHEID 1 1. INLEIDING 8 2. SELFBEELD DIE RAAISEL IN DIE SPIEËL DIE INTERAFHANKLIKE FASETTE VAN DIE SELFBEELD Die fisieke selfbeeld Die ideale selfbeeld Die sosiale selfbeeld Die akademiese selfbeeld Die emosionele selfbeeld KENMERKE VAN N PERSOON MET N POSITIEWE SELFBEELD VOORDELE VAN N POSITIEWE SELFBEELD SIMPTOME VAN N SWAK SELFBEELD VERGIFNIS EN SELFBEELD DIE SLEUTEL TOT DIE OPBOU VAN DIE SELFBEELD SELFBEELD, SELFRESPEK EN RESPEK VIR ANDER Respek en erkenning vir uniekheid en verskille VERANDERENDE LEWENSROLLE EN DIE IMPAK DAARVAN OP VERHOUDINGS DIE ADOLESSENSIEFASE, ROLINLEWING EN DIE IMPAK DAARVAN OP VERHOUDINGS EMOSIES EN VERHOUDINGS SOSIALE VERANDERING EN VERHOUDINGS Verhouding met ouers Generasiegaping Adolessente se emansipasie van die gesin Die invloed van die portuurgroep Die adolessent en groepsdruk Die adolessent se liefdesverhoudings Uitgaan en tienerseks Tienerswangerskap TRADISIONELE MAGSVERHOUDINGS DISKRIMINASIE SAMEVATTING 52 Impak Onderwysdiens (Edms) Bpk 1

3 EENHEID 2 1. INLEIDING IDENTIFISERING VAN OMGEWINGS- EN MAATSKAPLIKE KWESSIES DIE INTERVERWIKKELDE AARD VAN DIE MENS, SY OMGEWING- EN SY MAATSKAPLIKE VERANTWOORDELIKHEID JY EN JOU BESKAWINGSMONDIGHEID JY EN JOU OMGEWING JY EN JOU MEDEMENS JY EN JY DEMOKRASIE KENMERKE VAN N MODERNE DEMOKRASIE VERKIESINGS PADVEILIGHEID DIE PADGEBRUIKER SE INGESTELDHEID Verantwoordelikheid Konsentrasie Geduld Selfvertroue DEFENSIEF BESTUUR DIE PADWAARDIGHEID VAN DIE VOERTUIG Bande Remme Ligte Spieëls JY EN JOU BESTUURDERSLISENSIE DIE VERMOEIDHEIDSFAKTOR, ALKOHOL EN JOU BESTUURSVERMOË SAMEVATTING 68 EENHEID 3 1. INLEIDING BALANS IN DIE LEWE DIE WELSYNSWIEL FISIEKE WELSYN EMOSIONELE WELSYN SOSIALE WELSYN INTELLEKTUELE WELSYN GEBALANSEERDHEIDSTOETS WEBWERWE EN GESONDHEID DIE HEILSAME VERRIMPELINGSEFFEK EN TERAPEUTIESE WAARDE VAN FISIEKE OEFENING VERMINDERDE ANGS EN STRES 73 Impak Onderwysdiens (Edms) Bpk 2

4 5.2 MEDIESE VOORDELE FISIEKE OEFENING EN PERSOONLIKHEID DENKE EN BREINFUNKSIONERING SPORT VERSUS ONTSPANNING DIE ROL VAN SPORT EN ONTSPANNING IN DIE HUIGESIN DIE VERBAND TUSSEN LIGGAAM EN GEES KOMPONENTE VAN FIKSHEID KARDIOVASKULÊRE FIKSHEID SPIERKRAG SPOED SPIERUITHOUVERMOË SOEPELHEID DIE NOODSAAKLIKHEID VAN SPORTBEOEFENING WANPRAKTYKE IN SPORT SUBJEKTIEWE SKEIDSREGTERS KOOP VAN SPORTSTERRE WEDSTRYDKNOEIERY GEBRUIK VAN VERBODE STIMULANTE SAMEVATTING 89 EENHEID 4 1. INLEIDING DIE PROFIEL VAN N GEBALANSEERDE TIENER KONSENTRASIE SNELLEESVAADIGHEDE STUDIETEGNIEKE BREINKAARTE DIE GEBRUIK VAN KLEUR DIE NOMMER-ASSOSIASIESPEL JOU LOOPBAAN EN LOOPBAANKATEGORIEË REALISTIES KUNSSINNIG ONDERSOEKEND KONVENSIONEEL SOSIAAL ONDERNEMEND UNIVERSITEITE SOSIO-EKONOMIESE FAKTORE BY LOOPBAAN- EN STUDIEKEUSE BELASTING INKOMSTEBELASTING BELASTING OP TOEGEVOEGDE WAARDE SAMEVATTING 111 Impak Onderwysdiens (Edms) Bpk 3

5 Eenheid 1 EENHEID 1 Impak Onderwysdiens (Edms) Bpk 7

6 Eenheid 1 1. INLEIDING Jy is nou in die ontwikkelingsfase van jou lewe waar jy aktief besig is met die vestiging van n eie karakteristieke persoonlikheid as onderbou van n eie identiteit. Die opbou van n positiewe selfbeeld en die ontwikkeling van gesonde lewensvaardighede raak belangrike legkaartblokkies in die skep van n positiewe identiteit. Die opbou en ontwikkeling van n positiewe selfbeeld kom eerste onder bespreking. In die fase waarin jy jouself nou bevind, kan die lewenswaters soms maar stormagtig word. Verhoudings kan veral maklik verbrokel en is dit nodig om die adolessente en sy verhoudings onder die vergrootglas te plaas. 2. SELFBEELD 2.1 DIE RAAISEL IN DIE SPIEËL? Die tienertydperk is sekerlik die opwindendste fase in die bestaan van jou lewe. Dit is die tyd waarin die deersnee tiener sy/haar tog op pad na volwassenheid toe met mening aanpak. Die strewe om self dinge te ervaar en om onafhanklikheid teenoor die wêreld te verklaar, raak intens. Ja, om die naelstring met die ouers finaal te knip (behalwe as dit by beursiesake kom), is nie meer onderhandelbaar nie. Daar kan gesê word dat die tiener algaande van die gesin emansipeer. Tog is hierdie fase so n brose fase. Daar is ernstige soeke na die sin van die lewe en baie vrae word oor die lewe gevra. Sekerlik een van die grootste krisisse waarmee die tiener mee te doen kry, is die soeke na die self die vraag oor wie die persoon in die spieël werklik is, sy/haar sin en doel in die lewe. Impak Onderwysdiens (Edms) Bpk 8

7 Eenheid 1 Verskillende ingrypende veranderinge vind tydens adolessensie plaas wat die tiener dwing om sy/haar posisie in die lewe te heroorweeg. Die fisiologiese, kognitiewe en sosiale ontwikkeling van die tiener is slegs enkele faktore wat die tiener dwing tot die bepaling van sy/haar eie identiteit. Die snelle veranderinge gedurende die adolessensiefase konfronteer die adolessent voortdurend met die vraag: Wie is ek? Die selfbeeld is nooit staties nie, maar beweeg voortdurend tussen twee pole, naamlik positief en negatief. Die een oomblik voel jy on top of the world, en die volgende oomblik voel jy in jou menswees maar platgeslaan. Die selfbeeld is dinamies en verander dwarsdeur die lewe. Die mens spandeer in die algemeen n groot deel van sy lewe opsoek na die ware self. Dit is n deurlopende en lewenslange versugting om die self te deurgrond in terme van wie jy is, wat jy uit die lewe wil hê en waarheen jy op pad is. Wanneer n mens nie die antwoorde op hierdie vrae het nie, het dit dikwels n gevoel van leegheid en isolasie tot gevolg. Die opbou van n positiewe selfbeeld kan sekerlik as die belangrikste ontwikkelingstaak in die tienerfase beskou word. Hierdie uitdaging is des te meer groot omdat die tiener algaande meer en meer bewus word van tekortkominge en gebreke in sy lewe. Wat die opbou van die tiener se selfbeeld n nog groter uitdaging maak, is die feit dat hulle gedurigdeur besig is om hulself te vergelyk met ander tieners in hul leefwêreld. Hoe sterk of swak n tiener se selfbeeld is, het natuurlik verreikende implikasies vir interpersoonlike verhoudings n aspek wat ook in hierdie eenheid behandel word. Die aard van die tiener se selfbeeld wat in die tienerfase opgebou word, het natuurlik ook verreikende implikasies vir die aard van die selfbeeld in die volwasse lewe. Impak Onderwysdiens (Edms) Bpk 9