SECUNDAIR ONDERWIJS. eerste leerjaar SPECIFIEK GEDEELTE

Transcriptie

1 SECUNDAIR ONDERWIJS Onderwijsvorm: TSO Graad: tweede graad Jaar: eerste leerjaar Studiegebied: Handel SPECIFIEK GEDEELTE Optie(s): Handel Vak(ken): TV Toegepaste economie handelseconomie en registratie handelsrekenen TV Kantoortechnieken TV Verkoop 7 lt/w 6 lt/w 1 lt/w 1 lt/w 1 lt/w Vakkencode: WW-s Leerplannummer: 2005/105 (Vervangt 2000/005, 2000/079, 2000/080) Nummer inspectie: 2005/47//1/J/SG/II//D

2 TSO 2e graad: Handel (1e leerjaar) 2 Inhoudstafel TV Toegepaste economie e leerjaar, 2e graad: toegepaste economie: handelseconomie en registratie 6 lt/week e leerjaar, 2e graad: toegepaste economie: handelsrekenen 1 lt/week TV Kantoortechnieken e leerjaar, 2e graad: kantoortechnieken 1lt/week TV Verkoop e leerjaar, 2e graad: verkoop 1 lt/week... 20

3 TSO 2e graad: Handel (1e leerjaar): TV Toegepaste economie 3 TV TOEGEPASTE ECONOMIE 1 1e leerjaar, 2e graad: toegepaste economie: handelseconomie en registratie 6 lt/week 1.1 Visie op het vak Deze studierichting is in de eerste fase een voorbereiding op een loopbaan die zich vnl. richt op de profitsector. De lessen handelseconomie en registratie laten de leerlingen toe inzicht te verwerven in het handelsleven. In de lessen handelseconomie worden de diverse aspecten van het economisch leven uitgediept en wordt tevens kennis gemaakt met het gebruik van de hierbij gangbare handelsdocumenten. Via de lessen registratie wordt het bijhouden van de wettelijke boekhouding verklaard en wordt het verband tussen de studie van de handelsdocumenten en de boekhouding aangetoond. Bij het opstellen van dit leerplan werd rekening gehouden met het onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor boekhouding (SERV) en met het beroepsopleidingprofiel van boekhouder (VLOR). 1.2 Bepaling van de leerlingengroep en beschrijving van de beginsituatie In het eerste leerjaar van de tweede graad TSO kunnen als regelmatige leerlingen worden toegelaten: de regelmatige leerlingen die het tweede leerjaar van de eerste graad met vrucht hebben beëindigd of zij die houder zijn van een getuigschrift van de eerste graad van het secundair onderwijs, behaald via de examencommissie van de Vlaamse Gemeenschap over een programma tweede leerjaar van de eerste graad; de regelmatige leerlingen die het eerste leerjaar van de tweede graad van het beroepssecundair onderwijs met vrucht hebben beëindigd, onder de volgende voorwaarde: gunstig advies van de toelatingsklassenraad; de regelmatige leerlingen van het buitengewoon secundair onderwijs, onder de volgende voorwaarden: a) gunstig én gemotiveerd advies van de toelatingsklassenraad; b) de minister van onderwijs of zijn gemachtigde als dusdanig beslist op aanvraag van de directeur van de betrokken instelling voor voltijds gewoon secundair onderwijs. Voorwaarden inzake overgangen gedurende het schooljaar. Zonder afbreuk te doen aan voorgaande bepalingen is tot en met 15 januari toegelaten: de verandering van onderwijsvorm en/of studierichting binnen hetzelfde leerjaar. Voor uitzonderlijke gevallen kan de minister van onderwijs of zijn gemachtigde afwijken van voornoemde datum op aanvraag van de directeur van de betrokken instelling; deze aanvraag veronderstelt een positieve stellingname van de tot dan begeleidende klassenraad. Een specifieke voorkennis van handelseconomie en registratie is niet vereist. De leerlingen van het tweede jaar van de eerste graad, basisoptie handel, hebben reeds een initiatie gekregen in de handelseconomie. 1.3 Doelstellingen Algemene doelstellingen Het vak handelseconomie en registratie betekent voor de leerlingen een grondige kennismaking enerzijds met het boeiend economische leven, anderzijds met de registratietechnieken van de ondernemingsverrichtingen. Het doel van de handelseconomie is de leerlingen kennis en inzicht te verschaffen in het economische mechanisme met zijn entiteiten en instellingen. De registratie richt zich tot de grondbegrippen van het boekhouden en de studie van de primaire balans- en resultaatrekeningen.

4 TSO 2e graad: Handel (1e leerjaar): TV Toegepaste economie 4 In beide deelvakken dienen de leerlingen de volgende vaardigheden te verwerven: analytisch en kritisch vermogen; hanteren van de documenten; reken- en cijfervaardigheid; sociale en communicatieve vaardigheden; vaardigheid in het zien van details. In elk geval moeten zij bijzondere aandacht besteden aan een correct taalgebruik. In aansluiting op het Pedagogisch Project van het Gemeenschapsonderwijs wordt van de leerlingen verwacht dat zij onder begeleiding de volgende attitudes 1, die gericht zijn op de vereiste beroepshoudingen, ontwikkelen en nastreven: accuratesse: erop gericht zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig te voltooien; leergierigheid: actief zoeken naar situaties om zijn competentie te verbreden en te verdiepen; resultaatgerichtheid: gedreven naar einddoel van de activiteit toewerken; zelfstandigheid en zin voor initiatief: zelfstandig aan een taak kunnen werken en problemen durven aanpakken; zin voor orde, netheid en nauwkeurigheid: erop gericht zijn nauwkeurig, net en met zin voor orde te werken; zin voor samenwerking: willen bijdragen tot een leef- en werkomgeving als gemeenschap van mensen Leerplandoelstellingen Deel 1: handelseconomie. Ad 1 Ad 2 De basisbegrippen kunnen omschrijven en concretiseren. De eenvoudige economische kringloop kunnen opbouwen; de functionele samenhang tussen de elementen kunnen weergeven. De macro-economische grootheden kunnen omschrijven. De inkomensvorming en de inkomensbesteding t.o.v. elkaar kunnen situeren. De inkomensvorming uit arbeid kunnen omschrijven op grond van dienstverband versus zelfstandige, types van vergoeding en koopkracht. De verschillende bestanddelen van het loon (salaris) kunnen omschrijven. De loonberekening (salaris) kunnen uitwerken via eenvoudige en praktische cijfervoorbeelden. Het onderscheid kunnen maken tussen goederen- en geldkapitaal. De opbrengsten ervan kunnen omschrijven. Enkele spaar- en beleggingsvormen kunnen toelichten (incl. voor- en nadelen). De elementen van de inkomensbesteding kunnen ordenen. Het begrip consumptie kunnen omschrijven. Het spanningsveld tussen inkomen en behoeften kunnen toelichten. De noodzaak van de belastingen kunnen aantonen. Het overzicht kunnen geven van de soorten van belastingen (eenvoudig). Schematisch het onderscheid tussen directe en indirecte belastingen kunnen aantonen. De diverse inkomsten bij de personenbelastingen kunnen opsommen, omschrijven en concretiseren. De werking van de personenbelasting op een algemene wijze kunnen aantonen. Het begrip sparen kunnen omschrijven. Het waarom van de beleggingen van de spaargelden kunnen inzien. Enkele bepalende factoren bij beleggingen kunnen opsommen. 1 De weergegeven omschrijving is in functie van de beroepshouding.

5 TSO 2e graad: Handel (1e leerjaar): TV Toegepaste economie 5 Ad 3 Ad 4 Ad 5 Ad 6 Ad 7 Ad 8 Ad 9 Ad 10 Het onderscheid tussen ondernemingen en bedrijven kunnen formuleren en concretiseren. De bedrijfskolom begripsmatig kunnen omschrijven en opbouwen. De eenmanszaak kunnen situeren t.a.v. de handelsvennootschap. De bijzonderste ondernemingsvormen op basis van hun kenmerken kunnen omschrijven. De sectoren (incl. de quartaire sector) kunnen aangeven; het relatieve belang ervan kunnen onderkennen. De toenemende betekenis van diensteneconomie en de servicebedrijven kunnen inzien. De voornaamste functies van de handel kunnen schetsen. De handel kunnen indelen. De rechten en plichten van de handelaars kunnen omschrijven. De begrippen kunnen ordenen en omschrijven. De verkoopsvoorwaarden kunnen opsommen en toelichten. De noodzaak en functie van de documenten kunnen aantonen (bestelformulieren/aankoopdocumenten/verkoopdocumenten). De documenten kunnen herkennen, rangschikken en de voornaamste kunnen invullen en/of opstellen. De betalingsdocumenten kunnen herkennen en invullen. De werking ervan schematisch kunnen weergeven. De rol van de financiële instellingen kunnen toelichten. De betalingstechnieken kunnen opsommen, omschrijven en hanteren. Het begrip krediet begripsmatig kunnen omschrijven en het belang ervan kunnen aantonen. De courante kredietvormen begripsmatig kunnen omschrijven en de werking ervan kunnen toelichten. De mogelijke gevaren voor de kredietnemer kunnen inzien. De bescherming van de kredietnemer kunnen aantonen. De verzekeringen begripsmatig kunnen omschrijven; het belang ervan kunnen aantonen. De basisterminologie kunnen verklaren en met voorbeelden illustreren. De soorten van verzekeringen schematisch kunnen weergeven. Didactische uitstappen in groepsverband kunnen voorbereiden onder begeleiding van de leerkracht. Een overzichtelijk en eenvoudig verslag kunnen opstellen en bespreken onder begeleiding van de leerkracht. Didactische uitstappen kunnen evalueren. Een economisch thema naar keuze als vakoverschrijdend leren kunnen benaderen onder begeleiding van de leerkracht. of Het onderscheid kunnen toelichten tussen welvaart en welzijn. Het belang van de vrijetijdsbesteding voor de mens kunnen aantonen.

6 TSO 2e graad: Handel (1e leerjaar): TV Toegepaste economie 6 Deel 2: registratie. Ad 1 Ad 2 Ad 3 Ad 4 Ad 5 Ad 6 Het begrip boekhouden kunnen omschrijven en de noodzaak ervan kunnen toelichten. Enkelvoudig en dubbel boekhouden kunnen situeren binnen de wettelijke verplichtingen. De enkelvoudige boekhouding met haar dagboeken kunnen bijhouden. De betekenis van de inventaris kunnen schetsen; een inventaris kunnen opstellen. De aantekening en de aanwending van vermogen in de onderneming kunnen verduidelijken en hieruit het passief en actief kunnen afleiden. De balans kunnen afleiden uit de inventaris; de vergelijking kunnen maken tussen beide. De wijzigingen in actief en passief op de balans kunnen weergeven. De balans kunnen rubriceren. De beginbalans kunnen uitsplitsen in rekeningen; de grootboekadministratie kunnen bijhouden. Het MAR begripsmatig kunnen omschrijven en structureren. De werking met balansrekeningen kunnen toelichten. Het boekjaar volgens een opgegeven rekeningstelsel kunnen openen. De rekeningen periodiek centraliseren en de eindbalans kunnen opstellen op basis van de rekeningen. Het resultaat begripsmatig kunnen invullen. De werking van de resultaatrekeningen kunnen afleiden uit de werking van de rekening Kapitaal. De resultaten kunnen groeperen volgens hun aard. De werking met resultatenrekeningen kunnen toelichten. De rekeningen kunnen situeren in het MAR. De proef- en saldibalans kunnen hanteren als controle-instrument en oorzaken van fouten kunnen opsporen. De functie van het journaal kunnen verklaren. Het journaal kunnen hanteren. De terug te vorderen en te betalen BTW kunnen omschrijven en situeren in het MAR. De aangegeven rekeningen kunnen verrekenen en boekhoudkundig verwerken. De rekeningafschriften kunnen controleren en boekhoudkundig kunnen verwerken. De betalingen aan leveranciers kunnen uitvoeren en boekhoudkundig verwerken. De aangegeven balansrekeningen kunnen omschrijven, situeren in het MAR en boekhoudkundig kunnen aanwenden. De courante verrichtingen i.v.m. wisselbrieven boekhoudkundig kunnen verwerken. De aangegeven resultatenrekeningen kunnen omschrijven, situeren in het MAR en boekhoudkundig kunnen aanwenden. Aankoopfacturen i.v.m. voorraden en kosten en inkomende creditnota s kunnen controleren en boekhoudkundig verwerken. Verkoopfacturen en uitgaande creditnota s kunnen controleren en boekhoudkundig verwerken.

7 TSO 2e graad: Handel (1e leerjaar): TV Toegepaste economie Leerinhouden Deel 1: handelseconomie. 1 Inleiding en situering. 1.1 Basisbegrippen Economie en behoeften Goederen en diensten Produceren en consumeren Arbeidsverdeling en ruil. 1.2 Economische kringloop Entiteiten Begrippen: Nationaal Inkomen en Nationaal Product. 2 Gezinnen. 2.1 Inkomensvorming Inkomen uit arbeid Inkomen uit kapitaalsverstrekking. 2.2 Inkomensbesteding Consumptie Belastingen Sparen en beleggen. 3 Ondernemingen en bedrijven. 3.1 Onderscheid. 3.2 Bedrijfskolom. 3.3 Ondernemingsvormen. 3.4 Bedrijven: indeling naar functie en sectoren. 4 Handel en handelaar. 4.1 Functies. 4.2 Indeling. 4.3 Verplichtingen en rechten van de handelaar. 5 Kopen en verkopen. 5.1 Van prijsaanvraag, prijsofferte tot bestelling. 5.2 Verkoopvoorwaarden. 5.3 Documenten. 6 Betaling. 6.1 Rechtstreekse betaling. 6.2 Onrechtstreekse betaling (via financiële instellingen). 7 Krediet. 7.1 Begrip en belang. 7.2 Kredietvormen. 7.3 Valkuilen voor de kredietnemer. 7.4 Bescherming van de kredietnemer. 8 Verzekeringen. 8.1 Begrip en belang. 8.2 Verzekeringscontracten en partijen. 8.3 Soorten van verzekeringen. 9 Didactische uitstappen. 9.1 Voorbereiding. 9.2 Rapportering en bespreking. 9.3 Evaluatie. 10 Verdiepings- en /of uitbreidingsmogelijkheid naar keuze van de leerkracht.

8 TSO 2e graad: Handel (1e leerjaar): TV Toegepaste economie Verdiepingsmogelijkheid. Voorbeelden: - inkomensvorming en besteding in de niet-geïndustrialiseerde landen; - vergelijken van kosten bij diverse financiële instellingen; - bedrijvencentrum; - geïntegreerde oefening i.v.m. de documenten; - OCMW; - werknemersparticipatie; - inspelen op de socio-economische actualiteit; - ICT (informatie- en communicatietechnologie); - leerlingentijdschrift; Uitbreidingsmogelijkheid. Welvaart en welzijn: - onderscheid. - belang van de vrijetijdsbesteding. Deel 2: registratie. 1 Inleiding. 1.1 Situering. 1.2 Wettelijke verplichtingen. 1.3 Onderscheid enkelvoudige en dubbele boekhouding. 2 Enkelvoudig boekhouden. 3 Basisbegrippen van het dubbel boekhouden. 3.1 Inventaris. 3.2 Vermogen. 3.3 Balans. 3.4 Wijzigingen actief en passief. 3.5 Balansvoorstelling in rubrieken. 3.6 Van beginbalans tot rekeningen. 3.7 Algemeen Rekeningstelsel (MAR). 3.8 Balansrekeningen (begrippen en boekingsregels). 3.9 Van rekeningen tot eindbalans Resultatenrekeningen: begrip, indeling, boekingsregels, situering in het MAR Proef- en saldibalans Journaal. 4 Verrichtingen met BTW-rekeningen. 5 Studie van en verrichtingen met balansrekeningen. 5.1 Liquide middelen. 5.2 Commerciële schulden en vorderingen Handelsdebiteuren en Leveranciers Te innen wissels en te betalen wissels Tussenrekeningen: Wissels ter disconto en Wissels ter incasso. 6 Studie van en verrichtingen met resultatenrekeningen. 6.1 Bedrijfsverrichtingen Aankopen en verkopen van handelsgoederen (incl. creditnota, handelskortingen en aan- en verkoopkosten) Aankopen van diensten en diverse goederen Bezoldigingen. 6.2 Financiële verrichtingen Financiële kosten: betaalde intresten Financiële opbrengsten: ontvangen intresten. 6.3 Uitzonderlijke verrichtingen.

9 TSO 2e graad: Handel (1e leerjaar): TV Toegepaste economie Minimale materiële vereisten Een uitgerust leslokaal met bord, prikbord, kast (voor documentatie en tijdschriften), rekenmachine en een overheadprojector. Bij voorkeur kan gebruik gemaakt worden van een vaklokaal economie. De leerlingen beschikken over een leerboek/werkboek of cursus en hanteren een beperkt rekeningstelsel. 1.6 Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen Dit leerplan geldt voor een lestijdenpakket van 25 weken op schooljaarbasis. De verkenning van het economische leven wordt aangebracht via de goederen- en de geldstroom. Uitgaande van de economische kringloop kan methodologisch aangetoond worden dat in de relatie tussen de economische entiteiten (gezinnen, ondernemingen) een zekere technische ordening (o.a. handelsdocumenten, betalingen) noodzakelijk is. Deze technische elementen sluiten aan bij de praktische benadering van de leerstof in het TSO. De algemene doelstellingen van de handelseconomie kunnen slechts bereikt worden via het actualiteitsprincipe. In deze context kan een begin gemaakt worden met een actualiteitsmap en/of met de invoering van een leerlingentijdschrift. Goed voorbereide didactische uitstappen leveren eveneens een waardevolle bijdrage tot het actualiteitsprincipe. Tussen de twee deelvakken worden voortdurend relaties gelegd (zie bijvoorbeeld belastingen, kopen en verkopen en verrichtingen met de BTW-rekeningen). De theorie bij de registratie wordt beperkt en eenvoudig gehouden. De T-vorm (balans en rekeningen) wordt als een permanent werkinstrument gehanteerd, om het overzichtelijk en snel boekhoudkundig verwerken te bevorderen. Het journaal wordt opgevat als de techniek om de boekhoudkundige betekenis van de verrichtingen schriftelijk vast te leggen. Het gebruiken van de correcte rekeningnamen is een noodzaak. Steeds zal gewezen worden op fouten tegen de vakterminologie. Het rekeningstelsel fungeert als leidraad. Teneinde een zekere vrijheid voor de leerkracht in dit leerplan in te bouwen kan hij opteren voor de verdiepingsmogelijkheid, die bij voorkeur als vakoverschrijdend leren wordt benaderd. Volgens de plaats die het vakoverschrijdend leren krijgt in het pedagogisch schoolprofiel van het schoolwerkplan kan dit op verschillende wijzen gebeuren: integratie binnen het vak economie; multidisciplinaire benadering: gezamenlijk thema binnen een beperkt aantal vakken (themaonderwijs); interdisciplinaire benadering: doorbreken van de vakken en werken met een alternatief roostersysteem (projectonderwijs); transdisciplinaire benadering: integratie in het hele schoolgebeuren. Indien de leerkracht zich onvoldoende vertrouwd voelt met deze onderwijsmethode kan hij opteren voor het uitbreiden van de leerstof met welvaart en welzijn. 1.7 Evaluatie Per rapportperiode: 5 à 6 bondige toetsen (10 à 15 minuten) en minimum 1 herhalingstoets over de verworven kennis en inzichten. Geregeld mondelinge toetsen als controle en herhaling of als aanknoping bij de nieuwe les. Individuele of groepstaken worden onder de vorm van opdrachten geregeld gehanteerd. De vermelde vaardigheden worden tijdens de oefeningen procesmatig geëvalueerd en bijgestuurd. De tekorten inzake kennis, inzicht en vaardigheden t.a.v. bepaalde leerstof items dienen gedurende het schooljaar geremedieerd te worden onder meer via bijkomende toepassingen en/of inhaallessen.

10 TSO 2e graad: Handel (1e leerjaar): TV Toegepaste economie 10 In aansluiting op het Pedagogisch Project van het Gemeenschapsonderwijs wordt van de leerlingen verwacht dat ze de aangegeven attitudes ontwikkelen en nastreven. 1.8 Bibliografie BELLON, L. en SCHELLENS, L., EURO 1, Novum, Deurne, ROMBOUTS, G., VERBERCKT F., Didactiek van de handels- en economische wetenschappen, De Sikkel, Oostmalle, VERBERCKT, F. (red.), VAN DEN BROECK, N. en GEUENS, P., Optimum 2.1, De Sikkel, Oostmalle, Blikopener, leerlingentijdschrift, N.V. Keesing, Keesinglaan 2-20, 2100 Deurne, tel. (03) Centrum voor informatie in assuranties, de Meeûsplantsoen, 29, 1000 Brussel. Didacta, Brussel, Departement didactiek EHSAL, Stormstraat 2, 1000 Brussel, tel. (02) Economische didactiek, IDEA/UFSIA, Antwerpen. Info Economie, UG, Hoveniersberg 4, 9000 Gent, tel. (09) Troef, leerlingentijdschrift, VEV, Brauwersvliet 5 B4, 2000 Antwerpen, tel. (03)

11 TSO 2e graad: Handel (1e leerjaar): TV Toegepaste economie e leerjaar, 2e graad: toegepaste economie: handelsrekenen 1 lt/week 2.1 Visie op het vak Deze studierichting is in de eerste fase een voorbereiding op een loopbaan die zich vnl. richt op de profitsector. De bedoeling van de lessen handelsrekenen is dat de leerlingen op een correcte manier handelsberekeningen kunnen uitvoeren, begrijpen en toepassen. Om de aanschouwelijkheid te vergroten worden waar mogelijk handelsdocumenten gebruikt om de gegevens nodig voor de berekeningen te verschaffen. De nadruk ligt op de ontwikkeling van de cijfer- en rekenvaardigheid. De leerlingen leren in het vak handelsrekenen een juiste en geordende werkmethode hanteren. Binnen het vak worden verbanden gelegd met leerstofitems van het vak handelseconomie en registratie. 2.2 Bepaling van de leerlingengroep en beschrijving van de beginsituatie In het eerste leerjaar van de tweede graad TSO kunnen als regelmatige leerlingen worden toegelaten: de regelmatige leerlingen die het tweede leerjaar van de eerste graad met vrucht hebben beëindigd of zij die houder zijn van een getuigschrift van de eerste graad van het secundair onderwijs, behaald via de examencommissie van de Vlaamse Gemeenschap over een programma tweede leerjaar van de eerste graad; de regelmatige leerlingen die het eerste leerjaar van de tweede graad van het beroepssecundair onderwijs met vrucht hebben beëindigd, onder de volgende voorwaarde: gunstig advies van de toelatingsklassenraad; de regelmatige leerlingen van het buitengewoon secundair onderwijs, onder de volgende voorwaarden: a) gunstig én gemotiveerd advies van de toelatingsklassenraad; b) de minister van onderwijs of zijn gevolmachtigde als dusdanig beslist op aanvraag van de directeur van de betrokken instelling voor voltijds gewoon secundair onderwijs. Voorwaarden inzake overgangen gedurende het schooljaar. Zonder afbreuk te doen aan voorgaande bepalingen is tot en met 15 januari toegelaten: de verandering van onderwijsvorm en/of studierichting binnen hetzelfde leerjaar. Voor uitzonderlijke gevallen kan de minister van onderwijs of zijn gemachtigde afwijken van voornoemde datum op aanvraag van de directeur van de betrokken instelling; deze aanvraag veronderstelt een positieve stellingname van de tot dan begeleidende klassenraad. De leerlingen van het tweede jaar van de eerste graad, basisoptie handel, hebben reeds een initiatie gekregen in handelseconomie. 2.3 Doelstellingen Algemene doelstellingen Met het leerplan handelsrekenen wordt beoogd de leerlingen kennis en inzicht te laten verwerven in de technieken van het handelsrekenen. Het leerplan handelsrekenen bevat bovendien de volgende streefdoelen: de vaardigheidstechniek beheersen bij het uitwerken van de toepassingen; het ordelijk en nauwkeurig werken bevorderen; een correcter en sterker afgebakend inzicht in de praktische verschijnselen van het handelseconomische leven verkrijgen. Zij dienen deze technieken te herkennen en gepast te kunnen aanwenden in het handelsleven.

12 TSO 2e graad: Handel (1e leerjaar): TV Toegepaste economie 12 De leerlingen dienen de volgende vaardigheden te verwerven: cijfer- en rekenvaardigheid; communicatief vaardig zijn; hoofdrekenen; methodisch kunnen werken; ordelijk en nauwkeurig werken; rekentechnische hulpmiddelen kunnen gebruiken; schrijfvaardigheidtechniek; snel en correct kunnen werken; zien van details. In aansluiting op het Pedagogisch Project van het Gemeenschapsonderwijs wordt van de leerlingen verwacht dat zij onder begeleiding de volgende attitudes, die gericht zijn op de vereiste beroepshoudingen, ontwikkelen en nastreven: accuratesse: er op gericht zijn binnen een bepaalde tijd een taak nauwkeurig te voltooien; leergierigheid: actief zoeken naar situaties om zijn competentie te verbreden en te verdiepen; resultaatgerichtheid: gedreven naar einddoel van de activiteit werken; zelfstandigheid: zelfstandig aan een taak kunnen werken en problemen kunnen aanpakken; zin voor orde en nauwkeurigheid: erop gericht zijn nauwkeurig, net en met zin voor orde te werken Leerplandoelstellingen Indien via het complementair gedeelte geopteerd wordt voor een extra lestijd handelsrekenen, dan kunnen de uitbreidingsdoelstellingen (cursief gedrukt) gerealiseerd worden. Ad 1 Ad 2 Ad 3 Ad 4 Ad 5 De correcte resultaten op de snelste en eenvoudigste wijze kunnen berekenen. Een getal kunnen splitsen in evenmatige delen. De regel van drieën kunnen opstellen en de onbekende grootheid kunnen berekenen. De verhoudingsgetallen kunnen opstellen en de evenredige delen kunnen berekenen. De evenredige verdeling kunnen toepassen. Het percent kunnen berekenen en kunnen toepassen op praktische gevallen. De kortingen, de winst en het verlies kunnen uitdrukken in percenten van het gewicht, van de in- en verkoopprijs. De algemene intrestformule kunnen opstellen en toepassen. De intrest kunnen berekenen volgens de methode van de standvastige deler. Het disconto kunnen berekenen. Het agio kunnen berekenen en de nota van disconto kunnen opstellen. De bepaalde en gemiddelde vervaldag kunnen omschrijven en berekenen. 2.4 Leerinhouden Indien via het complementair gedeelte geopteerd wordt voor een extra lestijd handelsrekenen, dan kunnen de uitbreidingsleerinhouden (cursief gedrukt) gerealiseerd worden.

13 TSO 2e graad: Handel (1e leerjaar): TV Toegepaste economie 13 1 Verkorting of vereenvoudiging van de rekenkundige bewerkingen. 1.1 Methode van verkort rekenen. 1.2 Evenmatige delen. 1.3 Regel van drieën. 2 Evenredige verdeling. 2.1 Verdelingen. 2.2 Vennootschapsregel. 3 Percent en per mille. 3.1 Percent en per mille 3.2 Berekeningen uit de praktijk. Kortingen op het gewicht. Kortingen op de prijs. Verlies en winst (verhoging - winstpercentage). 4 Handelsintrest. 4.1 Algemene deler. 4.2 Standvastige deler. 5. Disconto. 5.1 Discontoberekening. 5.2 Bepaalde en gemiddelde vervaldag. 5.3 Opstellen van discontonota. 2.5 Minimale materiële vereisten Een uitgerust leslokaal met bord, prikbord, kast (voor documentatie en tijdschriften) en een overheadprojector. Elke leerling dient over een zakrekenmachine te beschikken. 2.6 Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen Dit leerplan geldt voor een lestijdenpakket van 25 weken op schooljaarbasis. Het vak handelsrekenen mag niet als een losstaand deelvak worden behandeld. Zoveel als mogelijk zullen de leerstofitems gelinkt worden met het vak handelseconomie en registratie. Bij de toepassing van het leerplan mag niet enkel de klemtoon worden gelegd op de inhoudelijke aspecten ervan. Vooral het aankweken van een correcte manier van aanpakken is van essentieel belang. De leerkracht moet de leerlingen een juiste en geordende werkmethode aanleren. Zonder dit automatisme komen de algemene doelstellingen van het leerplan handelsrekenen niet tot hun recht. Dit vereist dat de leerlingen in staat zijn: een duidelijke presentatie te geven aan het cijferwerk; de cijferbewerkingen in een logische volgorde te plaatsen; de uitkomsten bij de toepassingen te beoordelen (i.c. de handelseconomische verantwoording). Aansluitend dient de leerkracht zich te bezinnen over een optimaal bordgebruik: logische schikking en synthetisch overzicht. De methodologische opvatting van de programma-inhoud bevat drie basisuitgangspunten: het gedeelte rekenen is de noodzakelijke werkbasis voor het aanbrengen van de leerstof; de uitwerking van de toepassingen mag gebeuren met de elektronische rekenmachine; de voorbeelden en toepassingen situeren in een handelseconomische context.

14 TSO 2e graad: Handel (1e leerjaar): TV Toegepaste economie 14 In functie van de voortgang in de leerstof en het niveau van de klas zal het soms noodzakelijk zijn om de frequentie van bepaalde toepassingen op te drijven. In feite moet de leerkracht streven naar een passende frequentie bij elk type van toepassing en vooral zoeken naar een geschikte moeilijkheidsgradatie. Met het oog op het stimuleren van de belangstelling van de leerlingen zullen de voorbeelden en toepassingen maximaal aansluiten op de praktijk. 2.7 Evaluatie Per rapportperiode: 1 à 2 bondige toetsen (10 à 15 minuten) en minimum 1 herhalingstoets over de verworven kennis en inzichten. Geregeld mondelinge toetsen als controle en herhaling of als aanknoping bij de nieuwe les. Het staat de leerkracht vrij klastaken te geven, terwijl huistaken de vorm aannemen van het verder afwerken van toepassingen en opdrachten. Bij de examenvragen zijn theorievragen niet aangewezen. De vragen dienen zodanig aangepast te zijn dat de theoretische kennis erin betrokken is. Met het oog op het handelseconomische inzicht zullen de toepassingen geen gewilde wiskundige ingewikkeldheid vertonen. In aansluiting op het Pedagogisch Project van het Gemeenschapsonderwijs wordt van de leerlingen verwacht dat ze de aangegeven attitudes ontwikkelen en nastreven. 2.8 Bibliografie HUYBRECHTS, N., Handelsrekenen De Sikkel, Oostmalle, LUWEL, A., Inleiding tot de didactiek der economische wetenschappen Standaard Wetenschappelijke Uitgeverij, Antwerpen, ROMBOUTS, G. EN VERBERCKT, F., Didactiek van de Handels- en Economische Wetenschappen De Sikkel, Oostmalle 1996.

15 TSO 2e graad: Handel (1e leerjaar): TV Kantoortechnieken 15 TV KANTOORTECHNIEKEN 3 1e leerjaar, 2e graad: kantoortechnieken 1lt/week 3.1 Visie op het vak Deze studierichting is in de eerste fase een voorbereiding op een loopbaan die zich vnl. richt op de profitsector. In de lessen kantoortechnieken verwerven de leerlingen enerzijds een inzicht in de organisatie en de werking van het secretariaat en maken anderzijds kennis met de essentiële aspecten van het kantoorwerk. Naast de basisvorming vormt 'kantoortechnieken' de meer praktijkgerichte component in de opleiding. Speciale aandacht wordt besteed aan de organisatie van het bedrijf, de kantoorinrichting en de postbehandeling. Bij het opstellen van dit leerplan werd rekening gehouden met het beroepsopleidingprofiel van afdelingssecretar(is)esse' (VLOR). 3.2 Bepaling van de leerlingengroep en beschrijving van de beginsituatie In het eerste leerjaar van de tweede graad TSO kunnen als regelmatige leerlingen worden toegelaten: de regelmatige leerlingen die het tweede leerjaar van de eerste graad met vrucht hebben beëindigd of zij die houder zijn van een getuigschrift van de eerste graad van het secundair onderwijs, behaald via de examencommissie van de Vlaamse Gemeenschap over een programma tweede leerjaar van de eerste graad; de regelmatige leerlingen die het eerste leerjaar van de tweede graad van het beroepssecundair onderwijs met vrucht hebben beëindigd, onder de volgende voorwaarde: gunstig advies van de toelatingsklassenraad; de regelmatige leerlingen van het buitengewoon secundair onderwijs, onder de volgende voorwaarden: a) gunstig én gemotiveerd advies van de toelatingsklassenraad; b) de minister van onderwijs of zijn gemachtigde als dusdanig beslist op aanvraag van de directeur van de betrokken instelling voor voltijds gewoon secundair onderwijs. Voorwaarden inzake overgangen gedurende het schooljaar. Zonder afbreuk te doen aan voorgaande bepalingen is tot en met 15 januari toegelaten: de verandering van onderwijsvorm en/of studierichting binnen hetzelfde leerjaar. Voor uitzonderlijke gevallen kan de minister van onderwijs of zijn gemachtigde afwijken van voornoemde datum op aanvraag van de directeur van de betrokken instelling; deze aanvraag veronderstelt een positieve stellingname van de tot dan begeleidende klassenraad. De leerlingen van het tweede jaar van de eerste graad, basisoptie 'handel', hebben reeds een initiatie gekregen in de handelseconomie. Deze leerlingen hebben normaliter geen voorkennis inzake 'kantoortechnieken'. 3.3 Doelstellingen Algemene doelstellingen De leerlingen moeten een beroepsondersteunende kennis en een praktijkgericht inzicht verwerven in de organisatie en de werking van een secretariaat. Het leerplan omvat hierbij de volgende streefdoelen: de leerlingen vertrouwd maken met de specifieke termen en begrippen; ze kennis laten maken met de recente ontwikkelingen in de kantoorwereld.

16 TSO 2e graad: Handel (1e leerjaar): TV Kantoortechnieken 16 De leerlingen dienen eveneens de nodige vaardigheden te verwerven voor het vervullen van de functie van een afdelingssecretar(is)esse: in staat zijn om zelfstandig routinematige werkzaamheden op het gebied van postverwerking, tekstverwerking en communicatie te verrichten; moderne burotica-apparatuur kunnen hanteren; bijzondere aandacht besteden aan een correct taalgebruik. In aansluiting op het Pedagogisch Project van het Gemeenschapsonderwijs wordt van de leerlingen verwacht dat ze onder begeleiding de volgende attitudes, die gericht zijn op vereiste beroepshouding, ontwikkelen en nastreven: accuratesse: bij het vastleggen van zakelijke belangrijke gegevens moet men uiterst precies te werk gaan. Nauwkeurigheid is eveneens vereist bij het verwerken van gegevens, organiseren en archiveren; assertiviteit in functie van het uitvoeren van een taak: niet aarzelen om meer uitleg te vragen over een opdracht, opdat men een exact beeld heeft van het verwachte eindresultaat; contactbereidheid en zin voor samenwerking: correct kunnen omgaan met personen binnen en buiten het bedrijf. Belangrijk is dat men zeer goed samenwerkt met collegae en vooral met de directe verantwoordelijke; discretie en betrouwbaarheid: alle vertrouwelijke en geheime informatie met de nodige omzichtigheid behandelen ten einde niet bedoelde informatieoverdracht te voorkomen; organisatievermogen: er op gericht zijn taken zodanig te plannen en te coördineren dat het beoogde doel op een efficiënte manier bereikt kan worden Leerplandoelstellingen Ad 1 Ad 2 Ad 3 De afdelingen van een bedrijf kunnen opsommen met de specifieke werkzaamheden. De verschillende taken van een kantoor kunnen weergeven. Het nut van een kantoor kunnen aantonen. Het profiel van een kantoorbediende kunnen toelichten. Het begrip kantoorinrichting kunnen omschrijven en illustreren. Het belang van een aangepaste kantoorinrichting kunnen aantonen. Een cellenkantoor en een landschapskantoor kunnen onderscheiden, illustreren en verantwoorden. Een schematische voorstelling van een kantoorinrichting kunnen opstellen. Nieuwe tendensen op het vlak van kantoorinrichting kunnen toelichten. Enkele wettelijke bepalingen i.v.m. preventieve bescherming van werknemers op kantoor kunnen aantonen en illustreren. Het begrip ergonomie kunnen omschrijven. Enkele ergonomische aspecten op kantoor kunnen aantonen en illustreren. Ergonomisch kunnen werken. Kantoormeubilair en kantoorbenodigdheden kunnen benoemen. De eigenschappen en opstellingsmodaliteiten van het meubilair kunnen verwoorden en rechtvaardigen. Een catalogus kunnen raadplegen. Het begrip burotica kunnen omschrijven en illustreren. De evolutie van de kantoorapparaten kunnen illustreren. Burotica-apparatuur kunnen hanteren. Een handleiding kunnen raadplegen. De inkomende post kunnen ontvangen en voorsorteren. De post kunnen openen en registreren, sorteren en verdelen. De afhandeling van de inkomende post kunnen organiseren. Adressenbestanden kunnen raadplegen en updaten.

17 TSO 2e graad: Handel (1e leerjaar): TV Kantoortechnieken 17 Ad 4 De uitgaande post kunnen verzendklaar maken en verzenden. Enkele manieren van verzenden kunnen onderscheiden en toepassen. Onder begeleiding een didactische uitstap kunnen voorbereiden, realiseren en evalueren. 3.4 Leerinhouden 1 Situering van het kantoorwerk. 1.1 De afdelingen in een bedrijf. 1.2 Het kantoorwerk in een bedrijf. 1.3 Het profiel van een kantoorbediende. 2 De kantoorinrichting. 2.1 Begrip. 2.2 Belang van de kantoorinrichting. 2.3 De kantoorruimte Cellenkantoor Landschapskantoor Schematische voorstelling Nieuwe tendensen Wettelijke bepalingen i.v.m. preventieve bescherming van werknemers op kantoor. 2.4 Het kantoormeubilair Ergonomische aspecten op kantoor De schrijftafel De bureaustoel Bijzetmeubelen. 2.5 Kantoorbenodigdheden Kantoormaterieel: o.a. perforator, nietjesmachine Kantoormateriaal: o.a. papier, omslagen De kantoorapparatuur Van schrijfgerief tot computer Burotica-apparatuur Begrip Apparatuur o.a. computer en printer, dicteerapparaten, kopieerapparaten, officejet 3 De postbehandeling. 3.1 De inkomende post Voorsorteren Openen Afstempelen Registreren Sorteren Verdelen. 3.2 De postafhandeling. 3.3 De uitgaande post Sorteren Vullen van de omslagen Soorten omslagen Brieven vouwen Adresseren Het frankeren Posttarieven Wegen van de briefomslagen Frankeermachine Het verzenden Gewone verzending Luchtpost Aangetekende zending.

18 TSO 2e graad: Handel (1e leerjaar): TV Kantoortechnieken Koerierdiensten Speciale verzendingsmogelijkheden. 4 Didactische uitstappen. 3.5 Minimale materiële vereisten Het ligt voor de hand dat de lessen kantoortechnieken best doorgaan in een aangepast didactisch uitgerust vaklokaal. Naast een uitgerust leslokaal met bord, prikbord, kast (voor documentatie en tijdschriften), rekenmachine, video, overheadprojector, dient de kantooruitrusting nog volgende elementen te omvatten: kantoormeubilair; kantoormaterieel; kantoormateriaal; burotica-apparatuur. Een computer en een internetaansluiting dienen beschikbaar te zijn. 3.6 Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen Dit leerplan geldt voor een lestijdenpakket van 25 weken op schooljaarbasis. In het geheel van het leerplan dient de leerkracht aandacht te besteden aan een praktijkgerichte benadering van de theoretische items. De specifieke termen, begrippen en aspecten van het kantoorwerk dienen geconcretiseerd te worden via voorbeelden en toepassingen. In functie van de leerstofitems en lesdoelstellingen dient een variatie van werkvormen gehanteerd te worden. Ze bevatten de principes van leerlingenmotivatie, aanschouwelijkheid en actieve deelname aan het lesgebeuren. Tot de werkvormen rekenen we o.m. het onderwijsleergesprek, de opdrachtvormen en het groepswerk met cases. De cases en gevallenstudies worden opgevat als concrete situatiebeschrijvingen. Ze kunnen fungeren als sluitstuk bij elk hoofdstuk of geïntegreerd worden bij de behandeling van bepaalde items. De cases stimuleren niet enkel het denkwerk van de individuele leerling, maar lijken tevens interessant voor het opzetten van een geleide groepsdiscussie. De variatie in aanbreng van de leerstof ondersteunt de leerkracht door het gebruik van de volgende didactische hulpmiddelen: bord, overheadprojector en typische kantoorapparatuur. Gezien de dynamiek van het vakdomein (i.c. de snelle ontwikkelingen) moeten de leerlingen vertrouwd gemaakt worden met de zelfwerkzaamheid. Daartoe rekenen we het aanleggen van een documentatiemap, het opzoeken en verzamelen van actuele informatie. Verder leveren goed voorbereide didactische uitstappen een waardevolle bijdrage tot het verwerven van een praktijkgericht inzicht in de concrete kantoorwerkzaamheden. 3.7 Evaluatie Per rapportperiode: 1 à 2 bondige toetsen (10 à 15 min) en 1 à 2 herhalingstoetsen (max. 1 lestijd)

19 TSO 2e graad: Handel (1e leerjaar): TV Kantoortechnieken 19 Regelmatig mondeling toetsen als controle en herhalingselement of als aanknoping bij een nieuwe les. Het staat de leerkracht vrij klastaken te geven, terwijl huistaken de vorm aannemen van opzoekingwerk of het verder afwerken van toepassingen en opdrachten. De vaardigheden worden tijdens de oefeningen procesmatig geëvalueerd en bijgestuurd. De tekorten inzake kennis, inzicht en vaardigheden t.a.v. bepaalde leerstofitems dienen gedurende het schooljaar geremedieerd te worden o.m. via bijkomende toepassingen en/of inhaallessen. In aansluiting op het Pedagogisch Project van het Gemeenschapsonderwijs wordt van de leerlingen verwacht dat ze de aangegeven attitudes ontwikkelen en/of nastreven. 3.8 Bibliografie HAVERALS, SMETS EN VERBERCKT (red.), Kantoortechnieken 1 De Sikkel, Oostmalle ROMBOUTS EN VERBERCKT, Didactiek van de Handels- en Economische Wetenschappen De Sikkel, Oostmalle Werkervaringsbedrijven (WEB) Markt 12, 2440 Geel.

20 TSO 2e graad: Handel (1e leerjaar): TV Verkoop 20 TV VERKOOP 4 1e leerjaar, 2e graad: verkoop 1 lt/week 4.1 Visie op het vak Deze studierichting is in de eerste fase een voorbereiding op een loopbaan die zich vnl. richt op de profitsector. De lessen verkoop geven de leerlingen aanvankelijk een inzicht in de vereiste beroepscompetenties van een verkoper in de distributiesector, meer bepaald de kleinhandel. Daarnaast leren zij op een klantgerichte en klantvriendelijke wijze de consument te benaderen, verwerven zij warenkennis en leren een verkooptransactie correct afhandelen, zodat zij mits een bijkomende praktische opleiding eventueel inzetbaar zijn in het verkoopapparaat van een onderneming. De studie van de verkoopvormen en van het bijhorend assortiment verruimen tenslotte hun inzicht in de verkoopsector. Bij het opstellen van dit leerplan werd rekening gehouden met het onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor winkelbediende (SERV) en met het beroepsopleidingprofiel winkelbediende (VLOR). 4.2 Bepaling van de leerlingengroep en beschrijving van de beginsituatie In het eerste leerjaar van de tweede graad TSO kunnen als regelmatige leerlingen worden toegelaten: de regelmatige leerlingen die het tweede leerjaar van de eerste graad met vrucht hebben beëindigd of zij die houder zijn van een getuigschrift van de eerste graad van het secundair onderwijs, behaald via de examencommissie van de Vlaamse Gemeenschap over een programma tweede leerjaar van de eerste graad; de regelmatige leerlingen die het eerste leerjaar van de tweede graad van het beroepssecundair onderwijs met vrucht hebben beëindigd, onder de volgende voorwaarde: gunstig advies van de toelatingsklassenraad; de regelmatige leerlingen van het buitengewoon secundair onderwijs, onder de volgende voorwaarden: a) gunstig én gemotiveerd advies van de toelatingsklassenraad; b) de minister van onderwijs of zijn gemachtigde als dusdanig beslist op aanvraag van de directeur van de betrokken instelling voor voltijds gewoon secundair onderwijs. Voorwaarden inzake overgangen gedurende het schooljaar. Zonder afbreuk te doen aan voorgaande bepalingen is tot en met 15 januari toegelaten: de verandering van onderwijsvorm en/of studierichting binnen hetzelfde leerjaar. Voor uitzonderlijke gevallen kan de minister van onderwijs of zijn gemachtigde afwijken van voornoemde datum op aanvraag van de directeur van de betrokken instelling; deze aanvraag veronderstelt een positieve stellingname van de tot dan begeleidende klassenraad. De leerlingen van het tweede jaar van de eerste graad, basisoptie handel, hebben reeds een initiatie gekregen in de handelseconomie. Deze leerlingen bezitten normaliter geen voorkennis inzake het vak verkoop. 4.3 Doelstellingen Algemene doelstellingen Met de lessen verkoop wordt beoogd de leerlingen de beroepswereld van de verkoop in de distributiesector (kleinhandel) te leren verkennen. Zij moeten kennis en inzicht verwerven in het feit dat een opleiding tot verkoper steunt op een aantal theoretische principes i.v.m. de persoon van de verkoper, de omgang met klanten en een grondige artikelenkennis. De theoretische basisprincipes worden telkens aangevuld met demonstraties en/of eenvoudige praktische oefeningen. Zij moeten tevens verschillende verkoopvormen kunnen onderscheiden.

21 TSO 2e graad: Handel (1e leerjaar): TV Verkoop 21 Met het voeren van eenvoudige verkoopgesprekken moeten de leerlingen de elementaire vaardigheden verwerven om op een klantgerichte en klantvriendelijke wijze om te gaan met consumenten. In elk geval moeten zij bijzondere aandacht besteden aan een correct taalgebruik. In aansluiting op het Pedagogisch Project van het Gemeenschapsonderwijs wordt van de leerlingen verwacht dat ze onder begeleiding de volgende attitudes, die gericht zijn op de vereiste beroepshoudingen, ontwikkelen en nastreven: contactbereidheid en zin voor samenwerking: correct kunnen omgaan met andere personen en bereid zijn om gemeenschappelijk aan een zelfde taak te werken; dienstverlenende ingesteldheid: actief en pro-actief gericht zijn op het verlenen van diensten of zorg, klantgericht denken en handelen; discretie: correct omgaan met vertrouwelijke informatie van de zaak, collegae en het cliënteel. empathie: zich inleven in de situatie waarin de klant zich bevindt en er tactvol mee omgaan; imagobewustzijn: mee willen helpen aan het creëren van een positieve verkoopsfeer; veiligheid-, milieu- en hygiënebewustzijn: actief en pro-actief gericht zijn op veiligheid, op het voorkomen van situaties die personen, de infrastructuur, het milieu kunnen schaden en op het naleven van hygiënische richtlijnen; zelfstandigheid: de toegemeten opdrachten autonoom kunnen uitvoeren Leerplandoelstellingen Indien via het complementair gedeelte geopteerd wordt voor een extra lestijd verkoop, dan kunnen de uitbreidingsdoelstellingen (cursief gedrukt) gerealiseerd worden. Ad 1 Ad 2 Ad 3 Ad 4 Het begrip verkopen kunnen omschrijven en situeren in de evolutie van bediening tot zelfbediening. Het leer- en ervaringsproces tijdens het verkopen kunnen toelichten. De taak van de verkoper kunnen omschrijven. De noodzakelijke functievereisten (commerciële aanleg, klantgerichtheid, karaktereigenschappen, degelijke warenkennis, ) kunnen opsommen, omschrijven en toelichten. De persoonlijke hygiëne, de kledij en het uiterlijk kunnen verzorgen. De vier fasen in het verkoopgesprek (AIDA-formule) kunnen aangeven, omschrijven en toelichten via concrete voorbeelden. Een verkoopgesprek kunnen voeren, met specifieke aandacht voor: - de klant op de gepaste manier onthalen en hem/haar de nodige aandacht schenken; - peilen naar de behoeften van de klant en er actief op inspelen; - de klant helpen bij het vinden van een artikel; - artikelen op een aantrekkelijke manier aan de klant presenteren; - de klant informatie geven over de artikelen; - de verkoop afrekenen; - afscheid nemen van de klant. Toepasselijke veiligheidsvoorschriften kunnen naleven. Een evaluatiefiche verkoopgesprek kunnen hanteren en de bemerkingen kunnen bespreken. De verkoopvormen kunnen situeren in de groot- en kleinhandel.

22 TSO 2e graad: Handel (1e leerjaar): TV Verkoop 22 Ad 5 Ad 6 Het verband tussen de taak van de verkoper en de verkoopvormen kunnen aantonen en illustreren met voorbeelden. De specifieke verkoopvormen kunnen onderscheiden, hun belang kunnen verklaren en de kenmerken ervan kunnen omschrijven. De waarde en de kwaliteit van het artikel kunnen omschrijven; de bepalende elementen kunnen aangeven. De diverse types van artikelen kunnen onderscheiden, omschrijven en de kenmerken ervan kunnen toelichten met concrete voorbeelden. Het belang van een grondige artikelenkennis, voor de verkoper en de klant, kunnen aantonen. De criteria voor de artikelenkennis kunnen onderscheiden en toelichten met concrete voorbeelden. Een (beperkte) studie kunnen uitvoeren van een artikel/artikelengroep naar keuze. Het begrip assortiment kunnen omschrijven. Het begrip verder kunnen omschrijven in functie van de samenhang inkopen en verkopen: welke artikelen - tegen welke prijs - hoeveel gaan we aankopen? De dimensies van het assortiment kunnen omschrijven en illustreren met voorbeelden. Deze dimensies kunnen concretiseren in een rooster. De dimensies kunnen combineren om de diverse assortimentstypes te bekomen. De assortimentstypes kunnen opsommen, omschrijven en illustreren met voorbeelden. Aansluitend de keuze van de verkoper (bijv. parallellisatie versus specialisatie) kunnen motiveren. De bepalende factoren (klantenzone seizoenen mensen prijzen) bij het samenstellen van een assortiment kunnen opsommen en toelichten met concrete voorbeelden. Het belang kunnen inzien van een verkoopplan; een verkoopplan kunnen opstellen en actualiseren. De begrippen kern- en randassortiment kunnen omschrijven, onderscheiden en toelichten met concrete voorbeelden. 4.4 Leerinhouden Indien via het complementair gedeelte geopteerd wordt voor een extra lestijd verkoop, dan kunnen de uitbreidingsleerinhouden (cursief gedrukt) gerealiseerd worden. 1 Verkopen als beroep. 1.1 Wat is verkopen? 1.2 Verkopen, een leer- en ervaringsproces. 2 De verkoper. 2.1 De taak van de verkoper. 2.2 Functievereisten. 3 Het verkoopgesprek. 3.1 Fasen. 3.2 Wenken bij een verkoopgesprek. 3.3 Evaluatiefiche. 4 Verkoopvormen. 4.1 Algemeen: de groot en kleinhandel. 4.2 Specifiek: verkoopvormen winkelverkoop: speciaalzaak, supermarkt, warenhuis en discount; niet-winkelverkoop: ambulante handel, postorderverkoop, verkoop per automaat, e-commerce ;

23 TSO 2e graad: Handel (1e leerjaar): TV Verkoop 23 samenwerkingsvormen, inkoopcombinatie, vrijwillig filiaalbedrijf, franchising 5 Het artikel. 5.1 Waarde en kwaliteit. 5.2 Types merkartikelen: fabrieksmerken en winkelmerken - merkloze artikelen; concurrerende en complementaire artikelen; gebruiks- en verbruiksartikelen; magneet- en impulsartikelen; convenience, shopping, specialty en unsought goods; food en non-food artikelen, seizoen- en modeartikelen. 5.3 Artikelenkennis belang voor de koper en klant; criteria: algemene, praktische en technische kennis; studie van een door de leerlingen gekozen artikel of artikelengroep. 6 Het assortiment. 6.1 Begrip. 6.2 Samenhang tussen inkoop en verkoop. 6.3 Afmetingen: dimensies en types. 6.4 Samenstellen van het assortiment bepalende factoren; verkoopplan: belang en opstellen. 6.5 Kern- en randassortiment. 7 Gevallenstudies (zie methodologische wenken). 8 Didactische uitstappen (zie methodologische wenken). 4.5 Minimale materiële vereisten Een uitgerust leslokaal met bord, prikbord, kast (voor documentatie en tijdschriften) en een overheadprojector. Indien mogelijk wordt gebruik gemaakt van een specifiek vaklokaal verkoop. Internet dient beschikbaar te zijn. 4.6 Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen Dit leerplan geldt voor een lestijdenpakket van 25 weken op schooljaarbasis. Uitgaande van duidelijke situeringen en nauwkeurige omschrijvingen van termen, begrippen en fasen, worden de onderscheiden leerstofitems op grond van doordachte oefeningen en actuele teksten aangebracht. De klemtoon in het Ieerplan ligt derhalve op de actuele en praktijkgerichte benadering (zie o.m. de studie van een door de leerlingen gekozen artikel of artikelengroep). Bij de didactische aanpak is het aangewezen een variatie van werkvormen te hanteren in functie van de leerinhouden en doelstellingen. Daartoe rekenen we het onderwijsleergesprek, het klassengesprek, het demonstreren, het groepswerk en de opdrachtvorm. Ze bevatten de principes van leerlingenmotivatie, aanschouwelijkheid en actieve participatie aan het lesgebeuren. Gezien de snelle ontwikkelingen in de verkoopbranches wordt verondersteld dat de leerkracht de belangstelling voor het leervak bevordert via de zelfwerkzaamheid van de leerlingen. Daartoe kan een aanvang gemaakt worden met het aanleggen van een documentatiemap. Aansluitend leveren goed voorbereide didactische uitstappen een waardevolle bijdrage tot de praktijkgerichte kennis. Tussen het vak verkoop en het vak handelseconomie en registratie kan een bepaalde link gemaakt worden (zie de verkoopvormen en de indeling van de handel).