BSO. TWEEDE GRAAD Tweede leerjaar. Studiegebied HANDEL. optie VERKOOP. vakken. TV TOEGEPASTE ECONOMIE: handelseconomie en registratie.

Transcriptie

1 BSO TWEEDE GRAAD Tweede leerjaar Studiegebied HANDEL optie VERKOOP vakken TV TOEGEPASTE ECONOMIE: handelseconomie en registratie handelsrekenen 7 u/week 6 u/week 1 u/week WW-s 2000/012 (vervangt 97222)

2 1 2 e leerjaar, 2 e graad: toegepaste economie: handelseconomie en registratie 6u/week 1.1 Visie op het vak Deze studierichting is in de eerste fase een voorbereiding op een loopbaan gericht op de uitvoering van commerciële taken binnen de distributiesector, meer bepaald de kleinhandel. Naast de basisvorming vormt de toegepaste economie één van de essentiële componenten in deze praktijkgerichte studierichting. Speciale aandacht wordt verder besteed aan de gebruikelijke handelsdocumenten die gehanteerd worden in de bedrijfsadministratie. Bij het opstellen van dit leerplan werd rekening gehouden met het onderzoek naar de kwalificatiebehoeften van boekhouding (SERV) en het beroepsopleidingprofiel van boekhoudkundig bediende (VLOR). 1.2 Bepaling van de leerlingengroep en beschrijving van de beginsituatie In het tweede leerjaar van de tweede graad BSO kunnen als regelmatige leerlingen worden toegelaten: de regelmatige leerlingen die het eerste leerjaar van de tweede graad met vrucht hebben beëindigd; de regelmatige leerlingen van het buitengewoon secundair onderwijs onder de volgende voorwaarden: a) gunstig én gemotiveerd advies van de toelatingsklassenraad; b) de minister van onderwijs of zijn gemachtigde als dusdanig beslist op aanvraag van de directeur van de betrokken instelling voor voltijds gewoon secundair onderwijs. Voorwaarden inzake overgangen gedurende het schooljaar. Zonder afbreuk te doen aan voorgaande bepalingen is tot en met 15 januari toegelaten: de verandering van onderwijsvorm en/of studierichting binnen hetzelfde leerjaar. Voor uitzonderlijke gevallen kan de minister van onderwijs of zijn gemachtigde afwijken van voornoemde datum op aanvraag van de betrokken instelling; deze aanvraag veronderstelt een positieve stellingname van de tot dan begeleidende klassenraad. De leerlingen van het tweede leerjaar van de tweede graad zijn reeds vertrouwd met de basisbeginselen van de handelseconomie, het economisch mechanisme en haar entiteiten (gezinnen, bedrijven). Tevens hebben ze kennis gemaakt met de registratietechniek in de beperkte boekhouding en in de dubbele boekhouding. 1.3 Doelstellingen Algemene doelstellingen Het vak toegepaste economie betekent voor de leerlingen een voortgezette en grondige kennismaking enerzijds met het economische leven, anderzijds met uitgebreide registratietechnieken van de ondernemingsverrichtingen. Het doel van de handelseconomie is de leerlingen een diepere kennis en inzicht te verstrekken in de financiële instellingen (depositovorming, kredietverstrekking, dienstverlening), de verzekeringswereld en de servicebedrijven. In het kader van de bedrijfsadministratie dienen zij de nodige vaardigheden te verwerven om de gebruikelijke handelsdocumenten en -technieken te kunnen hanteren. In elk geval moeten zij bijzonder aandacht besteden aan een correct taalgebruik. De registratie richt zich tot de verdere studie van de balans- en resultatenrekeningen en eventueel de werkzaamheden einde boekjaar. In aansluiting op het Pedagogisch Project van het Gemeenschapsonderwijs wordt van de leerlingen verwacht dat zij onder begeleiding de volgende attitudes 1 die gericht zijn op de vereiste beroepshoudingen, ontwikkelen en nastreven: accuratesse: erop gericht zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig te voltooien; 1 De weergegeven omschrijving is in functie van de beroepshouding.

3 2 dienstverlenende ingesteldheid: gericht zijn op het verlenen van diensten of zorg; doorzettingsvermogen: erop gericht zijn ondanks moeilijkheden, het vooropgestelde doel te bereiken; kritische ingesteldheid: bereid zijn zichzelf en zijn omgeving in vraag te stellen, de waarde van een bewering of een feit, de haalbaarheid van een vooropgesteld doel te verifiëren, alvorens een stelling in te nemen; kostenbewustzijn: handelen met het oog op minimale kosten en maximale opbrengsten voor de organisatie; leergierigheid: actief zoeken naar situaties om zijn competentie te verbreden en te verdiepen, zowel op het werk zelf (on the job-leren) als daarbuiten (bijscholing, vervolmaking); werkmethodiek: handelen volgens een efficiënt en effectief stappenplan; zin voor initiatief: problemen en taken aanpakken zonder dat het gevraagd wordt of de omstandigheden ertoe dwingen; zin voor samenwerking: kunnen en bereid zijn om gemeenschappelijk aan een zelfde taak te werken Leerplandoelstellingen Deel 1: handelseconomie. Ad 1 Ad 2 Ad 3 Het begrip deposito kunnen omschrijven. Verschillende depositovormen kunnen opsommen, toelichten en vergelijken. Het begrip krediet kunnen omschrijven en het belang ervan kunnen aantonen. De courante kredietvormen kunnen omschrijven en de werking ervan kunnen toelichten. Een verscheidenheid aan bankdiensten kunnen opsommen en toelichten. Een kredietaanvraag kunnen invullen. De intrestafrekening van een obligatie kunnen controleren. De verzekeringen begripsmatig kunnen omschrijven, het belang ervan kunnen aantonen. De basisterminologie kunnen verklaren en met voorbeelden illustreren. De partijen betrokken bij de verzekering kunnen opsommen en toelichten. Enkele soorten van verzekeringen kunnen opsommen, omschrijven en de essentiële kenmerken toelichten. Een verzekeringsaanvraag kunnen controleren of invullen. Het begrip servicebedrijf kunnen omschrijven. De toenemende betekenis van de dienstensector kunnen inzien. Voorbeelden van servicebedrijven kunnen opsommen en toelichten. Gangbare documenten kunnen controleren of invullen. Deel 2: registratie. Ad 4 Ad 5 De betekenis van de inventaris kunnen schetsen, een inventaris kunnen opstellen. De balans kunnen afleiden uit de inventaris, de vergelijking kunnen maken tussen beide. De balans kunnen rubriceren. De verrichtingen kunnen boeken in het grootboek en het journaal. De rekeningen kunnen situeren in het rekeningstelsel. De proef- en saldibalans kunnen opstellen, fouten opsporen (uitbreidingsmogelijkheid). De eindbalans aan de hand van de saldibalans kunnen opstellen (uitbreidingsmogelijkheid). De aangegeven rekeningen kunnen omschrijven, situeren in het rekeningstelsel en boekhoudkundig kunnen aanwenden.

4 3 De terug te vorderen en te betalen BTW kunnen omschrijven en situeren in het rekeningstelsel. De aangegeven rekeningen kunnen verrekenen en boekhoudkundig verwerken. De aangegeven balansrekeningen kunnen omschrijven, situeren in het rekeningstelsel en boekhoudkundig kunnen verwerken. Ad 6 Ad 7 Ad 8 De aangegeven resultatenrekeningen kunnen omschrijven, situeren in het rekeningstelsel en boekhoudkundig kunnen aanwenden. De verschillende werkzaamheden van de boekhouding kunnen uitvoeren. De diverse fasen bij de eindejaarsverrichtingen kunnen weergeven (uitbreidingsmogelijkheid). De proef- en saldibalans kunnen opstellen (uitbreidingsmogelijkheid). Een eenvoudige jaarrekening kunnen opstellen (uitbreidingsmogelijkheid). 1.4 Leerinhouden Deel 1: handelseconomie. 1 Financiële instellingen. 1.1 Depositovorming: begrip en modaliteiten. 1.2 Kredietverstrekking Kredieten aan particulieren: begrip en belang. automatisch krediet. financieringen en persoonlijke leningen. hypotheeklening Kredieten aan ondernemingen: begrip en belang. kaskrediet. wisselbrief. discontokrediet. leasing Overheidskrediet: begrip en belang. obligatielening. 1.3 Dienstverlening door financiële instellingen. begrip en belang. soorten. 2 Verzekeringen. 2.1 Begrip en belang. 2.2 Verzekeringscontract - de polis. 2.3 Verzekeringspartijen. 2.4 Soorten verzekeringen: zaken-, personen-, burgerlijke aansprakelijkheid. indeling. begripsomschrijving en kenmerken (essentie). 3 Servicebedrijven. 3.1 Begrip, belang, evolutie. 3.2 Types (niet-limitatief). transport. publiciteit- en informatiebureaus. fiduciaire bureaus. computerservicebedrijven. ontwerpbureaus. Deel 2: registratie.

5 4 4 Herhaling basisbeqrippen. 4.1 Inventaris en gerubriceerde balans. 4.2 Grootboekrekeningen en journaal. 4.3 Rekeningstelsel. 4.4 Proef- en saldibalans, eindbalans (uitbreidingsmogelijkheid). 5 Studie van en verrichtingen met balansrekeningen. 5.1 Liquide middelen en interne overboekingen. 5.2 R/C Exploitant. 5.3 Verrekening van de BTW Handelsdebiteuren en leveranciers Te innen wissels en te betalen wissels (met tussenrekeningen). 6 Studie van en verrichtingen met resultatenrekeningen. 6.1 Bedrijfsverrichtingen Aankopen en verkopen van handelsgoederen : factuur, creditnota s, handelskortingen, kosten Diensten en diverse goederen Bezoldigingen Afschrijvingen vastgelegde middelen. 6.2 Financiële verrichtingen. kosten van schulden en diverse financiële kosten. ontvangen intresten. 6.3 Uitzonderlijke verrichtingen. bvb kasdiefstal en winnen van prijzen. 7 Synthese- oefening: integratie van de balans- en resultatenrekeningen. 8 Studie van de eindejaarsverrichtingen (uitbreidingsmogelijkheid). 8.1 Proef- en saldibalans. 8.2 Regularisatie. 8.3 Berekening en verwerking resultaat. 8.4 Afsluiten rekeningen en journaal. 8.5 Opstellen jaarrekening. 1.5 Minimale materiële vereisten Een uitgerust leslokaal met bord, prikbord, kast (voor documentatie en tijdschriften) en een overheadprojector. Bij voorkeur gaan deze lessen door in een aangepast en didactisch uitgerust vaklokaal (kantoor). De leerlingen beschikken over een leerboek/werkboek of cursus, een rekenmachine en hanteren een beperkt rekeningstelsel. Verscheidenheid aan brochures en documenten i.v.m. de leerstofitems. 1.6 Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen Dit leerplan geldt voor een lestijdenpakket van 25 weken op schooljaarbasis. De praktijkgerichte benadering van de leerstof staat centraal in deze BSO-studierichting. De verdere verkenning van de handelseconomie geschiedt via de behandeling van de items financiële instellingen, verzekeringen en servicebedrijven. Ook hier vormt het actualiteitsprincipe een kerngegeven bij de behandeling van de leerstof. Aansluitend kan een vervolg gemaakt worden met de actualiteitsmap en/of met de invoering van een leerlingentijdschrift. Goed voorbereide didactische uitstappen inspelend op het economisch leven kunnen tevens de leerstof actualiseren. Bij de behandeling van de leerstof registratie primeert het inzicht in het boekhoudkundig mechanisme en zijn praktische werking.

6 5 De boekhouding dient op een concentrische wijze aangepakt te worden: via het eenvoudige naar het meer gecompliceerde; via het kleine (de kernrekening) naar het meer gediversifieerde. Aansluitend worden cumulatieve oefeningen aangereikt om de verworven kennis en inzicht te koppelen aan de nieuwe leerstof. Bij het dubbel boekhouden wordt de T- vorm (balans en rekeningen) als een permanent instrument gehanteerd om het overzichtelijk en snel boekhoudkundig verwerken te bevorderen. Het journaal wordt dan opgevat als de techniek om de boekhoudkundige betekenis van de verrichtingen schriftelijk vast te leggen. Het gebruiken van correcte rekeningnamen is een noodzaak. Steeds zal gewezen worden op fouten tegen de vakterminologie. Het rekeningstelsel fungeert als leidraad. Gelet op het repetitief karakter van de registratie van bedrijfsadministratieve verrichtingen door een boekhoudkundig bediende staat het beheersen van de registratietechnieken voorop. Afhankelijk echter van het peil van de klas en de voortgang in de leerstof kan de studie van de eindejaarsverrichting volledig behandeld worden, gaande van het opstellen van de proefbalans tot het opstellen van de eindbalans en de resultatenrekening. Uiteraard moet deze afsluitende toepassing zeer eenvoudig en praktisch gehouden worden. Het is belangrijk dat voor de deelvakken, maar voor registratie in het bijzonder, de nodige aandacht wordt besteed aan het verzorgd en ordelijk werken. Tijdens het lesverloop is het van belang de volgende didactische principes te concretiseren: peilen naar de voorkennis en mededelen van het doel van de les; inbouwen van duidelijke en evenwichtige lesfases; hanteren van de gepaste werkvormen in functie van de leerstof en de lesdoelstellingen; synthese. Doordachte aanwending van didactische media (video, overheadprojector) maakt de lessen aanschouwelijker en versterkt de impact op het lesgebeuren. Bij het bordgebruik moet aandacht besteed worden aan een logische schikking en synthetisch overzicht. 1.7 Evaluatie Per rapportperiode: 4 à 5 bondige toetsen (10 à 15 min.) en 1 à 2 herhalingstoetsen (max. 1 lesuur). Regelmatig mondelinge toetsen als controle- en herhalingselement of als aanknoping bij de nieuwe les. Het staat de leerkracht vrij klastaken te geven, terwijl huistaken de vorm aannemen van opzoekingwerk of het verder afwerken van toepassingen/opdrachten. Naast de cognitieve elementen dienen de opgenomen vaardigheden geëvalueerd te worden en de vermelde attitudes nagestreefd te worden. De tekorten inzake kennis, inzicht en vaardigheden t.a.v. bepaalde leerstofitems dienen gedurende het schooljaar overbrugd te worden via inhaallessen en/of bijkomende toepassingen. 1.8 Bibliografie BALLINGS, D. EN DAMIEN, L., Economie Vandaag, handel-boekhouden De Sikkel, Oostmalle, BELLON, L. EN SCHELLENS,L., Ecu Novum, Deurne, Tijdschriften en brochures financiële instellingen.

7 6 2 2 e leerjaar, 2 e graad: toegepaste economie: handelsrekenen 1u/week 2.1 Visie op het vak Deze studierichting is in de eerste fase een voorbereiding op een loopbaan gericht op de uitvoering van commerciële taken binnen de distributiesector, meer bepaald de kleinhandel. Naast de basisvorming vormt de toegepaste economie één van de essentiële componenten in deze praktijkgerichte studierichting. De lessen handelsrekenen zorgen verder voor de noodzakelijke ondersteunende kennis om cijfer- en rekenvaardig te kunnen handelen in praktijkgerichte situaties. Bij het opstellen van dit leerplan werd rekening gehouden met het onderzoek naar de kwalificatiebehoeften voor winkelbediende (SERV) en het beroepsopleidingprofiel winkelbediende (VLOR). 2.2 Bepaling van de leerlingengroep en beschrijving van de beginsituatie. In het tweede leerjaar van de tweede graad BSO kunnen als regelmatige leerlingen worden toegelaten: de regelmatige leerlingen die het eerste leerjaar van de tweede graad met vrucht hebben beëindigd; de regelmatige leerlingen van het buitengewoon secundair onderwijs onder de volgende voorwaarden: a) gunstig én gemotiveerd advies van de toelatingsklassenraad; b) de minister van onderwijs of zijn gemachtigde als dusdanig beslist op aanvraag van de directeur van de betrokken instelling voor voltijds gewoon secundair onderwijs. Voorwaarden inzake overgangen gedurende het schooljaar. Zonder afbreuk te doen aan voorgaande bepalingen is tot en met 15 januari toegelaten: de verandering van onderwijsvorm en/of studierichting binnen hetzelfde leerjaar. Voor uitzonderlijke gevallen kan de minister van onderwijs of zijn gemachtigde afwijken van voornoemde datum op aanvraag van de betrokken instelling; deze aanvraag veronderstelt een positieve stellingname van de tot dan begeleidende klassenraad. De leerlingen kunnen reeds de vier hoofdbewerkingen, evenredige verdelingen en procentberekeningen toepassen in praktische handelssituaties. Zij beschikken reeds over de vaardigheid om met een zakrekenmachine om te gaan. 2.3 Doelstellingen Algemene doelstellingen In de lessen handelsrekenen worden de volgende algemene doelen verder nagestreefd: ondersteunende kennis en inzicht in de techniek van het handelsrekenen verwerven; cijfer- en rekenvaardigheid ontwikkelen bij het uitwerken van de toepassingen; het ordelijk en nauwkeurig werken bevorderen; een correcter en sterker afgebakend inzicht in de praktische verschijnselen van het handelseconomisch leven verkrijgen. Deze algemene doelen worden zowel gelinkt met de uitwerking van de administratief ondersteunende documenten zoals kredietaanvraag en verzekeringspolis en met de registratieverrichtingen ervan, alsook met verkoopsituaties. In aansluiting op het Pedagogisch Project van het Gemeenschapsonderwijs wordt van de leerlingen verwacht dat ze onder begeleiding van de leerkracht de volgende attitudes, die gericht zijn op de vereiste beroepshoudingen, ontwikkelen en nastreven: accuratesse: erop gericht zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig te voltooien; dienstverlenende ingesteldheid: gericht zijn op het verlenen van diensten of zorg;

8 7 doorzettingsvermogen: erop gericht zijn ondanks moeilijkheden, het vooropgestelde doel te bereiken; kritische ingesteldheid: bereid zijn zichzelf en zijn omgeving in vraag te stellen, de waarde van een bewering of een feit, de haalbaarheid van een vooropgesteld doel te verifiëren, alvorens een stelling in te nemen; kostenbewustzijn: handelen met het oog op minimale kosten en maximale opbrengsten voor de organisatie; werkmethodiek: handelen volgens een efficiënt en effectief stappenplan Leerplandoelstellingen Ad 1 Ad 2 Het procent van, onder en boven het honderd kunnen berekenen op praktijkgerichte gevallen. Diverse factuurbedragen kunnen berekenen. De algemene intrestformule kunnen opstellen en toepassen. Hoofdrekenen kunnen toepassen. Intrest kunnen verduidelijken aan klanten. De intrest kunnen berekenen volgens de methode van de standvastige deler. Uit de algemene formule de grootheden k, p en t kunnen afleiden en berekenen. Berekeningen kunnen uitvoeren met de formule van de samengestelde intrest. Het begrip samengestelde intrest kunnen verduidelijken met een voorbeeld. 2.4 Leerinhouden 1 Procent van, onder en boven het honderd. 1.1 Procent van het honderd. 1.2 Procent onder het honderd. 1.3 Procent boven het honderd. 1.4 Facturatieberekeningen. 2 Handelsintrest. 2.1 Enkelvoudige intrest Algemene formule: tijd in jaren, maanden en dagen Methode van de standvastige deler Berekening van k, p en t. 2.2 Samengestelde intrest. 2.5 Minimale materiële vereisten Een uitgerust leslokaal met bord, prikbord, kast (documentatie en brochures) en overheadprojector. De leerlingen dienen in het bezit te zijn van een cursus, leerboek of werkboek en een zakrekenmachine. 2.6 Pedagogisch-didactische wenken en didactische middelen Dit leerplan geldt voor een lestijdenpakket van 25 weken op schooljaarbasis. Het leervak handelsrekenen mag niet uitsluitend als een losstaand deelvak van toegepaste economie worden beschouwd. Zoveel als mogelijk zullen de leerstofitems gelinkt worden met het deelvak handelseconomie en registratie, met het vak verkoop (verkoopleer) en met praktijk verkoop. In het BSO dient handelsrekenen voornamelijk beroepsondersteunend benaderd te worden wat de leerlingen moet toelaten om er gepast gebruik van te maken in de courante praktijk van handelsactiviteiten.

9 8 Toch kan de klemtoon worden gelegd op de correcte manier van aanpakken van de gestelde vraagstukken. De leerkracht moet daarom de leerlingen een juiste en geordende werkmethode aanleren. Zonder dit automatisme komen de algemene doelstellingen van het leerplan handelsrekenen niet tot hun recht. Dit vereist dat de leerlingen in staat zijn: cijfer- en rekenvaardigheid te ontwikkelen; hoofdrekenen toe te passen; een duidelijke presentatie te geven aan het cijferwerk; de cijferbewerkingen in een logische volgorde te plaatsen; de uitkomsten bij de toepassingen te beoordelen (i.c. de handelseconomische verantwoording); aandacht te besteden aan een correct taalgebruik (i.c. omgang met klanten en/of collegae). Aansluitend dient de leerkracht zich te bezinnen over een optimaal bordgebruik: logische schikking en synthetisch overzicht. De methodologische opvatting van de programma-inhoud bevat 4 basisuitgangspunten: het gedeelte rekenen moet beroepsondersteunend worden benaderd; de uitwerkingen van de toepassingen mag gebeuren met de zakrekenmachine; de voorbeelden en toepassingen situeren zich in een handelseconomische context; oefeningen met een verschillende moeilijkheidsgraad lenen zich tot differentiatie. 2.7 Evaluatie Per rapportperiode: 1 à 2 bondige toetsen (5 à 10 minuten) en 1 herhalingstoets (max. 1 lesuur). Regelmatig mondeling toetsen als controle en herhalingselement of als aanknoping bij de nieuwe les. Het staat de leerkracht vrij klastaken te geven, terwijl huistaken de vorm aannemen van het verder afwerken van toepassingen en opdrachten. Bij examenvragen zijn theorievragen niet aangewezen. De vragen dienen zodanig aangepast te zijn dat de theoretische kennis erin betrokken is. Met het oog op het handeleconomisch inzicht zullen de toepassingen geen gewilde wiskundige ingewikkeldheid vertonen. De tekorten inzake kennis, inzicht en vaardigheden t.a.v. bepaalde leerstofitems dienen gedurende het schooljaar geremedieerd te worden via bijkomende toepassingen en/of inhaallessen. In aansluiting op het Pedagogisch Project van het Gemeenschapsonderwijs wordt van de leerlingen verwacht dat zij de vermelde attitudes bezitten en/of ontwikkelen. 2.8 Bibliografie HUYBRECHTS, N., Handelsrekenen De Sikkel, Oostmalle, LE BRUYN, M., e.a., Handelsrekenen Standaard-MIM, Antwerpen, ROMBOUTS, G., e.a., Didactiek van de Handels- en Economische Wetenschappen De Sikkel, Oostmalle, Tijdschriften en brochures financiële instellingen