SECUNDAIR ONDERWIJS TSO. tweede graad. eerste en tweede leerjaar. Toerisme. Toerisme. Specifiek gedeelte. (vervangt 2003/019)

Transcriptie

1 SECUNDAIR ONDERWIJS Onderwijsvorm: TSO Graad: tweede graad Jaar: eerste en tweede leerjaar Studiegebied: Toerisme Studierichting Toerisme Specifiek gedeelte Vak(ken): TV Toegepaste economie 3/3 lt/w Leerplannummer: 2006/147 (vervangt 2003/019) Nummer inspectie: 2006 / 72 // 1 / M / SG / 1 / II / / D/ (vervangt 2003 / 18 / 1 / J / SG / 1 / II / /D/)

2 TSO 2 specifiek gedeelte Toerisme 1 INHOUD Visie...2 Beginsituatie...3 Algemene doelstellingen...3 Leerplandoelstellingen / leerinhouden...5 Pedagogisch-didactische wenken Minimale materiële vereisten Evaluatie Bibliografie... 37

3 TSO 2 specifiek gedeelte Toerisme 2 VISIE Deze studierichting is in de eerste fase een voorbereiding op een loopbaan die zich voornamelijk richt op de profitsector, in het bijzonder de toeristische sector. Het subvak handelseconomie laat de leerlingen toe inzicht te verwerven in het handelsleven. In de lessen handelseconomie worden de diverse aspecten van het economisch leven uitgediept en wordt tevens kennis gemaakt met het gebruik van de hierbij gangbare handelsdocumenten. Het subvak boekhouden moet begrepen worden als een eerder technisch vormende component in de opleiding.

4 TSO 2 specifiek gedeelte Toerisme 3 BEGINSITUATIE Een specifieke voorkennis voor economie en boekhouden is niet vereist. Leerlingen die komen uit de 1e graad, basisoptie Moderne wetenschappen of basisoptie Handel beschikken reeds over een initiërend inzicht in de basisbeginselen van de economie. Leerlingen die uit een andere basisoptie komen, hebben nog geen voorkennis van economie of boekhouden.

5 TSO 2 specifiek gedeelte Toerisme 4 ALGEMENE DOELSTELLINGEN Het vak economie betekent voor de leerlingen een grondige kennismaking met het boeiende economische leven. Het doel van de handelseconomie is de leerlingen kennis te laten maken met en een inzicht te verschaffen in het economisch mechanisme met haar onderscheiden entiteiten, markten en instellingen, hun begrippen en relaties. Het boekhouden richt zich in de eerste plaats tot de grondbegrippen van het dubbel boekhouden en de studie van de balans- en resultatenrekeningen. In de tweede graad wordt de basis gelegd voor het gebruik van de boekhouding als beleidsinstrument. Boekhouden is meer dan het louter registreren van ondernemingsactiviteiten, het is het ontwikkelen van een actief bedrijfseconomisch denken. In beide deelvakken dienen de leerlingen de volgende vaardigheden te verwerven: analytisch en kritisch vermogen; hanteren van de documenten; reken- en cijfervaardigheid; sociale en communicatieve vaardigheden; vaardigheid in het zien van details. In elk geval moeten zij bijzondere aandacht besteden aan een correct taalgebruik. In aansluiting op het Pedagogisch Project van het Gemeenschapsonderwijs wordt van de leerlingen verwacht dat zij onder begeleiding de volgende attitudes, die gericht zijn op de vereiste beroepshoudingen, ontwikkelen en nastreven: accuratesse: erop gericht zijn binnen de voorgeschreven tijd een taak nauwkeurig te voltooien; leergierigheid: actief zoeken naar situaties om zijn competentie te verbreden en te verdiepen; resultaatgerichtheid: gedreven naar einddoel van de activiteit toewerken; zelfstandigheid en zin voor initiatief: zelfstandig aan een taak kunnen werken en problemen durven aanpakken; zin voor orde, netheid en nauwkeurigheid: erop gericht zijn nauwkeurig, net en met zin voor orde te werken; zin voor samenwerking: willen bijdragen tot een leef- en werkomgeving als gemeenschap van mensen.

6 TSO 2 specifiek gedeelte Toerisme 5 / TV TOEGEPASTE ECONOMIE: HANDELSECONOMIE 1e jaar: 3 lestijden/week, 2e jaar: 1 lestijd/week DECR. NR. 1 1 Inleiding en situering het begrip behoefte omschrijven en concretiseren via voorbeelden; de begrippen goederen en diensten omschrijven en concretiseren via voorbeelden; de begrippen produceren (productie) en consumeren (consumptie) omschrijven en concretiseren via voorbeelden; de productiefactoren (natuurlijke hulpbronnen, arbeid en kapitaal) opsommen en omschrijven; het begrip economie omschrijven; het onderscheid tussen welvaart en welzijn toelichten; het belang van de vrijetijdsbesteding voor de mens aantonen; 1.1 Basisbegrippen Behoeften Goederen en diensten Produceren en consumeren Productiefactoren Economie Welvaart en welzijn Vrijetijdsbesteding een eenvoudige economische kringloop opbouwen (gezinnen en bedrijven) en toelichten via voorbeelden. 1.2 Economische kringloop

7 TSO 2 specifiek gedeelte Toerisme 6 DECR. NR. 2 2 Ondernemingen en bedrijven het onderscheid tussen ondernemingen en bedrijven via voorbeelden illustreren; de verschillende stappen beschrijven en schematisch voorstellen hoe een product bij de consument komt; het begrip toegevoegde waarde omschrijven en uit de bedrijfskolom de toegevoegde waarde voor elke stap bepalen; het begrip BTW omschrijven; aan de hand van de bedrijfskolom het principe van de BTW verklaren en aantonen dat BTW een verbruiksbelasting is; 2.1 Onderscheid tussen onderneming en bedrijf 2.2 Bedrijfskolom Begrip bedrijfskolom Toegevoegde waarde BTW Principe van de BTW de verschillende sectoren opsommen en bedrijven in de juiste sector onderbrengen; 2.3 Sectoren de verschillende ontstaansreden tussen bedrijven uit de profit en de non-profit sector verklaren en toelichten met voorbeelden; 2.4 Profit en non-profit sector de begrippen grootbedrijf en kleinbedrijf omschrijven en toelichten via voorbeelden; enkele voor- en nadelen beschrijven van een grootbedrijf en een kleinbedrijf; 2.5 Bedrijven: indeling volgens grootte Grootbedrijf kleinbedrijf Voor- en nadelen

8 TSO 2 specifiek gedeelte Toerisme 7 DECR. NR. de begrippen eenmanszaak en vennootschap omschrijven, concretiseren via voorbeelden en enkele voor- en nadelen van beide ondernemingsvormen (formaliteiten, aansprakelijkheid, continuïteit, winstverdeling, ) toelichten; de voornaamste handelsvennootschappen {NV, (E)BVBA} vergelijken op basis van enkele criteria (aansprakelijkheid, kapitaal, vennoten, ); de rol van het ondernemingsplan bij het beperken van het ondernemingsrisico beschrijven; aan de hand van een voorbeeld de voornaamste onderdelen van het ondernemingsplan onderscheiden (zeer eenvoudig); 2.6 Indeling van de ondernemingen naar juridische maatstaven Eenmanszaak versus vennootschappen Indeling van de handelsvennootschappen 2.7 Ondernemingsplan Rol Voornaamste onderdelen de noodzaak van organisatie aantonen via voorbeelden; een aantal organisatiestructuren (hiërarchische organisatie, functionele organisatie, departementale organisatie, staforganisatie) omschrijven en herkennen; 2.8 Onderneming en bedrijf als organisatie (eenvoudig) Noodzaak van organisatie De organisatiestructuren (eenvoudig) het begrip organogram omschrijven en op basis van beschikbare informatie een (eenvoudig) organogram opstellen; de verschillende afdelingen binnen een onderneming in het organogram situeren en de belangrijkste taken beschrijven; 2.9 Organogram Begrip De afdelingen van een onderneming

9 TSO 2 specifiek gedeelte Toerisme 8 DECR. NR. vertrekkende van personeelsadvertenties een aantal (essentiële) vereisten op gebied van kennis, vaardigheden en attitudes afleiden voor werknemers in de verschillende afdelingen; Profielen van de werknemers het begrip stakeholders toelichten en concretiseren; 2.10 Stakeholders 3 het begrip duurzaam ondernemen toelichten en concretiseren Duurzaam ondernemen 3 Handel en handelaar de begrippen handel en handelaar omschrijven; 3.1 Begrippen de voornaamste functies van de handel schetsen; 3.2 Functies van de handel de begrippen groothandel en kleinhandel omschrijven en toelichten met voorbeelden; de begrippen collecterende en distribuerende handel omschrijven en toelichten met voorbeelden; de begrippen binnenlandse en buitenlandse handel omschrijven en toelichten met voorbeelden; de begrippen intracommunautaire levering, intracommunautaire verwerving, invoer en uitvoer omschrijven en toelichten met voorbeelden; de begrippen doorvoerhandel en veredelingsverkeer omschrijven en toelichten met voorbeelden; 3.3 Indeling van de handel Groothandel en kleinhandel Collecterende en distribuerende handel Binnenlandse en buitenlandse handel Intracommunautaire levering, intracommunautaire verwerving, invoer en uitvoer Doorvoerhandel en veredelingsverkeer

10 TSO 2 specifiek gedeelte Toerisme 9 DECR. NR. de verplichtingen van de handelaar (o.a. ondernemingsloket, ondernemingsnummer, kruispuntbank, zichtrekening, boekhouding, aansluiting bij een sociaal verzekeringsfonds en een ziekenfonds, vestigingswet, vergunningen, geijkte maten en gewichten, huwelijksstelsel) opzoeken en bondig omschrijven; 3.4 Verplichtingen en rechten van de handelaar Verplichtingen van de handelaar 4 de rechten van de handelaar (o.a. Rechtbank van Koophandel, bescherming tegen oneerlijke concurrentie) opzoeken en bondig omschrijven. de stappen in het verkoopproces (prijsaanvraag, prijsofferte, bestelling, levering, betaling) ordenen en omschrijven; Rechten van de handelaar 4 Kopen en verkopen 4.1 Het verkoopproces de functie van de prijsaanvraag aantonen, het document herkennen en rangschikken binnen het koopproces; de functie van de prijsofferte (bestek) aantonen, het document herkennen en rangschikken binnen het koopproces; de functie van de bestelbon aantonen, het document herkennen en rangschikken binnen het koopproces en de bestelbon invullen uitgaande van een prijsofferte; de functie van de leveringsbon aantonen, het document herkennen en rangschikken binnen het koopproces; de functie van de factuur aantonen, het document herkennen en rangschikken binnen het koopproces (zie ook boekhouden); de functie van de creditnota aantonen, het document herkennen en rangschikken binnen het koopproces (zie ook boekhouden); de verkoopsvoorwaarden (hoeveelheid, kwaliteit, prijs, levering, betaling) opzoeken en toelichten. 4.2 Documenten in het verkoopproces Prijsaanvraag Prijsofferte (bestek) Bestelbon Leveringsbon Factuur Creditnota 4.3 Verkoopsvoorwaarden

11 TSO 2 specifiek gedeelte Toerisme 10 DECR. NR. 5 5 Betaling het begrip kwitantie omschrijven, de kwitantie herkennen en hanteren; het begrip kwijtschrift omschrijven, het kwijtschrift herkennen en hanteren; het begrip kwijting omschrijven, de kwijting herkennen en hanteren; het begrip ontvangstbewijs omschrijven, het ontvangstbewijs herkennen en hanteren; 5.1 Rechtstreekse betaling Kwitantie Kwijtschrift Kwijting Ontvangstbewijs de rol van de financiële instellingen bij onrechtstreekse betaling toelichten; het begrip storting omschrijven, de storting herkennen en het document hanteren; het begrip overschrijving omschrijven, de overschrijving herkennen en het document hanteren; het begrip bankcheque omschrijven en de bankcheque herkennen; het begrip domiciliëring omschrijven en voorbeelden van nuttige toepassingen aanhalen; het begrip permanente opdracht omschrijven en voorbeelden van nuttige toepassingen aanhalen; 5.2 Onrechtstreekse betaling Tussenkomst van de financiële instellingen Betalingstechnieken Storting Overschrijving Bankcheque Domiciliëring Permanente opdracht

12 TSO 2 specifiek gedeelte Toerisme 11 DECR. NR. het begrip protonkaart omschrijven, de gebruikswijze toelichten en voorbeelden van nuttige toepassingen aanhalen; het begrip debetkaart omschrijven, de gebruikswijze toelichten en voorbeelden van nuttige toepassingen aanhalen; het begrip kredietkaart omschrijven, de gebruikswijze toelichten, voorbeelden van nuttige toepassingen aanhalen en de gevaren van het gebruik toelichten; Elektronische betaling: protonkaart Elektronische betaling: debetkaart Elektronische betaling: kredietkaart actuele software hanteren voor financiële toepassingen; 5.3 PC-banking het gebruik van andere betaalvormen (zoals maaltijdcheque) toelichten; 5.4 Andere betaalvormen de nieuwe tendensen inzake betalingen (zoals opleidingscheque, cultuurcheque, ) schetsen; 5.5 Tendensen 6 uit een rekeninguittreksel relevante informatie afleiden. 5.6 Het rekeninguittreksel 6 Krediet het begrip krediet omschrijven en het belang ervan aantonen; 6.1 Begrip en belang het begrip kredietopening omschrijven en het gebruik van de kredietopening toelichten; het begrip kaskrediet omschrijven en het gebruik van het kaskrediet toelichten; 6.2 Krediet op korte termijn Kredietopening Kaskrediet

13 TSO 2 specifiek gedeelte Toerisme 12 DECR. NR. het begrip lening op afbetaling omschrijven en het gebruik van de lening op afbetaling toelichten; het begrip koop op afbetaling omschrijven en het gebruik van de koop op afbetaling toelichten; het begrip persoonlijke lening omschrijven en het gebruik van de persoonlijke lening toelichten; het begrip hypothecaire lening omschrijven en het gebruik van de hypothecaire lening toelichten; het begrip leasing omschrijven en het gebruik van leasing toelichten; 6.3 Krediet op lange termijn Lening op afbetaling Koop op afbetaling Persoonlijke lening Hypothecaire lening Leasing een eenvoudige intrestberekening toepassen (bijvoorbeeld voor een kaskrediet zie ook boekhouden); 6.4 Intrestberekening de intrestlasten van een aantal kredietvormen vergelijken en de voor- en nadelen van de verschillende financieringsvormen afwegen; 6.5 Intrestvergelijking de mogelijke gevaren voor de kredietnemer toelichten; 6.6 Valkuilen voor de kredietnemer het doel van de wet op het consumentenkrediet verduidelijken. 6.7 Bescherming van de kredietnemer: wet op het consumentenkrediet

14 TSO 2 specifiek gedeelte Toerisme 13 DECR. NR. 7 7 Verzekeringen verzekeringen begripsmatig omschrijven en het belang ervan aantonen; 7.1 Begrip en belang de basisterminologie hanteren op basis van een contract uit de leefwereld van de leerling (bijvoorbeeld bromfietsverzekering) en met voorbeelden illustreren; 7.2 Verzekeringscontracten en verzekeringspartijen 8 de belangrijkste verzekeringen schematisch weergeven en bondig toelichten. 7.3 Soorten van verzekeringen 8 Gezinnen de verschillende stelsels van vergoedingen verklaren en beoordelen; de inkomensvorming uit arbeid omschrijven m.b.t. stelsels van vergoedingen van arbeid in dienstverband versus zelfstandige; de begrippen nominaal en reëel loon kunnen verwoorden; 8.1 Inkomensvorming Inkomen uit arbeid Vergoeding van arbeid Dienstverband versus zelfstandige ondernemer Nominaal en reëel loon de verschillende inkomsten uit kapitaal omschrijven en toelichten; 8.2 Inkomen uit kapitaal de elementen van de inkomensbesteding (consumptie, sparen en belastingen) omschrijven en onderling vergelijken; 8.3 Inkomensbesteding

15 TSO 2 specifiek gedeelte Toerisme 14 DECR. NR. de noodzaak van belastingen met voorbeelden aantonen; het onderscheid tussen directe en indirecte belastingen aantonen en verduidelijken met voorbeelden; 8.4 Belastingen Noodzaak Directe en indirecte belastingen de begrippen sparen en beleggen omschrijven; enkele bepalende factoren bij de keuze van beleggingen opsommen (inclusief ethisch beleggen); 8.5 Sparen en beleggen Begrippen Motieven voor beleggen 9 een beperkt aantal spaar- en beleggingsvormen (spaarrekening, termijnrekening, obligaties, aandelen, ) toelichten en onderling vergelijken. enkele vraagstukken van koper en verkoper bij internationale goederen- en dienstentransacties schetsen; Spaar- en beleggingsvormen 9 Internationale goederen- en dienstentransacties 9.1 Vraagstukken voor de koper en de verkoper het verloop van een internationale verkoopovereenkomst beknopt schetsen; 9.2 Verloop van de internationale verkoopovereenkomst enkele verkoopsvoorwaarden (kwaliteit, kwantiteit, conditionering, levering, prijs, vervoer, receptionering, geschillenregeling) opsommen, omschrijven en toelichten; 9.3 Verkoopsvoorwaarden

16 TSO 2 specifiek gedeelte Toerisme 15 DECR. NR. 10 de economische rol van het internationaal vervoer schetsen; bepalende elementen van het internationaal vervoer (transportkosten, transportmiddelen, infrastructuur, specialisatie, standaardisatie) opsommen en bondig omschrijven; de functie en de taken van de expediteur omschrijven; de transportwegen en transportmiddelen opsommen, omschrijven (naar belang, documenten en/of reglementering) en een keuze motiveren op basis van de kenmerken (laadvermogen, overslag, snelheid en kostprijs). een actualiteitsmap aansluitend bij leerplanitems over bedrijven / ondernemingen en / of over een bedrijfseconomisch thema (voorbeeld een bedrijfssector, bedrijven uit de regio, ) aanleggen en erover communiceren; 9.4 Internationaal vervoer Economische rol Bepalende elementen De expediteur (begrip, functie en taken) Transportwegen en transportmiddelen 10 Actualiteitsmap 10.1 Het bedrijfsleven 11 een actualiteitsmap over een algemeen economisch onderwerp (voorbeeld de arbeidsmarkt, sparen en beleggen, de begroting, buitenlandse handel, ) aanleggen en erover communiceren. de doelstellingen van de didactische uitstap formuleren; in samenwerking met de leerkracht de didactische uitstap voorbereiden; 10.2 Algemeen economisch 11 Didactische uitstappen (minimaal 1) 11.1 Formulering van doelstellingen 11.2 Voorbereiding verslag over de didactische uitstap uitbrengen; 11.3 Rapportering de didactische uitstap evalueren in functie van de doelstellingen Evaluatie

17 TSO 2 specifiek gedeelte Toerisme 16 TV TOEGEPASTE ECONOMIE: BOEKHOUDEN 1e jaar: 0 lestijden/week, 2e jaar: 2 lestijden/week DECR. NR. 1 1 Inleiding tot het boekhouden het begrip boekhouden omschrijven; 1.1 Begrip de noodzaak van het bijhouden van een boekhouding toelichten; 1.2 Noodzaak het belangrijkste verschilpunt tussen de enkelvoudige boekhouding en de dubbele boekhouding omschrijven; 1.3 Enkelvoudige en dubbele boekhouding de ondernemingen indelen volgens de criteria uit de boekhoudwetgeving; 1.4 Indeling van de ondernemingen volgens de boekhoudwetgeving 2 de keuze tussen de enkelvoudige en de dubbele boekhouding verantwoorden. 1.5 Wettelijke verplichtingen 2 Basisbegrippen van het dubbel boekhouden het begrip inventaris omschrijven; een (eenvoudige) inventaris opstellen aan de hand van beschikbaar cijfermateriaal; uit de inventaris het vermogen van de onderneming afleiden; 2.1 Inventaris Begrip inventaris Opstellen van een inventaris Vermogen

18 TSO 2 specifiek gedeelte Toerisme 17 DECR. NR. het begrip balans omschrijven door gebruik te maken van de begrippen actief en passief, de begrippen actief en passief hanteren in concrete situaties en het balansevenwicht toelichten; het begrip balanspost toelichten; de balans afleiden uit de inventaris; een (eenvoudige) balans rubriceren; 2.2 Balans Begrippen balans, actief, passief, balansevenwicht Balansposten Opstellen van een balans Rubrieken van de balans (eenvoudige) wijzigingen in actief en passief op de balans weergeven; 2.3 Wijzigingen in actief en passief het begrip rekening en grootboek toelichten; de balans uitsplitsen in rekeningen; de boekingsregels van rekeningen van het actief en passief toepassen door gebruik te maken van de begrippen debet en credit; het boekhoudalgoritme / de coderingstabel gebruiken bij boekhoudkundige verrichtingen; 2.4 Rekeningen en grootboek Begrippen rekeningen en grootboek Van beginbalans naar rekeningen Werking van de balansrekeningen Boekhoudalgoritme / coderingstabel de noodzaak van het gebruik van het MAR illustreren; de rekeningnummers uit het MAR afleiden; 2.5 MAR Noodzaak van het gebruik van een rekeningstelsel Werking van het MAR het saldo van de rekeningen bepalen en interpreteren; 2.6 Salderen van de rekeningen

19 TSO 2 specifiek gedeelte Toerisme 18 DECR. NR. het begrip journaal omschrijven; (eenvoudige) verrichtingen in het journaal registreren; 2.7 Journaal Begrip journaal Journaliseren het begrip proef- en saldibalans omschrijven; de noodzaak van het opstellen van een proef- en saldibalans verduidelijken; uitgaande van het grootboek de proef- en saldibalans opstellen; 2.8 Proef- en saldibalans Begrip proef- en saldibalans Noodzaak van het opstellen van een proef- en saldibalans Opstellen van een proef- en saldibalans uitgaande van de saldibalans de eindbalans afleiden; 2.9 Eindbalans 3 zelfstandig de opeenvolgende stappen van inventaris tot eindbalans toepassen in een (eenvoudige) monografie Monografie 3 Resultaat en resultatenrekening het begrip resultaat omschrijven; het resultaat berekenen (eenvoudig); de verschillende resultaten (bedrijfsresultaat, resultaat uit de gewone bedrijfsuitoefening, resultaat voor belastingen, resultaat van het boekjaar) afleiden uit de resultaatberekening; 3.1 Resultaat Begrip Berekening Soorten resultaat

20 TSO 2 specifiek gedeelte Toerisme 19 DECR. NR. het begrip resultatenrekening omschrijven; de resultaten groeperen volgens hun aard (bedrijfsresultaten, financiële resultaten, uitzonderlijke resultaten en belastingen op het resultaat); het boekhoudalgoritme / de coderingstabel gebruiken bij boekhoudkundige verrichtingen; de boekingsregels voor resultatenrekeningen afleiden uit de werking van de rekening kapitaal; 3.2 Resultatenrekening Begrip resultatenrekening Indeling Boekhoudalgoritme / coderingstabel Boekingsregels 4 de resultatenrekeningen situeren in het MAR Situering in het MAR 4 Verrichtingen in verband met aankopen en verkopen van handelsgoederen de aankopen indelen volgens hun aard (aankopen van handelsgoederen, aankopen van diensten en diverse goederen en aankopen van vaste activa); 4.1 Soorten aankopen het begrip factuur omschrijven en het document herkennen; het belang van het opstellen van een factuur toelichten; een factuurberekening (met BTW, handelskorting, aankoopkosten en financiële korting) uitvoeren; het document (met BTW, handelskorting, aankoopkosten en financiële korting) invullen; 4.2 Factuur Begrip factuur Belang van het opstellen van een factuur Factuurberekening Opstellen van een factuur

21 TSO 2 specifiek gedeelte Toerisme 20 DECR. NR. het begrip creditnota omschrijven en het document herkennen; het belang van het opstellen van een creditnota toelichten; een berekening van een creditnota uitvoeren; het document invullen; een aankoopfactuur van handelsgoederen (met BTW, handelskorting, aankoopkosten en financiële korting) boekhoudkundig verwerken; een inkomende creditnota van handelsgoederen boekhoudkundig verwerken; 4.3 Creditnota Begrip creditnota Belang van het opstellen van een creditnota Berekening van een creditnota Opstellen van een creditnota 4.4 Aankoopfacturen van handelsgoederen 4.5 Inkomende creditnota s van handelsgoederen de betaling van aankoopfacturen van handelsgoederen (inclusief creditnota s) boekhoudkundig verwerken; een verkoopfactuur van handelsgoederen (met BTW, handelskorting, aankoopkosten en financiële korting) boekhoudkundig verwerken; 4.6 Betaling van aankoopfacturen (inclusief inkomende creditnota s) 4.7 Verkoopfacturen van handelsgoederen een uitgaande creditnota van handelsgoederen boekhoudkundig verwerken; 4.8 Uitgaande creditnota s de inning van verkoopfacturen van handelsgoederen (inclusief creditnota s) boekhoudkundig verwerken; 4.9 Inning van verkoopfacturen (inclusief uitgaande creditnota s) zelfstandig aankoopfacturen, verkoopfacturen, inkomende creditnota s, uitgaande creditnota s, inningen en betalingen registreren in het grootboek en in het journaal via een monografie Monografie

22 TSO 2 specifiek gedeelte Toerisme 21 UITBREIDINGSDOELSTELLINGEN Decr. nr. (U) 1 De cursief gedrukte leerplandoelstellingen (U) zijn uitbreidingsdoelstellingen en kunnen worden aangeboden wanneer de overige leerplandoelstellingen zijn gerealiseerd of wanneer de school economie aanbiedt in het complementair gedeelte. het procent van het honderd berekenen in handelsgerichte toepassingen; het procent onder het honderd berekenen in handelsgerichte toepassingen; het procent boven het honderd berekenen in handelsgerichte toepassingen. 1 Procentberekening 1.1 Procent van het honderd 1.2 Procent onder het honderd 1.3 Procent boven het honderd (U) 2 2 Verrichtingen met bedrijfsresultaten een aankoopfactuur van diensten en diverse goederen (inclusief BTW, handelskorting, aankoopkosten en financiële korting) boekhoudkundig verwerken; 2.1 Aankopen van diensten en diverse goederen uitgaande van het brutoloon van een arbeider of een bediende, de RSZ, de bedrijfsvoorheffing en het nettoloon berekenen en uitgaande van het nettoloon van een bediende, het brutoloon bepalen (via de teruggaande calculatie); de werkgeversbijdrage voor een arbeider en een bediende berekenen; de totale loonkost van een werknemer bepalen; een loonstaat herkennen en uit het document relevante gegevens afleiden (brutoloon, nettoloon, RSZ, bedrijfsvoorheffing, werkgeversbijdrage en loonkost); bezoldigingen van arbeiders en bedienden (inclusief de werkgeversbijdrage) boekhoudkundig verwerken; 2.2 Bezoldigingen en sociale lasten Loonberekening Werkgeversbijdrage Loonkost Loonstaat Boekhoudkundige verwerking

23 TSO 2 specifiek gedeelte Toerisme 22 Decr. nr. het begrip bedrijfsbelastingen omschrijven en boekhoudkundig verwerken; een voorbeeld van diverse bedrijfskosten opnoemen en boekhoudkundig verwerken; 2.3 Andere bedrijfskosten Bedrijfsbelastingen Diverse bedrijfskosten huuropbrengsten boekhoudkundig verwerken. 2.4 Andere bedrijfsopbrengsten: Huuropbrengsten (U) 3 3 Verrichtingen met balansrekeningen verrichtingen in verband met de kas, kredietinstellingen en de Bank van de Post boekhoudkundig verwerken (betalingen, inningen, bankkosten, ); de noodzaak van de rekening interne overboekingen toelichten en interne overboekingen gebruiken bij transfers tussen kas, kredietinstellingen en Bank van de post; 3.1 Liquide middelen Kas, Kredietinstellingen en Bank van de Post Interne overboekingen de verschillende stappen in de levensloop van een termijndeposito (aangaan van de belegging, ontvangen van intresten, afsluiten van de termijndeposito) boekhoudkundig registreren; 3.2 Termijndeposito s (eenvoudige) intrestberekeningen uitvoeren; de verschillende stappen in de levensloop van een lening (aangaan van de lening, kosten verbonden aan de lening, kapitaalaflossingen en intresten) boekhoudkundig registreren; 3.3 Leningen op korte termijn Intrestberekening Boekhoudkundige verwerking

24 TSO 2 specifiek gedeelte Toerisme 23 Decr. nr. een BTW-verrekening doorvoeren (eenvoudig); 3.4 BTW-verrekening de betekenis van het saldo van de rekening Voorraad handelsgoederen omschrijven; wijzigingen in de voorraad handelsgoederen boekhoudkundig verwerken; 3.5 Voorraadrekening handelsgoederen Betekenis Voorraadwijzigingen handelsgoederen de materiële vaste activa indelen naar hun aard (terreinen en gebouwen, installaties, machines en uitrusting, meubilair en rollend materieel) en toelichten met voorbeelden; een aankoop van materiële vaste activa boekhoudkundig verwerken (inclusief aankoopkosten); de grootte van de jaarlijkse afschrijving bepalen volgens de lineaire afschrijvingsmethode; een jaarlijkse afschrijving van materiële vaste activa boekhoudkundig verwerken; een uitzonderlijke afschrijving van materiële vaste activa motiveren en boekhoudkundig verwerken; 3.6 Materiële vaste activa Indeling Aankoop (inclusief aankoopkosten) Jaarlijkse afschrijving Bepalen van de grootte van de jaarlijkse afschrijving Boekhoudkundige verwerking Uitzonderlijke afschrijving een buitengebruikstelling van materiële vaste activa boekhoudkundig verwerken; een verkoop van materiële vaste activa boekhoudkundig verwerken Buitengebruikstelling Verkoop

25 TSO 2 specifiek gedeelte Toerisme 24 Decr. nr. (U) 4 4 De economische dynamiek: de markten de begrippen markt en prijs omschrijven; de drie marktsoorten (goederen- en dienstenmarkt, arbeidsmarkt en vermogensmarkt) omschrijven; de marktsoorten situeren in de economische kringloop; het begrip vraagcurve omschrijven en grafisch voorstellen; het begrip aanbodcurve omschrijven en grafisch voorstellen; met behulp van de wet van vraag en aanbod het totstandkomen van de marktprijs verklaren (marktmechanisme); de meest courante marktvormen (volkomen concurrentie, monopolie, oligopolie en monopolistische concurrentie) omschrijven door gebruik te maken van de belangrijkste kenmerken (aantal vragers en aanbieders, homogeen of heterogeen product, open of gesloten, doorzichtig); 4.4 Markt en marktprijs Begrippen markt en marktprijs Marktsoorten Situering in de economische kringloop Vraagcurve Aanbodcurve Marktmechanisme Marktvormen de prijsvorming op de goederen- en dienstenmarkt aan de marktvorm relateren en verklaren; de rol van de overheid in de prijsvorming op de goederen- en dienstenmarkt schetsen en motieven aangeven voor overheidsingrijpen in onvolkomen marktsituaties; 4.5 De goederen- en dienstenmarkt Prijsvorming op de goederen- en dienstenmarkt Rol van de overheid in de prijsvorming bij onvolkomen marktsituaties

26 TSO 2 specifiek gedeelte Toerisme 25 Decr. nr. de prijsvorming op de arbeidsmarkt verklaren; het overlegmodel in België schetsen; de structuur van de sociale zekerheid schetsen en aangeven wanneer men een beroep kan doen op de sociale zekerheid (grote lijnen); 4.6 Arbeidsmarkt Prijsvorming op de arbeidsmarkt Het overlegmodel Sociale zekerheid het begrip indexcijfer omschrijven; indexcijfers (algemeen) berekenen in concrete situaties; de procedure van de prijsopnamen schetsen; het belang van de wegingcoëfficiënten toelichten; de betekenis van het indexcijfer van de consumptieprijzen toelichten (inclusief de invloed op de loonvorming); 4.7 Meting van prijzen Begrip indexcijfer Berekening van indexcijfers Index van de consumptieprijzen Procedure van prijsopnamen Wegingcoëfficiënten Betekenis van de index van de consumptieprijzen de prijsvorming op de geld- en kapitaalmarkt beschrijven; de rol van financiële instellingen omschrijven en hun bestaansredenen verantwoorden; de begrippen debetrente en creditrente toelichten; uitgaande van de deposito-opneming en kredietverstrekking het ontstaan van de intrestmarge verklaren; de dienstverlening van financiële instellingen omschrijven en illustreren (beleggingsadvies, aanbod van verzekeringen, vreemde valuta, safes, belastingadvies...); 4.8 Geld- en kapitaalmarkt Prijsvorming op de geld- en kapitaalmarkt Financiële instellingen Bestaansredenen Debetrente en creditrente Deposito-opneming, kredietverstrekking en intrestmarge Bankdiensten