Nieuwe inzichten in de werking en toepassing van exposure. Marleen Rijkeboer & Erik ten Broeke
|
|
- Nelly van Veen
- 7 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Nieuwe inzichten in de werking en toepassing van exposure Marleen Rijkeboer & Erik ten Broeke
2 Het kan beter. Exposure is een effectieve behandeling van angststoornissen, maar Ongeveer de helft van de patiënten beleeft een terugval Therapeuten rapporteren problemen bij complexe casus Om return of fear tegen te gaan en bij complexe problematiek te kunnen variëren op het standaard protocol is belangrijk: kennis over hoe exposure werkt
3 De geschiedenis van exposure Het principe van de reciproke inhibitie Wolpe s systematische desensitisatie Counter-conditionering: - aanleren van een aan angst antagonistische respons (bv. ontspanning) - voorheen gevreesde situaties raken gekoppeld aan ontspanning Angstmonitoring is een belangrijke component, want ontspanning > angst Daardoor ook invoering van angsthierarchie
4 De geschiedenis van exposure Wat blijkt echter: Exposure + relaxatie = exposure - relaxatie; relaxatie voegt niets toe Flooding werkt ook (althans, bij mensen die dit durven aan te gaan) Bij flooding hoog niveau van angst; weerlegt noodzaak van reciproke inhibitie, waarbij laag niveau van angst en antagonistische respons belangrijk zijn
5 De geschiedenis van exposure Habituatie als verklaringsmechnisme Het kan eenvoudiger: Jaren 70 en 80 vorige eeuw: Marks, Gelder, Emmelkamp: exposure met responspreventie Rationale: Wennen ; angst zakt vanzelf, als je maar lang genoeg in de situatie blijft ; taboe op veiligheids- en vermijdingsgedrag
6 De geschiedenis van exposure Verklaring van habituatie is tautologisch: Angstdaling tijdens exposure werkt door habituatie Hoe weten we dat habituatie is opgetreden? Juist: door de angstdaling Habituatie is geen verklaring, maar ander woord voor angstdaling
7 De geschiedenis van exposure Desintegratie van angstnetwerken Emotional Processing Theory van Foa & Kozak (1986): Gebaseerd o.a. op theorie van Lang dat emoties zoals angst netwerken zijn van : stimuli (bv. honden) responsen (bv. angst, vermijding) betekenissen (bv. gevaar: ik kan worden gebeten). Elementen in netwerk activeren elkaar. Door exposure wordt disconfirmatieve info opgedaan, waardoor netwerk zijn coherentie verliest. Oude associaties in netwerk worden vervangen door nieuwe, realistischer associaties.
8 De geschiedenis van exposure Implicaties EPT voor uitvoering exposure (niet veel anders dan in habituatie-model): Noodzaak van sterke initiële angst (teken dat netwerk is geactiveerd) Noodzaak van prolonged exposure (in de gevreesde situatie blijven totdat de angst is gedaald) Angstmonitoring daarom een belangrijk onderdeel Taboe op vermijdings- en veiligheidsgedrag Angstreductie optimaliseren d.m.v. opstellen van een angsthiërarchie voor exposure
9 Nut van prolonged exposure (totdat de angst is gedaald) Al in de jaren 80 van de vorige eeuw interessante studies door Rachman en collega s Rachman et al., patiënten met paniek met agorafobie RCT met 8 sessies graded exposure en instructie: - zolang mogelijk in situatie te blijven (No Escape) - bij angst >70 weg mogen gaan en pas bij angst <25 opnieuw situatie in mogen gaan (Escape) Metingen: pre, post en 3 mnd FU
10 Op hoog niveau van angst mógen ontsnappen, werkt even goed als verplicht in de situatie blijven
11 M.a.w.: in de situatie blijven tot angst voldoende is gedaald, is niet nodig voor effect Bovendien:
12 Als je mag ontsnappen, dan meer gevoel van controle en minder verwachte dreiging van gevaar
13 Nut van prolonged exposure (totdat de angst is gedaald) Rachman et al., 1987 RCT: 40 studenten met een serieuze slangenfobie Mate van angst met BAT: benaderen van een slang in een glazen bak, dan met vinger in de bak bij de slang voor 5 sec, terwijl men naar de slang kijkt Twee condities: - graded exposure tot 100% angstdaling - graded exposure tot 50% angstdaling Na 4 weken weer BAT
14 100 % angstdaling tijdens exposure leidde tot meer terugval dan 50% angstdaling bij 4 weken FU
15 Blijkbaar hoeft angstdaling niet plaats te vinden tijdens exposure voor een goed effect van de behandeling 100% daling geeft wellicht verkeerd idee: je moet geen angst voelen bij het benaderen van een door de meesten als -op z n minst- ongemakkelijk ervaren object Veilig = geen angst?
16 Nut van prolonged exposure (totdat de angst is gedaald) Baker et al., studenten met klinische hoogtevrees Naast vragenlijst hoogtevrees ook een BAT: op dak van 6 verdiepingen hoge parkeergarage over muurtje naar beneden kijken 2 exposure sessies op ander hoog gebouw Pre, post en 2 weken FU: vragenlijst voor hoogtevrees en SUDS/hartslag bij BAT Resultaten: mate van initiële angst en mate van habituatie tijdens exposure had geen relatie met uiteindelijke angst op zowel vragenlijst als SUDS bij BAT
17 Nut van prolonged exposure (totdat de angst is gedaald) Culver et al., studenten met hoge mate van angst voor spreken in het openbaar Exposure d.m.v. spreekbeurten Pre, post en 1 week FU: Vragenlijsten en BAT: houden van een spreekbeurt over een vooraf onbekend onderwerp (SUD, hartslag en mate van volhouden) Metingen tijdens exposure: SUD
18 Nut van prolonged exposure (totdat de angst is gedaald)
19 Nut van prolonged exposure (totdat de angst is gedaald) Resultaten: Minder habituatie/angstdaling tijdens exposure faciliteerde langere spreekbeurten bij FU BAT Grotere variatie in subjectieve angst tijdens exposure faciliteerde meer extinctie van subjectieve angst bij FU BAT
20 Nut van prolonged exposure (totdat de angst is gedaald) Meuret et al., patiënten met paniekstoornis met agorafobie CT/ademhalingstraining + exposure o.a. hartslag, ademhalingsfrequentie, PDSS, subjectieve angst Pre, post, 2 maanden FU Resultaten: mate van angst en angstdaling (zowel fysiologisch als subjectief) tijdens therapie wederom geen voorspeller van effect therapie
21 Nut van prolonged exposure (totdat de angst is gedaald) Mate van initiële angst en mate van habituatie tijdens exposure zijn geen goede voorspellers van extinctie Mensen lijken juist minder te profiteren van angstdaling tijdens exposure Wellicht helpt het om angstniveaus te variëren (heeft mogelijk te maken met wisselende interne contexten, waarover later meer) Korte exposure aan CS werkt net zo goed! Kortom: habituatie en desintegratie van angstnetwerk geen goede verklaringsmechanismen voor exposure
22 De geschiedenis van exposure Cognitief verklaringsmodel en de rol van contexten Bouton (1993; 2002; 2004): Extinctie van angst door exposure is gevolg van inhiberende nieuwe betekenis van de CS: CS US (acquisitie; sterk generaliserend effect) CS geen US (extinctie; sterk context afhankelijk) Men leert niet iets af, maar bij! Originele betekenis van CS blijft bestaan, maar nieuwe wordt meer toegankelijk. Exposure is verwachtingsleren.
23 Return of fear Grootste probleem na CGT: ongeveer 50% ervaart terugval Omdat originele CS-US relatie niet verdwijnt, bestaat kans op terugkeren van de angst (hoeft niet per se klinische terugval te zijn). De belangrijke rol van de context spontaan terugkeren, bv. door langere tijdspanne na exposure zonder actieve CS confrontatie; tijd als context (bv. Craske & Mystkowski, 2006): Terugkeren, door CS in andere context dan tijdens extinctie (bv. Mystkowksi et al., 2002, 2003, 2006; Vansteenwegen et al., 2005) Terugkeren, door meemaken angstige gebeurtenis (context), waardoor US wordt getriggerd en daarmee ook CS-US associatie (Dirikx et al., 2004, 2007)
24 Hoe kan inhiberend effect van alternatieve betekenis worden versterkt? CS - geen US geheugen moet worden versterkt, opdat het CS US geheugen minder toegankelijk wordt Extinctie leren is contextafhankelijk: tijdens exposure oefenen in veel verschillende contexten? Interne contexten: stemming, mate van arousal, het gebruik van middelen, etc. Externe contexten: gevreesde situtaties, therapiekamer, aanwezigheid therapeut, angsthiërarchie (?), etc.
25 Hoe kan inhiberend effect van alternatieve betekenis worden versterkt? Mystkowksi et al., studenten met ernstige spinnenfobie Context: drankje met cafeïne of placebo Na exposure 1 week FU meting: BAT (benaderen spin in open doos), voorafgegaan door hetzelfde of andere drankje Resultaten: meer vermijding bij FU BAT als lichamelijke conditie (= interne context) anders is dan tijdens extinctie
26 Hoe kan inhiberend effect van alternatieve betekenis worden versterkt? Shiban et al., spinnenfobici; 2 condities: 1 exposure context; 4 verschillende exposure contexten (virtual reality) test in nieuwe virtual reality context en BAT met echte spin Metingen: fysiologische maat, gerapporteerde angst en mate van daadwerkelijke vermijding
27
28 Meerdere contexten tijdens extinctie zorgt voor minder return of fear in nieuwe context, dan enkele context
29 Bevorderen van meerdere contexten tijdens exposure: de rol van de therapeut Gloster et al., patiënten met PD+A (met co-morbiditeit) RCT: 3 condities: EXP buiten+t; EXP buiten-t; Wachtlijst controle 12 sessies gedurende 6 wkn; 2 boostersessies en 6 maanden FU Metingen: aantal paniekaanvallen, agorafobische vermijding, algemeen welbevinden
30 De rol van de therapeut in exposure (mee naar buiten?) Sessie 1-3: psycho-educatie en gedragsanalyses Sessie 4-5: rationale en interoceptieve exposure Sessie 6-8: exposure agorafobische vermijding T+: T bereidt voor en gaat mee T-: T bespreekt oefening, mental rehearsal, bespreken mogelijke problemen; na sessie voert cl. exposure opdracht uit beide condities: nog 2 huiswerk exposures Sessie 9: bespreking progressie en anticipatie-angst Sessie 10-11: exposure aan 2 moeilijkste situaties Sessie 12 en 2 booster sessies: meer exposure en bespreking obstakels
31 De rol van de therapeut in exposure (mee naar buiten?) Beide actieve condities vertonen meer progressie dan wachtlijstconditie T+ conditie meer progressie dan T- conditie op agorafobische vermijding en algemeen welbevinden; ook groter percentage paniekvrij
32 De rol van de therapeut in exposure (mee naar buiten?)
33 Hoe kan inhiberend effect van alternatieve betekenis worden versterkt? Dus: bij extinctie in meerdere contexten, minder kans op return of fear in nieuwe context Actieve rol van therapeut lijkt oefenen van patiënt in meerdere condities tussen sessies te bevorderen Hoe zit het met de veel gebruikte angsthiërarchie? Is dat ook niet een soort context?
34 Hoe kan inhiberend effect van alternatieve betekenis worden versterkt? Kircanski et al., studenten met subklinische smetvrees 2 condities: angsthiërarchie (gecontroleerd afwerken van items) vs. random volgorde (moeilijke en makkelijke items door elkaar, met verschillende lengtes van exposure) Beide groepen werken evenveel items af en totale tijd van exposure is identiek Na 2 weken BAT (duur vasthouden besmet object, gerapporteerde angst, hartslag) Resultaten: Beide groepen laten gelijke effecten zien Maar grotere variatie in subjectieve angst tijdens extinctie voorspelt minder subjectieve angst bij BAT
35 Het effect van exposure op de angst is een bijproduct; het gaat om de verandering in de verwachting Maar hoe zit het met de angstmonitoring? Baat het niet, dan schaadt het niet?
36 Effect van angstmonitoring Divers onderzoek toont aan dat gerichtheid op lichamelijke symptomen, de beleving van deze symptomen juist versterkt (bv. Davey, 1988) Angstpatiënten hebben de neiging om gevaar af te leiden uit hun gevoel (symptomen van angst): If I feel anxious, there must be danger (bv. Arntz et al., 1995) Angstmonitoring kan dus verwachte angstdreiging doen toenemen
Te bang voor behandeling Marietta van Mastrigt Klinisch psycholoog/psychotherapeut OuderenPsychiatrie Parnassia m.vanmastrigt@parnassia.
Te bang voor behandeling Marietta van Mastrigt Klinisch psycholoog/psychotherapeut OuderenPsychiatrie Parnassia m.vanmastrigt@parnassia.nl Bang Maak je dat wel eens mee? Hoe merk je dat Wat voor eerste
Nadere informatieNieuwe inzichten over exposure *
2 Nieuwe inzichten over exposure * Exposure is een effectieve behandeling van angststoornissen. Toch er is nog werk aan de winkel. Niet iedereen profiteert afdoende van deze behandeling en ongeveer de
Nadere informatieExposure en inhibitie: Een nieuwe visie op werkzame principes en behandelaanpak. Dirk Hermans KU Leuven
Exposure en inhibitie: Een nieuwe visie op werkzame principes en behandelaanpak Dirk Hermans KU Leuven Casus Miet - Sinds 10 jaar allerlei dwangrituelen - Erg bang voor contact met stof, benzine, verf
Nadere informatieDe behandeling van angststoornissen: hoe te handelen bij co-morbiditeit? Dr. Marleen Rijkeboer
De behandeling van angststoornissen: hoe te handelen bij co-morbiditeit? Dr. Marleen Rijkeboer Veel gehoorde uitspraken Bij co-morbiditeit zullen patiënten minder profiteren van de richtlijnbehandeling
Nadere informatieSymposium Angststoornissen en? Den Haag, 10 oktober 2014. Chantal Dommanschet Klinisch psycholoog psychotherapeut PsyQ Angststoornissen Den Haag
Symposium Angststoornissen en? Den Haag, 10 oktober 2014 Chantal Dommanschet Klinisch psycholoog psychotherapeut PsyQ Angststoornissen Den Haag Inleiding Videofragment ERP Theoretisch kader Rollenspellen
Nadere informatieIs angstgeheugen uitwisbaar? Nieuwe inzichten in angstreducerende technieken
Is angstgeheugen uitwisbaar? Nieuwe inzichten in angstreducerende technieken Dieuwke Sevenster Merel Kindt Marieke Soeter Angstgeheugen Evolutionair robuust mechanisme Het bereidt individu voor op snel
Nadere informatieVirtual Reality. toepassingen bij psychose. Wim Veling
Virtual Reality toepassingen bij psychose Wim Veling Disclosure Wim Veling Speaker fees received from: Lundbeck Positions held on Advisory Boards: geen Grants and sponsoring: geen Wat is VR? 1. Computer
Nadere informatieDrs. D. van der Veen, UMCG
De beste exposure bedenk je samen van analyse naar expertise 10 maart 2017 Date van der Veen, klinische psycholoog en behandelcoördinator Afdeling Angst en Dwang UCP, Groningen Disclosure belangen spreker
Nadere informatieDr. D.C. Cath, GGZ Drenthe
Behandeling van angststoornissennieuwe wegen Danielle Cath Outcome farmacotherapie angststoornissen Bepaald niet optimaal! Belangrijk om nieuwe wegen te zoeken???.% weigert om te starten met farmacotherapie
Nadere informatieHet effect van de FOCUS op exposure bij OCS CGT nonresponders
Het effect van de FOCUS op exposure bij OCS CGT nonresponders Een pilotstudie naar de effectiviteit van een kortdurende, intensieve, ambulante behandeling bij patienten die een eerdere CGT hebben gehad.
Nadere informatieOver de behandeling van angst Doen we de goede dingen en doen we de dingen goed? Colin van der Heiden in Dth 2017, nummer 1
Over de behandeling van angst Doen we de goede dingen en doen we de dingen goed? Colin van der Heiden in Dth 2017, nummer 1 Refereermiddag SCBS 21 december 2017 Máasja Verbraak GZ-psycholoog Cognitief
Nadere informatieWorkshop: (op)weg met angst VVKP Studiedag
Workshop: (op)weg met angst VVKP Studiedag Tine Daeseleire Barbara Depreeuw www.thehumanlink.be The Human link Expertisecentrum: stress en angst Gedragstherapeutische aanpak Activiteiten: Angsten en fobieën
Nadere informatieOverzicht behandelprotocol 1
Overzicht behandelprotocol 1 sessie 1: kennismaking, inventarisatie en uitleg rationale z Geef een samenvatting van het intakeverslag en leg het klinisch beeld van GAS uit (DSM-IV-criteria). z Bespreek
Nadere informatieAFT. Affect Fobie Therapie. Dorien Philipszoon & Anouk Turksma NPI, Amsterdam
AFT Affect Fobie Therapie Dorien Philipszoon & Anouk Turksma NPI, Amsterdam AFT Ontwikkeld door McCullough Pragmatische psychodynamische psychotherapie Integratie psychodynamische- en leertheorie AFT Boek:
Nadere informatieOptimisme kun je leren. Madelon Peters Elke Smeets Yvo Meevissen Marjolein Hanssen Jantine Boselie Faculty of Psychology and Neuroscience
Optimisme kun je leren Madelon Peters Elke Smeets Yvo Meevissen Marjolein Hanssen Jantine Boselie De overtuiging dat men in het algemeen goede uitkomsten zal ervaren in het leven Scheier & Carver, 1985
Nadere informatieKikker is bang. Angststoornissen in DSM 5. Angst bij kinderen: een casus. Angststoornis Prevalentie 6/19/2015
Werkzame factoren in de behandeling van kinderen met angststoornissen na de transitie jeugdzorg Welke symptomen van angst herken je? Kikker is bang Denken + Doen = Durven Door: Liesbeth Telman en Marija
Nadere informatieEmotioneel redeneren kun je afleren!
Emotioneel redeneren kun je afleren! Een experimentele manipulatie in het lab Miriam J.J. Lommen, Iris M. Engelhard, Marcel A. van den Hout, and Arnoud Arntz Waar het mee begon Therapie: Verstandelijke
Nadere informatieVerslaving en comorbiditeit
Verslaving en comorbiditeit Wat is de evidentie? Dr. E. Vedel, Jellinek, Arkin 18 november 2014 Comobiditeitis hot 1 Jellinek onderzoek comorbiditeit Verslaving & persoonlijkheid, 1997 Verslaving & ADHD,
Nadere informatieMetacognitieve therapie voor de Gegeneraliseerde Angst Stoornis. Colin van der Heiden. Workshop NJC-VGCt Zwolle, 12 april 2013
Metacognitieve therapie voor de Gegeneraliseerde Angst Stoornis Colin van der Heiden Workshop NJC-VGCt Zwolle, 12 april 2013 PROGRAMMA inleiding metacognitieve theorie video-demonstratie en oefening: uitvragen
Nadere informatieGT diagnostiek Analyse van klassiek geconditioneerd gedrag Analyse van operant geconditioneerd gedrag DSM-IV Evidence based behandelingen
Samenvatting *('5$*67+(5$3,(LQ92*(/9/8&+7 Wegbereiders Gedragstherapie Pavlov Watson Skinner Belangrijke Gedragstherapeuten Wolpe Emmelkamp Beck GT diagnostiek Analyse van klassiek geconditioneerd gedrag
Nadere informatieWorkshop groepstherapie voor paniekstoornis. Marianne Hendrickx Hannelore Tandt 20 november 2015
Workshop groepstherapie voor paniekstoornis Marianne Hendrickx Hannelore Tandt 20 november 2015 Overzicht evidentie groepstherapie Soares, 2013 Overzicht verschillende sessies 12 sessies, wekelijks, 1,5u,
Nadere informatieOmgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten. Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest
Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest Van DSM IV naar DSM 5 DSM IV - somatisatie stoornis, - somatoforme
Nadere informatieHELP. Help mijn patiënt knapt niet op
HELP Help mijn patiënt knapt niet op Prof. Claudi Bockting Afdeling Klinische psychologie Rijksuniversiteit Groningen/GGZ Centraal Klinisch psycholoog BIG/supervisor VGCT Help mijn patiënt knapt niet op
Nadere informatieMathilde Descheemaeker Adriaan Spruyt Dirk Hermans
Mathilde Descheemaeker Adriaan Spruyt Dirk Hermans Experimentele psychopathologie Op zoek naar de psychologische processen die een rol spelen bij het ontstaan, in stand houden en terugval van psychopathologie
Nadere informatieIs de therapeutische relatie in CGT voor CVS van belang voor het behandelresultaat?
Is de therapeutische relatie in CGT voor CVS van belang voor het behandelresultaat? Hans Knoop Marianne Heins Gijs Bleijenberg CGT leidt tot een afname van klachten % patienten dat geen of duidelijk minder
Nadere informatieNeurofeedback: een geschikte behandeling voor autisme?
Neurofeedback: een geschikte behandeling voor autisme? Mirjam Kouijzer, MSc Radboud Universiteit Nijmegen Het programma Controversiële behandelingen Wat is biofeedback? Mijn onderzoek naar de effecten
Nadere informatieWat kan ik wél doen bij angst of dwang in mijn gezin?
Wat kan ik wél doen bij angst of dwang in mijn gezin? Angst Angst ontstaat in de hersenen in de amygdala. Amygdala stimuleert: Schrikreflex Bevriezen Bijniermerg: adrenaline (Lichaam wordt in optimale
Nadere informatieEXPOSURE BIJ KINDEREN EN JONGEREN. Eric Heyns
EXPOSURE BIJ KINDEREN EN JONGEREN Eric Heyns Definitie exposure Een klasse van psychotherapeutische behandelingen met als centrale element dat de patiënt wordt blootgesteld aan een situatie die negatieve
Nadere informatieWat zijn angststoornissen en hoe worden ze behandeld?
NEDERLANDSE SAMENVATTING INTRODUCTIE Het vertrekpunt van dit proefschrift was een probleem dat in de klinische praktijk veel voorkomt. Mensen die een angststoornis hebben gebruiken vaak antidepressiva.
Nadere informatieDe Obsessief-Compulsieve stoornis: behandeling in de praktijk. 2013 Universitair Ziekenhuis Gent
De Obsessief-Compulsieve stoornis: behandeling in de praktijk Dr. Leyman Lemke Deswarte Annelies 2013 Universitair Ziekenhuis Gent Inhoud workshop Kapstok: Het neurotische lussenmodel (NLM) (R. Schacht
Nadere informatieprof dr Else de Haan De Bascule/AMC/UvA Amsterdam 7 0tober 2010
prof dr Else de Haan De Bascule/AMC/UvA Amsterdam 7 0tober 2010 Emotie: gespannen, ongelukkig Fysiek: hartkloppingen, trillen Cognitief: overinterpreteren, piekeren, aandacht Gedrag: vermijden - Verkeerd
Nadere informatieBehandeling na seksueel trauma bij kinderen: STEPS, TF-CBT of EMDR?
Behandeling na seksueel trauma bij kinderen: STEPS, TF-CBT of EMDR? Renee Beer, klinisch psycholoog, Traumacentrum De Bascule Iva Bicanic, klinisch psycholoog i.o., Landelijk Psychotraumacentrum UMC Utrecht
Nadere informatieDit gevoel van onrust in een publieke ruimte wordt ook wel Agorafobie genoemd.
Inleiding Voor dit verslag hebben wij onderzoek gedaan naar een persoonlijke ervaring die wij hebben opgedaan in Berlijn, om deze vervolgens over te kunnen brengen op andere mensen door middel van een
Nadere informatieChallenging Emotional Memory M.G.N. Bos
Challenging Emotional Memory M.G.N. Bos 144 De geboorte van je kind, je trouwdag, maar ook het verlies van een geliefde en fysieke mishandeling zijn enkele voorbeelden van emotionele ervaringen die iedereen
Nadere informatieVoorspellers van terugval bij angststoornissen. Najaarsconferentie Vgct 8 november 2012 Willemijn Scholten
Voorspellers van terugval bij angststoornissen Najaarsconferentie Vgct 8 november 2012 Willemijn Scholten Achtergrond Angststoornissen zijn goed te behandelen Beloop op lange termijn chronisch of episodisch
Nadere informatiePSYCHIATRIE & PSYCHOLOGIE. Zelfbeeldmodule BEHANDELING
PSYCHIATRIE & PSYCHOLOGIE Zelfbeeldmodule BEHANDELING Zelfbeeldmodule introductie We werken in deze zelfbeeldmodule van 20 weken onder andere met dit boek, dat u eventueel zelf kunt aanschaffen, om het
Nadere informatieFrustratietolerantie-training bij stotterende kleuters
Frustratietolerantie-training bij stotterende kleuters Bettie Smets 36 STE VVL CONGRES 20 MAART 2015 FLANDERS EXPO, GENT frustratietolerantie drempel van verdraagzaamheid voor prikkels die een aversieve
Nadere informatieE book Angst. Praktijk Meta Bosheuvel 5 5683 AS Best info@praktijkmeta.nl
E book Angst Praktijk Meta Bosheuvel 5 5683 AS Best info@praktijkmeta.nl E-Book Angst Waarom zijn wij bang? Wat is precies de functie van angst? We hebben er allemaal bijna dagelijks mee te maken, maar
Nadere informatieROM en resultaatgericht behandelen binnen CGt VGCT Prof. dr. Kees Korrelboom; klinisch psycholoog en psychotherapeut
ROM en resultaatgericht behandelen binnen CGt VGCT 2015 Prof. dr. Kees Korrelboom; klinisch psycholoog en psychotherapeut Edwin de Beurs Colin van der Heiden Kees Korrelboom Kim van Rossen Wouter Kuyck
Nadere informatiepsychologische hulp online
psychologische hulp online posttraumatische stress pathologische rouw paniekstoornis en agorafobie depressie bulimia nervosa Burn-out preventie en behandeling diagnostische screening & indicatie Geschiedenis
Nadere informatieVeerkracht en PTSS-behandeling
Veerkracht en PTSS-behandeling Prof. Dr. Agnes van Minnen Angstpoli GGz Nijmegen Radboud Universiteit Nijmegen 29 mei 2008 COGIS-Symposium Trauma en Veerkracht Behandeling PTSS Wat is effectief? Meest
Nadere informatieANGST. Dr. Miriam Lommen. Zit het in een klein hoekje? Assistant professor Klinische Psychologie en Experimentele Psychopathologie m.j.j.lommen@rug.
ANGST Zit het in een klein hoekje? Dr. Miriam Lommen Assistant professor Klinische Psychologie en Experimentele Psychopathologie m.j.j.lommen@rug.nl Wie is er NOOIT bang? Heb ik een angststoornis? Volgens
Nadere informatieCOMET: wat is het en wanneer pas je het toe? Inleiding op het symposium. Dr. Kees Korrelboom, klinisch psycholoog-psychotherapeut
COMET: wat is het en wanneer pas je het toe? Inleiding op het symposium Dr. Kees Korrelboom, klinisch psycholoog-psychotherapeut Een stukje geschiedenis - 1980: (C)GT: individuele casusconceptualisatie
Nadere informatieGepaste zorg door doelgestuurd werken
PG-Dag van de Inhoud Complexiteit vraagt maatwerk Gepaste zorg door doelgestuurd werken in de curatieve GGZ Colin van der Heiden Rotterdam, 5 oktober 2017 Programma Maatwerk en gepaste zorg Doelgestuurd
Nadere informatieVroegtijdige interventies in de Belgische context: onderzoek en perspectieven
Vroegtijdige interventies in de Belgische context: onderzoek en perspectieven Herbert Roeyers Onderzoeksgroep Ontwikkelingsstoornissen HGR-CSS Brussel, 20 juni 2014 Vroegtijdige interventie bij kinderen
Nadere informatieNederlandse samenvatting (Dutch summary)
Nederlandse samenvatting (Dutch summary) 125 Angststoornissen zijn veel voorkomende psychiatrische aandoeningen (ongeveer 1 op de 5 Nederlanders heeft, op enig moment in het leven een angststoornis). Onder
Nadere informatieFear Memory Uncovered: Prediction Error as the Key to Memory Plasticity D. Sevenster
Fear Memory Uncovered: Prediction Error as the Key to Memory Plasticity D. Sevenster Samenvatting Angststoornissen zijn een van de meest voorkomende psychiatrische stoornissen. Hoewel de meest gangbare
Nadere informatieIs cognitive gedragstherapie voor het chronisch vermoeidheidssyndroom ook effectief als groepstherapie?
Nijmeegs Kenniscentrum Is cognitive gedragstherapie voor het chronisch vermoeidheidssyndroom ook effectief als groepstherapie? Jan-Frederic Wiborg, Jose van Bussel, Agaat van Dijk, Gijs Bleijenberg, Hans
Nadere informatieWoord vooraf bij de tweede druk 1 1
Inhoud Woord vooraf bij de tweede druk 1 1 i context en begrippen 15 1 Inleiding 1 7 1.1 Geschiedenis 1 7 1.2 Toepassingen en doelgroepen 1 9 1.2.1 Eenvoudig of complex? 1 9 1.2.2 Diversiteit aan toepassingsgebieden
Nadere informatieFlashforward Protocol met Mental Video Check
Flashforward Protocol met Mental Video Check Je past flashforward toe als er wel klachten zijn, maar de herinnering aan de etiologische gebeurtenis geen spanning (meer) oproept. Het gaat om een fantasie
Nadere informatieRed cheeks, sweaty palms, and coy-smiles: The role of emotional and sociocognitive disturbances in child social anxiety M. Nikolić
Red cheeks, sweaty palms, and coy-smiles: The role of emotional and sociocognitive disturbances in child social anxiety M. Nikolić Rode wangen, zweethanden en coy-smiles: De rol van emotionele en socio-cognitieve
Nadere informatieLaten zitten compensatiegedrag bij eetstoornissen
Laten zitten compensatiegedrag bij eetstoornissen Renee Beer Hermien Elgersma R.Beer& H.J.Elgersma TakeHome Message Exposure? DOEN! Responspreventie? OOK! Workshop Kader Vermijden en verleiden Wanneer
Nadere informatieNieuwe inzichten in de werking en toepassing van exposure, deel 2. Erik ten Broeke & Marleen Rijkeboer
Nieuwe inzichten in de werking en toepassing van exposure, deel 2 Erik ten Broeke & Marleen Rijkeboer Lack of CBT competency, even among self-described CBT clinicians, may be additionally attributed to
Nadere informatieAngst en Angststoornissen. 11 april 2018 Frieda Matthys
Angst en Angststoornissen 11 april 2018 Frieda Matthys Figure 11.1 Wat is angst Een proces dat in gevaarlijke situaties een belangrijke signaalwaarde heeft: aanpassing van het lichaam om het te activeren
Nadere informatieDr. D.C. Cath, GGZ Drenthe/UMCG; C.N.W. Geraets MSc, UMCG
Disclosure belangen sprekers NNNSA symposium Stemmings en angststoornissen: voorbij gestandaardiseerde zorg Workshop van Chris Geraets en Danielle Cath: Virtual reality bij sociale fobie (potentiële) belangenverstrengeling
Nadere informatieIndividuele of Gezins CGT voor kinderen met angststoornissen. Denise Bodden, Universiteit Utrecht
Individuele of Gezins CGT voor kinderen met angststoornissen Denise Bodden, Universiteit Utrecht Waarom effectieve therapie nodig? meest voorkomende vorm van psychopathologie bij kinderen/adolescenten
Nadere informatieAngststoornissen bij ouderen. Arjan Videler GGz Breburg SeneCure
Angststoornissen bij ouderen Arjan Videler GGz Breburg SeneCure Programma Angststoornissen Verschillen in etiologie & fenomenologie Differentiële diagnostiek Behandelopties Angststoornissen Angst is functioneel
Nadere informatieVereniging voor Gedrags- en Cognitieve therapieën. praktijktoetsen. cognitief gedragstherapeut in opleiding
Vereniging voor Gedrags- en Cognitieve therapieën praktijktoetsen cognitief gedragstherapeut in opleiding Instructie Doel De praktijktoets is een formatieve toets. Dat betekent dat hiermee wordt vastgesteld
Nadere informatieBeter worden in je vak door deliberate practice. Anton Hafkenscheid
Beter worden in je vak door deliberate practice Anton Hafkenscheid Wat is CGT? Wat is CGT? Aanbodgestuurde zorg : Zouden ze iets gemeenschappelijks hebben? ACT, CBASP, TFT, SFT, SFT, EMDR, IE, EFT, CT,
Nadere informatieAantrekkelijke interventies: Gaming voor mentale gezondheid (2) Marlou Poppelaars, promovenda
Aantrekkelijke interventies: Gaming voor mentale gezondheid (2) Marlou Poppelaars, promovenda Waarom video games? Nadelen van huidige interventies Effectiviteit Toegankelijkheid Stigmatisering Didactische
Nadere informatieSjef Berendsen. EMDR als vroeginterventie in de acute fase na een schokkende gebeurtenis.
Sjef Berendsen EMDR als vroeginterventie in de acute fase na een schokkende gebeurtenis www.bsl.nl EMDR als vroeginterventie Sjef Berendsen Natuurlijk Beloop PTSS-symptomen (NICE PTSD Guideline, 2005)
Nadere informatieCognitieve gedragstherapie voor MSgerelateerde
Cognitieve gedragstherapie voor MSgerelateerde vermoeidheid Marieke Houniet- de Gier, Gz-psycholoog/ cognitief gedragstherapeut/ promovenda Afdeling Medische Psychologie + afdeling Revalidatiegeneeskunde
Nadere informatieCGT bij kinderen/jongeren met angst- en dwangstoornissen
CGT bij kinderen/jongeren met angst- en dwangstoornissen en wat doen we met de ouders? Marjolein Bus 5-10-2018 Opwarming wie van u: - - - Hoe sterk is de dwanger in u? Schema van angst en dwang Angst Situatie
Nadere informatieSociale angst. Faalangst. Project Pasta. Sociale Angst & Faalangst bij Adolescenten. Risicofactoren. Interventies. Sociale Angst bij Jongeren
Sociale Angst & Faalangst bij Adolescenten Sociale angst Risicofactoren Interventies Angst voor het oordeel van anderen Voor gek staan Uitgelachen te worden In verlegenheid gebracht te worden In de belangstelling
Nadere informatiePaniekstoornis met agorafobie
Paniekstoornis met agorafobie M. Wouters Universiteit van Amsterdam Abstract Om een beter begrip te krijgen van de psychologische mechanismen die zich voordoen tijdens de behandeling van paniekstoornis
Nadere informatieTraumagerichte CGt versus EMDR na stabilisatie voor de behandeling van PTSS na misbruik in de jeugd: pilot data. Paul Emmelkamp
Traumagerichte CGt versus EMDR na stabilisatie voor de behandeling van PTSS na misbruik in de jeugd: pilot data Ingrid Wigard Thomas Ehring Paul Emmelkamp Achtergrond Samenwerking PsyQ met Universiteit
Nadere informatieAngst en de ziekte van Parkinson. te veel of te weinig controle. Annelien Duits Harriët Smeding. www.smedingneuropsychologie.nl
Angst en de ziekte van Parkinson te veel of te weinig controle Annelien Duits Harriët Smeding www.smedingneuropsychologie.nl Wat moet deze workshop brengen, zodat je zegt: dat was de moeite waard? Smeding
Nadere informatieVroeginterventie via het internet voor depressie en angst
Samenvatting 141 Vroeginterventie via het internet voor depressie en angst Hoofdstuk 1 is de inleiding van dit proefschrift. Internetbehandeling voor depressie en angst is bewezen effectief. Dit opent
Nadere informatieVirtual Reality bij psychose
Virtual Reality bij psychose Disclosure (potentiële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven Sponsoring of onderzoeksgeld Honorarium of andere (financiële) vergoeding
Nadere informatieMetacognitieve therapie voor de Gegeneraliseerde Angst Stoornis: Wat is het en werkt het? Colin van der Heiden PsyQ
Metacognitieve therapie voor de Gegeneraliseerde Angst Stoornis: Wat is het en werkt het? Colin van der Heiden PsyQ Inhoud Waarom MCT v GAS Wat is MCT v GAS Werkt MCT v GAS MCT v GAS: Achtergrond CGT v
Nadere informatieBio (EEG) feedback. Reflecties vanuit de klinische praktijk. Kannercyclus 09-05-2011 Dr. EWM (Lisette) Verhoeven
Bio (EEG) feedback Reflecties vanuit de klinische praktijk Kannercyclus 09-05-2011 Dr. EWM (Lisette) Verhoeven Neurofeedback -Een vraag uit de spreekkamer- Minimaal 1500 Literatuur 2008 literatuur search
Nadere informatiePerseverative cognition: The impact of worry on health. Nederlandse samenvatting
Perseverative cognition: The impact of worry on health Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Perseveratieve cognitie: de invloed van piekeren op gezondheid Iedereen maakt zich wel eens zorgen.
Nadere informatieMetacognitieve therapie voor Gegeneraliseerde Angst Stoornis. Colin van der Heiden. Workshop VGCt Najaarsconferentie 7 november 2012
Metacognitieve therapie voor Gegeneraliseerde Angst Stoornis Colin van der Heiden Workshop VGCt Najaarsconferentie 7 november 2012 PROGRAMMA inleiding metacognitieve theorie video-demonstratie: uitvragen
Nadere informatieChapter 8. Nederlandse samenvatting
Chapter 8 Nederlandse samenvatting NEDERLANDSE SAMENVATTING Angst is een menselijke emotie die iedereen van tijd tot tijd wel eens ervaart. Veel mensen voelen zich angstig of nerveus wanneer ze bijvoorbeeld
Nadere informatiePTSS - diagnostiek en behandeling. drs. Mirjam J. Nijdam psycholoog / onderzoeker Topzorgprogramma Psychotrauma AMC De Meren
PTSS - diagnostiek en behandeling drs. Mirjam J. Nijdam psycholoog / onderzoeker Topzorgprogramma Psychotrauma AMC De Meren Opbouw Diagnose PTSS Prevalentiecijfers PTSS en arbeid Preventie van PTSS Behandeling
Nadere informatieAngststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol
Angststoornissen Verzekeringsgeneeskundig protocol Epidemiologie I De jaarprevalentie voor psychische stoornissen onder de beroepsbevolking in Nederland wordt geschat op: 1. 5-10% 2. 10-15% 15% 3. 15-20%
Nadere informatieDe rol van sekse, hechting en autonomie in as-i en persoonlijkheidspathologie.
De rol van sekse, hechting en autonomie in asi en persoonlijkheidspathologie. Drs. N. Bachrach GZ psycholoog io Klinisch psycholoog VVGI Externpromovendus UvT Promotor Prof. Dr. M. Bekker Copromotor: Dr.
Nadere informatieNarratieve Exposure Therapie
Narratieve Exposure Therapie MANP jubileumcongres Patricia Strijk Even voorstellen Wat doet Stichting Centrum 45: Diagnostiek en behandeling complexe psychotraumaklachten VS-GGZ: Werkzaam op de polikliniek
Nadere informatieCognitieve gedragstherapie een effectieve psychotherapie
Cognitieve gedragstherapie een effectieve psychotherapie Informatie voor mensen die hun probleem willen aanpakken 2 3 Cognitieve gedragstherapie Een effectieve psychotherapie In deze brochure kunt u lezen
Nadere informatieDe behandeling van paniekstoornis
De behandeling van paniekstoornis Cognitieve gedragstherapie, SSRI of de combinatie van beide Najaarscongres VGCt 15 november 2013 Onderzoeksgroep: Franske J. van Apeldoorn, Wiljo J.P.J. van Hout, Peter
Nadere informatieIn beweging. Een studie naar het effect van lichaamsbeweging en cognitieve coaching bij de behandeling van paniekstoornis
In beweging Een studie naar het effect van lichaamsbeweging en cognitieve coaching bij de behandeling van paniekstoornis Naam: Lana van Es Studentennummer: 0367354 Begeleider: P.M.G. (Paul) Emmelkamp Inhoudsopgave
Nadere informatieEMDR bij adolescenten
EMDR bij adolescenten Een vorm van traumabehandeling Marijke de Koning-Groothuizen ZMC Kinderen en Jongeren van de Gelderse Roos Voorbeelden uit de praktijk Sofie, 16 jaar. Klachten, sinds ongeveer een
Nadere informatieDe toegevoegde waarde van D-cycloserine aan exposure therapie voor PTSS. Rianne de Kleine
De toegevoegde waarde van D-cycloserine aan exposure therapie voor PTSS Rianne de Kleine EXPOSURE THERAPIE Prolonged exposure (PE) 1,2 Extinctiedoor effectieveemotioneleverwerkingvan de traumatischeherinnering.
Nadere informatieHet Effect van Virtual Reality Exposure Therapie en de Overdracht op het Dagelijks Leven
FACULTEIT DER MAATSCHAPPIJ- EN GEDRAGSWETENSCHAPPEN BACHELORTHESE Het Effect van Virtual Reality Exposure Therapie en de Overdracht op het Dagelijks Leven Cathelijne Revers Studentnummer : 6065317 Bachelorthese
Nadere informatieVAN NACHTMERRIE TOT NACHTRUST: IMAGINATIE- EN RESCRIPTINGTHERAPIE VOOR NACHTMERRIES
VAN NACHTMERRIE TOT NACHTRUST: IMAGINATIE- EN RESCRIPTINGTHERAPIE VOOR NACHTMERRIES WORKSHOP NTVP CONGRESS 27 NOVEMBER 2014 ANNETTE VAN SCHAGEN & JAAP LANCEE NACHTMERRIE Betekenis van nachtmerrie Merrie
Nadere informatieDepressie en angst bij de ziekte van Parkinson Rianne van Gool Verpleegkundig specialist
Depressie en angst bij de ziekte van Parkinson Rianne van Gool Verpleegkundig specialist Dopamine Ziekte van Parkinson: minder dopamine Dopamine is een signaalstof die de communicatie tussen hersencellen
Nadere informatieStoornissen Randomised Controlled Trial (RCT) Implementatie Begeleide zelfhulp inhoudelijk Conclusie
Begeleide zelfhulp, een nieuwe interventie Christine van Boeijen Indeling presentatie Stoornissen Randomised Controlled Trial (RCT) Implementatie Begeleide zelfhulp inhoudelijk Conclusie Begeleide zelfhulp
Nadere informatieHet stimuleren van sociaalcommunicatieve vaardigheden bij jonge kinderen met een autismespectrumstoornis
Het stimuleren van sociaalcommunicatieve vaardigheden bij jonge kinderen met een autismespectrumstoornis Herbert Roeyers Onderzoeksgroep Ontwikkelingsstoornissen VVL Congres, Berchem, 14 maart 2014 Pervasieve
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting Titel: Cognitieve Kwetsbaarheid voor Depressie: Genetische en Omgevingsinvloeden Het onderwerp van dit proefschrift is cognitieve kwetsbaarheid voor depressie en de wisselwerking
Nadere informatieStepped care behandeling voor paniekstoornis
Stepped care behandeling voor paniekstoornis Een vergelijking van een 10-weeks begeleide zelfhulp, zo nodig gevolgd door protocollaire CGT, vergeleken met TAU. M. Kampman, A.J.L.M. van Balkom, T. G. Broekman,
Nadere informatieTherapeutische waarde van specifieke persoonlijke herinneringen. Prof. dr. Filip Raes KU Leuven
Therapeutische waarde van specifieke persoonlijke herinneringen Prof. dr. Filip Raes KU Leuven Antwerpen Het verhaal, met en zonder woorden 17.03.2017 waarover zal ik het hebben? belang van specifieke
Nadere informatieCognitive Bias Modification (CBM): "Computerspelletjes" tegen Angst, Depressie en Verslaving
Cognitive Bias Modification (CBM): "Computerspelletjes" tegen Angst, Depressie en Verslaving Mike Rinck Radboud Universiteit Nijmegen Cognitieve Vertekeningen bij Stoornissen "Cognitive Biases" Patiënten
Nadere informatieIndeling lezing. Stoornissen Randomised Controlled Trial (RCT) Implementatie minimale interventie
Indeling lezing Minimale interventie Christine van Boeijen Stoornissen Randomised Controlled Trial (RCT) Implementatie minimale interventie Minimale i interventie ti inhoudelijk Conclusie Nog 2 vragen
Nadere informatieKorte Eclectische Psychotherapie KEP voor PTSS
Korte Eclectische Psychotherapie KEP voor PTSS Berthold Gersons, Ineke Vrijlandt, Miranda Olff, Ramon Lindauer, AMC de Meren KEP accepted as effective treatment for PTSD NICE Guidelines PTSD 2005 BEP effect
Nadere informatieBaat het niet dan schaadt het niet: EMDR bij getraumatiseerde asielzoekers en vluchtelingen. Jackie June ter Heide, Trudy Mooren, Rolf Kleber
Baat het niet dan schaadt het niet: EMDR bij getraumatiseerde asielzoekers en vluchtelingen Jackie June ter Heide, Trudy Mooren, Rolf Kleber Complexe PTSS 1: DESNOS Complex trauma: herhaaldelijk, langdurig,
Nadere informatieNo part of this book may be reproduced in any way whatsoever without the written permission of the publisher.
Bedankt voor het downloaden van dit artikel. De artikelen uit de (online)tijdschriften van Uitgeverij Boom zijn auteursrechtelijk beschermd. U kunt er natuurlijk uit citeren (voorzien van een bronvermelding)
Nadere informatieCognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met
Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met Autismespectrumstoornissen: ADASS Achtergrond ADASS Veelvuldig voorkomen van
Nadere informatieCognitieve gedragstherapie bij angststoornissen
MRA 0612 Meer informatie Bij de VGCt zijn meer brochures verkrijgbaar, voor volwassenen bijvoorbeeld over depressie en alcoholmisbruik. Speciaal voor kinderen zijn er brochures over veel piekeren, verlatingsangst,
Nadere informatieFYSIOTHERAPIE en het behandelen van patiënten met ASPECIFIEK LAGE RUGPIJN. September 2011, blok 6, Gerard Koel.
FYSIOTHERAPIE en het behandelen van patiënten met ASPECIFIEK LAGE RUGPIJN. September 2011, blok 6, Gerard Koel. GRADED ACTIVITY & GRADUAL EXPOSURE. 1. Aanleiding / implicatie / modellen; respondente &
Nadere informatieTelePsy Handleiding Paniekmodule
TelePsy 2018 Handleiding Paniekmodule Algemene informatie De paniekmodule is tot stand gekomen in samenwerking met prof. dr. Koen Schruers, dr. Klara de Cort, Helen Lionarons, InnoPsy en verschillende
Nadere informatie