CGT bij kinderen/jongeren met angst- en dwangstoornissen

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "CGT bij kinderen/jongeren met angst- en dwangstoornissen"

Transcriptie

1 CGT bij kinderen/jongeren met angst- en dwangstoornissen en wat doen we met de ouders? Marjolein Bus

2 Opwarming wie van u: Hoe sterk is de dwanger in u?

3 Schema van angst en dwang Angst Situatie (angst)gedachte angst vermijden afname angst Dwang Situatie (dwang)gedachte angst of NJR handeling afname angst

4 Maar - De angst blijft en wordt erger - Er zijn steeds meer handelingen nodig - De vermijding wordt steeds groter en meer

5 Criteria: wanneer is het een stoornis - Tijd; groot deel van de dag mee bezig - Hinder; gewone dingen niet meer kunnen doen - Verzuim; terugtrekken, afname sociale contacten - Leed; verdriet, paniek, boos

6 Angststoornissen bij kinderen en jongeren (en de Bascule in het bijzonder) - Sociale angst - Dwangstoornis* - Paniekstoornis - Specifieke fobie, waaronder braakangst - Selectief mutisme* - Separatie angst

7 De behandeling van angst en dwang bij k&j Diverse internationale studies Ook NL onderzoeken van de Haan, Nauta en Bögels CGT = bewezen effectieve behandelmethode bij angsten dwangstoornissen

8 CGT protocollen voor de behandeling van angst

9 CGT protocol voor de behandeling van dwang

10 De behandeling van dwang

11 CGT =

12 CGT bestaat uit Exposure en responspreventie (ERP) - Bloot stellen aan de situaties die angst oproepen (exposure) - stap voor stap staken van de vermijding en dwanghandelingen(responsepreventie) Cognitieve technieken - het veranderen van de cognities (gedachten, opvattingen) die aanleiding zijn voor de dwanghandelingen of het vermijdingsgedrag

13 Rationale achter exposure Voorheen: - Angst zal zakken als je meer oefent - Stap voor stap - Hiërarchie

14 Rationale achter exposure Nieuw inzicht: - Verwachtings leren; nieuwe associaties leren - Inhibitie leren: onderdrukken van oude response/associatie - Exposure leereffect: ervaren dat waar je bang voor bent niet gebeurt

15 CGT bij kinderen en jongeren - Psycho-educatie: uitleggen waarom we dit doen - Exposure: weer stap voor stap doen waar je bang voor bent, leren en ervaren dat. - Reponspreventie: het vermijden en de handeling achterwege laten eventueel helpend gedrag zoeken - Cognities: bange gedachten opsporen, toetsen en veranderen tot helpende gedachten

16 De CGT van Anna Diverse exposure opdrachten Geen hiërarchie, maar dingen die thuis het meest voor ruzie zorgen - Afname wc papier gebruik - Onderbroeken ruiken en verschonen - Afname wc bezoek - Weer deelnemen aan buiten activiteiten - Afname handen wassen

17 Technieken CGT Anna - Exposure: in de sessie voorbereiden en thuis uitvoeren m.b.v. van oefenvel - Cognitieve technieken: in de sessie bange gedachten uitgedaagd en veranderd - Beloningssysteem - Hulp van ouders - Ouders verminderen aanpassing

18 Oefenvel van Anna

19 Behandelverloop - Rol van ouders belangrijk, de ruzies beëindigen - Door: begrip, helpen, begrenzen - Anna: cognitieve herstructurering goed opgepakt - Ouders en kind één team

20 Als de behandeling niet werkt Kind/jongere: ervaart weinig last Ouders: (over)beschermen Ouders: duwen (SOK) Kind/jongere: dwingt, dreigt en doet boos Ouders: aanpassen, faciliteren, nemen dwanghandelingen over

21 Ouders die beschermen, aanpassen en meedwangen Waarom?

22 Wel/niet ouders betrekken bij CGT? MC onderzoek: 2007 Bodden+Bögels: ouders niet nodig Latere studies spreken tegen Laatste woord is er nog niet over gezegd

23 Mijn visie Ik vind het altijd fijn om ouders te betrekken: - Probleem speelt in de thuissituatie -Thuis aan de slag, met ouders (transfer naar huis) - Alle ouders willen hun kind steunen, coachen, helpen - Bange k&j kunnen boos doen

24 Aan de slag met ouders Bespreek de ouderlijke cognities over: Wat is/doet een goede ouder? - Beschermd zijn kind overbescherming - Laat zijn kind niet niet lijden overnemen - Moet zijn kind harden SOK methode

25 Ouders betrekken bij behandeling Maatwerk - Delen van therapie bij wonen (o.a. modelling) en concrete adviezen over steun - Aparte ouderbegeleiding

26 Ouderbegeleiding volgens de Methode Bus - P&M op 1 lijn, spreek in we termen - Er is slechts strijd als je hem aan gaat - Dwang = geen dwing - Bang kind doet boos - Lage EE of neem time out - Angst voor de boosheid van je kind is een slechte raadgever

27 2 Vervolg Methode Bus - Neem de dwanghandelingen niet over; je bekrachtigt dan dat het eng is - Indien nodig, onder protest - Helpen = niet overnemen - Helpen = steunen en niet beschermen - Stimuleer gezonde gedachten en gedrag - Begrens extreem gedrag

28 3 Vervolg methode Bus - Begrenzen = hekken plaatsen, waarbinnen. En niet verbieden - Help met verzinnen van helpende gedachten en helpend gedrag - Bange kinderen hebben andere opvoedingsstijl nodig - (Voor)doen/samendoen is vaak effectiever dan praten

29 CGT en MB lukt niet Bijv. - Kind ontkent angst en dwang en doet niets - Ouders en kind geraken in heftige ruzie - Kind trekt zich terug, passief verzet Oudercursus GV

30 GV bij angst en dwang? Ja!! Bange k&j doen wel eens boos Dwangende k&j dwingen wel eens

31 GV bij angst en dwang - Ouders leren begrenzen - Pas dan komt er weer ruimte voor helpen - Angst wordt niet meer bekrachtigd - Voorbeelden: - Anna: ouders konden weer begrenzen steunen - Zoe: geen ingewikkeld gedoe meer - Jill: beide eigen ruimte ipv symbiose - Joey s: angst werd genormaliseerd

32 Conclusie CGT + =

33

De behandeling van de dwangstoornis. Else de Haan & Lidewij Wolters UvA / AMC / De Bascule Veldhoven, VGCT, november 2013

De behandeling van de dwangstoornis. Else de Haan & Lidewij Wolters UvA / AMC / De Bascule Veldhoven, VGCT, november 2013 De behandeling van de dwangstoornis Else de Haan & Lidewij Wolters UvA / AMC / De Bascule Veldhoven, VGCT, november 2013 Programma Behandeling en behandelstrategieën Per fase in de behandeling: Mogelijke

Nadere informatie

Wat kan ik wél doen bij angst of dwang in mijn gezin?

Wat kan ik wél doen bij angst of dwang in mijn gezin? Wat kan ik wél doen bij angst of dwang in mijn gezin? Angst Angst ontstaat in de hersenen in de amygdala. Amygdala stimuleert: Schrikreflex Bevriezen Bijniermerg: adrenaline (Lichaam wordt in optimale

Nadere informatie

Symposium Angststoornissen en? Den Haag, 10 oktober 2014. Chantal Dommanschet Klinisch psycholoog psychotherapeut PsyQ Angststoornissen Den Haag

Symposium Angststoornissen en? Den Haag, 10 oktober 2014. Chantal Dommanschet Klinisch psycholoog psychotherapeut PsyQ Angststoornissen Den Haag Symposium Angststoornissen en? Den Haag, 10 oktober 2014 Chantal Dommanschet Klinisch psycholoog psychotherapeut PsyQ Angststoornissen Den Haag Inleiding Videofragment ERP Theoretisch kader Rollenspellen

Nadere informatie

Dwang en autisme. Cognitieve gedragstherapie bij jongeren met een obsessief compulsieve stoornis en een stoornis uit het autistische spectrum.

Dwang en autisme. Cognitieve gedragstherapie bij jongeren met een obsessief compulsieve stoornis en een stoornis uit het autistische spectrum. Dwang en autisme Cognitieve gedragstherapie bij jongeren met een obsessief compulsieve stoornis en een stoornis uit het autistische spectrum. Autistische stoornis Informatieverwerkingsstoornis Andere manier

Nadere informatie

Behandelmogelijkheden van angst en dwang bij volwassenen met autisme

Behandelmogelijkheden van angst en dwang bij volwassenen met autisme Behandelmogelijkheden van angst en dwang bij volwassenen met autisme drs. Caroline Schuurman, gz-psycholoog Centrum Autisme, Leiden Congres angst en dwang NVA 14 maart 2009 Indeling Autisme angst en dwang

Nadere informatie

Kikker is bang. Angststoornissen in DSM 5. Angst bij kinderen: een casus. Angststoornis Prevalentie 6/19/2015

Kikker is bang. Angststoornissen in DSM 5. Angst bij kinderen: een casus. Angststoornis Prevalentie 6/19/2015 Werkzame factoren in de behandeling van kinderen met angststoornissen na de transitie jeugdzorg Welke symptomen van angst herken je? Kikker is bang Denken + Doen = Durven Door: Liesbeth Telman en Marija

Nadere informatie

Voorlichting Angst en Dwangstoornissen

Voorlichting Angst en Dwangstoornissen Voorlichting Angst en Dwangstoornissen INHOUD Wat is Angst? De meest voorkomende angststoornissen Oorzaken Behandeling en aanmelding Tips voor de omgeving Tijd voor vragen Wat is Angst? Fear: emotionele

Nadere informatie

Informatie over het wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van psychologische behandeling bij dwangklachten.

Informatie over het wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van psychologische behandeling bij dwangklachten. 1 Informatie over het wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van psychologische behandeling bij dwangklachten. Geachte heer, mevrouw, Bij u is na de intakeprocedure de diagnose obsessief-compulsieve

Nadere informatie

Patient met angststoornis(sen) Video - casus

Patient met angststoornis(sen) Video - casus Behandeling van angststoornissen in de eerstelijnszorg; effectiviteit en toepasbaarheid van Begeleide Zelfhulp Christine van Boeijen Symposium Geen paniek 2010 Voorstellen Christine van Boeijen, psychiater

Nadere informatie

Depressie en angst bij de ziekte van Parkinson Rianne van Gool Verpleegkundig specialist

Depressie en angst bij de ziekte van Parkinson Rianne van Gool Verpleegkundig specialist Depressie en angst bij de ziekte van Parkinson Rianne van Gool Verpleegkundig specialist Dopamine Ziekte van Parkinson: minder dopamine Dopamine is een signaalstof die de communicatie tussen hersencellen

Nadere informatie

DE DWANGSTOORNIS BIJ KINDEREN EN ADOLESCENTEN. Else de Haan AMC/ de Bascule 23 januari 2009

DE DWANGSTOORNIS BIJ KINDEREN EN ADOLESCENTEN. Else de Haan AMC/ de Bascule 23 januari 2009 DE DWANGSTOORNIS BIJ KINDEREN EN ADOLESCENTEN Else de Haan AMC/ de Bascule 23 januari 2009 Meisje 15 jaar Na het avondeten ga ik naar boven om in de badkamer naar de wc te gaan : Ik doe de deur op slot,

Nadere informatie

Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten. Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest

Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten. Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest Omgaan met (onbegrepen) lichamelijke klachten Prof. dr. Sako Visser Universiteit van Amsterdam Pro Persona GGZ Dr. Michel Reinders GGZinGeest Van DSM IV naar DSM 5 DSM IV - somatisatie stoornis, - somatoforme

Nadere informatie

Achtergrondinformatie. Hoe is het beloop van vermoeidheid na kanker? Internationale literatuur Prevalentie: uitgezet tegen tijd sinds behandeling

Achtergrondinformatie. Hoe is het beloop van vermoeidheid na kanker? Internationale literatuur Prevalentie: uitgezet tegen tijd sinds behandeling Achtergrondinformatie Ongeveer 99% van alle patiënten ervaart tijdens de behandeling van Drie maanden na de behandeling van heeft 2-4% van de ziektevrije patiënten last van ernstige Hoe is het beloop van

Nadere informatie

Overzicht behandelprotocol 1

Overzicht behandelprotocol 1 Overzicht behandelprotocol 1 sessie 1: kennismaking, inventarisatie en uitleg rationale z Geef een samenvatting van het intakeverslag en leg het klinisch beeld van GAS uit (DSM-IV-criteria). z Bespreek

Nadere informatie

Dwangstoornissen. Als kiezen niet meer lukt

Dwangstoornissen. Als kiezen niet meer lukt Als kiezen niet meer lukt Moeten als dwang Iedereen herkent het wel: controleren of het gas uit is, uw kleren netjes opruimen, steeds hetzelfde deuntje in uw hoofd hebben, alleen op de witte stoeptegels

Nadere informatie

EXPOSURE BIJ KINDEREN EN JONGEREN. Eric Heyns

EXPOSURE BIJ KINDEREN EN JONGEREN. Eric Heyns EXPOSURE BIJ KINDEREN EN JONGEREN Eric Heyns Definitie exposure Een klasse van psychotherapeutische behandelingen met als centrale element dat de patiënt wordt blootgesteld aan een situatie die negatieve

Nadere informatie

Inhoud. Nieuw in de NHG Standaard Angst. Vraag 2. Vraag 1. Vraag 3. Nieuw in de NHG standaard in beleid. Nieuw?! Diagnose en beleid RCT Implementatie

Inhoud. Nieuw in de NHG Standaard Angst. Vraag 2. Vraag 1. Vraag 3. Nieuw in de NHG standaard in beleid. Nieuw?! Diagnose en beleid RCT Implementatie Inhoud Nieuw in de NHG Standaard Angst Christine van Boeijen PAO H 2012 Nieuw?! Diagnose en beleid RCT Implementatie En verder Wat hebt u geleerd? Vraag 1 Waarmee presenteert een patient met een angststoornis

Nadere informatie

DWANGSTOORNIS PATIËNTENINFORMATIE

DWANGSTOORNIS PATIËNTENINFORMATIE DWANGSTOORNIS PATIËNTENINFORMATIE ALGEMEEN Wat is een dwangstoornis? Mensen met een dwangstoornis hebben last van dwanggedachten en/of dwanghandelingen. Dat betekent dat ze een groot deel van de dag bezig

Nadere informatie

prof. dr. Sako Visser dr. Michel Reinders Cognitieve gedragstherapie bij somatisatie

prof. dr. Sako Visser dr. Michel Reinders Cognitieve gedragstherapie bij somatisatie prof. dr. Sako Visser dr. Michel Reinders Cognitieve gedragstherapie bij somatisatie Dit boek, Cognitieve gedragstherapie bij somatisatie, is onderdeel van de reeks Protocollen voor de GGZ. Bij deze titel

Nadere informatie

De behandeling van complexe rouw. Jantien Piekstra GZ psycholoog / cognitief gedragstherapeut

De behandeling van complexe rouw. Jantien Piekstra GZ psycholoog / cognitief gedragstherapeut De behandeling van complexe rouw Jantien Piekstra GZ psycholoog / cognitief gedragstherapeut Disclosure of interest Mogelijke belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante relaties met bedrijven

Nadere informatie

Individuele of Gezins CGT voor kinderen met angststoornissen. Denise Bodden, Universiteit Utrecht

Individuele of Gezins CGT voor kinderen met angststoornissen. Denise Bodden, Universiteit Utrecht Individuele of Gezins CGT voor kinderen met angststoornissen Denise Bodden, Universiteit Utrecht Waarom effectieve therapie nodig? meest voorkomende vorm van psychopathologie bij kinderen/adolescenten

Nadere informatie

Begeleide zelfhulp, een nieuwe interventie. Christine van Boeijen

Begeleide zelfhulp, een nieuwe interventie. Christine van Boeijen Begeleide zelfhulp, een nieuwe interventie Christine van Boeijen Indeling workshop Voor welke stoornissen Randomised Controlled Trial (RCT) Bekendheid effectieve methode Implementatie Begeleide zelfhulp

Nadere informatie

Angst en mindfulness. engel nieborg

Angst en mindfulness. engel nieborg Angst en mindfulness engel nieborg Angst is een normale helpende emo4e Kenmerken angst - Gedachten - Lichamelijke sensa4es - Emo4es - Gedrag - Te veel angst kan leiden tot een angststoornis. - De angst

Nadere informatie

Cure + Care Solutions

Cure + Care Solutions Cure + Care Solutions is hèt landelijk behandel- en expertisecentrum voor complexe psychische aandoeningen en werkt nauw samen binnen een landelijk netwerk van zorginstellingen door het hele land. Cure

Nadere informatie

Het effect van de FOCUS op exposure bij OCS CGT nonresponders

Het effect van de FOCUS op exposure bij OCS CGT nonresponders Het effect van de FOCUS op exposure bij OCS CGT nonresponders Een pilotstudie naar de effectiviteit van een kortdurende, intensieve, ambulante behandeling bij patienten die een eerdere CGT hebben gehad.

Nadere informatie

De Obsessief-Compulsieve stoornis: behandeling in de praktijk. 2013 Universitair Ziekenhuis Gent

De Obsessief-Compulsieve stoornis: behandeling in de praktijk. 2013 Universitair Ziekenhuis Gent De Obsessief-Compulsieve stoornis: behandeling in de praktijk Dr. Leyman Lemke Deswarte Annelies 2013 Universitair Ziekenhuis Gent Inhoud workshop Kapstok: Het neurotische lussenmodel (NLM) (R. Schacht

Nadere informatie

Angststoornissen. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over angst

Angststoornissen. Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over angst ggz voor doven & slechthorenden Angststoornissen Als angst en paniek invloed hebben op het dagelijks leven Deze folder is voor doven en slechthorenden die meer willen weten over angst Herkent u dit? Iedereen

Nadere informatie

Dr. D.C. Cath, GGZ Drenthe

Dr. D.C. Cath, GGZ Drenthe Behandeling van angststoornissennieuwe wegen Danielle Cath Outcome farmacotherapie angststoornissen Bepaald niet optimaal! Belangrijk om nieuwe wegen te zoeken???.% weigert om te starten met farmacotherapie

Nadere informatie

Kennisgroep Speciaal. Zie voor uitgebreide informatie:

Kennisgroep Speciaal. Zie voor uitgebreide informatie: Angststoornis Kennisgroep Speciaal Kennisgroep Speciaal is een samenwerkingsverband van organisaties voor speciaal (Mytyl)onderwijs gericht op het delen en ontwikkelen van kwalitatief hoogstaande kennis

Nadere informatie

Inhoud. Terugvalpreventie bij angststoornissen Willemijn Scholten Symposium depressief realisme, angsthaas of zwartkijker

Inhoud. Terugvalpreventie bij angststoornissen Willemijn Scholten Symposium depressief realisme, angsthaas of zwartkijker 10 maart 2011 Terugvalpreventie bij angststoornissen Willemijn Scholten Symposium depressief realisme, angsthaas of zwartkijker Inhoud Terugval bij angststoornissen Terugvalpreventie bij angst Onderzoek

Nadere informatie

Cognitieve gedragstherapie bij angststoornissen

Cognitieve gedragstherapie bij angststoornissen MRA 0612 Meer informatie Bij de VGCt zijn meer brochures verkrijgbaar, voor volwassenen bijvoorbeeld over depressie en alcoholmisbruik. Speciaal voor kinderen zijn er brochures over veel piekeren, verlatingsangst,

Nadere informatie

De behandeling van angst bij Autisme Spectrum Stoornissen

De behandeling van angst bij Autisme Spectrum Stoornissen De behandeling van angst bij Autisme Spectrum Stoornissen Carolien Gevers, klinisch psycholoogpsychotherapeut de Bascule Amsterdam Huidige presentatie Behandeling angst algemeen Angst bij autismespectrumstoornissen

Nadere informatie

Training voor ouders van angstige kinderen op basis van geweldloos verzet

Training voor ouders van angstige kinderen op basis van geweldloos verzet Training voor ouders van angstige kinderen op basis van geweldloos verzet Als dit als ouder je uitdaging wordt Beschermen: belangrijk(st)e taak van ouders Maar hoever ga je. Dilemma bij angstige kinderen:

Nadere informatie

Angststoornissen. P unt P. kan u helpen. volwassenen

Angststoornissen. P unt P. kan u helpen. volwassenen Angststoornissen P unt P kan u helpen volwassenen Iedereen is wel eens bang en dat is maar goed ook. Angst is een ingebouwd verdedigingsmechanisme dat ons waarschuwt voor gevaar. Hormonen, zoals adrenaline,

Nadere informatie

Deze vragenlijst is ontwikkeld om de ernst en de aard van de symptomen van

Deze vragenlijst is ontwikkeld om de ernst en de aard van de symptomen van 1 Bedwing je dwang Children s Yale-Brown Obsessive Compulsive Scale (CY-BOCS) Algemene instructies Deze vragenlijst is ontwikkeld om de ernst en de aard van de symptomen van patiënten met een obsessieve-compulsieve

Nadere informatie

Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen?

Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Familie of naaste zijn van iemand die zichzelf beschadigt kan erg moeilijk zijn. Iemand van wie je houdt doet zichzelf pijn en het lijkt alsof je niks kunt

Nadere informatie

in gesprek over: Dwangstoornis

in gesprek over: Dwangstoornis in gesprek over: Dwangstoornis Colofon Auteurs: A.J.L.M. van Balkom I.M. van Vliet Redactie: E. van Meekeren (voorzitter) M.A.V. van Verschuer E.A.M. Knoppert-van der Klein A.W.M.M. Stevens Met dank aan

Nadere informatie

COMET: wat is het en wanneer pas je het toe? Inleiding op het symposium. Dr. Kees Korrelboom, klinisch psycholoog-psychotherapeut

COMET: wat is het en wanneer pas je het toe? Inleiding op het symposium. Dr. Kees Korrelboom, klinisch psycholoog-psychotherapeut COMET: wat is het en wanneer pas je het toe? Inleiding op het symposium Dr. Kees Korrelboom, klinisch psycholoog-psychotherapeut Een stukje geschiedenis - 1980: (C)GT: individuele casusconceptualisatie

Nadere informatie

Stoornissen Randomised Controlled Trial (RCT) Implementatie Begeleide zelfhulp inhoudelijk Conclusie

Stoornissen Randomised Controlled Trial (RCT) Implementatie Begeleide zelfhulp inhoudelijk Conclusie Begeleide zelfhulp, een nieuwe interventie Christine van Boeijen Indeling presentatie Stoornissen Randomised Controlled Trial (RCT) Implementatie Begeleide zelfhulp inhoudelijk Conclusie Begeleide zelfhulp

Nadere informatie

Verzamelstoornis Marjolijn Korteweg, Danielle Cath. Presentatie

Verzamelstoornis Marjolijn Korteweg, Danielle Cath. Presentatie Verzamelstoornis Marjolijn Korteweg, Danielle Cath Presentatie 11-10-2017 Protocol verzamelstoornis Cliëntenwerkboek Handleiding Voor behandelaren cognitieve gedragstherapie Voor thuisbegeleiders Taakverdeling

Nadere informatie

Deeltijdbehandeling groep 2

Deeltijdbehandeling groep 2 Patiënteninformatie Deeltijdbehandeling groep 2 rkz.nl Inleiding Groep 2 vindt plaats op dinsdag en donderdag op de Psychotherapeutische Deeltijd van het, Beverwijk. Voor wie? U bent verwezen naar de psychotherapeutische

Nadere informatie

Indeling lezing. Stoornissen Randomised Controlled Trial (RCT) Implementatie minimale interventie

Indeling lezing. Stoornissen Randomised Controlled Trial (RCT) Implementatie minimale interventie Indeling lezing Minimale interventie Christine van Boeijen Stoornissen Randomised Controlled Trial (RCT) Implementatie minimale interventie Minimale i interventie ti inhoudelijk Conclusie Nog 2 vragen

Nadere informatie

Wetenschappelijk onderzoek naar somatisatie en somatoforme stoornissen

Wetenschappelijk onderzoek naar somatisatie en somatoforme stoornissen 9 Wetenschappelijk onderzoek naar somatisatie en somatoforme stoornissen Samenvatting Dit hoofdstuk geeft een overzicht van het wetenschappelijk onderzoek naar somatisatie en somatoforme stoornissen. De

Nadere informatie

Behandeling van angststoornissen bij kinderen en adolescenten

Behandeling van angststoornissen bij kinderen en adolescenten Behandeling van angststoornissen bij kinderen en adolescenten 1 3 Behandeling van angststoornissen bij kinderen en adolescenten Met het cognitief-gedragstherapeutisch protocol Denken + Doen = Durven Susan

Nadere informatie

Leven in angst. PuntP kan u helpen. groep: volwassenen

Leven in angst. PuntP kan u helpen. groep: volwassenen Leven in angst PuntP kan u helpen groep: volwassenen Iedereen is wel eens bang en dat is maar goed ook. Angst is een ingebouwd verdedigingsmechanisme dat ons waarschuwt voor gevaar. Hormonen, zoals adrenaline,

Nadere informatie

Behandeling van een adolescente met agressieve obsessies. Boris van Passel, psychiater. Pro Persona Centrum voor Angststoornissen Overwaal

Behandeling van een adolescente met agressieve obsessies. Boris van Passel, psychiater. Pro Persona Centrum voor Angststoornissen Overwaal Behandeling van een adolescente met agressieve obsessies Boris van Passel, psychiater Pro Persona Centrum voor Angststoornissen Overwaal Centrum voor Angststoornissen Overwaal Kliniek, deeltijdbehandeling

Nadere informatie

Voorbeeld. In kaart brengen van gedoe met behulp van enkele modellen uit de Transactionele Analyse (TA)

Voorbeeld. In kaart brengen van gedoe met behulp van enkele modellen uit de Transactionele Analyse (TA) Voorbeeld In kaart brengen van gedoe met behulp van enkele modellen uit de Transactionele Analyse (TA) In kaart brengen van het probleem op gedragsniveau Hij spoort echt niet! En dan ook nog zeggen dat

Nadere informatie

Cognitieve gedragstherapie een effectieve psychotherapie

Cognitieve gedragstherapie een effectieve psychotherapie Cognitieve gedragstherapie een effectieve psychotherapie Informatie voor mensen die hun probleem willen aanpakken 2 3 Cognitieve gedragstherapie Een effectieve psychotherapie In deze brochure kunt u lezen

Nadere informatie

ANGST, DWANG EN TICSTOORNISSEN BIJ KINDEREN

ANGST, DWANG EN TICSTOORNISSEN BIJ KINDEREN ANGST, DWANG EN TICSTOORNISSEN BIJ KINDEREN 10 maart 2015 CONGRES Regardz WTC Arnhem Angst, dwang en ticstoornissen Angst, dwang en tics komen bij meer dan 10% van alle kinderen en adolescenten voor. Maar

Nadere informatie

Colofon. Dit e book is een uitgave van Stichting Gezondheid. Teksten: Stichting Gezondheid

Colofon.   Dit e book is een uitgave van Stichting Gezondheid. Teksten: Stichting Gezondheid Colofon Dit e book is een uitgave van Stichting Gezondheid Teksten: Stichting Gezondheid Vormgeving: Michael Box (Internet Marketing Nederland) Correspondentie: Stichting Gezondheid (Stefan Rooyackers)

Nadere informatie

Ten geleide 1. 2 Algemene aspecten van cognitieve therapie 31

Ten geleide 1. 2 Algemene aspecten van cognitieve therapie 31 Inhoud Ten geleide 1 1 Cognitieve verwerking en psychopathologie: theorie en onderzoek 3 Filip Raes, Merel Kindt, Arnoud Arntz 1.1 Inleiding 3 1.2 Cognitieve psychologie 4 1.3 Cognitieve theorie van psychopathologie:

Nadere informatie

OMGAAN MET WAT IS ANGST? BANG ZIJN IS OK! 23/02/2015 KINDERANGSTEN

OMGAAN MET WAT IS ANGST? BANG ZIJN IS OK! 23/02/2015 KINDERANGSTEN OMGAAN MET KINDERANGSTEN Brainstorm: Angsten bij kinderen An Coetsiers Kinderpsycholoog/gedragstherapeut www.depraatdoos.be Hannah, 3 jaar Anouk, 10 jaar BANG ZIJN IS OK! WAT IS ANGST? Is een normaal verschijnsel

Nadere informatie

Ik durf niet naar school!! over jongeren, angststoornissen en schoolverzuim

Ik durf niet naar school!! over jongeren, angststoornissen en schoolverzuim Ik durf niet naar school!! over jongeren, angststoornissen en schoolverzuim Door: Roy de Vos klinisch psycholoog, psychotherapeut, cognitief gedragstherapeut 14-06-2018 Programma - Angst en angststoornissen

Nadere informatie

Inzicht in de praktijk van online therapie. Stijn Bornewasser Behandelcoördinatie Interapy

Inzicht in de praktijk van online therapie. Stijn Bornewasser Behandelcoördinatie Interapy Inzicht in de praktijk van online therapie Stijn Bornewasser Behandelcoördinatie Interapy Inhoud Kenmerken online therapie? Welke behandelingen biedt Interapy aan? Voor wie is het geschikt (en voor wie

Nadere informatie

Behandeling van de dwangstoornis bij kinderen en adolescenten

Behandeling van de dwangstoornis bij kinderen en adolescenten Behandeling van de dwangstoornis bij kinderen en adolescenten 1 2 Kind en Adolescent Praktijkreeks Dit boek, Behandeling van de dwangstoornis bij kinderen en adolescenten, is onderdeel van de Kind en Adolescent

Nadere informatie

Laten zitten compensatiegedrag bij eetstoornissen

Laten zitten compensatiegedrag bij eetstoornissen Laten zitten compensatiegedrag bij eetstoornissen Renee Beer Hermien Elgersma R.Beer& H.J.Elgersma TakeHome Message Exposure? DOEN! Responspreventie? OOK! Workshop Kader Vermijden en verleiden Wanneer

Nadere informatie

STAPPENPLAN ANGST IN DE EERSTE LIJN

STAPPENPLAN ANGST IN DE EERSTE LIJN STAPPENPLAN ANGST IN DE EERSTE LIJN Doel Vroegtijdige opsporing en behandeling van angst bij zelfstandig wonende ouderen. STAP 1: Screenen op angst in de eerste lijn (kruis aan). Voelde u zich de afgelopen

Nadere informatie

ANGST! Geen belangenverstrengeling. Voorstellen

ANGST! Geen belangenverstrengeling. Voorstellen Begeleide zelfhulp, een nieuwe interventie Christine van Boeijen Voorstellen Christine van Boeijen, psychiater GGNet Apeldoorn en plv. opleider GGNet AGIKO GGZBuitenamstel, nu GGZ ingeest Onderzoek EMGO

Nadere informatie

Over de behandeling van angst Doen we de goede dingen en doen we de dingen goed? Colin van der Heiden in Dth 2017, nummer 1

Over de behandeling van angst Doen we de goede dingen en doen we de dingen goed? Colin van der Heiden in Dth 2017, nummer 1 Over de behandeling van angst Doen we de goede dingen en doen we de dingen goed? Colin van der Heiden in Dth 2017, nummer 1 Refereermiddag SCBS 21 december 2017 Máasja Verbraak GZ-psycholoog Cognitief

Nadere informatie

Traumabehandeling Emergis kinder- en jeugdpsychiatrie

Traumabehandeling Emergis kinder- en jeugdpsychiatrie Traumabehandeling Emergis kinder- en jeugdpsychiatrie Krijg je (binnenkort) traumabehandeling vanuit zorgprogramma Angst & stemming van Emergis kinder- en jeugdpsychiatrie? Ben je 6 tot 18 jaar? Dan is

Nadere informatie

Meer informatie MRS 0610-2

Meer informatie MRS 0610-2 Meer informatie Bij de VGCt zijn meer brochures verkrijgbaar, voor volwassenen bijvoorbeeld over depressie en angststoornissen. Speciaal voor kinderen zijn er brochures over veel piekeren, verlatingsangst,

Nadere informatie

Behandeling na seksueel trauma bij kinderen: STEPS, TF-CBT of EMDR?

Behandeling na seksueel trauma bij kinderen: STEPS, TF-CBT of EMDR? Behandeling na seksueel trauma bij kinderen: STEPS, TF-CBT of EMDR? Renee Beer, klinisch psycholoog, Traumacentrum De Bascule Iva Bicanic, klinisch psycholoog i.o., Landelijk Psychotraumacentrum UMC Utrecht

Nadere informatie

Toepasbaarheid en effectiviteit van behandeling voor angststoornissen in de eerste lijn. Christine van Boeijen

Toepasbaarheid en effectiviteit van behandeling voor angststoornissen in de eerste lijn. Christine van Boeijen Toepasbaarheid en effectiviteit van behandeling voor angststoornissen in de eerste lijn Christine van Boeijen Indeling presentatie Welke stoornissen Vooronderzoeken Hoofdonderzoeken Implementatie Welke

Nadere informatie

Herkennen van en omgaan met angst bij kinderen. Frits Boer AMC de Bascule

Herkennen van en omgaan met angst bij kinderen. Frits Boer AMC de Bascule Herkennen van en omgaan met angst bij kinderen Frits Boer AMC de Bascule Moeder Natuur heeft ons een survival kit meegegeven, met o.a.: Bloedstolling Wondgenezing Schrikreactie Bloedstolling Wondgenezing

Nadere informatie

Zorgpad Intake. Aanmelding. Eerste gesprek door behandelaar. Bespreking in team. Psychodiagnostische screening (tweede intake)

Zorgpad Intake. Aanmelding. Eerste gesprek door behandelaar. Bespreking in team. Psychodiagnostische screening (tweede intake) Zorgpad Intake Aanmelding Verwijzing via huisarts, school of jeugdinstelling Aanmelding Bespreking Team Er vindt wekelijks multidisciplinair overleg plaats, waarbij nieuwe aanmeldingen en lopende trajecten

Nadere informatie

Voorstellen. Belangenverstrengeling. Indeling workshop

Voorstellen. Belangenverstrengeling. Indeling workshop Workshop Durf te leren, om daarna te leren durven RCT en begeleide zelfhulp Christine van Boeijen Voorstellen Christine van Boeijen, psychiater GGNet Apeldoorn-Zutphen en plaatsvervangend opleider GGNet

Nadere informatie

Ook binnen Opvoedpraktijk JONG komen vaak veel kinderen en jongeren die last hebben van angsten.

Ook binnen Opvoedpraktijk JONG komen vaak veel kinderen en jongeren die last hebben van angsten. JONG Nieuwsbrief Opvoedpraktijk Jong - Juni 2016 1. Voorwoord 2. Nieuwsberichten 3. Thema 4. Agenda Voorwoord Beste Lezers, Ook de mei-vakantie ligt al weer achter ons en we stevenen af op de grote vakantie

Nadere informatie

Paniekaanval als specificatie

Paniekaanval als specificatie DSM-IV-TR 1. Paniekstoornis met agorafobie 2. Paniekstoornis zonder agorafobie 3. Agorafobie zonder paniekstoornis in de voorgeschiedenis 4. Specifieke fobie 5. Sociale fobie 6. Obsessieve-compulsieve

Nadere informatie

Workshop: (op)weg met angst VVKP Studiedag

Workshop: (op)weg met angst VVKP Studiedag Workshop: (op)weg met angst VVKP Studiedag Tine Daeseleire Barbara Depreeuw www.thehumanlink.be The Human link Expertisecentrum: stress en angst Gedragstherapeutische aanpak Activiteiten: Angsten en fobieën

Nadere informatie

Y-BOCS. Alvorens te beginnen met het stellen van de vragen, geef eerst een definitie van dwanggedachten en dwanghandelingen.

Y-BOCS. Alvorens te beginnen met het stellen van de vragen, geef eerst een definitie van dwanggedachten en dwanghandelingen. Y-BOCS Algemene instructies Het is de bedoeling dat deze vragenlijst wordt gebruikt als een semi-gestructureerd interview. De interviewer dient de items in de aangegeven volgorde af te nemen en de vragen

Nadere informatie

GT diagnostiek Analyse van klassiek geconditioneerd gedrag Analyse van operant geconditioneerd gedrag DSM-IV Evidence based behandelingen

GT diagnostiek Analyse van klassiek geconditioneerd gedrag Analyse van operant geconditioneerd gedrag DSM-IV Evidence based behandelingen Samenvatting *('5$*67+(5$3,(LQ92*(/9/8&+7 Wegbereiders Gedragstherapie Pavlov Watson Skinner Belangrijke Gedragstherapeuten Wolpe Emmelkamp Beck GT diagnostiek Analyse van klassiek geconditioneerd gedrag

Nadere informatie

Angststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol

Angststoornissen. Verzekeringsgeneeskundig protocol Angststoornissen Verzekeringsgeneeskundig protocol Epidemiologie I De jaarprevalentie voor psychische stoornissen onder de beroepsbevolking in Nederland wordt geschat op: 1. 5-10% 2. 10-15% 15% 3. 15-20%

Nadere informatie

Rode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Psychotherapeutische Deeltijdbehandeling. rkz.nl

Rode Kruis ziekenhuis. Patiënteninformatie. Psychotherapeutische Deeltijdbehandeling. rkz.nl Patiënteninformatie Psychotherapeutische Deeltijdbehandeling rkz.nl Inleiding U bent voor deeltijdbehandeling verwezen door de huisarts of door een specialistische behandelaar. Het kan ook een passend

Nadere informatie

Behandeling informatie.

Behandeling informatie. Behandeling informatie. Bij een wachttijd langer dan een maand wordt de mogelijkheid geboden om door te verwijzen naar een andere GBGGZ- aanbieder. Psychologenpraktijk NK heeft nauwe contacten met een

Nadere informatie

Angst en dwang, o.a. bij Autisme Spectrum Stoornissen

Angst en dwang, o.a. bij Autisme Spectrum Stoornissen Angst en dwang, o.a. bij Autisme Spectrum Stoornissen Frits Boer em. hoogleraar kinder- en jeugdpsychiatrie AMC Frits Boer (poten'ële) belangenverstrengeling Voor bijeenkomst mogelijk relevante rela'es

Nadere informatie

Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met

Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met Cognitieve Gedragstherapie en Mindfulness Based Stress Reduction Therapie voor Angst en Depressie klachten bij volwassenen met Autismespectrumstoornissen: ADASS Achtergrond ADASS Veelvuldig voorkomen van

Nadere informatie

Diagnose en behandeling 4. Angst begrijpen 4. De diagnose 5. Verschillende angststoornissen 6. Het ontstaan van een angststoornis 9

Diagnose en behandeling 4. Angst begrijpen 4. De diagnose 5. Verschillende angststoornissen 6. Het ontstaan van een angststoornis 9 Angststoornis 2 Inhoudsopgave Diagnose en behandeling 4 Angst begrijpen 4 De diagnose 5 Verschillende angststoornissen 6 Het ontstaan van een angststoornis 9 Onze behandeling 9 Andere behandelmogelijkheden

Nadere informatie

Weet wat je kan Samenvatting op kaarten

Weet wat je kan Samenvatting op kaarten Samenvatting op kaarten 16 kaarten met samenvattingen van de inhoud van de module, psychoeducatie over een Lichte verstandelijke Beperking (LVB) voor cliënten en hun naasten. De kaarten 1 14 volgen de

Nadere informatie

Executieve functies en emotieregulatie. Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven

Executieve functies en emotieregulatie. Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven Executieve functies en emotieregulatie Annelies Spek Klinisch psycholoog/senior onderzoeker Centrum autisme volwassenen, GGZ Eindhoven Inhoud 1. Executieve functies en emotieregulatie 2. Rol van opvoeding

Nadere informatie

Na een s uïcide s Jos de Keijser

Na een s uïcide s Jos de Keijser Na een suïcide Jos de Keijser 20-9-2013 2013 overzicht Rouw en gecompliceerde rouw professioneel handelen na een suïcide, volgens de MD richtlijn ihlij ( veilig melden ) Gz psycholoog als nabestaande Normale

Nadere informatie

Het kan! Cognitieve gedragstherapie bij mensen met een verstandelijke beperking

Het kan! Cognitieve gedragstherapie bij mensen met een verstandelijke beperking Het kan! Cognitieve gedragstherapie bij mensen met een verstandelijke beperking VGCT najaarscongres, november 2015 Sonja Schaffner & Endang Siebert-Rizzi Vraag1: Wanneer spreek je van een verstandelijke

Nadere informatie

Seks over de grens 26 januari 2009

Seks over de grens 26 januari 2009 Seks over de grens 26 januari 2009 STEPS STEPS Iva Bicanic & Astrid Kremers Iva Bicanic & Astrid Kremers Programma Voorstellen Informatie eenmalig seksueel geweld Algemene informatie STEPS DVD STEPS Gedetailleerde

Nadere informatie

27-11-2009 WEL DWANG, NIET GEK! Wel dwang, niet gek! november 2009. Inhoud. Inleiding. Wat is OCS? Wat is VVAD?

27-11-2009 WEL DWANG, NIET GEK! Wel dwang, niet gek! november 2009. Inhoud. Inleiding. Wat is OCS? Wat is VVAD? WEL DWANG, NIET GEK! Wel dwang, niet gek! november 2009 Inhoud Inleiding Wat is OCS? Wat is VVAD? 1 1. Inleiding 1) Voorbeeld 1 Diane mist bijna dagelijks haar bus, omdat ze zo in beslag wordt genomen

Nadere informatie

Behandeling van angsten van jongeren. Jochem Overheul klinisch psycholoog/psychotherapeut. Pro Persona Jeugd Nijmegen

Behandeling van angsten van jongeren. Jochem Overheul klinisch psycholoog/psychotherapeut. Pro Persona Jeugd Nijmegen Behandeling van angsten van jongeren Jochem Overheul klinisch psycholoog/psychotherapeut Pro Persona Jeugd Nijmegen Angst is adaptieve emotie Hierbij spelen 3 componenten een rol: cognitieve (gedachten)

Nadere informatie

prof dr Else de Haan De Bascule/AMC/UvA Amsterdam 7 0tober 2010

prof dr Else de Haan De Bascule/AMC/UvA Amsterdam 7 0tober 2010 prof dr Else de Haan De Bascule/AMC/UvA Amsterdam 7 0tober 2010 Emotie: gespannen, ongelukkig Fysiek: hartkloppingen, trillen Cognitief: overinterpreteren, piekeren, aandacht Gedrag: vermijden - Verkeerd

Nadere informatie

Maaike Nauta (UHD RuG / GZ Accare)

Maaike Nauta (UHD RuG / GZ Accare) Blended behandelen van angststoornissen bij kinderen en jongeren Maaike Nauta (UHD RuG / GZ Accare) Leonie Kreuze (PhD RuG/ Accare) Gemma Kok (InterPsy) In samenwerking met: Accare (Groningen, Friesland,

Nadere informatie

Autisme Spectrum Stoornissen. en ANGST. drs.susanne Wolthaar

Autisme Spectrum Stoornissen. en ANGST. drs.susanne Wolthaar Autisme Spectrum Stoornissen en ANGST drs.susanne Wolthaar 1 Hallo mevrouw Versteijne, Ik maak me een beetje zorgen om mijn nichtje van 5 jaar. Zij heeft een aantal autistische trekjes, maar functioneert

Nadere informatie

Aardbevingen en psychische klachten

Aardbevingen en psychische klachten Aardbevingen en psychische klachten (Karin Folkers, Klinisch Psycholoog) Jantien Mast, Verpleegkundig Specialist Peter Pijper en Coosje Klootwijk, verpleegkundigen Bouke Koopmans, psychiater Loppersum,

Nadere informatie

Voorstellen. Angst(stoornissen) Begeleide zelfhulp Randomised Controlled Trial (RCT) Implementatie ti begeleide zelfhulp Afsluiting.

Voorstellen. Angst(stoornissen) Begeleide zelfhulp Randomised Controlled Trial (RCT) Implementatie ti begeleide zelfhulp Afsluiting. Lezing Begeeide Zefhup Angst Christine van Boeijen Voorsteen Christine van Boeijen psychiater crisisdienst GGNet Apedoorn- Zutphen, consuent POH-GGZ Apedoorn, paatsvervangend opeider en opeider huisarts.

Nadere informatie

Paniekstoornis. Angststoornissen

Paniekstoornis. Angststoornissen Paniekstoornis Angststoornissen GGZ Friesland is de grootste aanbieder van geestelijke gezondheidszorg in de provincie Friesland. We bieden u hulp bij alle mogelijke psychische problemen. Met meer dan

Nadere informatie

Individuele coaching en groepsbijeenkomsten. Volwassenen met AD(H)D

Individuele coaching en groepsbijeenkomsten. Volwassenen met AD(H)D Individuele coaching en groepsbijeenkomsten Volwassenen met AD(H)D Behandeling en coaching Psycho-educatie cliënt en partner Staken alcohol en/of drugs Medicatie Coaching individueel Coaching in de groep

Nadere informatie

SCHEMA S STOORNISSEN KINDERPSYCHIATRIE

SCHEMA S STOORNISSEN KINDERPSYCHIATRIE SCHEMA S STOORNISSEN KINDERPSYCHIATRIE Dyslexie Moeite met de techniek van het lezen en spellen, door problemen om het woordniveau en met als belangrijk kenmerk dat geen echte automatisering van het lezen

Nadere informatie

Angststoornissen bij vrouwen: een mythe? Eni Becker Radboud University, Behavioural Science Institute Silvia Schneider Universität Bochum

Angststoornissen bij vrouwen: een mythe? Eni Becker Radboud University, Behavioural Science Institute Silvia Schneider Universität Bochum Angststoornissen bij vrouwen: een mythe? Eni Becker Radboud University, Behavioural Science Institute Silvia Schneider Universität Bochum Overzicht Wat is Angst wat is een Angststoornis Epidemiologie van

Nadere informatie

Angst- en obsessief compulsieve stoornissen (dwang) specialistische ggz.

Angst- en obsessief compulsieve stoornissen (dwang) specialistische ggz. 1 Psychomotorische Groepstherapie (PMT) in een cognitief gedragstherapeutisch kader, gericht op de vermindering van de met een angstof obsessieve-compulsieve stoornis samenhangende klachten voor cliënten

Nadere informatie

AFT. Affect Fobie Therapie. Dorien Philipszoon & Anouk Turksma NPI, Amsterdam

AFT. Affect Fobie Therapie. Dorien Philipszoon & Anouk Turksma NPI, Amsterdam AFT Affect Fobie Therapie Dorien Philipszoon & Anouk Turksma NPI, Amsterdam AFT Ontwikkeld door McCullough Pragmatische psychodynamische psychotherapie Integratie psychodynamische- en leertheorie AFT Boek:

Nadere informatie

Cognitieve gedragstherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis: schematherapie en dialectische gedragstherapie

Cognitieve gedragstherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis: schematherapie en dialectische gedragstherapie Cognitieve gedragstherapie bij borderline persoonlijkheidsstoornis: schematherapie en dialectische gedragstherapie Informatie voor mensen die hun probleem willen aanpakken 2 Cognitieve gedragstherapie:

Nadere informatie

Metacognitieve therapie voor de Gegeneraliseerde Angst Stoornis. Colin van der Heiden. Workshop NJC-VGCt Zwolle, 12 april 2013

Metacognitieve therapie voor de Gegeneraliseerde Angst Stoornis. Colin van der Heiden. Workshop NJC-VGCt Zwolle, 12 april 2013 Metacognitieve therapie voor de Gegeneraliseerde Angst Stoornis Colin van der Heiden Workshop NJC-VGCt Zwolle, 12 april 2013 PROGRAMMA inleiding metacognitieve theorie video-demonstratie en oefening: uitvragen

Nadere informatie

Jaarverslag Stichting Dwangstoornis 2014

Jaarverslag Stichting Dwangstoornis 2014 Jaarverslag Stichting Dwangstoornis 2014 INDEX GEREALISEERD: BEKNOPT... 2 GEREALISEERD IN 2014... 2 GEREALISEERD: UITGELICHT... 3 VRIJWILLIGERS... 3 KERNGROEP... 3 COMITÉ VAN AANBEVING... 3 SAMENWERKING...

Nadere informatie

Zindelijk worden. Thema. 1 Inleiding

Zindelijk worden. Thema. 1 Inleiding Thema 10 Zindelijk worden 1 Inleiding Als zorghulp in de thuiszorg of bijvoorbeeld in de kinderopvang kun je te maken krijgen met kinderen die zindelijk worden. Ze moeten dan leren op een potje te plassen

Nadere informatie

Zorgpad Angst. Angst. Behandelmethode

Zorgpad Angst. Angst. Behandelmethode Zorgpad Angst 1 Een zorgpad beschrijft hoe uw behandeling er uit gaat zien. Stap 1-5 zijn de standaard modules, voor iedereen. Evenetueel aangevuld met Plusmodules, zoals bijvoorbeeld relatie- of groepstherapie.

Nadere informatie