Verzekeringen voor moderne samenlevingsvormen

Transcriptie

1 Verzekeringen voor moderne samenlevingsvormen

2 Programma 1. Inleiding 2. Samenwonen Feitelijk samenwonen Wettelijk samenwonen 3. Samenlevingscontract 4. Wettelijk erfrecht en erfbelasting 5. Verzekeringen Levensverzekering als alternatief voor testament, schenking, beding van aanwas Andere verzekeringen 6. Sociale zekerheid 7. Conclusie 2

3 2013: wettelijk samenwonen voor het eerst populairder dan huwelijk 8 juli 2013 Tussen 1 januari en 10 juni van dit jaar hebben Belgen bij de gemeente laten registreren dat ze samenwonen, terwijl er slechts in het huwelijksbootje zijn gestapt. Het is voor het eerst dat in ons land meer mensen voor wettelijk samenwonen dan voor een huwelijk kiezen. Dat meldt Het Nieuwsblad. "Bij velen, vooral vrouwen, merken we een soort afkeer van het instituut huwelijk", verklaart socioloog Dimitri Mortelmans. "Men ziet het als iets van de vorige generaties, en vooral bij vrouwen is er een beeld van machtsonevenwicht in hun nadeel." Mortelmans ziet een enorme stijging van het totale aantal mensen dat gaat samenwonen. De groep "wettelijke samenwoners" is volgens hem maar het topje van de ijsberg. "De statistieken tonen dat een grote groep veertigers en vijftigers die al een huwelijk achter de rug hebben, daarna herpartneren", zegt dan weer relatieexperte Rika Ponnet. "Bijna 80 procent vindt een nieuwe, duurzame relatie. Maar zij kiezen voor een latrelatie of voor wettelijk samenwonen als nieuwe relatievorm. 3

4 4

5 5

6 2. Feitelijk samenwonen Socio-juridische verhouding die bestaat tussen personen die samenleven en een gezamenlijke huishouding voeren, buiten het kader van het huwelijk of van wettelijke samenwoning Amper geregeld in de Belgische wetgeving 6

7 2. Feitelijk samenwonen Geen formaliteiten Daad van samenwoning volstaat Bewijs: zelfde domicilieadres in het bevolkingsregister Toegankelijk voor Twee of meerdere personen Personen met een familieband 7

8 2. Feitelijk samenwonen Nieuwe samenlevingsvormen Cohousing/centraal wonen Kangoeroewonen/zorgwonen Assistentiewoningen/serviceflats Woongemeenschap Gestippeld wonen 8

9 9

10 2. Wettelijk samenwonen Definitie Burgerlijk wetboek Eerste boek, titel Vbis wettelijke samenwoning (art tot art. 1479) Initiële wet dateert van 23 november 1998, in werking vanaf 1 januari 2000 Art Onder wettelijke samenwoning wordt de toestand van samenleving verstaan van twee personen die een verklaring van wettelijke samenwoning hebben afgelegd door middel van een geschrift dat tegen ontvangstbewijs wordt overhandigd aan de ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeenschappelijke woonplaats 10

11 2. Wettelijk samenwonen Voorwaarden Niet verbonden zijn door een huwelijk of een andere wettelijke samenwoning Beide partners moeten beschikken over rechtsbekwaamheid en handelingsbekwaamheid Verklaring van wettelijke samenwoning afleggen bij de burgerlijke stand Effectief samenwonen met de partner op het adres dat bij de verklaring opgegeven werd Toegankelijk voor Twee personen Personen met een familieband 11

12 12

13 2. Wettelijk samenwonen Rechtsgevolgen (art. 1477) Bijdrageplicht Plicht om bij te dragen in de lasten van de samenwoning in verhouding tot het vermogen Hoofdelijke aansprakelijkheid ten aanzien van schuldeisers Een schuld door één van de partners aangegaan in het kader van het gemeenschappelijk huishouden verbindt de andere partner hoofdelijk Uitzondering: buitensporige uitgaven (feitenkwestie) 13

14 2. Wettelijk samenwonen Rechtsgevolgen (art. 1477) Bescherming van gezinswoning en huisraad Artikel overgenomen van gehuwden (art. 215) Gezinswoning = woning die ze samen betrekken Kan eigendom zijn van één van de partners Toestemming van beide partners is vereist om de gezinswoning te hypothekeren, te verkopen, te verhuren, in pand te geven Geen bescherming van een tweede woning 14

15 15 Een samenlevingscontract is belangrijker dan u denkt

16 3. Samenlevingscontract Definitie Overeenkomst waarin samenwonende of toekomstig samenwonende partners een aantal afspraken maken over de manier waarop ze hun samenwoning regelen en over wat er gebeurt als deze samenwoning ten einde komt Is niet verplicht voor feitelijke en wettelijke samenwonenden Enige voorwaarde: partners zijn het eens over de inhoud 16

17 3. Samenlevingscontract Mogelijke clausules Aanwezige bezittingen indelen in persoonlijke en onverdeelde bezittingen Bijdrage aan de gemeenschappelijke rekening bepalen Volmachten op de gemeenschappelijke rekening toekennen aan één of beide partijen Bevoegdheden om contracten af te sluiten toekennen aan één of beide partijen Afspraken met betrekking tot de kinderen Verdeling vermogens bij relatiebreuk Onderhoudsplicht: hulp- of bijstandsuitkering aan de partner (beperkt in de tijd) 17

18 3. Samenlevingscontract Verboden clausules Beperkingen opleggen aan de individuele vrijheid van de partners (vb. trouw) Strijdig met de openbare orde en de goede zeden Strijdig met andere artikels uit de wetgeving die wettelijke samenwoning regelt Strijdig met de regels betreffende het ouderlijk gezag en de voogdij Strijdig met de regels die de wettelijke orde van erfopvolging bepalen Gevolg: geen erfenisbeschikkingen 18

19 19

20 4. Wettelijk erfrecht Echtgenoot Wettelijk samenwonende partner Feitelijk samenwonende partner Erfdeel Indien nakomelingen: vruchtgebruik op alles Vruchtgebruik op de gezinswoning Niets Indien erfgenamen tot de vierde orde: volle eigendom op de gemeenschap + vruchtgebruik op het eigen vermogen Meer via testament, rekening houden met de reservataire erfgenamen Meer via testament, rekening houden met de reservataire erfgenamen Indien geen erfgenamen tot de vierde orde: volle eigendom op alles Reserve Vruchtgebruik op ½ van de nalatenschap, minstens gelijk aan het vruchtgebruik op de gezinswoning Niets Niets 20

21 21

22 4. Successierechten/erfbelasting Vlaams Gewest Gelijkstelling met gehuwden indien ze bij het openvallen van de nalatenschap wettelijk samenwonend zijn of meer dan één jaar feitelijk samenwonen Brussels Hoofdstedelijk Gewest Enkel gelijkstelling met gehuwden voor wettelijk samenwonenden Waals Gewest Enkel gelijkstelling met gehuwden voor wettelijk samenwonenden Samenwonen primeert op bloedband 22

23 4. Successierechten/erfbelasting Kinderen van gehuwde of samenwonende partners Een erfenis tussen een stiefouder en een stiefkind is in Vlaanderen gelijkgesteld met een verkrijging in rechte lijn Ongeacht wie van wie erft, zonder dat adoptie nodig is Gehuwden, wettelijk samenwonenden en feitelijk samenwonenden > 1 jaar Stiefouder dient ten voordele van zijn stiefkind een testament op te maken Hierbij dient de stiefouder rekening te houden met zijn reservataire erfgenamen zoals bijvoorbeeld zijn eigen kinderen 23

24 24

25 Technieken om af te wijken van het wettelijk erfrecht Huwelijkscontract Testament Schenking Beding van aanwas Levensverzekering 25

26 26

27 5. Levensverzekering Levensverzekeringen als alternatief voor testament Principe Iemand als begunstigde aanduiden buiten het wettelijk erfrecht Iemand binnen wettelijke erfgenamen meer geven dan waarop men recht heeft volgens het wettelijk erfrecht Gevolgen De derde ontvangt bij overlijden van de nalater een kapitaal hoewel hij eventueel geen erfgenaam was en niet in het testament vermeld staat Is rechtstreeks begunstigd: geld komt niet eerst in nalatenschap terecht Mogelijkheid om een hoger bedrag dan de reserve te verzekeren 27

28 5. Levensverzekering Levensverzekeringen als alternatief voor testament Levensverzekering kan niet (meer) gebruikt worden voor het onterven van reservataire erfgenamen Opgelet nieuw art. 188 Verzekeringswet (art. 124 WLVO): inbreng en inkorting Wet van 10/12/2012 (BS 11/01/2013) Ook in geval van een zuivere overlijdensverzekering kan er sprake zijn van inkorting indien het beschikbaar gedeelte is overschreden 28

29 5. Levensverzekering Levensverzekeringen als alternatief voor testament Begunstigingsclausule Aanpassen aan samenlevingsvorm De levensverzekering is de ideale techniek voor feitelijk samenwonenden om elkaar te begunstigen bij overlijden Constructie: A A A B en B B B A Successierechten verschuldigd aangezien beding ten behoeve van een derde Oplossing: incalculeren in het overlijdenskapitaal 29

30 5. Levensverzekering Levensverzekeringen als alternatief voor testament De levensverzekering is de ideale techniek voor feitelijk samenwonenden om elkaar te begunstigen bij overlijden Constructie: A B - A Verzekeringsnemer = partner 1 Verzekerde = partner 2 Begunstigde bij overlijden = partner 1 Partner 2 sluit een spiegelcontract af Geen successierechten verschuldigd aangezien beding ten behoeve van zichzelf 30

31 5. Levensverzekering Levensverzekeringen als alternatief voor testament Voordelen ten opzichte van het testament Begunstigde heeft rechtstreeks recht op het kapitaal, dus vrij van de schuldeisers Meestal goedkoper dan een notarieel testament Mogelijkheid tot aanvullende waarborgen Financieel aspect (rendement) Bijkomende voordelen De nalater behoudt alle rechten Levensverzekering is een veilig beleggingsinstrument Risico afhankelijk van de keuze: Tak 21 Universal Life/Tak 23 Vrijstelling roerende voorheffing mogelijk 31

32 5. Generation skipping met levensverzekering Spaar voor uw kleinkinderen en bespaar op erfbelasting Redenen om kleinkinderen te betrekken in de nalatenschap Kleinkinderen financieel op weg helpen, kinderen zijn al ouder Kleinkinderen bevoordelen omwille van onenigheid in de familie of verspilzucht van de eigen kinderen Financieel evenwicht binnen de familie bewaren Besparen op erfbelasting 32

33 5. Generation skipping met levensverzekering Tarieven in Vlaanderen. In rechte lijn zien die er als volgt uit: Van Tot % 0 euro euro euro euro euro en meer 27 Vermindering kleine nalatenschap Netto erfenis < Vermindering = 500 x (1 netto verkrijging/50 000) 33

34 OMA Oma heeft wil ze laten staan op de spaarrekening wenst ze te beleggen Zoon en schoondochter Dochter en schoonzoon Jan Piet Joris Korneel 34

35 Oma kiest voor een kasbon OMA Oma heeft wil ze laten staan op de spaarrekening wenst ze te beleggen Zoon en schoondochter Ontvangt Erfbelasting: Dochter en schoonzoon Ontvangt Erfbelasting: Jan Piet Joris Korneel Totaal erfbelasting:

36 Oma kiest voor Tak 21 met volgende begunstiging, elk kleinkind , de rest evenredig naar de kinderen OMA Oma heeft wil ze laten staan op de spaarrekening wenst ze te beleggen Zoon en schoondochter Ontvangt Erfbelasting: Dochter en schoonzoon Ontvangt Erfbelasting: Jan Piet Joris Korneel Ontvangt Erfbelasting: 0 euro Ontvangt Erfbelasting: 0 euro Totaal erfbelasting: Ontvangt Erfbelasting: 0 euro Ontvangt Erfbelasting: 0 euro 36

37 37

38 Schenker, persoon p1 Premie, jaarlijks of eenmalig Kleine eenmalige premie Kleine eenmalige premie Levenslange overlijdensverzekering Polis A Uitkering bij overlijden Levenslange verzekering leven Polis B1 Levenslange verzekering leven Polis B1 Uitkering bij overlijden Schenker, persoon p1 Begunstigde bij leven, persoon B1 Uitkering bij leven, afkoop Begunstigde bij leven, persoon B1 Uitkering bij overlijden Schenker, persoon p1 38

39 5. Levensverzekering Levensverzekeringen als alternatief voor schenking Bankgift + levensverzekering Voorbeeld: grootvader schenkt aan meerderjarig kleinkind Bij de schenking maakt men de afspraak dat het geld moet belegd worden in levensverzekering met vrije stortingen Verzekeringsnemer = kleinkind Verzekerde = kleinkind Begunstigde overlijden = grootvader Begunstigde leven = kleinkind Controle + uitstel 39

40 5. Levensverzekering Levensverzekeringen als alternatief voor schenking Schenken levensverzekering (overdracht van rechten) 40

41 5. Levensverzekering Levensverzekering als alternatief voor beding van aanwas Levensverzekering op twee namen Erfbelasting vermijden Beleggen van gemeenschappelijke gelden (of gelden in onverdeeldheid) Premietaks vermijden bij overlijden en herbelegging Spaarplan voor een kind, gefinancierd door de ouders 41

42 5. Levensverzekering Levensverzekering als alternatief voor beding van aanwas Eerste overlijden Alles gaat naar de langstlevende partner Verzekeringsnemers A en B Verzekerden A en B Begunstigde bij overlijden A = B Begunstigde bij overlijden B = A 42

43 5. Levensverzekering Levensverzekering als alternatief voor beding van aanwas Laatste overlijden Alles gaat naar een derde begunstigde aangeduid in het contract Verzekeringsnemers A en B Verzekerden A en B Begunstigde bij overlijden A = - Begunstigde bij overlijden B = - Begunstigde bij overlijden A en B = C 43

44 5. Andere verzekeringen Brandverzekering Autoverzekering Familiale verzekering Hospitalisatieverzekering Arbeidsongevallenverzekering Uitvaartverzekering 44

45 45

46 6. Sociale zekerheid Feitelijke gezinssituatie Geen rekening houden met de juridische gezinssituatie voor partners (gehuwd, feitelijk samenwonend, wettelijk samenwonend) Opdeling volgens feitelijke gezinssituatie Alleenstaanden Personen met gezinslast Persoon woont samen met zijn partner (samenwonenden) Doel: bewaren van sociale evenwicht 46

47 1 ste pijler 2 de pijler 3 de pijler 4 de pijler Wettelijk pensioen Rust- en overlevingspensioen Gebaseerd op het solidariteitsprincipe Aanvullend pensioen: onderneming VAPZ IPT Groepsverzekering RIZIV Aanvullend pensioen: privé fiscaal Pensioensparen Langetermijnsparen Aanvullend pensioen: niet-fiscaal Vastgoed Aandelen Obligaties Kasbon Fiscale pijlers Niet-fiscale pijler 47

48 6. Sociale zekerheid Eerste pijler Wettelijk pensioen op basis van gepresteerde arbeid Rustpensioen = pensioen uitgekeerd door de Staat voor eigen gepresteerde arbeid Gezinspensioen Alleenstaanden pensioen Overlevingspensioen = pensioen uitgekeerd door de Staat voor gepresteerde arbeid van een overleden echtgenoot 48

49 6. Levensverzekering Tweede pijler Groepsverzekering Uitkering bij overlijden Vrijgesteld van erfbelasting indien de uitkering bij overlijden gebeurt aan de echtgenoot of aan kinderen jonger dan 21 jaar Niet geldig voor zelfstandige bedrijfsleiders Geen gelijkstelling tussen loontrekkende wettelijk samenwonenden en gehuwden 80%-regel: omzettingscoëfficiënt Discriminatie feitelijk samenwonenden in verband met 80%-regel 49

50 6. Levensverzekering Kan de ex-echtgenoot een gedeelte van het kapitaal van de groepsverzekering opeisen? Gehuwd met wettelijk stelsel of algehele gemeenschap Arrest Grondwettelijk Hof 27 juli 2011 Kapitaal groepsverzekering maakt deel uit van het gemeenschappelijk vermogen Ex-echtgenoot kan aanspraak maken op een deel van de reserve Zowel voor premies gestort door werkgever als door werknemer De ex-echtgenoot kan geen afkoop eisen Wetsontwerp 2014 Ex-echtgenoot kan geen aanspraak maken op deel reserve Aanpassing onderhoudsgeld 50

51 6. Levensverzekering Derde pijler Pensioensparen en Langetermijnsparen Voorwaarden: begunstigde bij overlijden = echtgeno(o)t(e)/wettelijk samenwonende partner of bloedverwanten tot 2de graad Feitelijk samenwonende partner komt niet in aanmerking als begunstigde in bij levensverzekeringen in het kader van het pensioensparen of het langetermijnsparen 51

52 52

53 7. Conclusie Speelt de verzekeraar voldoende in op actuele en wijzigende samenlevingsvormen? Samenwonenden Samenlevingsvorm als tussenpersoon opvolgen Nieuw samengestelde gezinnen Alternatieve woonvormen Deeleconomie 53

54 Bronnen Gids samenlevingsvormen: verschillen tussen huwen en samenwonen op burgerrechtelijk, fiscaal en sociaal vlak (2011) Life & Benefits Trends - Successieplanning met levensverzekeringen: opa zorgt voor mij (2014) - Hoe voorkomt u erfenisconflicten? (2012) - Opa zorgt voor mij (2014) - Pas uw verzekeringen aan uw situatie aan (2015) 54

55 55