Samenwonen? Of toch maar trouwen?*

Transcriptie

1 Samenwonen? Of toch maar trouwen?* Ga je samenwonen? Denk je eraan om te trouwen? Of het nu omwille van fiscale, romantische of praktische overwegingen is, het loont wel degelijk de moeite om de denkoefening te maken. We zetten even alle voor- en nadelen van beide opties op een rij. I. Samenwonen Samenwonen zit de laatste jaren in de lift. De hoge vastgoedprijzen zitten daar zeker voor iets tussen. De kosten delen door samen iets te huren, komt vaak een stuk voordeliger uit. Dus is de keuze snel gemaakt. En trouwen? Dat doen we later wel Toch is het belangrijk om stil te staan bij wat er gebeurt als een van jullie beiden overlijdt. Niet meteen een leuke gedachte, maar wel één die je heel wat zorgen bespaart als het zover is. Veel koppels gaan hier jammer genoeg veel te nonchalant mee om. Heb je besloten om te gaan samenwonen met je partner, vriend of vriendin, dan zijn er twee mogelijkheden: Jullie gaan samen naar de ambtenaar van de burgerlijke stand van de gemeente of stad waar jullie wonen en leggen een verklaring van wettelijke samenwoning af. Dan ben je wat men noemt wettelijk samenwonend. Jullie wonen gewoon samen, zonder meer. Dan ben je feitelijk samenwonend. Ook al verandert er niets aan je relatie zelf, er zijn enkele belangrijke verschillen bij een overlijden. Sinds 18 mei 2007 erft de langstlevende wettelijke samenwoner immers via het wettelijke erfrecht het vruchtgebruik van de gezinswoning en het vruchtgebruik op het huisraad. De feitelijke samenwoner erft niets. Je kan hier wel een mouw aan passen door een testament op te stellen. Een ander belangrijk verschil is het tarief dat toegepast wordt bij een overlijden. Wettelijke samenwonenden genieten van dezelfde (lage) tarieven als gehuwden. Feitelijke samenwonenden (die bijvoorbeeld erven door het opstellen van een testament) worden beschouwd als vreemden, met zeer hoge tarieven als gevolg. Opgelet: wanneer feitelijk samenwonenden meer dan één jaar samenwonen, genieten ze eveneens van de lagere tarieven als gehuwden. Van zodra een van de twee samenwonenden een vermogen heeft (of aan het opbouwen is), loont het de moeite om te bekijken wat er gebeurt met dat vermogen bij een eventueel overlijden. Een verklaring van wettelijke samenwoning is eenvoudig en heeft onmiddellijke uitwerking. Toch kan een huwelijk nog meer zekerheden bieden (zie Trouwen ).

2 Wist je dat wettelijke samenwoning steeds met twee personen is? Feitelijk samenwonen kan met een grotere groep, bijvoorbeeld een kloosterorde of drie broers of zussen. wettelijke samenwonenden bijkomend een testament kunnen opstellen om meer dan het vruchtgebruik op de woning en het huisraad te laten erven? wettelijke samenwoning kan worden herroepen door een van de partners of samen? Dan eindigt de wettelijke samenwoning onmiddellijk. Overbodig te zeggen dat dit veel eenvoudiger is dan het stopzetten van een huwelijk. ongeveer personen per jaar een verklaring van wettelijke samenwoning afleggen ( in 2014, in 2015 en in 2016)? wettelijk samenwonen de laatste jaren populairder is dan huwen? In februari 2018 waren er in het Vlaams Gewest 1823 personen die huwden en 3621 personen die een verklaring van wettelijke samenwoning hebben afgelegd. Bron: het huwelijk nog steeds traditie is in Vlaanderen? In het Vlaams gewest is ongeveer 52% van de inwoners gehuwd, 3% woont wettelijk samen en 8,3% woont feitelijk samen (Algemene directie Statistiek Statistics Belgium). Dit zijn cijfers van het jaar II. Trouwen Het huwelijk is op vandaag nog steeds een basisvorm van samenleven. Veel meer dan samenwonen is het een geheel van rechten en plichten voor beide partijen. Niettegenstaande populaire series zoals Blind Getrouwd, neem je het huwelijk best serieus. Trouwen is een belangrijke stap in het leven die zeker voldoende voorbereiding verdient. II. 1. Trouwen: het ene huwelijksstelsel is het andere niet De meeste mensen zijn getrouwd onder het wettelijk stelsel. Hiervoor moet je geen contract opstellen, dit stelsel geldt automatisch. Van alle koppels die trouwden in 2017, koos 72,5% voor het wettelijk stelsel. In een wettelijk stelsel zijn er 3 vermogens: Het eigen vermogen van beide echtgenoten, dat bestaat uit wat elke partij bezat voor het huwelijk en wat men ontvangen heeft uit schenkingen en erfenissen tijdens het huwelijk. Verder bestaat dit eigen vermogen uit strikt persoonlijke goederen, zoals kledij, juwelen en zaken (bijvoorbeeld gereedschappen) voor de uitoefening van het beroep. Het gemeenschappelijk vermogen, meestal het grootste vermogen, dat bestaat uit alle (beroeps)inkomsten verworven tijdens het huwelijk, net als spaarcenten en beleggingen die hieruit voortvloeien. Ook de inkomsten van eigen goederen vallen in het gemeenschappelijk vermogen. Verder alles waarvan niet bewezen is dat het tot het eigen vermogen van een van de partners behoort.

3 27,1% van de gehuwde koppels in 2017 koos voor het stelsel van volledige scheiding van goederen. Hier is er slechts sprake van twee vermogens: Het eigen vermogen van partner 1 Het eigen vermogen van partner 2 Alleen die goederen waarvan niet bewezen kan worden dat ze tot het eigen vermogen van een van de twee partners behoren, blijven onverdeeld. In dat geval bezit elk de helft. Dit stelsel vereist altijd de tussenkomst van een notaris en dus het opstellen van een contract. Hierin kan worden gestipuleerd wat elke echtgenoot bezit. Dit biedt duidelijkheid, al dient gezegd dat niet elk huwelijkscontract een dergelijke opsomming bevat. Toekomstige discussies zijn dus niet uit te sluiten. Slechts 0,4% van de getrouwde koppels verkiest het stelsel van de algehele gemeenschap. Dit is het stelsel van de ultieme liefde. Alles wat men bezit en verwerft, wordt sowieso gemeenschappelijk. Eenvoudig, maar radicaal. Ook voor het stelsel van de algehele gemeenschap is de tussenkomst van een notaris en het opstellen van een contract nodig. Welk stelsel je precies moet kiezen, hangt af van persoon tot persoon. Vaak volstaat het wettelijk stelsel, desnoods met wat finetuning. Heb je een vermogen en/of een eigen zaak, praat dan vooraf met een professional. Een stelsel van scheiding van goederen is hier zeker een goede optie. Bezint eer ge begint: in België waren er in echtscheidingen (in datzelfde jaar waren er huwelijken). Het kan dus geen kwaad om er vooraf goed over na te denken. Een huwelijksstelsel kiezen is fundamenteel. Weet echter dat de keuze niet definitief hoeft te zijn. Later kan je, weliswaar met kosten en mits akkoord van beide echtgenoten, overstappen van het ene stelsel naar het andere. GOUDEN TIP: Laat je huwelijkscontract tenminste elke vijf jaar nakijken. De wetgeving en rechtspraak evolueert razendsnel, net als de interpretaties van de fiscus. Zo kom je niet voor verrassingen te staan.

4 II. 2. Huwelijksstelsel en successie Wie erft wat in welk huwelijksstelsel? Huwelijk met kinderen Hier erft de langstlevende partner in alle gevallen minstens het vruchtgebruik van het eigen vermogen van de overleden echtgeno(o)t(e) én het vruchtgebruik op het deel van de overledene in het gemeenschappelijk vermogen. Vruchtgebruik betekent bijvoorbeeld dat je recht hebt op de huuropbrengsten van een appartement of op de intresten van een obligatie. Of dat je mag blijven wonen in de gezinswoning. Let wel: juridisch ben je geen eigenaar, je hebt enkel het genot en het gebruik. Het is belangrijk de relatie met de kinderen vooraf in te schatten. Zijn er spanningen met de kinderen? Dan kan de situatie, waarbij de langstlevende enkel het vruchtgebruik van de nalatenschap erft, voor problemen zorgen. De kinderen worden in dat geval immers de naakte eigenaar van de nalatenschap en dus de enige echte eigenaars. De kinderen kunnen: Vragen dat bepaalde goederen worden verkocht. De naakte eigenaars, de kinderen dus, krijgen in dat geval de waarde van die goederen uitbetaald en de vruchtgebruiker, de langstlevende echtgenoot, krijgt de waarde van zijn vruchtgebruik. Stel dat de vruchtgebruiker op dat ogenblik 75 jaar is, dan ontvangt de langstlevende echtgenoot slechts 10,98 % van de waarde van de portefeuille en een langstlevende echtgenote slechts 12,86 %.. de vruchtgebruiker laten opdraaien voor bepaalde kosten. In het geval van vastgoed kan dit bijvoorbeeld gaan om het onderhoud van of de gewone herstellingen aan het gebouw. De vruchtgebruiker krijgt dan wel de huurinkomsten, maar dat wil niet zeggen dat die inkomsten voldoende zijn om bepaalde kosten te dragen. Weet wel dat grote herstellingen sowieso voor de blote eigenaar zijn. *de wet voorziet een uitzondering voor de gezinswoning en het huisraad. De erfgenamen kunnen nooit eisen dat de langstlevende het huis wordt uitgezet en/of dat een verkoop aan hem of haar wordt opgedrongen. Dit is een essentiële bescherming. Het is zeer moeilijk in te schatten wat de opstelling van de kinderen (en schoonkinderen) zal zijn naar aanleiding van een overlijden. Voorzie daarom vooraf een extra bescherming van de langstlevende via het huwelijkscontract, testament of kanscontract. Voor partners gehuwd met het stelsel van algehele gemeenschap en wettelijk stelsel kan dit perfect via het huwelijkscontract. Met bijkomende clausules geef je meer zekerheid aan beide echtgenoten, zonder daarom rekening te houden met de wettelijke reserve van de kinderen. Voor partners gehuwd via een stelsel van volledige scheiding kan worden gedacht aan een zogenaamd verrekenbeding. Op het vlak van de erfbelasting is een dergelijke clausule echter niet meer zo interessant. Ook met een testament kan je zeker extra bescherming voorzien, maar je moet wel steeds rekening houden met de wettelijk vastgelegde reserves van de kinderen (minimaal de

5 helft van het vermogen). In sommige situaties kan ook gekozen worden voor een zogenaamd kanscontract waarbij de reserves buiten spel kunnen worden gezet. Opgelet: Hoe groter het deel van de nalatenschap voor de langstlevende, hoe meer successierechten de langstlevende zal betalen. Extra bescherming heeft dus zijn prijs. Bescherm de langstlevende naar de kinderen toe. Dit kan via bepaalde clausules in het huwelijkscontract. Zorg voor optionele, niet dwingende, clausules zodat de langstlevende zelf kan beslissen of hij/zij deze ook uitvoert. Overweeg zeker de mogelijkheden van een testament. Een testament is flexibeler en goedkoper om aan te passen dan een huwelijkscontract. Bekijk bij scheiding van goederen de mogelijkheid van een kanscontract en/of testament. Huwelijk zonder kinderen, maar met andere bloedverwanten In het wettelijk stelsel en het stelsel van volledige gemeenschap erft de langstlevende steeds de volle eigendom van het gemeenschappelijk vermogen. Bij een volledige scheiding van goederen krijgt de langstlevende het vruchtgebruik en de familie van de overledene (ouders, broers, zussen en andere familie) het naakte eigendom. Dit is uiteraard geen ideale situatie. Hier is het dan ook absoluut noodzakelijk dat de echtgenoten tijdens het leven een wederzijds testament en/of een kanscontract opstellen voor die vermogensbestanddelen die ze zeker 100% willen laten erven door de langstlevende. Een concreet voorbeeld: Een jong koppel, waarvan de man bediende is en de vrouw zelfstandige, is getrouwd onder het stelsel van scheiding van goederen. Ze hebben geen kinderen en zijn respectievelijk 39 en 40 jaar. Ze hebben samen een villa gebouwd. Er is geen ander vermogen. Allebei hebben ze nog ouders, broers en zussen. Als een van hen overlijdt, dan erft de andere de helft van de villa in vruchtgebruik. De familie van de overledene erft de naakte eigendom. Ook al mag de langstlevende levenslang de woning gebruiken, toch zal bij een verkoop een groot stuk van het vermogen naar de schoonfamilie gaan. Zij zijn immers naakte eigenaar(s). Om deze situatie te vermijden kan het koppel een testament opstellen dat bepaalt dat de langstlevende de helft van de woning van de overledene erft in volle eigendom. Overlijdt de langstlevende, dan gaat hetgeen overblijft alsnog naar de schoonfamilie. Een andere oplossing is dat de woning opgenomen wordt in een zogenaamd beding van aanwas, een kanscontract. Concreet komt het hierop neer: de echtgenoten sluiten een overeenkomst die bepaalt dat de langstlevende de onverdeelde helft van de woning in volle eigendom verwerft van diegene die eerst overlijdt. Men noemt dit een kanscontract omdat beide partijen (bij ongeveer dezelfde leeftijd) een even grote kans hebben dat ze de winnende partij zijn. Op deze manier wordt de schoonfamilie volledig buitenspel gezet.

6 Huwelijk zonder kinderen en zonder bloedverwanten De langstlevende krijgt de volledige nalatenschap in volle eigendom. Uiteraard komt deze situatie slechts voor in uitzonderlijke situaties. Zijn er geen kinderen, maar wel familie? Bespreek dan vooraf in welke mate je elkaar wil begunstigen na overlijden. De meeste koppels willen dat de langstlevende het volledige vermogen erft. Dit betekent wel dat er acties ondernomen moeten worden voor het overlijden. 5 augustus 2018 *Wij vestigen er de aandacht op dat aan de hiervoor besproken punten uitermate complexe en uitgebreide leerstukken verbonden zijn. Een exhaustieve bespreking van deze leerstukken valt uiteraard buiten de doelstelling van deze bijdrage. Deze bijdrage mag dan ook enkel en alleen gezien worden als een eerste aanzet tot verdere bespreking, onderzoek en uitwerking.