M MKB in de lift. Innovatie is de weg uit de crisis
|
|
- Theophiel van den Berg
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 M MKB in de lift Innovatie is de weg uit de crisis Maarten Overweel Frans Pleijster Zoetermeer, 8 november 2010
2 MKB innoveert De economische crisis heeft het MKB ook in 2010 zeker niet ongemoeid gelaten. Nog meer dan in 2009 hebben de ondernemers in het MKB gezocht naar wegen om uit de crisis te komen. De focus lag daarbij vooral op marktverruimende maatregelen, daartoe gedwongen door de recessie: investeren en innoveren tegen de stroom op, dat is het antwoord van het MKB op de crisis. Dit antwoord lijkt langzaam maar zeker vruchten af te werpen. De verwachtingen van het MKB voor heel 2010 en 2011 zijn dooreengenomen duidelijk positief. 1 Belang MKB voor de Nederlandse economie 1.1 De structuur MKB-ondernemingen in de marktsector In Nederland waren op 1 januari 2010 ongeveer ondernemingen in de marktsector 1 actief. Ongeveer 92% van deze bedrijven bestaat uit kleinbedrijf. Dit zijn bedrijven die minder dan 10 werknemers in dienst hebben. Het middenbedrijf (10 tot 100 werknemers) telt circa bedrijven. Het grootbedrijf (100 werknemers en meer) bestaat uit ongeveer bedrijven. Tabel 1 Aantal actieve ondernemingen in de marktsector per naar sector en grootteklasse (x 1.000) sector MKB grootbedrijf totaal industrie 47,2 1,3 48,5 bouwnijverheid 107,0 0,4 107,4 groothandel 60,0 0,5 60,5 detailhandel 76,3 0,3 76,6 autosector 23,5 0,1 23,6 horeca 37,3 0,1 37,4 transport en communicatie 27,7 0,3 28,0 financiële en zakelijke diensten 205,5 1,2 206,7 persoonlijke dienstverlening 73,8 0,4 74,2 overige marktsectoren 87,1 0,1 87,2 totale marktsector 745,1 4,6 750,0 Bron: Prognoses kerngegevens MKB september In ondernemingen uitgedrukt, is de sector financiële en zakelijke diensten veruit de grootste met meer dan een kwart van het totaal aantal onderne- 1 De marktsector bestaat uit het bedrijfsleven, zonder overheid, maar ook zonder delfstoffenwinning, verhuur en exploitatie van onroerend goed en de zorgsector. 2
3 mingen in de marktsector. Tot deze sector worden onder andere assurantietussenpersonen, architecten- en ingenieursbureaus en bijvoorbeeld schoonmaakbedrijven gerekend. De tweede sector, in aantal ondernemingen gemeten, is de bouwnijverheid. Samen met de detailhandel en de groothandel zijn deze sectoren goed voor 60% van alle ondernemingen in de marktsector (zie tabel 1). Afzet MKB van 374 miljard euro Het MKB is goed voor 44% van de totale afzet van de marktsector. Het MKB is sterk op de binnenlandse markt gericht: 80% van de afzet (totaal 374 miljard ) van het MKB wordt op de binnenlandse markt gerealiseerd. De buitenlandse markt voor het MKB is goed voor een afzet van 73 miljard. Daarmee neemt het MKB een derde van de totale Nederlandse export van goederen en diensten van 232 miljard euro voor zijn rekening. Tweederde deel van de binnenlandse afzet van het MKB bestaat uit de levering van goederen en diensten aan andere ondernemingen en een derde deel uit levering aan consumenten (zie tabel 2). 3,6 miljoen banen in het MKB Het MKB biedt werkgelegenheid aan meer dan 3,6 miljoen mensen. Omgerekend naar fulltime banen gaat het om bijna 3 miljoen arbeidsplaatsen. Meer dan 20% van het aantal werkzame personen bestaat uit zelfstandigen. De gemiddelde arbeidsproductiviteit (de bruto toegevoegde waarde tegen factorkosten per arbeidsjaar) bedraagt (zie tabel 2). Tabel 2 Prestaties MKB in 2009 in miljarden omschrijving niveau x mld. omzet (excl. btw) 613 afzet buitenlandse afzet 73 - binnenlandse afzet 301 bruto toegevoegde waarde 175 loonsom 98 winst uit de onderneming 55 arbeidsproductiviteit (in x 1.000) 59 Bron: EIM, prognose Kerngegevens MKB, september Het MKB maakt 56 miljard winst Van de totale winst voor belasting van het totale bedrijfsleven is ruim 70% afkomstig uit het MKB. De winst voor belasting, uitgedrukt als percentage van de bruto productie, bedraagt in het MKB 15%. Bij zelfstandigen maakt de beloning voor hun arbeid deel uit van de winst. Als de winst hiervoor gecorrigeerd wordt, komt deze uit op 6% van de bruto productie (zie tabel 2). 3
4 1.2 Ontwikkeling Tabel 3 Ontwikkeling prestatie van het MKB omschrijving volumemutatie in % t.o.v. voorgaand jaar omzet -7,75 2,25 2,25 afzet -6 0,5 1,5 - buitenlandse afzet -8,25 7, binnenlandse afzet -5,25-1,5 1 bruto toegevoegde waarde -5 0,75 1,75 loonsom -3,25 2,25 1,75 arbeidsproductiviteit (1.000 ) -3,25 2,25 1,75 waarde mutaties ten opzicht van voorgaand jaar winst uit de onderneming -7,5 1,25 4,5 Bron: EIM, prognose kerngegevens september Groei in het vooruitzicht Nederland lijkt uit de crisis te zijn als wordt afgegaan op de betere winstcijfers, die grote concerns over het derde kwartaal 2010 presenteren. Aan de andere kant geven diezelfde concerns wel aan dat het herstel broos is, en vaak wordt ook opgemerkt dat de verwachtingen onzeker zijn. De angst voor 'een dubbele dip' steekt geregeld de kop op, om daarna weer even snel te verdwijnen. Al met geeft dit hoop op een betere toekomst, maar nog lang geen zekerheid voor de grote concerns. Hetzelfde lijkt zich ook voor te doen in het midden- en kleinbedrijf. De verwachtingen voor 2010 en 2011 zijn positief (zie tabel 3), maar als deze in het licht worden geplaatst van de enorme terugval in 2009, dan moet geconcludeerd worden dat ook het MKB er nog lang niet is. Meer vertrouwen in de economie De ogenschijnlijk positieve omslag in de ontwikkeling van de economie komt ook duidelijk tot uitdrukking in het vertrouwen van de ondernemers in het MKB. In het voorjaar van 2010 is gebleken dat het vertrouwen van de ondernemers in de economie sterk is verbeterd. Het aantal ondernemers dat de toekomst op economisch gebied (enigszins) met vertrouwen tegemoet ziet, is in 2010 ten opzichte van 2009 gestegen van 53 tot 72%. Hoewel het vertrouwensniveau is toegenomen, is het hoge niveau van 2007 zeker (nog) niet bereikt. Destijds gaf meer dan 90% van de ondernemers aan vertrouwen in de economie te hebben. Weinig vertrouwen in het economisch beleid Het hogere vertrouwen in de economie gaat niet gepaard met een verbeterd vertrouwen in het economisch beleid. Minder dan de helft van de ondernemers heeft (enigszins) vertrouwen in het gevoerde/te voeren economisch beleid. Overigens is het vertrouwen in het beleid al enige tijd laag. Het 4
5 heeft er alle schijn van dat de ondernemers de schuld aan de kredietcrisis mede bij de economische beleidsmakers leggen. Export trekt aan De ontwikkeling van de economie in voor Nederland belangrijke exportlanden, zoals Duitsland, België en Frankrijk, is zodanig dat de export van het MKB in de marktsector in 2010 naar verwachting met 7,5% zal kunnen stijgen. Hiervan profiteren vooral de industrie en de groothandel en in mindere mate ook de transportsector. Binnen de industrie hebben vooral de producenten van basisproducten en kapitaalgoederen hier baat bij. De consumptieve bestedingen nemen in 2010 slechts fractioneel toe. De consumenten zijn eerder geneigd tot sparen dan uitgeven. Hiervoor worden ze nog eens aangespoord door de onzekerheden rond pensioenen. Voor zover er sprake is van groei, dan komt die ook nog eens vooral op het conto van de vaste lasten (hogere uitgave aan bijvoorbeeld energie). Wanneer van deze toename van de vaste lasten wordt afgezien, resulteert dat zelfs in een daling van de consumptieve uigaven! Vooral voor de detailhandel betekent dit dat echte groei van de omzet nog niet verwacht mag worden en dat zeker voor 2010 maar ook voor 2011 (nog) rekening moet worden gehouden met krimpende omzetten. Dit is vooral merkbaar bij de woninginrichting en de DHZ-sector. Ook in de horeca nemen de bestedingen, voor het derde achtereenvolgende jaar, nog duidelijk af. Naast de horeca beleeft de bouwnijverheid opnieuw een moeilijk jaar. Het aantal nieuw te bouwen woningen is sterk afgenomen en het bedrijfsleven is erg terughoudend met het doen van investeringen in bedrijfsgebouwen. Figuur 1 Afzetontwikkeling van het MKB in de marktsector* in 2010 en 2011 naar sectoren, mutaties t.o.v. voorgaand jaar in % industrie bouw-9,00 groothandel detailhandel autosector horeca transport en communicatie financiële en zakelijke diensten persoonlijke dienstverlening overige marktsectoren -4,25-1,75-0,75-0,25-0,50 4,00 2,25 0,25 5,25 3,75 4,00 1,75 3,00 2,25 0,75 1,75 0,25 2,00 1,25 totale marktsector 0,50 1, * De marktsector bestaat uit het bedrijfsleven, zonder overheid, maar ook zonder de delfstoffenwinning, verhuur en exploitatie van onroerend goed en de zorgsector. Bron: Prognose kerngegevens MKB, september
6 Daling werkgelegenheid De daling van de werkgelegenheid blijft in 2010 beperkt. Het bedrijfsleven laat goed opgeleid personeel niet zo makkelijk gaan. De meeste bedrijven hebben bespaard op flexibel personeel, zoals op de inhuur van uitzendkrachten en ZZP'ers. Men probeert eigen personeel zo lang mogelijk in diens te houden met het oog op een herstel. Per saldo zal de werkgelegenheid met 1,5 tot 2% teruglopen. Uitgedrukt in aantallen personen komt dit neer op in het MKB. Verwacht wordt dat de werkgelegenheid in 2011 weer fractioneel kan groeien. Het aantal zelfstandigen neemt in 2010 toe. Deze toename is niet algemeen maar vindt vooral plaats in de zakelijke dienstverlening en de bouw. In de bouw is het moeilijk om een vaste baan te vinden. Hierdoor kiezen mensen in die sector vaker voor zelfstandig ondernemerschap. Ook daar waar mensen geconfronteerd worden met reorganisaties, zoals in de zakelijke dienstverlening, zullen (ex-)werknemers nu mogelijk sneller kiezen voor zelfstandigheid. Hiertegenover staat een aantal sectoren waar het aantal zelfstandigen afneemt, zoals de autosector, de detailhandel en de horeca. Deze sectoren bedienen markten die in hoge mate verzadigd zijn. Schaalvergroting in combinatie met efficiëntieslagen en kostenbeheersing zorgen ervoor dat in deze sectoren steeds minder plaats lijkt te zijn voor kleinere bedrijven. Dit is vooral in de autosector aan de orde. Winstherstel voor MKB De kostenreducties die vooral in 2009 zijn ingezet en de krimp in de personeelsomvang, hebben tot gevolg dat de winsten in 2010 licht toenemen (zie ook tabel 2). Van een echt substantieel herstel zal echter pas in 2011 sprake zijn en dan alleen nog in de sectoren industrie, transport en communicatie en de financiële en zakelijke dienstverlening. In de bouw blijven de resultaten onder druk staan. 6
7 2 Crisis voorbij Dit hoofdstuk is gebaseerd op de resutaten van de metingen onder het Beleidspanel in voorjaar 2009 en voorjaar De stemming onder ondernemers Het vertrouwen van de ondernemer in het eigen bedrijf is toegenomen. Het gemiddelde rapportcijfer dat de ondernemer het eigen bedrijf toekent is 6,5. De verwachting van de MKB'ers in 2010 over de eigen bedrijfsprestaties zijn aanzienlijk positiever dan in Overigens zijn de niet overdreven positieve verwachtingen van de ondernemers in 2009 toch nog beschaamd. Uiteindelijk zijn de prestaties achtergebleven bij de verwachtingen: 40% van de ondernemers verwachtte in 2009 een omzetdaling. Het uiteindelijke aantal bedrijven met een omzetdaling bleek echter duidelijk groter te zijn. Het voorzichtig ingezette herstel heeft wel effect op de omzetverwachtingen voor Een derde van de ondernemers verwacht nu een omzettoename in het lopende jaar over 2010 tegenover 23% in De winstverwachtingen van de ondernemers zijn ook verbeterd. Bijna 40% verwacht dit jaar een toename van de winst. Dit was in 2009 nog 24% (voor de winst in 2009). 2.2 Maatregelen tegen de crisis Evenals vorig jaar is er ook dit voorjaar een peiling geweest onder het bedrijfspanel. In die peiling is de ondernemers gevraagd welke maatregelen zij genomen hebben om de crisis te boven te komen. In het algemeen kan gezegd worden dat, vergeleken met de vorige peiling, meer ondernemingen dan vorig jaar maatregelen genomen hebben. In 2009 was het verhogen van de efficiëntie, een bedrijfsversterkende maatregel, het populairste. De populariteit wordt dit jaar gedeeld met het uitbreiden van het aantal markten, een proactieve maatregel. Naast deze twee maatregelen zoekt men zijn heil in het aanscherpen van het debiteurenbeleid en het terugschroeven van de reclame-uitgaven. De top vijf van maatregelen wordt gecompleteerd door het uitbreiden van het producten- of dienstenpakket. Slechts één maatregel wordt opvallend minder door ondernemingen getroffen dan in 2009 en dat is het aantrekken van nieuw personeel. Dit tekent toch ook weer enigszins de terughoudendheid van bedrijven om nu te investeren in capaciteit. 7
8 Tabel 4 Maatregelen tegen de crisis maatregel marktverruimende maatregelen nieuwe markten producten-/dienstenaanbod uitgebreid prijzen van de producten/diensten verlaagd extra reclame gemaakt extra investeringen gedaan nieuw personeel aangetrokken 9 7 bedrijfsversterkende maatregelen efficiency van het bedrijf verhoogd debiteurenbeleid aangescherpt reclame-uitgaven teruggeschroefd investeringen uitgesteld nieuwe leveranciers gezocht personeel moeten ontslaan 5 7 bedrijfsactiviteit(en) afgebouwd of afgestoten 8 12 arbeidstijdverkorting aangevraagd 1 2 neutrale maatregelen kredietmogelijkheden sterker benut de relatie met de huisbankier verstevigd 8 11 overgestapt naar een andere huisbank 4 4 Bron: Beleidspanel 2009, Door innovatie uit de crisis? Uit metingen van het beleidspanel in 2009 kwam naar voren dat relatief veel ondernemers de crisis te lijf zijn gegaan door het nemen van zogenoemde offensieve maatregelen, zoals het opzoeken van nieuwe markten, het uitbreiden van het producten dan wel diensten, het verlagen van de prijzen, het maken van extra reclame, investeren en nieuw personeel. In deze paragraaf wordt gefocust op twee van deze maatregelen, te weten: het uitbreiden van het producten- en dienstenaanbod en het opzoeken van nieuwe markten. Dit zijn twee vormen van innovatie. Onderzocht is wat de relatie kan zijn tussen deze vormen van innovatie en het al dan niet groeien van de omzet en de winst Nieuwe markten Dalende omzetten lijken bedrijven te prikkelen om nieuwe markten op te zoeken. In 2009 gaf 53% van de bedrijven die verwachtten met een sterke winstdaling te maken te krijgen, aan dat ze een uitweg zochten door te zoeken naar nieuwe markten. In 2010 is het aandeel van deze bedrijven opgelopen tot 62%. Bij de bedrijven die niet verwachten met een omzetdaling geconfronteerd te worden of die zelfs rekening houden met een stijgende 8
9 omzet, is een aanzienlijk kleiner deel van plan nieuwe markten op te zoeken, namelijk 30%. Nood lijkt tot deugd te leiden, oftewel krimp tot aanvallen en teruggang tot innoveren! Dit toont nadrukkelijk de drive van het MKB om uit de crisis te komen. Niet door alleen maar in de verdediging te gaan, maar juist door een nieuwe koers te kiezen en nieuwe markten bloot te leggen. Tabel 5 Relatie omzetontwikkeling en nieuwe markten nieuwe markten geen nieuwe markten ontwikkeling omzet totaal 2009 % % % sterk dalende omzet enigszins dalend geen daling sterk dalende omzet enigszins dalend geen daling Bron: MKB-beleidspanel 2009 en De relatie winstgevendheid en nieuwe markten loopt vrijwel gelijk aan die van de verwachtingen rond omzet en nieuwe markten. Overigens is de reactie op de ontwikkeling zowel bij de omzetverwachting als de winstverwachting in 2010 geprononceerder dan die in Tabel 6 Relatie winstontwikkeling en nieuwe markten nieuwe markten geen nieuwe markten ontwikkeling winst totaal 2009 % % % sterk dalende winst enigszins dalend geen daling sterk dalende winst enigszins dalend geen daling Bron: MKB-beleidspanel 2009 en Nieuwe producten en/of diensten Wanneer gekeken wordt naar de uitweg uit de crisis door middel van het aanbieden van nieuwe producten en/of diensten, tekent zich een vergelijkbaar patroon af als bij het aanboren van nieuwe markten. Ook hier doet het fenomeen zich voor dat bedrijven die geconfronteerd worden met omzetda- 9
10 lingen eerder oplossingen zoeken in productontwikkeling dan bedrijven die geen omzetdalingen verwachten. Tabel 7 Relatie omzetontwikkeling en nieuwe producten/diensten producten en diensten geen nieuwe producten en ontwikkeling omzet geïntroduceerd diensten geïntroduceerd totaal 2009 % % % sterk dalende omzet enigszins dalend geen daling sterk dalende omzet enigszins dalend geen daling Bron: MKB-beleidspanel 2009 en De relatie tussen winstgevendheid en nieuwe producten loopt parallel aan die van de omzet. Op zich is dit te verwachten gezien de relatie tussen omzetontwikkeling en winst. Echter bij de bedrijven met een tegenvallende winst zou men ook de uitweg kunnen zoeken efficiëntieverbeteringen en debiteurenbeheer. Tabel 8 Relatie winstontwikkeling en nieuwe producten/dienst ontwikkeling winst nieuwe markten geen nieuwe markten 2009 % % sterk dalende winst enigszins dalend geen daling sterk dalende winst enigszins dalend geen daling Bron: MKB-beleidspanel 2009 en Sectorale synthese Alles overziende tekent zich een patroon af waarin bedrijven die het hardst getroffen zijn door de teruglopende vraag sterker geprikkeld worden om via offensieve maatregelen het tij te keren. Nadere bestudering van de gegevens laat zien dat de sectoren die heviger getroffen zijn ook scherper reageren. Sectoren als de industrie, de handel en de horeca scoren ruim boven het gemiddelde van het MKB als het gaat om het nemen van offensieve 10
11 maatregelen. Alleen de bouwnijverheid wijkt enigszins af, maar deze bedrijfstak reageert vertraagd op de crisis. Korte beschouwing naar sector In de voedingsmiddelenindustrie zoeken bedrijven het steeds meer in producten met een hogere toegevoegde waarde, waarbij zij internationaal meer onderscheidend zijn. Verder richten zij zich sterk op producten die 'gezond' zijn en bijvoorbeeld overgewicht tegengaan. Ook in de metalectro richten bedrijven zich meer op producten met een hoge toegevoegde waarde. Bedrijven investeren daarom in kennis en R&D. De bouwnijverheid is zelf (uitzonderingen daargelaten) minder innovatief als het gaat om nieuwe producten en/of het opzoeken van andere markten. De meeste innovaties krijgt de bouwnijverheid aangereikt door de toeleverende industrie. Wel trachten de bedrijven in deze sector door procesinnovaties de efficiëntie te verhogen. De groothandel zoekt vooral versterking in het verlenen van aanvullende diensten met een hogere toegevoegde waarde, zoals logistieke diensten, installeren, repareren en onderhoud. Een aantal groothandels laat zelfs eigen producten ontwerpen en produceren door industriële bedrijven. In de detailhandel ziet men de trend dat hoe langer hoe meer bedrijven naast hun 'stenen' winkel (bricks) ook een virtuele winkel openen (clicks). Daarnaast zet de trend naar het aanbieden van gezonde en maatschappelijk verantwoorde producten in de foodsector en in de nonfoodsector steeds sterker door, daartoe aangezet door de consument(engroeperingen). De horeca zoekt een uitweg uit de crisis met het aanbieden van nieuwe concepten rond zorg en wellness, en het verhogen van de kwaliteit van het eigen aanbod. Het MKB in de zakelijke dienstverlening is bezig het dienstenpakket uit te breiden. De bedrijven proberen via het aanbieden van fullservicepakketten een grotere markt of nieuwe markt te creëren. Naast de standaarddienstverlening (bijvoorbeeld beveiliging) worden ook andere diensten (bijvoorbeeld schoonmaak) aangeboden. Marktonderzoekers bieden vaker adviesdiensten aan. Het MKB in de overige dienstverlening kijkt naar uitbreidingen van het dienstenpakket, zoals de introductie van budgetformules en fullservice pakketten in de uitvaart en de uitbreiding van het dienstenpakket bij kappers (nagels, visagie). 11
Stemming onder ondernemers in het MKB
Stemming onder ondernemers in het MKB Vertrouwen van ondernemers in de economie weer toegenomen In het voorjaar van 2010 is het vertrouwen in de Nederlandse economie onder MKB-ondernemers flink toegenomen.
Nadere informatieM201012. Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2010 en 2011
M201012 Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2010 en 2011 drs. K.L. Bangma drs. D. Snel Zoetermeer, juli 2010 Economisch herstel MKB blijft achter bij grootbedrijf Ondanks het toegenomen optimisme
Nadere informatieOndernemen in crisistijd
M200917 Ondernemen in crisistijd het MKB M.J. Overweel F. Pleijster Zoetermeer, 12 november 2009 Ondernemen in crisistijd De crisis heeft het MKB in 2009 zwaar getroffen. De ontwikkeling in 2010 blijft
Nadere informatieAlgemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2010 en 2011
M201014 Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2010 en 2011 Update september drs. K.L. Bangma drs. D. Snel Zoetermeer, september 2010 Economisch herstel MKB blijft achter bij grootbedrijf; pas
Nadere informatieM Starters en de markt. drs. A. Bruins drs. D. Snel
M201010 Starters en de markt drs. A. Bruins drs. D. Snel Zoetermeer, juni 2010 Starters en de markt Ondernemers die met een bedrijf zijn begonnen in de maanden voordat de economie in 2008 van groei omsloeg
Nadere informatieAlgemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2012 en 2013
M201212 Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2012 en 2013 Update september drs. K.L. Bangma drs. D. Snel Zoetermeer, september 2012 MKB krimpt in 2012 De afzet van het Nederlandse MKB daalt
Nadere informatie61e Ondernemerspanel. MKB-Nederland TNS NIPO
61e Ondernemerspanel MKB-Nederland TNS NIPO 61e Ondernemerspanel MKB-Nederland TNS NIPO Samenvatting van de resultaten van het 61 e panelonderzoek onder ondernemers in het midden- en kleinbedrijf door
Nadere informatieAlgemeen beeld van het MKB in de. marktsector in 2013 en Update juni. drs. K.L. Bangma drs. D. Snel
Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2013 en 2014 Update juni drs. K.L. Bangma drs. D. Snel Zoetermeer, juni 2013 Rapportnummer : A201335 Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek
Nadere informatieTweede kwartaal Conjunctuurenquête Nederland. Provincie Zeeland
Tweede kwartaal 2013 Conjunctuurenquête Nederland Inhoud rapport COEN in het kort Economisch klimaat Omzet Export Personeelssterkte Investeringen Winstgevendheid Toelichting De Conjunctuurenquête Nederland
Nadere informatieVergrijzing MKB-ondernemers zet bedrijfsprestaties onder druk
M201210 Vergrijzing MKB-ondernemers zet bedrijfsprestaties onder druk Arjan Ruis Zoetermeer, september 2012 Vergrijzing MKB-ondernemers zet bedrijfsprestaties onder druk De leeftijd van de ondernemer blijkt
Nadere informatieDerde kwartaal 2012. Conjunctuurenquête Nederland. Provincie Gelderland
Derde kwartaal 212 Conjunctuurenquête Nederland Conjunctuurenquête Nederland I rapport derde kwartaal 212 Inhoud rapport COEN in het kort Economisch klimaat Omzet Export Personeelssterkte Investeringen
Nadere informatieKleinschalig Ondernemen 2005. Structuur en ontwikkeling van het Nederlandse MKB
Kleinschalig Ondernemen 2005 Structuur en ontwikkeling van het Nederlandse MKB Zoetermeer, juni 2005 ISBN: 90-371-0951-9 Bestelnummer: A200504 Prijs: 60,- Dit onderzoek maakt deel uit van het programmaonderzoek
Nadere informatieCOEN in het kort. Inhoud rapport. Toelichting. Nederland. Herstel komt in zicht. Conjunctuurenquête Nederland I rapport vierde kwartaal 2014
Inhoud rapport COEN in het kort Economisch klimaat Omzet Export Personeelssterkte Investeringen Winstgevendheid Toelichting De Conjunctuurenquête (COEN) ondervraagt elk kwartaal ondernemers over onderwerpen
Nadere informatieKleinschalig Ondernemen 2013
Kleinschalig Ondernemen 2013 Structuur en ontwikkeling van het Nederlandse MKB Klaas Bangma Arjan Ruis Dick Snel Tommy Span Wim Verhoeven Zoetermeer, mei 2013 ISBN : 978-90-371-1065-4 Rapportnummer : A201323
Nadere informatieConjunctuurenquête Nederland. Tweede kwartaal Coenrapportomslag eerstekwartaal.indd 1
Conjunctuurenquête Nederland Tweede kwartaal 11 Coenrapportomslag eerstekwartaal.indd 1 3-5-11 :36 Economisch herstel zet door Horeca en detailhandel haken aan Na een lichte afzwakking in het eerste kwartaal
Nadere informatieM Na regen komt? De MKB-ondernemer als weerman van het economische klimaat. A. Ruis
M200814 Na regen komt? De MKB-ondernemer als weerman van het economische klimaat A. Ruis Zoetermeer, december 2008 Prognoses vanuit het MKB Ondernemers in het MKB zijn over het algemeen goed in staat
Nadere informatieBedrijvendynamiek en werkgelegenheid
M201207 Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid 1987-2010 drs. K.L. Bangma drs. A. Bruins Zoetermeer, mei 2012 Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid In de periode 1987-2010 is het aantal bedrijven per saldo
Nadere informatieMiddellangetermijn ontwikkeling MKB
M201108 Middellangetermijn ontwikkeling MKB Het MKB in de marktsector in de periode 2011-2015 drs. K. Bangma drs. A. Bruins drs. D. Snel Zoetermeer, april 2011 Middellangetermijn ontwikkeling MKB In de
Nadere informatieM201219. Innovatie in het MKB. Ontwikkelingen in de periode 2002-2012. A. Ruis MSc.
M201219 Innovatie in het MKB Ontwikkelingen in de periode 2002-2012 A. Ruis MSc. Zoetermeer, november 2012 Toename innovativiteit in het MKB Na een scherpe daling van de innovativiteit in het MKB in 2011,
Nadere informatieDerde kwartaal Conjunctuurenquête Nederland. Nederland totaal
Derde kwartaal 2013 Conjunctuurenquête Nederland Inhoud rapport COEN in het kort Economisch klimaat Omzet Export Personeelssterkte Investeringen Winstgevendheid Toelichting De Conjunctuurenquête Nederland
Nadere informatieKleinschalig Ondernemen 2006. Structuur en ontwikkeling van het Nederlandse MKB
Kleinschalig Ondernemen 2006 Structuur en ontwikkeling van het Nederlandse MKB Zoetermeer, juni 2006 ISBN: 90-371-0969-1 Bestelnummer: A200604 Prijs: 60,- Dit onderzoek maakt deel uit van het programmaonderzoek
Nadere informatieVierde kwartaal 2013. Conjunctuurenquête Nederland. Provincie Limburg
Vierde kwartaal 2013 Conjunctuurenquête Nederland Inhoud rapport COEN in het kort Economisch klimaat Omzet Export Personeelssterkte Investeringen Winstgevendheid Toelichting De Conjunctuurenquête Nederland
Nadere informatieWinstgroei en buffers ondersteunen investerings herstel
Na de snelle daling van de bedrijfswinsten door de kredietcrisis, is er recentelijk weer sprake van winstherstel. De crisis heeft echter geen gat geslagen in de grote financiële buffers van bedrijven.
Nadere informatieAlgemeen beeld van het MKB in 2015
Algemeen beeld van het MKB in 2015 Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap (www.ondernemerschap.nl) Drs. K.L. Bangma Drs. D. Snel Zoetermeer, 9 februari 2015 De
Nadere informatieKleinschalig Ondernemen 2004. Structuur en ontwikkeling van het Nederlandse MKB
Kleinschalig Ondernemen 2004 Structuur en ontwikkeling van het Nederlandse MKB Zoetermeer, 30 juni 2004 ISBN: 90-371-0926-8 Bestelnummer: A200402 Prijs: 60,- Dit onderzoek maakt deel uit van het programmaonderzoek
Nadere informatieDerde kwartaal Conjunctuurenquête Nederland. Provincie Flevoland
Derde kwartaal 2013 Conjunctuurenquête Nederland Inhoud rapport COEN in het kort Economisch klimaat Omzet Export Personeelssterkte Investeringen Winstgevendheid Toelichting De Conjunctuurenquête Nederland
Nadere informatieConjunctuurenquête Nederland
Conjunctuurenquête Nederland Vierde kwartaal 14 Voorwoord Dit rapport geeft de belangrijkste uitkomsten van de Conjunctuurenquête Nederland van het vierde kwartaal 14. De Conjunctuurenquête Nederland brengt
Nadere informatieM201115. Innovatie in het MKB. Ontwikkelingen 1999-2011. A. Ruis
M201115 Innovatie in het MKB Ontwikkelingen 1999-2011 A. Ruis Zoetermeer, oktober 2011 Crisis drukt innovativiteit De economische crisis heeft zijn weerslag op de innovativiteit in het midden- en kleinbedrijf
Nadere informatieMKB investeert in kennis, juist nu!
M201016 MKB investeert in kennis, juist nu! drs. B. van der Linden drs. P. Gibcus Zoetermeer, september 2010 MKB investeert in kennis, juist nu! MKB-ondernemers blijven investeren in bedrijfsopleidingen,
Nadere informatieStemming onder ondernemers in het MKB
Stemming onder ondernemers in het MKB ISBN : 978-90-371-1130-9 Rapportnummer : A201424 Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek MKB en Ondernemerschap (www.ondernemerschap.nl) Panteia
Nadere informatieMKB in grote steden: aanhaken bij het landelijke beeld
M200903 MKB in grote steden: aanhaken bij het landelijke beeld drs. M. van Leeuwen Zoetermeer, februari 2009 Grootstedelijk MKB Uit eerder onderzoek van EIM 1 blijkt dat het vertrouwen van het MKB in de
Nadere informatieSamenvatting UWV Arbeidsmarktprognose Met een doorkijk naar 2018
Samenvatting UWV Arbeidsmarktprognose 2013-2014 Met een doorkijk naar 2018 Samenvatting UWV Arbeidsmarktprognose 2013-2014 Een belangrijke taak van UWV is het bij elkaar brengen van vraag en aanbod op
Nadere informatieONDERNEMERSVERTROUWEN MINDER HOOG. Conjunctuurenquête Nederland Eerste kwartaal 2019
ONDERNEMERSVERTROUWEN MINDER HOOG Conjunctuurenquête Nederland Eerste kwartaal 19 Voorwoord Dit rapport bevat de belangrijkste uitkomsten van de Conjunctuurenquête Nederland van het eerste kwartaal 19.
Nadere informatieKleinschalig Ondernemen Structuur en Ontwikkeling van het Nederlandse MKB
Kleinschalig Ondernemen 2008 Structuur en Ontwikkeling van het Nederlandse MKB Zoetermeer, juni 2008 ISBN: 978-90-371-0807-1 Bestelnummer: A200804 Prijs: 60,- Dit onderzoek maakt deel uit van het programmaonderzoek
Nadere informatieInhoud. KvK Oost Nederland - Kennis- en Adviescentrum COEN Oost Nederland Groothandel Kwartaalcijfers Pagina 1 van 27
Inhoud Ontwikkeling aantal orders 2 Verwachting aantal orders 3 Verwachting aantal exportorders 4 Verwachting inkopen bij leveranciers 5 Oordeel orderpositie 6 Oordeel orderpositie buitenland 7 Oordeel
Nadere informatieCBS: Voorzichtig herstel arbeidsmarkt in het tweede kwartaal
Persbericht PB14 56 11 9 214 15.3 uur CBS: Voorzichtig herstel arbeidsmarkt in het tweede kwartaal Meer werklozen aan de slag Geen verdere daling aantal banen, lichte groei aantal vacatures Aantal banen
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Vooral opwaartse bijstelling overheidsconsumptie. Kwartaal-op-kwartaalgroei 0,6 procent
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB05-144 21 december 2005 9.30 uur Groei economie derde kwartaal 2005 hoger dan eerder geraamd De Nederlandse economie is in het derde kwartaal van 2005 met
Nadere informatieConjunctuurenquête Nederland. Tweede kwartaal 2015. Bedrijfsleven onveranderd positief
Conjunctuurenquête Nederland Tweede kwartaal 215 Bedrijfsleven onveranderd positief Voorwoord Dit rapport geeft de belangrijkste uitkomsten van de Conjunctuurenquête Nederland van het tweede kwartaal 215.
Nadere informatieEen uitdagende arbeidsmarkt. Erik Oosterveld 24 juni 2014
Een uitdagende arbeidsmarkt Erik Oosterveld 24 juni 2014 Wat waren de gevolgen van de recessie? Hoeveel banen zijn er verloren gegaan? In welke sectoren heeft de recessie het hardst toegeslagen? Werkgelegenheid
Nadere informatieStarters zien door de wolken toch de zon
M201206 Starters zien door de wolken toch de zon drs. A. Bruins Zoetermeer, mei 2012 Starters zien door de wolken toch de zon Enkele jaren nadat zij met een bedrijf zijn begonnen, en met enkele jaren financieel-economische
Nadere informatieOktober Regionale Recessie Barometer Rotterdam. Economische verwachting tot 2011
Economische verwachting tot 2011 Oktober 2009 CONCLUSIES Zakelijke diensten, zorg en logistiek hebben een belangrijk aandeel in de Rotterdamse werkgelegenheid. Verwachte daling van werkgelegenheid in Rotterdam
Nadere informatieBouwproductie 15 procent lager in komende twee jaar
Bouwproductie 15 procent lager in komende twee jaar Het CPB heeft haar vooruitzichten voor de Nederlandse economie sterk neerwaarts aangepast. Het bbp daalt volgens het CPB dit jaar met 3,5 procent en
Nadere informatieKwartaaloverzicht arbeidsmarkt 2005/2
Hans Langenberg In het tweede kwartaal van 2005 vond voor het eerst in twee jaar geen verdere daling plaats van het aantal banen. Ook is de werkloosheid gestabiliseerd. Wel was er een stagnatie in de toename
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Economie groeit 2,9 procent in Economische groei vierde kwartaal 2,7 procent
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB07-010 13 februari 2007 9.30 uur Economie groeit 2,9 procent in 2006 De Nederlandse economie is in 2006 met 2,9 procent gegroeid. Dit is bijna twee keer
Nadere informatiePersbericht. Economie verder gekrompen. Centraal Bureau voor de Statistiek. Uitvoer blijft groeien. Minder investeringen
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB13-011 14 februari 2013 9.30 uur Economie verder gekrompen Economie krimpt in vierde kwartaal 0,2 procent t.o.v. kwartaal eerder Ten opzichte van een jaar
Nadere informatieConjunctuurenquête Nederland
Nieuw: metingen op provinciaal niveau Conjunctuurenquête Nederland Rapport eerste kwartaal 212 Conjunctuurenquête Nederland I rapport eerste kwartaal 212 Inhoud rapportage COEN in het kort Economisch klimaat
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Economie 1,1 procent gekrompen
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB12-032 15 mei 2012 9.30 uur Economie 1,1 procent gekrompen In eerste kwartaal 1,1 procent krimp t.o.v. een jaar eerder Investeringen 4,2 procent lager Consumptie
Nadere informatieConjunctuurenquête Nederland. Eerste kwartaal 2016
Conjunctuurenquête Nederland Eerste kwartaal 16 Ondernemers beginnen positief aan 16 Voorwoord Dit rapport geeft de belangrijkste uitkomsten van de Conjunctuurenquête Nederland van het eerste kwartaal
Nadere informatieConjunctuurenquête Nederland. Vierde kwartaal 2015
Conjunctuurenquête Nederland Vierde kwartaal 15 Ondernemers positiever over werkgelegenheid 16 Voorwoord Dit rapport geeft de belangrijkste uitkomsten van de Conjunctuurenquête Nederland van het vierde
Nadere informatieVierde kwartaal 2012. Conjunctuurenquête Nederland. Provincie Zeeland
Vierde kwartaal 2012 Conjunctuurenquête Nederland Inhoud rapport COEN in het kort Economisch klimaat Omzet Export Personeelssterkte Investeringen Winstgevendheid Toelichting De Conjunctuurenquête Nederland
Nadere informatieNieuwsbrief Zeeuwse arbeidsmarktmonitor Nummer 5: december 2015
Nieuwsbrief Zeeuwse arbeidsmarktmonitor Nummer : december 2 Zeeuwse ondernemers blijven gunstig gestemd Winstgevendheid bouwondernemers pas volgend jaar op peil Krapte aan personeel in sectoren ICT en
Nadere informatieM Starters en samenwerking
M200617 Starters en samenwerking drs. D. Snel drs. A. Bruins Zoetermeer, december 2006 2 Starters en samenwerking Samenwerking tussen (jonge) bedrijven heeft een positief effect op de resultaten van het
Nadere informatieConjunctuurenquête Nederland. Eerste kwartaal 2015. Vertrouwen ondernemers verder toegenomen
Conjunctuurenquête Nederland Eerste kwartaal 215 Vertrouwen ondernemers verder toegenomen Voorwoord Dit rapport geeft de belangrijkste uitkomsten van de Conjunctuurenquête Nederland van het eerste kwartaal
Nadere informatieEconomische effecten van een verlaging van de administratieve lasten
CPB Notitie Datum : 7 april 2004 Aan : Projectdirectie Administratieve Lasten Economische effecten van een verlaging van de administratieve lasten 1 Inleiding Het kabinet heeft in het regeerakkoord het
Nadere informatieDe arbeidsmarkt klimt uit het dal
Trends en ontwikkelingen arbeidsmarkt en onderwijs De arbeidsmarkt klimt uit het dal Het gaat weer beter met de arbeidsmarkt in, ofschoon de werkgelegenheid wederom flink daalde. De werkloosheid ligt nog
Nadere informatieFlashraming CBS: export zorgt voor economische groei
Persbericht PB14-050 14 augustus 2014 09.30 uur Flashraming CBS: export zorgt voor economische groei - Economie groeit volgens de flashraming met 0,5 procent ten opzichte van eerste kwartaal 2014 - Volgens
Nadere informatieBijna 30% van de starters stopt na het eerste jaar Met name cafetaria s en restaurants worden na één jaar weer opgeheven
Kwartaalbericht Starters ING Economisch Bureau Bijna 30% van de starters stopt na het eerste jaar Met name cafetaria s en restaurants worden na één jaar weer opgeheven In het eerste kwartaal 2014 waren
Nadere informatieAdministratieve lasten merkbaar gereduceerd?
M201020 Administratieve lasten merkbaar gereduceerd? Beleving van overheidsregels en verplichtingen in het MKB drs. J. Snoei drs. B. van der Linden Zoetermeer, december 2010 Administratieve lasten merkbaar
Nadere informatieAlgemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2014 en 2015
Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2014 en 2015 drs. K.L. Bangma drs. D. Snel Zoetermeer, mei 2014 ISBN : 978-90-371-1126-2 Rapportnummer : A201420 Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek
Nadere informatieMei Economische Barometer Weerterland en Cranendonck. Verwachting voor 2010 en 2011
Verwachting voor 2010 en 2011 Mei 2010 CONCLUSIES Productiesectoren landbouw, industrie en bouw goed voor een derde van de werkgelegenheid in. Afname van de werkgelegenheid doet zich in 2010 vooral voor
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Economische groei valt terug
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB11-069 15 november 2011 9.30 uur Economische groei valt terug Economie 1,1 procent gegroeid op jaarbasis in derde kwartaal Kwartaal op kwartaal 0,3 procent
Nadere informatieMonitor Bouwketen. Voorjaar 2015. Marien Vrolijk
Monitor Bouwketen Voorjaar 2015 Marien Vrolijk 2 Inhoudsopgave Conclusies op hoofdlijnen 5 1 Bouwketen 6 1.1 Recente ontwikkelingen 6 1.2 Conjunctuur bouwketen 8 2 Architectenbureaus 10 3 Ingenieursbureaus
Nadere informatieDienstensector houdt vertrouwen
Stand van de Zakelijke Dienstverlening Dienstensector houdt vertrouwen Kasper Buiting Senior Sectoreconoom December 18 Inhoudsopgave pagina 1 Macro-economie: Eurozone en NL Voorlopende economische indicatoren
Nadere informatieKvK-barometer provincie Utrecht
KvK-barometer De economie in de blijft zwaar onder druk staan. Dit blijkt vooral uit het aantal bedrijven dat een verslechtering ziet van het economisch klimaat. Daarnaast verwachten meer ondernemers een
Nadere informatieEerste kwartaal 2013. Conjunctuurenquête Nederland. Provincie Limburg
Eerste kwartaal 2013 Conjunctuurenquête Nederland Inhoud rapport COEN in het kort Economisch klimaat Omzet Export Personeelssterkte Investeringen Winstgevendheid Toelichting De Conjunctuurenquête Nederland
Nadere informatieResultaten conjunctuurenquête 1 e halfjaar 2015
Resultaten conjunctuurenquête 1 e halfjaar 2015 Inleiding Chris M. Jager In mei en juni 2015 zijn in het kader van de conjunctuurenquête (CE) een groot aantal bedrijven benaderd met vragenlijsten. Doel
Nadere informatieBehoefte aan financiering in het MKB
M200909 Behoefte aan financiering in het MKB Ontwikkelingen van december 2008 tot april 2009 Lia Smit Joris Meijaard Zoetermeer, 20 mei 2009 MKB iets minder pessimistisch over financiering Het algemene
Nadere informatieM MKB heeft internationale handelsgeest
M201019 MKB heeft internationale handelsgeest Arjan Ruis Petra Gibcus Zoetermeer, november 2010 MKB heeft internationale handelsgeest Ruim één op de drie MKB-bedrijven is op enige wijze actief op de internationale
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Economie 0,7 procent gekrompen
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB12-009 15 februari 2012 9.30 uur Economie 0,7 procent gekrompen In vierde kwartaal 0,7 procent krimp t.o.v. een jaar eerder Consumptie 1,8 procent lager
Nadere informatieCBS: economie krimpt door lager gasverbruik
Persbericht PB14-032 15 mei 2014 9.30 uur CBS: economie krimpt door lager gasverbruik - Sterke afname binnenlands verbruik en export van aardgas door milde winter - Mede hierdoor economische krimp van
Nadere informatieAdministratieve (over)last
M200811 Administratieve (over)last Perceptie van MKB-ondernemers over verplichte administratieve handelingen J. Snoei Zoetermeer, november 2008 Administratieve lasten Het overgrote deel van de ondernemers
Nadere informatieEen eigen bedrijf is leuk!
M200815 Een eigen bedrijf is leuk! Ervaringen van starters uit de jaren 1998-2000 drs. A. Bruins drs. D. Snel Zoetermeer, december 2008 2 Een eigen bedrijf is leuk! Een eigen bedrijf geeft ondernemers
Nadere informatieVan baan naar eigen baas
M200912 Van baan naar eigen baas drs. A. Bruins Zoetermeer, juli 2009 Van baan naar eigen baas Ruim driekwart van de ondernemers die in de eerste helft van 2008 een bedrijf zijn gestart, werkte voordat
Nadere informatieSaldo economisch klimaat. Q (verwacht) -39,8
BEDRIJFSLEVEN TOTAAL 1. Bedrijfsleven eind 2008 in onzekerheid Het bedrijfsleven in het gebied van Kamer van Koophandel Den Haag heeft in het derde kwartaal van 2008 niet slecht gepresteerd, zeker niet
Nadere informatieEconomische kracht van het MKB in Kop van Noord-Holland in 2011
Economische kracht van het MKB in Kop van Noord-Holland in 2011 Hoe meten we de economische kracht? In deze rapportage leest u hoe groot de economische kracht is van het midden- en kleinbedrijf (MKB) 1
Nadere informatieRegionale economische prognoses 2016
Regionale economische prognoses 2016 Themabericht Rogier Aalders De breed gedragen economische groei in 2016 leidt tot productiegroei in alle sectoren en in alle regio s De Randstad, en daarbinnen vooral
Nadere informatieResultaten Conjunctuurenquete 1e helft 2014
Resultaten Conjunctuurenquete 1e helft 214 Willemstad, Maart 214 Inleiding In juni 214 zijn in het kader van de conjunctuurenquête (CE) de bedrijven benaderd met vragenlijsten op Curaçao. Doel van deze
Nadere informatie1.1 Bevolkingsontwikkeling 9. 1.2 Bevolkingsopbouw 10. 1.2.1 Vergrijzing 11. 1.3 Migratie 11. 1.4 Samenvatting 12
inhoudsopgave Samenvatting 3 1. Bevolking 9 1.1 Bevolkingsontwikkeling 9 1.2 Bevolkingsopbouw 10 1.2.1 Vergrijzing 11 1.3 Migratie 11 1.4 Samenvatting 12 2. Ontwikkelingen van de werkloosheid 13 2.1 Ontwikkeling
Nadere informatieMonitor Bouwketen. Najaar Marien Vrolijk
Monitor Bouwketen Najaar 2014 Marien Vrolijk 2 Inhoudsopgave Conclusies op hoofdlijnen 5 1 Bouwketen 6 1.1 Recente ontwikkelingen 6 1.2 Conjunctuur bouwketen 8 2 Architectenbureaus 10 3 Ingenieursbureaus
Nadere informatieKerngegevens MKB 2011
Kerngegevens MKB 2011 MKB & Onder nemer schap in zakformaat 2 Kerngegevens MKB 2011 MKB & Onder nemer schap in zakformaat MKB & Ondernemerschap in zakformaat 1 Colofon Dit onderzoek is gefinancierd door
Nadere informatieM200608. Vooral anders. De kwaliteit van het personeel van de toekomst. Frans Pleijster
M200608 Vooral anders De kwaliteit van het personeel van de toekomst Frans Pleijster Zoetermeer, september 2006 De Werknemer van de toekomst Van alle ondernemingen in het midden- en kleinbedrijf verwacht
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Inkomen huishoudens gecorrigeerd voor inflatie licht gedaald. Meer inkomen uit vermogen en pensioen
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB06-074 13 juli 2006 9.30 uur Uitgaven huishoudens hoger dan inkomsten De Nederlandse economie is in 2005 met 1,5 procent gegroeid. Het voor inflatie gecorrigeerde
Nadere informatieSnapshots van de regionale economie
Snapshots van de regionale economie Een Groene, Gezonde en Slimme Regio Provincie Utrecht Economische groei (%) bbp/brp, Provincie Utrecht en, 1996- Beroepsniveau banen (%), Provincie Utrecht en, 4 4 7%
Nadere informatieDerde kwartaal Conjunctuurenquête Nederland. Provincie Utrecht
Derde kwartaal 2013 Conjunctuurenquête Nederland Inhoud rapport COEN in het kort Economisch klimaat Omzet Export Personeelssterkte Investeringen Winstgevendheid Toelichting De Conjunctuurenquête Nederland
Nadere informatieMKB-ondernemers met oog voor de toekomst
M200803 MKB-ondernemers met oog voor de toekomst Bedrijfsstrategieën in het MKB drs. M. Mooibroek Zoetermeer, juli 2008 MKB-ondernemers met oog voor de toekomst Ongeveer de helft van de MKB-ondernemers
Nadere informatieArbeidsproductiviteit in MKB en grootbedrijf
M21221 Arbeidsproductiviteit in MKB en groot Verklaring van verschillen tussen MKB en groot en ontwikkelingen 1993-29 Anne Bruins Ton Kwaak Zoetermeer, november 212 Arbeidsproductiviteit in MKB en groot
Nadere informatieHuidig economisch klimaat
Huidig economisch klimaat 1.1 Beschrijving respondenten Er hebben 956 ondernemers meegedaan aan het onderzoek, een respons van 38. De helft van de respondenten is zzp er (465 ondernemers, 49). Het aandeel
Nadere informatieStijging van export en exportkansen in industrie, diensten en groothandel
M200515 Stijging van export en exportkansen in industrie, diensten en groothandel Exportthermometer drs. S.C. Oudmaijer Zoetermeer, januari 2006 Exportprestaties en exportpotentieel van de industrie, de
Nadere informatieZakelijke dienstverlening
Zakelijke dienstverlening Trends, Ontwikkelingen, Cijfers & Prognoses Juni 16 Economisch Bureau Nederland Kasper Buiting Senior sector econoom 3376 kasper.buiting@nl.abnamro.com Inhoud Onderwerp Pag Kernpunten
Nadere informatieConjunctuurenquête Technologische industrie. november 2016
Conjunctuurenquête Technologische industrie november 2016 Voorzichtige groei in onzekere markt Het CBS kwam vorige week donderdag naar buiten met het bericht dat de positieve stemming onder ondernemers
Nadere informatieAlgemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2013 en Update september
Algemeen beeld van het MKB in de marktsector in 2013 en 2014 Update september drs. K.L. Bangma drs. D. Snel Zoetermeer, september 2013 ISBN : 978-90-371-1084-5 Rapportnummer : A201347 Dit onderzoek is
Nadere informatieEconomie groeit met 0,1 procent, 46 duizend banen minder
Persbericht PB13-070 14 november 2013 09.30 uur Economie groeit met 0,1 procent, 46 duizend banen minder - Economie groeit in derde kwartaal met 0,1 procent ten opzichte van tweede kwartaal - 46 duizend
Nadere informatieUIT groei en conjunctuur
Economische groei. Economische groei drukken we uit in de procentuele groei van het BBP op jaarbasis. De groei van het BBP heeft twee oorzaken. Het BBP kan groeien omdat de prijzen van producten stijgen
Nadere informatieCentraal Bureau voor de Statistiek. Persbericht. Economie krimpt 4,5 procent in eerste kwartaal 2009
Centraal Bureau voor de Statistiek Persbericht PB09-038 15 mei 2009 9.30 uur Economie krimpt 4,5 procent in eerste kwartaal 2009 Grootste krimp na de Tweede Wereldoorlog Export en investeringen vallen
Nadere informatieM200413 Beperkte groei werkgelegenheid in het MKB
M200413 Beperkte groei werkgelegenheid in het MKB A.M.J. te Peele Zoetermeer, 24 december 2004 Beperkte groei werkgelegenheid MKB in 1999-2002 De werkgelegenheid in het MKB is in 2002 met 3% toegenomen
Nadere informatieCoen in het kort. Inhoud rapportage. Toelichting. Provincie Limburg. Negatief beeld bij alle indicatoren
Conjunctuurenquête Nederland I rapport eerste kwartaal 212 Inhoud rapportage COEN in het kort Economisch klimaat Omzet Export Personeelssterkte Investeringen Winstgevendheid Toelichting Hoe staat het Nederlandse
Nadere informatieBuitenlandse investeringen door het MKB
M00408 Buitenlandse investeringen door het MKB Toenemende investeringen in lagelonenlanden of op kousenvoeten naar buurlanden? Jolanda Hessels Maarten Overweel Zoetermeer, 13 oktober 004 Buitenlandse investeringen
Nadere informatieMonitor Bouwketen. Najaar 2015. Jerzy Straatmeijer
Monitor Bouwketen Najaar 2015 Jerzy Straatmeijer 2 Inhoudsopgave Conclusies op hoofdlijnen 5 1 Bouwketen 7 1.1 Recente ontwikkelingen 7 1.2 Conjunctuur bouwketen 10 2 Architectenbureaus 12 3 Ingenieursbureaus
Nadere informatieBedrijvendynamiek en werkgelegenheid 1998-2012
Bedrijvendynamiek en werkgelegenheid 1998-2012 drs. K.L. Bangma drs. A. Bruins drs. D. Snel drs. N. Timmermans Zoetermeer, 5 juli 2013 Rapportnummer : A201337 Dit onderzoek is gefinancierd door het programmaonderzoek
Nadere informatieMinder starters in 2016
Vooruitzicht Starters Minder starters in 2016 Aantal starters stabiel in 2015, daling verwacht in 2016 130.000 Meer starters in de bouw, minder starters in de transport percentage, jan t/m sep 2015 t.o.v.
Nadere informatie