# ######################################################## #

Transcriptie

1 DE# DUURZAAMHEID# VAN# ZORGVASTGOED# ONDER# DE# LOEP# onzichtbaar# Beslissingsfactorenbijdeverduurzamingvanvastgoed indeverplegings7enverzorgingssector RensVerbruggen StudentTechnischeUniversiteitEindhoven RealEstateManagementandDevelopment Begeleiding: drwimheijs(technischeuniversiteiteindhoven) irstephanmaussen(technischeuniversiteiteindhoven) drsharmkebekkema(platform31energiesprong) Contact: Afstudeerorganisatie: Platform31Energiesprong 16juni2015 # ######################################################## #

2 SamenvattingNederlands Samenvatting*Nederlands# Inleiding# Aanleidingenprobleemstelling Veel verpleegj en verzorgingshuizen (V&V) in de ouderenzorg blijken verouderd en presterenslechtophetgebiedvanenergietechnischgezienishetmogelijkomvastgoed vergaandteverduurzamen,maarindepraktijkblijktditindev&vjsectornognauwelijkste gebeurenhoeweldeintentieaanweziglijkttezijnomhetvastgoedaantepakken,laatde uitvoeringopzichwachtenergensindebesluitvormingvanzorginstellingenliggenredenen voorhetuitblijvenvandeverduurzamingonderzoekmoetuitwijzenwelkeredenenditzijn enwaternodigisomzorginstellingentestimulerenwelmethetvraagstukaandeslagte gaan Doelstelling Het doel is om inzichtelijk te krijgen welke factoren van invloed zijn op de keuze van organisatiesindev&vjsectoromhunvastgoedinmeerofminderemateenergiezuinigen duurzaam te renoveren, teneinde advies te geven hoe de V&VJsector gestimuleerd kan worden om duurzaam vastgoed te realiseren (waarbij energieneutraal vastgoed het uiteindelijkestrevenis) Vraagstelling Erzijntweehoofdvragengeformuleerd: 1 WelkefactorenliggentengrondslagaandebeslissingvanorganisatiesindeV&VJ sectorominmeerofminderemateovertegaantothetenergiezuinigenduurzaam (ver)bouwen/renoverenvanhunvastgoed? 2 OpwelkewijzekandeV&VJsectorgestimuleerdwordendebeslissingtenemenom energiezuinigenduurzaamte(ver)bouwen/renoveren? Inkadering HetonderzoekfocustzichopdeintramuralezorgorganisatiesbinnendeV&VJsectordievijf of meer gebouwen hebben met gemiddeld minstens 77 plaatsen per verzorgingslocatie en/of115plaatsenperverplegingslocatiehierwordtonderzochthoedebesluitvormingten aanzien van gedrag verloopt bij de personen die beslissingen nemen ten aanzien van het gebouw,namelijkdevastgoedmanagersenbestuurdersvandeorganisaties Methodologie Omdedoelstellingterealiserenisopbasisvanliteratuurbekekenwatdehuidigestandvan zaken is van het vastgoed in de V&VJsector Vervolgens is in het theoretische kader een onderzoeksmodel gevormd dat dient als ondersteuning voor de beantwoording van de hoofdvragen Daarna zijn data verzameld door middel van veldonderzoek in de vorm van interviews Het onderzoek is verricht in samenwerking met het programma Energiesprong van Platform31Dezeorganisatieheeftalsdoelstellingombinnendegehelebouwsectorvraag enaanbodtelatenontstaannaargebouwenzonderenergienota # # # # Deduurzaamheidvanzorgvastgoedonderdeloep XVII

3 SamenvattingNederlands Stand#van#zaken## SamenstellingV&Vvastgoed Er zijn in de V&VJsector 460 zorginstellingen actief met in totaal 2046 gebouwen Deze gebouwenhebben175477plaatsen,onderverdeeldin98838verzorgingsplaatsen,48109 psychogeriatrischeen28530somatischeverplegingsplaatsenongeveertweederdevanhet vastgoedisinbezitvanzorginstellingenenéénderdeisinbezitvancorporatieserzijn664 verpleeghuizen,870verzorgingshuizenen512combinatiehuizenhetgrootstedeelvanhet vastgoedisgebouwdtussen1965en1974meerdanéénderdevandevoorraadnaderthet eindevandelevensduurenongeveer7,5%naderteenmidlifejrenovatie Problematiek Het vastgoed in de V&VJsector ondergaat momenteel op beleidsmatig vlak veel veranderingen als gevolg van bezuinigingen De zorg moet voor de overheid betaalbaar blijven en daarom wordt er 3,5 miljard euro bezuinigd De huisvestingsfinanciering verschuift van een nacalculatiesysteem naar een productiegebonden vergoeding, de normatieve huisvestingscomponent (NHC) Daarnaast wordt het scheiden van wonen en zorgingevoerd,metalsonderliggendedoelstellingouderenzolangmogelijkthuistelaten wonenindezeregelingvervaltdevergoedingvoorhetwoongedeeltevoornieuwecliënten meteenlaagzorgzwaartepakketveelcliëntenhebbeneenkleinebeursenzijnnietinstaat dehuuroptebrengenzonderdevergoedinguitdewetlangdurigezorg(wlz) DebeleidswijzigingenhebbeneennegatiefeffectopdevastgoedexploitatieAlsgevolgvan de extramuralisering dreigt er naar schatting voor 800 van de 2046 verzorgingsj en verpleeghuizenleegstandtegelijkertijdisermeeronzekerheidoverdefinanciering,want de NHC financiert geen lege plaatsen De leegstand leidt er onder andere toe dat zorginstellingen het betreffende vastgoed afstoten of slopen In dit kader lijken de veranderingenineentehoogtempodoorgevoerd,metnameomdatervolgensdeprognose indezwarezorg30000extraplekkennodigzijntot2020 Energetischesituatie Als gekeken wordt naar energiekosten dan blijkt dat maandelijks gemiddeld per bewoner 150,J wordt betaald De vergoeding is gemiddeld maar 100,J Per bewoner wordt dus 50,J uit een ander budget aan energie uitgegeven Hoewel slechts 2 à 3% van de exploitatiekostenaanenergiewordtbesteed,komtditperjaarintotaalneeropbijna300 miljoeneuro EuropaheeftdeEPBDJdoelstelling(EnergyPerformanceofBuildingsDirective)opgesteldom indebestaandebouw45%j80%energiereductieterealiserenvoor2020allenieuwbouw moetvanafdatzelfdejaar(bijna)energieneutraalwordenopgeleverdinnederlandzijndeze doelstellingenverwerktinhetenergieakkoord Met de Wet milieubeheer probeert het Rijk het behalen van deze doelstellingen te stimulerendewetsteltdatindeutiliteitsbouwalleenergiebesparendemaatregelenmet een terugverdientijd van vijf jaar of minder moeten worden uitgevoerd Daartegenover biedt de overheid gunstigere financiering voor duurzame maatregelen in nieuwbouw en renovatieviaderegelinggroenprojectenookisereenaantalorganisatiesdatzichbezig houdtmethetstimulerenvandezorgsectoromteverduurzamenzedoenditdoormiddel van programma s zoals Energiesprong, Milieuthermometer Zorg, Expeditie Duurzame Zorg endeenergiestrijd Het besparingspotentieel van het vastgoed in de V&VJsector is omvangrijk Van de gebouwenkomt70%inaanmerkingvooreenrenovatiewaarbij45%energiebesparingwordt gerealiseerd Kijkend naar de ambitie energieneutraal, dan blijkt 10% kansrijk voor een dergelijke renovatie Dit komt neer op ongeveer 200 gebouwen Verder is 16% van de Deduurzaamheidvanzorgvastgoedonderdeloep XVIII

4 SamenvattingNederlands voorraad geschikt voor vervangende nieuwbouw Dit schept de gelegenheid om er energieneutralegebouwenvoorindeplaatstezetten De maatregelen die zorginstellingen momenteel treffen zijn niet voldoende om hun verwachtebijdrageaandeeuropeseafsprakenwatbetreftenergiebesparingterealiseren HetgrootstedeelvandeingrependatwordtgenomenindeV&VJsectoriskleinschaligte noemen en heeft maar een beperkt effect op het energiegebruik Voorbeelden van vergaandemaatregelenzijnschaarsdev&vjsectorwordtinditkadergekenmerktdoorhet nemenvankleinestappenin44%vandegevallenwordenmaatregelengenomenbijgroot onderhoud,renovatieofverbouwingdeeerdergenoemdetransformatieopgavenaarzware zorgbiedtduskansenvoorverduurzaming Duurzaamheidzouonderdeelkunnenzijnvandeoplossingvoordeproblematiekdievoort komt uit de beleidswijzigingen Maar ondanks de geschetste potentie van het vastgoed worden energiebesparing en verduurzaming nog niet opgepakt als middelen om te bezuinigenenkostentereduceren Onderzoeksmodel# Hetonderzoeksmodelgeeftweerhoeeenbeslissingomgedragtevertonentotstandkomt HetverduurzamenvanvastgoedwordtindezecontextbeschouwdalsgedragOmtekomen totgedragwordtdoordebeslissingsnemerhetmodelvanlinksnaarrechtsdoorlopenals onderleggervoorhetmodelzijndetheoryofplannedbehavior(tpb)vanajzenuit1991en de Diffusion of Innovations theorie van Rogers uit 2003 bestudeerd Als basis is de uitbreiding op het TPB model van Heijs uit 2005 gebruikt Dit model is aangevuld met elementen uit de theorie van Rogers Het onderzoeksmodel wordt in figuur 02 weergegeven Figuur02Hetonderzoeksmodel(navHeijs,2005enRogers,2003) Voordateenorganisatieovergaattothetvertonenvangedrag moetereersteenintentie zijnomditgedragtevertonendezeintentieontstaatvanuitdriecomponenten:deattitude, desubjectievenormendeverwachtecontrolevoorafgaandaanelkvandezecomponenten bevindenzichdeonderliggendeargumentenofovertuigingentenaanzienvanhetgedragin decontextwordenditbeliefsgenoemd Deattitudebepaaltofdebeslissingsnemersineenorganisatiehetvoorgenomengedragzien alspositiefofnegatiefenzodoendevanplanzijnomhetgedragtevertonendeattitude komt voort uit de gedragsmatige beliefs, die ontstaan uit gedachten over de verwachte effectenvanhetgedragendewaarderingvandieeffecten Deduurzaamheidvanzorgvastgoedonderdeloep XIX

5 SamenvattingNederlands Desubjectievenormisdematewaarinverondersteldwordtdattoonaangevendepersonen ofinstantiesverwachtendathetgedragvertoondwordthetgaathieromanderenwaarvan demeningrelevantwordtgeachtaandesubjectievenormliggendenormatievebeliefsten grondslagdezeargumentenontstaanuiteencombinatievandedoordesocialeomgeving gehanteerdenormomtrenthetgedragendemotivatieomaandezenormtevoldoen Deverwachtecontroleisdematewaarindebeslissingsnemersvaneenorganisatiegeloven datdeorganisatieinstaatisbepaaldgedragtevertonenhetiseenweerspiegelingvande ervaringen uit het verleden en de geanticipeerde belemmeringen en obstakels De onderliggende controle beliefs bestaan uit een combinatie van de waargenomen mogelijkhedendiehetgedragfaciliterenendeingeschatteinvloedvandiemogelijkheden Daarnaastwordtdeverwachtecontrolenogbeïnvloeddoordewerkelijkecontrolevande organisatiedezecomponentsteltorganisatiestevensindegelegenheidomvanintentietot gedragtekomenhetgaatbijdewerkelijkecontroleomderandvoorwaarden,bestaandeuit een set interne en externe factoren, die een organisatie beperkingen opleggen en/of mogelijkhedenbiedenbijhetvertonenvangedrag Dezojuistbeschrevenbeliefskrijgenvormdoorde kennis (ervaring),emoties enwaarden van de beslissingsnemers binnen de organisatie Kennis en waarden kunnen elkaar beïnvloeden De beslissing om gedrag te vertonen ontstaat niet altijd vanuit de beliefs, maar kan ook voortkomenuiteengewoonteeengewoonteontstaatdoordatgedragherhaaldelijkwordt vertoonderzijntweesoortengewoontedeenestuurtgedragdirectaanzonderbewuste keuzedeanderehaaktinopdeintentiehierisweleenbewustkeuzemomentaanwezig Het zojuist beschreven beslissingsproces wordt beïnvloed door de organisatie7 en omgevingskenmerkendezekenmerkenhebbeneffectopderelatiestussendeverschillende componenten,maarzekunnenookvaninvloedzijnopdecomponentenzelf TenslotteisernogdecomponentevaluerenenzichtbaarmakenDezevolgtnadevertoning vangedragenhaaktinopeennieuwbeslissingsprocesomgedragtevertonendegedachte achterdezecomponentisdatvoordediffusievaninnovatiefgedragbevestigingnodigisdat het gedrag de gewenste resultaten oplevert Door evaluatie bepaalt de organisatie of het gedrag nogmaals vertoond gaat worden Daarnaast is het voor de diffusie van belang dat succesvolleresultatenvangedragwaarneembaarzijnvooranderen,zodatzijhetgedragook willengaanvertonen Resultaten# Voor de verzameling van de resultaten is met de bestuurders en vastgoedmanagers van twaalf organisaties een dieptejinterview afgenomen Daarnaast zijn twee expertmeetings bijgewoond waarbij vertegenwoordigers van zorginstellingen, corporaties, ministeries, bankenenenergiemaatschappijendeverduurzamingvanhetzorgvastgoedbespraken Gedrag DehelftvandeorganisatiesheeftgeenduurzaamheidsbeleidEendeeldaarvanneemtwel ad hoc maatregelen Aansluitend daarop wordt er nog maar weinig bouwkundig gedrag vertoonddemaatregelendiewelwordengenomen,zijnmeestalhetplaatsenvanwko s, zonnepanelen en LEDJverlichting Een kwart van de respondenten geeft aan dat hun organisatieallenieuwbouwvoortaanflexibelbouwtopbeheersmatigvlakiseenderdevan de organisaties bezig met het uitvoeren van een nulmeting en monitoring van de energieprestaties en duurzaamheid van het vastgoed dmv energiebeheerssystemen Bij een aantal organisaties worden de installaties daaropvolgend ook beter ingeregeld en geoptimaliseerd Tot slot neemt de helft van de zorginstellingen deel aan het energiereduceringsprogrammadeenergiestrijd Deduurzaamheidvanzorgvastgoedonderdeloep XX

6 SamenvattingNederlands Intentie De helft van de respondenten geeft aan dat ze duurzaamheid gaat opnemen in de strategische visie en dat er een duurzaamheidsbeleid komt Bovendien hebben ze de intentieomhetbewustzijnwatbetreftenergieverbruikbinnendeorganisatieteverhogen Het meest genoemde beheersmatige voornemen is het uitvoeren van een nulmeting en monitoringvandeenergieprestatiesvanhetvastgoeddmvenergiebeheerssystemen Attitudeengedragsmatigebeliefs Demeesteorganisatieshebbeneenneutraleattitudetenopzichtevanverduurzamingvan vastgoedhetbestuurheefterwelaandachtvoor,maarhetthemamoetconcurrerenmet andereonderwerpenietsminderdandehelftvandebesturenstaatpositieftegenoverhet thema,waarvantweebestuurderszelfsalsbevlogenzijnaanteduiden Deonderliggendepositieveargumentenzijndatverduurzamingvanhetvastgoedleidttot lagere exploitatielasten, kostenbesparing, meer toekomstwaarde, meer comfort en op de lange termijn een financieel beter positie voor de organisatie Daarnaast zijn de respondenten van mening dat het belangrijk is om als maatschappelijke organisatie het goede voorbeeld te geven Bovendien levert het onderscheidend vermogen en meer efficiëntieop,watgoedaansluitbijhetnieuwezorgsysteem Aandeanderekantheeftdehelftvandeorganisatiesslechteervaringmetmarktpartijen, met name uit de installatiebranche De door deze partijen beloofde prestaties en besparingen werden niet behaald en vaak gelden er geen garanties Dit zorgt voor een negatieve attitude jegens duurzame maatregelen Bovendien zijn veel bestuurders van meningdatvastgoedenduurzaamheidniettotdecorebusinessvandeorganisatiehoren Volgenshenisheteffectvanverduurzamingvoordeorganisatietebeperkt,omdatenergie maareenkleinpercentagevandetotalekostenis Subjectievenormennormatievebeliefs Bij het merendeel van de zorginstellingen is de subjectieve norm negatief, omdat de toonaangevende personen of instanties niet verlangen dat duurzaam gedrag wordt vertoondvooreenietskleinerdeelvandeorganisatiesisdesubjectievenormneutraalbij deze groep vraagt het grootste deel van de sociale omgeving wederom niet om duurzaamheid of energiebesparing, maar de gemeente in de regio verwacht wel inspanningen op dit front Opvallend is dat geen enkele organisatie blijk geeft van een positievesubjectievenorm Hetmeestbepalendeargumentinditkaderisdatverduurzaminggeenselectiecriteriumof behoefte is van de cliënt Wel verwacht de helft van de respondenten dat de cliënt in toekomst meer om duurzaamheid gaat vragen In veel regio s blijkt er geen duurzaamheidsbeleidvanuitdeoverheidtezijnofhetbeleidwordtnietgehandhaafdde Wet milieubeheer wordt in de meeste gebieden niet nageleefd Een groot deel van de organisaties is de enige intramurale zorgverlener in het werkgebied en ervaart dus geen concurrentievanuitditperspectiefisergeenaanleidingommeerwaardetecreërendmv energiebesparing en duurzaamheid Bij de zorginstellingen die wel concurrenten hebben blijkendeinspanningenvanandereorganisatiesophetgebiedvanduurzaamheidweleen stimulanstegevenomhetgedragooktevertonen Verwachtecontroleencontrolebeliefs Bij de grootste groep is de verwachte controle wat betreft verduurzaming laag, omdat andereprocessendeaandacht,tijdenmiddelenopeisendaartegenoverisbijeenderdevan deorganisatiesdeverwachtecontrolehoogdebestuurdersschattenindatdeorganisatie Deduurzaamheidvanzorgvastgoedonderdeloep XXI

7 SamenvattingNederlands instaatisomhetvastgoedteverduurzamenofzijnhieralmeebezigtenslotteisereen groep met een neutrale verwachte controle, die denkt alleen kleine stappen te kunnen nemen Hetbelangrijksteargumentisdatdeprioriteitligtbijhetwaarborgenvandekwaliteitvande zorg Duurzaamheid moet in dit kader concurreren met onderwerpen die dichter bij de corebusiness van de zorg staan Bij iets minder dan de helft van de organisaties zorgen reorganisaties en bezuinigingen ervoor dat er geen aandacht is voor het onderwerp Doordatdeafsprakenmethetzorgkantoorperjaarlopenenernogveelonduidelijkisover de vergoedingen is het volgens veel bestuurders lastig om goed beleid te vormen Duurzaamheidisgeenitemopzichzelf,hetisalleeninteressantalshetaansluitbijeenander belang zoals imago, gezondheid of groot onderhoud Vaak is er geen budget voor beschikbaar(gemaakt)omteinvestereninduurzaamheidenishetvolgensderespondenten lastig om financiering bij de banken te krijgen Verder kunnen zorginstellingen energie zo goedkoopinkopendatterugverdientijdentelangwordenenrisico sdaardoortegroottot slotblijkthetbijhuurlocatiesmoeilijkommedewerkingvancorporatiestekrijgenvanwege desplitincentivediegeldtvoorenergiebesparendemaatregelen Gewoonte Uitdehelftvandeinterviewskomtnaarvorendathetlastigisomgedragvanpersoneelte veranderen De mensen binnen de organisatie zijn gewend op een bepaalde manier te werken en gaan niet makkelijk mee met veranderingen Hetzelfde geldt voor de manier waaropeenaantalzorginstellingenomgaatmetbouwprojectenerwordtvanuitgewoonte gewerktmetvasteleveranciers,ontwerpersenuitvoerendepartijendezepartijenbieden niet altijd de meest duurzame en rendabele oplossingen Tenslotte bleek dat het verduurzamen van een eerste locatie niet altijd betekent dat dit vervolgens de nieuwe standaard wordt Volgens de respondenten bestaat de kans dat zorginstellingen na het uitvoerenvaneenverduurzamingsprojectweerterugvalleninhunoudepatroon Kennis Als relevante kennis wordt bekendheid met de technische en financiële mogelijkheden aangemerktdaarnaastishetvolgenshetmerendeelvanderespondenteninhetkadervan verduurzaming belangrijk om inzicht te hebben in het energieverbruik en de gebouwprestaties Bij veel zorginstellingen is deze kennis nog niet aanwezig Ook is de kostenontwikkeling en het rendement van duurzame maatregelen over de gehele exploitatieperiodevaakniethelder,terwijlkennisvandezekenmerkenbelangrijkistijdens debesluitvormingtotslotontbreekthetbijveelbestuurdersaankennisoververplichtingen dievoortkomenuitdewetmilieubeheer Evaluerenenzichtbaarmaken Vrijwel alle respondenten hebben interesse in een landelijke benchmark wat betreft energieprestaties Hiermee wordt voor de organisaties inzichtelijk hoe ze presteren tov anderenenhethelptgoedpresterendeorganisatieshunresultatenzichtbaartemakenbij ietsmeerdandehelftishetenergieverbruikperlocatiehelderslechtseendeelverwerkt dezegegevensvervolgensineencentraalmonitoringssysteemderespondentengevenaan dat het zichtbaar maken van energieverbruik en verduurzamingsresultaten kan helpen bij gedragsverandering Deduurzaamheidvanzorgvastgoedonderdeloep XXII

8 SamenvattingNederlands Conclusies#en#aanbevelingen# De bepalende factoren bij de beslissing om V&VJvastgoed te verduurzamen zijn geïnventariseerd met behulp van het onderzoeksmodel (zie bijlage IV) In de conclusies wordt ingegaan op de factoren binnen deze inventarisatie die zich lenen als aangrijpingspunten om het beslissingsproces te beïnvloeden Verder is onderzocht hoe zorginstellingen gestimuleerd kunnen worden om hun vastgoed te (laten) verduurzamen Daarombestaatdebeantwoordingvandehoofdvraagdeelsuitaanbevelingen Algemenebepalendefactoren Deeerstebepalendefactordieduidelijkwordtisdatdecliëntmomenteelnietselecteertop prestaties op het gebied van duurzaamheid De cliënt kiest op basis van zaken als zorgkwaliteit, welzijn, comfort, betaalbaarheid en locatie Zorginstellingen worden in dit kadernietgestimuleerdtotverduurzaming,wantdebehoeftevandecliëntisleidendvoor hunbeleiddeverwachtingisdatduurzaamheidindetoekomstweleensteedsbelangrijker selectiecriteriumwordt,omdathetmaatschappelijkebewustzijnrondomditthemagroeit Ookvanuitdegemeenteervarendezorginstellingengeenstimulansomteverduurzamen Bijeengrootdeelvandegemeentenisergeenduurzaamheidsbeleidofontbreekthetaan dehandhavingervandewetmilieubeheerwordtinveelgevallennietnageleefd Verdergeldtvoorveelorganisatiesdatzijdeenigeintramuralezorgverlenerinderegiozijn, waardoorergeenconcurrentiewordtervarenenergeenaanleidingisommeerwaardete creërenbijdeorganisatiesdiehunwerkgebieddelenmetanderezorginstellingenwordtwel opelkaargeletenconcurrentieervarensommigezorginstellingenindezegebiedenvoelen zichgestimuleerdookduurzaamgedragtevertonen,maarerzijnookorganisatiesdiezich danjuistopanderevlakkenproberenteonderscheiden Eenanderefactorkomtvoortuitderegelgevingomtrentinvesteringeninduurzaamheidals hethuurlocatiesbetreftdezorginstellingisalshuurderafhankelijkvandebereidheidvande corporatie of commerciële vastgoedbeheerder om te verduurzamen Maar vanuit de regelgevingontstaateensplitincentive,omdatinvesteringeninduurzaamheidnietmogen wordendoorgerekendaandehuurdersterwijldezehuurdersweldevruchtenplukkenvan de verduurzaming Hierdoor zijn verhuurders niet gemotiveerd om te investeren in duurzaamheid Hetzelfde geldt voor locaties in beheer van de zorginstelling waarop scheidenvanwonenenzorgvantoepassingis Daarnaastiskenniseenbelangrijkefactorbijhetvormenvanbeslissingsargumentenomte verduurzamenerblijktonvoldoendebeseftezijndatduurzaamheideenbijdragelevertin een breder kader, waardoor er minder snel een positieve attitude ontstaat Bovendien vormendeenergiekostenmaareenkleinpercentagevandetotalekosten,waardoorveel bestuurders oordelen dat het effect voor de organisatie als geheel niet groot is Verder blijkendefinancieringsmogelijkhedennietbekend,waardoordeverwachtecontrolelaagis Kennis van vergaande verduurzamingsoplossingen blijft vaak hangen bij het management, terwijlerorganisatiebreedeenaanpaknodigistenslotteontbreektdekennisvandewet milieubeheer,terwijlvanuitdezeregelgevingeenpositievesubjectievenormkanontstaan Specifiekebepalendefactorenpergroep Uitdeinterviewskomendriegroepennaarvorenwatbetreftdevisieopenomgangmethet verduurzamenvanvastgoeddematewaarineenorganisatieonderdrukstaatopandere onderwerpenbepaaltvooreengrootdeelinwelkegroepeenzorginstellingzit Degrootstegroepbaseertbeslissingenopkostenoverwegingenendoetditmeestalzonder onderliggendbeleiddeorganisatiesbinnendezegroepnemenalleenbewezenmaatregelen, waarvankostenaantoonbaaropkortetermijnwordenterugverdiend,andersvindenzede risico s te hoog De bepalende factor voor het uitblijven van verdergaande verduurzamingsprocessen bij deze groep is een negatieve attitude naar marktpartijen, Deduurzaamheidvanzorgvastgoedonderdeloep XXIII

9 SamenvattingNederlands vanwege slechte ervaringen met de installatiebranche Zorginstellingen zijn voor verduurzamingafhankelijkvandeexpertisevandeinstallateurs,terwijlzetegelijkertijdgeen vertrouwen hebben in deze partijen Hierdoor is men sceptisch over de aanbiedingen Verder weegt bij deze groep nog mee dat vanwege de lage energiejinkoopprijs de terugverdientijdtelangenonzekerwordtbestuurdersvindenhetinditkaderterisicovol omlanglopendecontractenaantegaan Detweedegrotegroepheeftgeenintentiesomhunvastgoedvergaandteverduurzamen omdat de prioriteit ligt bij het omgaan met de veranderingen binnen de zorg De lage verwachte controle over het gedrag is hierin de bepalende factor Vaak hebben deze zorginstellingentemakenmetreorganisatiesenbezuinigingenbestuurdersvindendateral genoeg op de agenda staat en geven hun aandacht aan thema s die dichter bij de corebusinessvandezorgliggen Tenslotteisernogeenkleinegroepdievanuitgedachtenovermaatschappelijkverantwoord ondernemen (MVO) beslist om te verduurzamen Het vastgoedbeleid dat ze voeren, is gevormdopbasisvaneenvisieoverduurzaamheidvaakiseenbepalendefactorhierinde bevlogenheid vanéénvandebestuurders watbetrefthetonderwerp De focus ligt op de langetermijnenerisbesefdatduurzaamheidnaasteenbijdrageaaneenbetereexploitatie ook het comfort, de uitstraling en de toekomstwaarde van het vastgoed verbetert Deze organisaties bevinden zich meestal in een financieel stabiele situatie Ze anticiperen op stijgendeenergieprijzeneneentoenemendebehoefteaanduurzameoplossingenbijcliënt Beleidsaanbevelingen De aangrijpingspunten om het beslissingsproces te beïnvloeden zijn vertaald in aanbevelingentenaanzienvanbeleidsmaatregelendeaanbevelingenwordengedaanvoor verschillende partijen die opereren in of ten behoeve van de V&VJsector In tabel 02 wordendeaanbevelingenperpartijweergegeven Demaatregelengaaninophetalgemenebeleiddatdeverschillendeorganisatiesvoeren,de beslissingen die worden genomen ten aanzien van het vastgoedbeleid, de regelgeving en financieringrondomvastgoedendecommunicatieoververduurzaming Aanbevelingenperpartij Zorginstellingen: JZorgdatenergieverbruikperlocatiehelderis JVerzamelenergiegegevensinééncentraalsysteem JMaakiemandeigenaarvanhetvraagstukduurzaamheid JMaaklocatiesverantwoordelijkvoordegeheleexploitatie,inclusiefenergie JDoemeeaandeEnergiestrijdoforganiseerzelfeenvergelijkbaarprogramma JNeemmaatregeleninduurzaamheidnuernogdeelsnacalculatievankrachtis JBaseerbesluitenoptotalcostofownership JBesefdateenverduurzaamdgebouwmeertoekomstwaardeenlageregebruikskostenheeft JCreëereengezamenlijkbelangmetmarktpartijen,zoalsESCo senonderhoudsbedrijven JMaakinspanningenophetgebiedvanduurzaamheidzichtbaaraancliëntenomgeving Marktpartijen: JHerstelvertrouwendoorzelfrisicotedragen JBiedtgarantiesenservicesbijproducten JToonvertrouwenineigenproductenenleverbewijsvoortechnieken JBesefdatdecorebusinesshetverlenenvanzorgis,hetbelangvandecliëntstaatbovenaan JBesefdatdezorgsectoreeneigenmaniervanwerkenencommunicerenheeft JWeesopen,transparantengavoorklantbinding JCreëereengezamenlijkdoelendenkvanuitdeexploitatieenhetbelangvandezorg JBenadrukdemeerwaardevanduurzameproducteninbrederkader/opanderefronten Deduurzaamheidvanzorgvastgoedonderdeloep XXIV

10 SamenvattingNederlands Overheidenhetzorgkantoor: JProbeermeercontinuïteittecreërenvanuiteenlangetermijnvisie JCreëereenkennisplatform J Maak helder welk deel van de vergoeding uit de Wet langdurige zorg bedoeld is voor energie JKoppelverbruiksgegevensaaneenlandelijkebenchmark JBeloongoedgedragmetbehulpvanderegelgevingenvergoedingen JVoerscheidenvanwonenenzorgvolledigdoor JCreëerbinnendewetJenregelgevingeenoplossingvoordesplitincentive JHandhaafdeWetmilieubeheerenvergrootkennisoverdewet JMaakdegroenregelingafhankelijkvandemaatregelen Intermediairepartijen: JOndersteundeoverheidbijvormenkennisplatformenbenchmarkdmvexpertise JBiedtonafhankelijkeexpertiseaanzorginstellingen JVergroothetbesefdatinspanningenophetgebiedvanverduurzamingnoodzakelijkzijn JKoppelduurzaamheidaanbelangendiedichtbijdecorebusinessvandezorgliggen JCreëerinspirerendevoorbeeldenmeteensluitendebusinesscase JBiedteenpodiumvoorgoedevoorbeelden JVergrootkennisoverfinancieringsmogelijkhedenenneemmisvattingenweg Tabel02AanbevelingenperpartijdieopereertinoftenbehoevevandeV&VJsector Demaatregelendiezijnbeschrevenindebovenstaandetabelzijnvoorwaardenscheppend omhetverduurzamingsproces(opnieuw)opgangtebrengenindev&vjsector Als deze of vergelijkbare maatregelen niet worden genomen ontstaan er problemen wat betreft energiej en vastgoedkosten van zorginstellingen Financiële tekorten nemen toe omdatenergiekostenhogerzijndandevergoedingen,zorgkostentoenemenenertegelijk bezuinigd moet worden Dit zal het steeds lastiger maken voor zorgorganisaties om verduurzamingsmaatregelen te nemen, terwijl de noodzaak almaar hoger wordt Gevolg voordeoverheidisdatdeenergiedoelstellingennietgehaaldzullenworden Door de aanbevolen stappen te nemen kan juist ruimte gecreëerd worden om verduurzamingsmaatregelen door te voeren De cliënt wordt gestimuleerd om naar duurzaamheidtevragenenzorgjenmarktpartijenwordendichterbijelkaargebrachtals marktpartijen risico s voor een deel wegnemen ontstaat een winjwinsituatie Voor zorginstellingen wordt de koudwatervrees voor verduurzaming minder en als gevolg krijgen marktpartijen meer opdrachten Uiteindelijk draagt dit bij aan het behalen van de overheidsdoelstellingenophetgebiedvanenergiebesparingenduurzaamheid Kennisaanbevelingen Ditonderzoekheeftzichgefocustopdeovertuigingenvanbestuurdersvanorganisatiesin dev&vjsectorhetisaantebevelenomteonderzoekenwatdewerkelijkemogelijkheden voorverduurzamingzijnvoordezeorganisatiesdooreenaantalcasestudiesuittevoeren Verder is er behoefte aan onderzoek naar de meerwaarde van duurzaamheid op andere onderdelen,zoalscomfort,uitstralingenwaardestijgingvanhetvastgoed Daarnaast zou het goed zijn als de mismatch tussen het aanbod van de banken en de behoeftevandezorginstellingenwatbetreftfinancieringverderwordtonderzocht Tot slot is het aan te raden om een vergelijkbaar onderzoek te doen naar de bepalende factoren bij beslissingen van organisaties in de overige zorgsectoren, zodat ook daar de verduurzamingvanvastgoedgestimuleerdkanworden Deduurzaamheidvanzorgvastgoedonderdeloep XXV

11 SamenvattingNederlands Evaluatie Twaalforganisatiesentweeexpertmeetingsiseengeringaantalrespondententenopzichte vandetotalepopulatiehetisaantebevelenomditonderzoekteherhalenmeteenandere steekproefen/ofopgrotereschaal,zodatdegeneraliseerbaarheidkanwordenvergrooten hetrisicovanmisrepresentatiekanwordenuitgesloten TotslotisaangetoonddathetmodelvanHeijs(aangevuldmetelementenuitdetheorievan Rogers) nuttig is om beslissingsprocessen te onderzoeken Het biedt houvast bij het afnemenvaninterviewsentriggertrespondentenopeenanderemaniernaarhetvraagstuk te kijken Als gevolg wordt hiermee de kwaliteit van de resultaten verhoogd, omdat onderliggende argumenten en overwegingen bloot worden gelegd Daarom is het aan te bevelenditmodelvakertegebruikenalstheoretischinstrumentbijvergelijkbaarkwalitatief onderzoek Deduurzaamheidvanzorgvastgoedonderdeloep XXVI