VALLEN (BIJ DEMENTIE)

Transcriptie

1 VALLEN (BIJ DEMENTIE) Marije Nederlof, Physician Assistant Klinische Geriatrie Elkerliek Ziekenhuis

2 Cirkel van leven 17 miljoen inwoners in NL 2,6 miljoen 65 plussers (1 op 6) jaar geslacht jaren Leeftijdsverwachting bij geboorte 2011 mannen 79,02 vrouwen 82,86 Levensverwachting zonder chronische ziekten 2010 mannen 47 vrouwen 41 Levensverwachting in goed ervaren gezondheid 2010 mannen vrouwen 64 Levensverwachting zonder lichamelijke beperkingen 2010 mannen vrouwen 70

3

4 Dodelijke val doodsoorzaak jaar Aantal mannen en vrouwen Totaal alle doodsoorzaken Accidentele Val Binnen jaar na heupfractuur (meerendeel ouderen) (60-70 jaar: 136) (70-80 jaar: 315) (80- ouder: 1675) 25%

5 Aantal valongevallen bij ouderen Iedere 4 minuten raakt een oudere dusdanig gewond door een val, dat behandeling in het ziekenhuis nodig is.

6 Topje van de ijsberg

7 Ziekenhuis bezoek 370 miljoen euro aan directe medische kosten na een val 11% ernstige verwondingen 5% weke delen en hoofdtrauma 4% diverse fracturen 2% heupfractuur 25% overlijdt binnen 1 jaar 25% invalide

8 Communicatie Huisarts weet slechts 20% valpartijen.en maar 50% van valpartijen met letsel

9 Neerwaartse spiraal: Schaamte / schuldgevoel Negatieve invloed op kwaliteit van leven Sociale isolatie Valangst bij 32% Functionele achteruitgang Opname in VZH of VPH Afname levensverwachting

10 Vicieuze cirkel Val Verhoogd valrisico Angst om te vallen Verminderde reflexen Verminderde activiteiten Contractuur Verminderde conditie Verlies van spiersterkte Brummel-Smith, 1989

11 Wat kunnen wij doen? Observatie hulpverleners noodzakelijk! Vraag naar valpartijen Vraag naar valangst Oorzaken en risico s beoordelen Denk aan secundaire preventie

12 Thuiswonenden VAL RISICOFACTOREN Verpleeg- en verzorgingshuizen Mobiliteitstoornissen Mobiliteitsstoornissen Eerder gevallen Eerder gevallen Psychofarmaca Psychofarmaca Cognitieve stoornissen Cognitieve stoornissen Leeftijd Leeftijd Afhankelijk in ADL activiteiten Afhankelijk in ADL activiteiten Polyfarmacie Cardiale medicatie Gewrichtsaandoeningen Onafhankelijkheid bij verplaatsingen Verminderde lichamelijke activiteit Orthostatische hypotensie Depressieve symptomen Gedragsproblemen Vrouwelijk geslacht Ziekte van Parkinson Urine-incontinentie Duizeligheid Visusstoornissen

13 Aantal risicofactoren Hoe meer risicofactoren er aanwezig zijn, hoe groter de kans om te vallen Valkans: 0 risicofactoren: 5% 4 risicofactoren: 80%

14 Oorzaken van vallen Intrinsieke factoren Medische en neuropsychiatrische beelden Slechte visus en gehoor Val Extrinsieke factoren Medicatie (Verkeerd gebruik) loophulpmiddelen / schoeisel Veranderingen neuromusculair functioneren, lopen en reflexen Omgevingsfactoren

15 Oorzaken van vallen Intrinsieke factoren Medische en neuropsychiatrische beelden Slechte visus en gehoor Val Veranderingen neuromusculair functioneren, lopen en reflexen

16 Diabetes mellitus COPD Hyponatriëmie Anemie Vitamine deficiënties Cardiale aandoeningen: Ritme stoornis, Kleplijden, Infarct, Hartfalen, Carotis pathologie Duizeligheid: Orthostatische hypotensie, Benigne paroxysmale positie duizeligheid, Post prandiale hypotensie, Menière, Neuritis vestibularis CVA Epilepsie

17 Drop attack, Polyneuropathie Parkinson(isme) Kanaalstenose Dementie Depressie Delier Orthopedische afwijkingen Oogafwijkingen Presbyacusis Alle acute en chronische ziekten!!

18 Diepteperceptie en contrastgevoeligheid

19 Duizeligheid testen? Orthostatische hypotensie : RR meting: Tensiedaling bij 1-5 minuten staan Systolisch 20 mmhg Diastolisch 10 mmhg BPPD Dix hallpike manoeuvre

20 Mobiliteit en balans beoordelen Tinetti Functional Reach Handknijpkracht (HKK) Timed up & go (TUG) SWWT: stops walking when talking Beoordeling gebruik hulpmiddel 6 minuten looptest Reactiesnelheid Tandemstand (balanstest)

21 Oorzaken van vallen Extrinsieke factoren Medicatie Val (Verkeerd gebruik) loophulpmiddelen / schoeisel Omgevingsfactoren

22 Medicatie en vallen Bijwerkingen Verkeerd gebruik Gebruik van 4 of meer medicijnen Morfine, Tramal, Codeine,.. Normison, Seresta, Temesta, Diazepam, Tranxène,.. Haldol, Risperdal, Dipiperon, Seroquel,.. Cipramil, Nortrilen, Amitriptyline,... Lasix, Hydrochloorthiazide, Aldacton,.. Atenolol, Coversyl, Renitec, Digoxine,

23 Halfwaardetijd (uren) Temazepam Oxazepam Nitrazepam Diazepam Lorazepam Zopiclon (imovane) Zolpidem (stilnoct) (100) ,4

24 Oorzaken van vallen Extrinsieke factoren Medicatie Val (Verkeerd gebruik) loophulpmiddelen / schoeisel Omgevingsfactoren

25

26 Schoeisel: feestschoentjes, smalle / hoge hak, onstabiel, open hiel, slippers, niet dragen orthopedisch schoeisel etc. Stok verkeerde zijde, niet consequent gebruiken Rollator: niet op de rem, niet meenemen naar de stoel, vergeten, tegen wielen aan lopen, drempels over worstelen Diverse uitvoeringen beschikbaar: Lichtgewicht, Met elleboogsteunen Omkeerbare rem

27 Oorzaken van vallen Extrinsieke factoren Medicatie Val (Verkeerd gebruik) loophulpmiddelen / schoeisel Omgevingsfactoren

28 Omgevingsgebonden: drempels, trappen deurdrangers, verlichting, interieur, rommel / obstakels Oud onstevig meubilair WC te laag, geen steunen losse kleedjes, gladde vloeren voetpaden, lawaai,

29 De plaats van de valpartij Ruim de helft vindt plaats in en om het huis 1 Vaste trap 18% 2 Woonkamer 10% 3 Slaapkamer 10% 4 Badkamer of douche 7% 5 Keuken 6% 6 Toilet 3%

30 Preventieve maatregelen Multifactoriële interventies: Oorzaak aanpakken Medicatie saneren Goed schoeisel Visus / gehoor optimaliseren Woningaanpassing Activeren

31 Risico Osteoporose

32 Vallen bij dementie Inschattingsvermogen Verkeerd gebruik, onhandigheid omgang hulpmiddelen (17%) Afname motoriek (loop en balansstoornissen) Dubbeltaken Omkering dag nachtritme Impulsief gedrag Instrueerbaarheid

33 Gevaarlijke situaties Initiatief verlies Impulsief gedrag Instrueerbaarheid Kwetsbaarheid (delier, depressie) Bijkomende morbiditeit Medicamenteuze behandeling / bijwerkingen Parkinsonisme Vasculair beschadigd brein

34 Dus: bij vallen Ernst inschatten Oorzaak achterhalen door Valanamnese Is er een acute ziekte? Medicatie RR/p/T en orthostatische hypotensie Secundaire preventie Osteoporose inschatten

35 Take home: We worden steeds ouder Er komen procentueel meer ouderen aan Oud is niet out Niet iedere oudere patiënt is een geriatrische patiënt Vallen is een probleem waar we iets mee moeten Leeftijd komt niet met gebreken, ziekte wel.

36 Vragen?