Valincidenten bij ouderen: Valt het mee?

Transcriptie

1 Valincidenten bij ouderen: Valt het mee? Michiel Hijwegen, geriatrie fysiotherapeut TSz Huub Maas, geriater TSz Waarom zijn valincidenten relevant? Uiting van kwetsbaarheid/negatieve gezondheidsuitkomsten Final common path als uiting van ziekte bij ouderen Probleem voor patient Oorzaak van letsel Symp Kwetsbare Ouderen

2 Klinisch relevant onderscheid Wegraking (syncope) Ja/Nee Val anderzins Symp Kwetsbare Ouderen

3 Spraakhygiene wegraking= self-limiting kortdurend bewustzijnsverlies syncope= kortdurend, self-limiting bewustzijnsverlies met vallen als gevolg en met volledig herstel. Bewustzijnsverlies ontstaat door afname cerebrale circulatie Wegraking: oorzaken Stoornis systemische circulatie syncope Stoornis cerebrale circulatie syncope Epilepsie Metabool (hypoglycemie, hypoxie, intoxicatie) Psychogeen Symp Kwetsbare Ouderen

4 Syncope orthostatische hypotensie medicatie diab mellitus parkinsonsy stoornis arteriële bloeddruk gestoorde vaattonus regulatie reflexsyncope vasovagaal hoesten, slikken sinus caroticus overgevoeligheid postprandiale hypotensie afname hartminuutvolume orthostase bij dehydratie hartafw (ritmest, klepafw) longembolie persen stoornis cerebrale circulatie vb stealsyndromen, TIA s?? Vallen bij ouderen... - geen syncope dan - ofwel signaal acute ziekte/intoxicatie - ofwel mobiliteitsstoornis balans, beweging, coordinatie, sarcopenie oordeelsvermogen, sensore stoornis etc Symp Kwetsbare Ouderen

5 Identificatie van patienten in 1 e lijn: 20% valincidenten bij huisarts bekend 50% van valincidenten met letsel bij huisartsen bekend Identificatie zinvol mits effectieve interventies voorhanden zijn detectie onderliggend behandelbaar lijden secundaire preventie tertiaire preventie Wie blijft vallen? Hoe kunt u deze patienten identificeren? Symp Kwetsbare Ouderen

6 Wie blijft vallen? 2 valincidenten in laatste jaar Valangst? Loophulpmiddel (nodig?) Valbeslisboom detectie van herhaalde vallers Peeters et al, H&W 2011 Evaluatie vallen Anamnese vallen/ mobiliteit Vallen: omstandigheden, aantal valincidenten voorbije jaar, letsel, wegraking Vallen uiting van algemeen ziek zijn? Symp Kwetsbare Ouderen

7 Evaluatie vallen Anamnese vallen/ mobiliteit Gestoorde mobiliteit Balansprobleem Pijn spieren en gewrichten Spierzwakte Duizeligheid... Alcohol en medicatie: m.n. psychofarmaca, cardiaca Functionele beperking Risicofactoren voor osteoporose Onderzoek Cardiovasculair: polsirregulariteit, RR liggend en staand na > 1 minuut, souffle cor (aortaklepstenose) Visus Dyspnoe Get-up-and-go test! Posturale sway, trendelenburg, stapsymmetrie Transfer probleem, observatie draaibeweging Spierkracht Inspectie voeten, sensibiliteit Oordeel psychisch functioneren Valrisico woning Symp Kwetsbare Ouderen

8 Effectieve interventies aanpassen woonomgeving? aanpassen schoeisel/loophulpmiddel? aanpassen medicatie? aanpak valangst? verbeteren gezichtsvermogen? cardiovasculaire maatregelen? oefenprogramma s? Effectieve interventies aanpassen woonomgeving? aanpassen schoeisel/loophulpmiddel? aanpassen medicatie? aanpak valangst? verbeteren gezichtsvermogen? cardiovasculaire maatregelen? oefenprogramma s? Doen iets of niets Symp Kwetsbare Ouderen

9 Effectieve interventies Multifactoriële programma s gericht op: medicatie, hartritme, orthostase, visus, gehoor, mobiliteit en balans (BPPD, oefenprogramma s) omgevingsgevaar, schoeisel, hulpmiddelgebruik Programma s zijn Effectief vooral bij patienten die SEH-bezochten Ineffectief bij cognitief gestoorde patienten (MMSE<21) Effectieve interventies (tertiair) heupprotector valangst anti-osteoporose behandeling vitamine D deficiëntie Symp Kwetsbare Ouderen

10 Meeneem informatie (deel 1) Syncope: meer dan alleen ritmestoornis van belang Val: Uiting van acute ziekte of mobiliteitsprobleem Identificatie nuttig? Vallers zinvol in huisartspraktijk? SEH-bezoek Multifactoriele programma s superieur (behalve bij MMSE < 21) Duizeligheid Symp Kwetsbare Ouderen

11 Tinetti test; Performance-Oriented Mobility Assessment (POMA) Op basis van Tinetti M. : Performance oriented assessment of mobility problems in elderly patients. Journal of the American Geriatrics Society 34: , Auteur Tinetti Mary Onderwerp: Beoordeling van het risico op vallen Populatie: Volwassenen, ouderen Aantal items 13 items voor de beoordeling van het evenwicht en 9 parameters voor het beoordelen van het gaan/lopen Voordeel is dat de test snel af te nemen is Interpretatie: Een score lager dan 26 wijst gewoonlijk op een probleem; hoe lager de score, hoe groter het probleem. Een score lager dan 19 wijst op een vijfvoudig risico op vallen. Symp Kwetsbare Ouderen

12 Symp Kwetsbare Ouderen

13 Draaiduizeligheid bij ouderen BPPD: onderkend, makkelijk te behandelen Symp Kwetsbare Ouderen

14 Wat is BPPD? Benigne Paroxysmale Positie Duizeligheid Theorieën Cupulolithiasis theorie; Otolieten (gehoorsteentjes) zetten zich af op de cupula deze wordt gevoelig voor de zwaartekracht Canalithiasis theorie Meest aangehangen theorie. Otolieten klonteren samen in het endolymfe. O.i.v. de zwaartekracht en acceleraties verandert de endolymfatischedruk, hierdoor wordt de vestibulaire zenuw geprikkeld Symp Kwetsbare Ouderen

15 BPPD Symptomen: Acute kortdurende (30-60 seconden) draaiduizeligheid Nystagmus Houdingsafhankelijk; in bed gaan liggen, omdraaien in bed naar de kant van het aangedane evenwichtsorgaan BPPD Meest frequent voorkomende vorm van draaiduizeligheid Prevalentie neemt toe bij het ouder worden Piekincidentie ligt tussen het 50 e en 70 e levensjaar BPPD komt meer voor bij vrouwen dan bij mannen Leeftijd heeft geen invloed op de symptomen Symp Kwetsbare Ouderen

16 BPPD en de oudere patiënt De oudere patiënt heeft vaak meer comorbiditeit waardoor de klachten niet als zodanig worden herkend Negatieve consequenties voor de ADL Vergroot valrisico Lagere quality of life Verhoogde kans op depressie Minder spontaan herstel Test en behandeling van BPPD Diagnose stellen: Positieve Dix-Hallpike-test Behandelen: Bevrijdingsmanoeuvre van Epley Preventie: Brandt-Daroff oefeningen Symp Kwetsbare Ouderen

17 Tot slot: Sinds 2011 is er het Geriatrie Fysiotherapie Netwerk Tilburg e.o. 47 praktijken aangesloten Voor meer informatie zie ook: Symp Kwetsbare Ouderen