Hart- en vaatziekten Een onderschatte risicofactore voor vallen

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Hart- en vaatziekten Een onderschatte risicofactore voor vallen"

Tine van de Veen
4 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Hart- en vaatziekten Een onderschatte risicofactore voor vallen Toekomstig letsel voorkomen Nathalie van der Velde Internist-Geriater & opleider Amsterdam UMC, Amsterdam

2 Samenleving vergrijst Adaptatie: traditioneel ziektegericht patiënt-functiegericht

3 Atypische presentatie: vallen 65+ 1/3 valt jaarlijks, de helft vaker

4 50% letsel, 10-15% ernstig No.1 verwijsreden letsel gerelateerd SEH bezoek

Valgerelateerd letsel neemt toe 102.000 SEH valgerelateerd bezoeken in NL (2017) Iedere 5 min iemand op SEH ivm een val 37.

5 Valgerelateerd letsel neemt toe SEH valgerelateerd bezoeken in NL (2017) Iedere 5 min iemand op SEH ivm een val opnames in NL (2016) 50% valgerelateerde ZH opnames 2030 Verdubbeling valgerelateerde overlijdens doden door vallen per dag in NL % totale gezondheidszorgkosten valgerelateerd Top 20 duurste gezondheidszorgkosten VeiligheidNL, ongevalscijfers 2017; Heinrich S et al, Osteopor Int 2010; Hartholt K 2011

6 Vallen = symptoom Vallen = atypische ziektepresentatie Vele risicofactoren Meestal multifactorieel Vallen als symptoom

7 Oorzaken van vallen Fysiologische veroudering Extrinsieke factoren Intrinsieke factoren Vallen

Minder capaciteit (Grote reserve) Zenuwen: Verlies snelle gemyeliniseerde type2

8 Evenwichtsorgaan: Verminderde stabalans Bindweefsel: Stuggere gewrichten, stand tenen Hersenen: Trager Gehoor Contrast en diepte zien Skelet: Osteoporose Longen: Minder capaciteit (Grote reserve) Zenuwen: Verlies snelle gemyeliniseerde type2 vezels tragere reflexen. Spieren: Minder massa, sarcopenie (patho)fysiologie veroudering

9 Extrinsieke risicofactoren

10 Intrinsieke valrisicofactoren

Vallen: multifactorieel RR/OR Range Muscle weakness 4.4 1.5-10.3 History of falls 3.0 1.7-7.0 Gait deficit 2.9 1.3-5.6 Balance deficit 2.9 1.6-5.4 Use of assistive device 2.6 1.2-4.6 Visual deficit 2.

11 Vallen: multifactorieel RR/OR Range Muscle weakness History of falls Gait deficit Balance deficit Use of assistive device Visual deficit Arthritis Impaired ADL Depression Cognitive impairment Age> 80 years Adapted from Guideline for the Prevention of Falls in Older Persons developed by the American Geriatrics Society Panel on Falls in Older Persons.

12 Cardiovasculaire valrisicofactoren Prevalentie cardiovasculaire oorzaken bij vallen onderschat Overlap syncope & vallen Davies et al. Age Ageing 1996 Cronin H et al. Clin Geriatr Med 2010 Landelijke richtlijn valprevente:

13 Wat is wat? Syncope: Wegraking: Val:

14 Van Dijk G et al, NTVG 2018

15 Definities Syncope: voorbijgaand bewustzijnsverlies door cerebrale hypoperfusie Wegraking: inclusief andere oorzaken bewustzijnsverlies Val: onverwacht terecht komen op lagere positie zonder bewustzijnsverlies

minder ernstige afwijking Anoxia reservetijd 5-6 s

16 Overlap vallen en syncope 50% wegrakingen geen herinnering aan bewustzijnsverlies Presyncope bij minder ernstige afwijking Anoxia reservetijd 5-6 s Davies AJ, Age Ageing 1996;25:362-6; Wieling W. Brain :

17 Rationale CVD & valrisico O 2 1) Syncope + amnesie bewustzijnsverlies 2) Hypotensieve episode: duizelig

18 Jaarlijkse incidentie syncope bij ouderen? A. 5% B. 15% C. 30%

19 Syncope bij ouderen Incidentie 2-6% per jaar of meer? 1/3 recidief binnen 2 jaar 40% licht-ernstig letsel letsel met leeftijd Leerboek geriatrie, hfst wegrakingen

20 Meest voorkomende oorzaak bij ouderen?

21 Oorzaken syncope bij ouderen Orthostase 15-30% Sinus caroticus overgevoeligheid 20% Vasovagale collaps 10-15% Ritmestoornissen 15-20% Hartklep afwijkingen 5%

22 Dhr Jansen, 85 jr Somatisch Hartfalen Nierinsufficiëntie Orthostatische hypotensie Lumbago Polyfarmacie Psychisch Mild cognitive impairment

23 Dhr Jansen, 85 jr Functioneel Vallen Mobiliteit ADL/iADL beperking Sociaal Sociaal netwerk Woonsituatie

24 Dhr Jansen, 85 jr Voorgeschiedenis 2018 Gewichtsverlies eci 2013 Atriumfibrilleren 2009 Pacemaker ICD/biventriculaire ICD 2009 Hypertensie 2009 Opname decompensatio cordis en pneumonie 2008 Presbyacusis 2005 Coxartrose, afgezien van THP 2005 Aortaklep prothese 2003 PTCA met stent 1988 Voorwand infarct

25 Welke valrisicofactoren?

26 Dhr Jansen, 85 jr Voorgeschiedenis 2018 Gewichtsverlies eci 2013 Atriumfibrilleren 2009 Pacemaker ICD/biventriculaire ICD 2009 Hypertensie 2009 Opname decompensatio cordis en pneumonie 2008 Presbyacusis 2005 Coxartrose, afgezien van THP 2005 Aortaklep prothese 2003 PTCA met stent 1988 Voorwand infarct

carotis overgevoeligheid Vasovagaal situationeel Cardiale

27 Cardiovasculaire oorzaken vallen/syncope Orthostatische hypotensie Postprandiale hypotensie Reflex syncope Sinus carotis overgevoeligheid Vasovagaal situationeel Cardiale syncope Ritme/geleidingsstoornissen Structurele cardiale afwijkingen Hartfalen

28 Mechanismen Perifeer Cardiac output Endotheel dysfunctie Centraal Vasculaire schade, witte stof afwijkingen Lopen Balans Executief functioneren

Jansen S et al 2015 Age Aging, JAMDA **Hajjar et al, J Gerontol A

2009 Relatie CVD vallen/syncope Aritmie / AF Hypoperfusie (near)

syndroom Witte stofafwijkingen CVA Cognitie Depressie mobiliteit **

29 Jansen S et al 2015 Age Aging, JAMDA **Hajjar et al, J Gerontol A Biol Sci Med Sci Relatie CVD vallen/syncope Aritmie / AF Hypoperfusie (near) Syncope LV functie (Orthostatische) hypotensie Sinus caroticus syndroom Witte stofafwijkingen CVA Cognitie Depressie mobiliteit ** visus Urine incontinentie artrose Risico medicatie Cardiovasculaire aandoeningen Cerebrale veranderingen (Interacterende) risicofactoren Val

30 Dhr Jansen, 85 jr Medicatie Spironolacton 1 dd 25 mg Furosemide 1 dd 40 mg Captopril 2 dd 25 mg Fenprocoumon Pravastatine 1 dd 20 mg Bisoprolol 1 dd 2,5 mg

31 Welke medicatie risico vallen en/of syncope?

32 Dhr Jansen, 85 jr Medicatie Spironolacton 1 dd 25 mg Furosemide 1 dd 40 mg Captopril 2 dd 25 mg Fenprocoumon Pravastatine 1 dd 20 mg Bisoprolol 1 dd 2,5 mg

33 Psychotrope medicatie Cardiovasculaire medicatie

34 Medicatie & syncope Cardiovasculaire medicatie Diuretica Antihypertensiva Anti-arrytmica Betablokker oogdruppels Alfablokker urologica Orthostatische hypotensie, hypotensie, ritmestoornis sinus caroticus overgevoeligheid, vasovagale collaps

35 Medicatie & syncope Psychotrope medicatie Benzodiazepines (sedativa) Antipsychotica Antidepressiva Orthostatische hypotensie, sinus caroticus overgevoeligheid, vasovagale collaps Sedatie, reactievermogen

36 Valrisico verhogende ziekten Indicatie medicatie? Cardiovasculaire aandoening Cardiovasculaire medicatie

37 Besluitvorming CVD medicatie afbouw 50% patiënten prefereert minder vallen/adrs boven preventie CVD Voor- en nadelen afwegen van CVD med obv patiëntkarakteristieken Valhistorie Kwetbaarheid Multipele chronische aandoeningen Risico adverse events Tinetti et al JAGS. 2008; 56(8): 1409 Tinetti et al JAMA Intern Med. 2014;74(4):588

38 Patiëntendoelen: gezondheidsuitkomsten 76% Fried TR, Arch Intern Med/Vol 171 (no. 20), Nov 14, 2011

40 Anamnese cues voor cardiale oorzaak?

inspanning of liggend Precipiterende palpitaties

41 Suggestief voor CVD oorzaak Presenterende symptoom: dyspneu Voorgeschiedenis cardiale aandoening Symptomen tijdens inspanning of liggend Precipiterende palpitaties Familie-anamnese acute hartdood <40 jr Let op hartkloppingen en bekende hartziekten

42 Andere oorzaken wegrakingen?

44 Aanvullend onderzoek?

45 Aanvullend onderzoek Standaard ECG Laboratorium onderzoek Op indicatie Kanteltafeltest Echocardiografie Ritme en geleidingsonderzoek.

46 Kanteltafeltest Passieve orthostase meting Sinus caroticus massage Vasovagale collaps provocatie

47 Sinus caroticus overgevoeligheid Situationeel (Strakke boorden, stropdas, omhoog/zijwaarts kijken) Medicamenteus (cardiovasculair, psychotroop e.a.) Baroreceptor overstimulatie bradycardie hypotensie

48 Beleid en adviezen?

49 Beleid & adviezen Orthostase leefadviezen Medicatie aanpassing in overleg met behandelend cardioloog Algemene valpreventieve adviezen Fysiotherapie/beweegadviezen Loophulpmiddel Artrose operatief behandelen? Gehoor optimaliseren?

50 Alcohol & (pre)syncope Vasodilatatie Orthostase Volgende dag! Sedatie reactievermogen balans

51 THM Syncope & ouderen 50% geen herinnering wegraking Presentatie: val Cardiovasculaire valrisicofactoren: hypotensie, hartfalen, aritmie, structurele hart afwijkingen SCH, VVC, OH, PPH Overlap vallen & syncope: CVD assessment Onbegrepen val: syncope richtlijn (ook) volgen

52 VRAGEN?

53 Dhr Jansen: bloeddrukmeting Bloeddruk liggend 130/80 mmhg 73/min Bloeddruk staand 1 min 121/65 mmhg 73/min Bloeddruk staand 2 min 120/60 mmhg 75/min Bloeddruk staand 3 min 127/65 mmhg 76/min Na 1 minuut herkenbare klachten (pijn kuiten en wankelen) Voorbeeld voettekst juli 2018

54 Orthostase meten 5 (tot 15) minuten liggen RR, P meten liggend en na 1, 2, 3 minuten staan Continue meting wenselijk Systolische daling 20 mmhg Hypertensie: daling 30 mmhg Diastolische daling 10 mmhg Klachtherkenning (bv duizeligheid) Initiële OH: < 15s 40/20 mmhg Vertraagde OH: 3-5 min

55 Vormen orthostase Vorm Criteria Tijdsduur na Aard Daling systolische Daling opstaan/kantele n bloeddrukdaling bloeddruk diastolische bloeddruk Klassiek 3 minuten Aanhoudend 20 mmhg 10 mmhg Initiëel <15 seconden Tijdelijk, spontaan overgaand 40 mmhg 20 mmhg Laat >3 minuten Aanhoudend 20 mmhg 10 mmhg richtlijn valpreventie

56 Differentiaal diagnose vallen/wegraken bij staan?

58 Van Dijk G et al, NTVG 2018

Vergelijkbare documenten

Vallen & Syncope. Dr. Nathalie van der Velde

Vallen & Syncope. Dr. Nathalie van der Velde Vallen & Syncope Dr. Nathalie van der Velde Internist Klinisch Geriater LOAG CGA 19-03-14 20-11-2013 Definities Val: onverwacht terecht komen op lagere positie zonder bewustzijnsverlies Syncope: voorbijgaand