Epidemiologische data en oorzaken van recidiverend vallen DR. W. JANSSENS DIENST GERIATRIE UZ GENT 18 NOVEMBER 2015

Transcriptie

1 Epidemiologische data en oorzaken van recidiverend vallen DR. W. JANSSENS DIENST GERIATRIE UZ GENT 18 NOVEMBER 2015

2 DEFINITIE = een onverwachte gebeurtenis waarbij de oudere op de grond, vloer of een lager gelegen niveau terechtkomt Grondige valanamnese is belangrijk Waar bent u gevallen? Wanneer bent u gevallen? Wat was u aan het doen? Heeft u het voelen aankomen? Bent u al eerder gevallen? Vraag ook naar valincidenten zonder letsels

3 INCIDENTIE Bij thuiswonende ouderen: 24-35% van de 65-plussers valt minstens 1x per jaar Risico neemt toe met de leeftijd: 32-42% van de 75-plussers valt minstens 1x per jaar Vrouwen vallen frequenter dan mannen (30% vs 15%) Bij ouderen met dementie valt tot 66% minstens 1x per jaar 10-31% van de vallers valt meerdere keren per jaar

4 INCIDENTIE Bij ouderen in woonzorgcentra: 30-70% valt minstens 1x per jaar 15-40% valt meerdere keren per jaar Risico neemt toe bij bewoners met cognitieve stoornissen: Aantal valincidenten per bed bij ouderen met een fysieke zorgbehoevendheid is gemiddeld 1.4 per jaar Aantal valincidenten per bed bij ouderen met een psychogeriatrisch profiel is gemiddeld 2.2 per jaar

5 INCIDENTIE Bij ouderen in ziekenhuis: valincidenten per 1000 verpleegdagen 2-17% van de patiënten valt minstens 1x tijdens de opname 8-44% van de vallers valt meerdere keren tijdens de opname

6 ONDERRAPPORTERING- UITSTEL IN DETECTIE Te weinig bewust van het probleem, zowel ouderen als mantelzorgers, en zelfs hulpverleners: vallen hoort bij de oude dag het is maar één keer gebeurd het is allemaal zo erg niet ik ben gestruikeld Vaak niet gemeld: Confrontatie met toegenomen fragiliteit Vrezen institutionalisering Nochtans is preventie primordiaal!

7 RISICOFACTOREN: PERSOONSGEBONDEN Leeftijd en geslacht Verminderde spierkracht, sarcopenie Problemen met evenwicht of mobiliteit Duizeligheid Lage bloeddruk en orthostatisme tgv cardiaal lijden, ziekte van Parkinson, medicatie Depressie: Minder geneigd om adviezen rond valpreventie of behandeling van valrisico op te volgen Reageren vaak vertraagd Verhoogd valrisico door antidepressiva

8 RISICOFACTOREN: PERSOONSGEBONDEN Urinaire incontinentie Pijn: Moeilijker bewegen Stramheid Verminderde slaap met vermoeidheid en sufheid overdag Invloed van pijnstillers Voet- en statiekproblemen Visusstoornissen: Verminderd dieptezicht Minder contrastzicht Geen aangepaste bril Dementie CVA Parkinson

9 RISICOFACTOREN: GEDRAGSGEBONDEN Minder lichaamsbeweging Foutief gebruik van loophulpmiddelen Valangst Alcohol, medicatie Onveilig gedrag Onaangepast schoeisel

10 RISICOFACTOREN: OMGEVINGSGEBONDEN Onvoldoende of verkeerde verlichting, bvb in kelder, in slaapkamer Overvolle ruimtes, lage tafeltjes Niveauverschillen in huis Toilet buiten Te laag toilet zonder handgrepen aan de muur, geen toiletstoel Onaangepast bed Slechte voetpaden, obstakels op voetpad Onveilige trap

11

12 RISICOFACTOREN: OMGEVINGSGEBONDEN Losliggende snoeren, kabels Losliggend tapijt Bladeren of mos op tuinpad, trottoir Drempels Rondslingerende voorwerpen Hond, kat

13

14 SARCOPENIE Sarcopenie = fysiologisch, leeftijd-gerelateerd verlies aan spiermassa en spierkracht Progressief, geleidelijk proces, beginnend vanaf leeftijd van +/- 30 jaar, gekarakteriseerd door een verlies aan spiermassa met 3-8% per decade 30% van 60-plussers, > 50% bij 80-plussers Veroorzaakt gradueel verlies aan fysieke capaciteit; leidt, wanneer ernstig genoeg, tot frailty, functionele achteruitgang, vallen en verlies aan zelfstandigheid

15 25 jaar oude man 65 jaar oude man

16

17 Relatieve spierkracht 100% 80% 60% 40% p <.001 Niet-Vallers Vallers 20% 0% Kniestrekkers Kniebuigers Voetheffers Voetbuigers Handknijpkracht

18 Herwinnen van verloren spiermassa op late leeftijd is mogelijk, maar moeilijk Preventie is belangrijk Opbouwen en onderhouden van spiermassa als (jong)volwassene (< 40 jaar) vermindert het risico op ontwikkeling van sarcopenie

19 RELATIE MEDICATIE-VALLEN Bepaalde medicijnen en vooral combinaties kunnen het valrisico verhogen Vaak bovendien accumulatie door verminderde lever- en/of nierfunctie Verhoogd valrisico zowel door de directe werking als door de bijwerkingen

20 RELATIE MEDICATIE-VALLEN Voorbeelden: Antipsychotica Antidepressiva Sedativa/hypnotica Diuretica Anticholinergica Antiparkinsonmiddelen Antihypertensiva Digoxine Antiarrhythmica

21 Belangrijkste risicofactoren voor vallen (Emmelot-Vonk, 2005) Risicofactor Odds-ratio Mobiliteitsstoornissen Eerder gevallen Psychofarmaca Moeite met ADL Lichamelijke activiteit Gewrichtsaandoeningen Visusstoornissen Urinaire incontinentie Polyfarmacie Depressieve symptomen Cognitieve stoornis

22 GEVOLGEN VAN VALLEN Lichamelijke gevolgen: 40%: Klein letsels: 30-50%: Verstuikingen Snijwonden Kneuzingen Ernstig letsel: 10-15%: Heupfracturen: 1-2% Andere fracturen: 3-5% Letsels van weke delen en hoofdtrauma: 5% Rhabdomyolyse Infecties: UWI, LWI

23 GEVOLGEN VAN VALLEN Lichamelijke gevolgen: Invaliditeit tgv heupfractuur: 20% wordt immobiel 14-21% herwint volledige ADL-zelfstandigheid 25-35% overlijdt binnen jaar na valincident Overlijden: onvrijwillig letsel is 5 e doodsoorzaak bij 75-plussers waarbij valincidenten de belangrijkste oorzaak zijn van onvrijwillig letsel 40% van de overlijdens door letsels/verwondingen bij ouderen zijn toe te schrijven aan valincidenten In elke leeftijdscategorie: hoger aantal fatale valincidenten bij mannen dan bij vrouwen (itt feit dat vrouwen vaker vallen): meer co-morbiditeit bij mannen Meer heupfracturen bij vrouwen, maar frequenter fataal bij mannen

24 GEVOLGEN VAN VALLEN Psychische en sociale gevolgen: Valangst: 20-85% is bang om (opnieuw) te vallen 15-55% daarvan vermijdt activiteiten, leidend tot verminderde mobiliteit, sociale isolatie, depressie en verhoogd valrisico Kan variëren van: Gezonde bekommernis over vermijden van omgevingsgebonden risico Verlammende bekommernis ertoe leidend dat oudere bepaalde activiteiten, die nog mogelijk zijn, niet meer uitvoert Verlies zelfvertrouwen Verminderde levenskwaliteit en zelfredzaamheid Sociale isolatie en depressie

25

26 GEVOLGEN VAN VALLEN Financiële gevolgen: Oplopende zorgkosten, zowel individueel als voor maatschappij Duurste categorie van alle traumata bij ouderen België, : globale kosten van heupfracturen: Nederland, ouderen voor ongeval op spoedopname: : Heupfracturen: 20.4% Kneuzingen, schaafwonden, open wonden: 20% Auto-ongevallen: 19% 2-3x frequenter opname in rusthuis, RVT of WZC, zelfs indien geen fysiek letsel 6x frequenter zieken huisopname tgv vallen vanaf 65 jaar

27 GEVOLGEN VAN VALLEN Financiële gevolgen: Heupfractuurpatiënten: Bijkomende kost van in jaar volgend op fractuur ivm ouderen zonder heupfractuur +/- 50% initiële hospitalisatiekosten +/- 50% verblijf in WZC, revalidatiecentrum, heropname ziekenhuis, kinesitherapie België: +/ heupfracturen per jaar: in 2010:

28 TAKE HOME MESSAGES Frequente problematiek binnen een geriatrische populatie Belangrijke oorzaak van morbiditeit, invaliditeit en mortaliteit Belangrijke socio-economische impact Oorzaak is vaak multifactorieel Aanpak is multidisciplinair Nadruk op preventie!

29 Vragen?