Werkplekken onderzoek Bibliotheek s-hertogenbosch 2013

Transcriptie

1 Werkplekken onderzoek Bibliotheek s-hertogenbosch 213 In opdracht van Jorrit Bijl Adviseur onderzoek T E j.bijl@cubiss.nl Postbus 9114 LA Tilburg T Statenlaan 4 42 RX Tilburg I 1

2 Inhoud 1. Inleiding 2. Resultaten kwantitatief onderzoek Achtergrond kwantitatief onderzoek Ken uw bezoekers Langdurig bibliotheeklid gaat doelgericht naar de bibliotheek 2.4 Bibliotheekklanten maken weinig en kort gebruik van werkplekken Het internet is een veel gebruikte dienstverlening Computers en internet maar ook rustige werkruimte zijn belangrijk voor werkplek De bibliotheek moet zeker open zijn in de middagen en op zaterdagochtend Leden en niet leden zijn bereid te betalen voor kopiëren, printen en lunch Resultaten kwalitatief onderzoek Achtergrond informatie kwalitatief onderzoek Huidige werkplekken te weinig stopcontacten en te rumoerig Op zoek naar gelijkgestemden? Culturele sfeer en je op je gemak voelen Schone toiletten en de ruimte 3.6 Werkplekken in de bibliotheek; voor iedereen 3.7 Hoe moet de bibliotheek eraan verdienen? 3.8 Zorg voor een duidelijke visie 3.9 Keuze tussen stilte en inspiratie Conclusies en aanbevelingen 27 2

3 Samenvatting In 213 voerde Bibliotheek s-hertogenbosch een onderzoek uit om de mening, beleving en het gedrag van haar (potentiële) klant in relatie tot werkplekken 1 in de bibliotheek in beeld te brengen. Zo hoopt s-hertogenbosch haar werkplekken nog beter aan te laten sluiten bij de wensen en behoeften van de klanten. Tegelijkertijd wil de bibliotheek haar werkplekken aanbod afstemmen op de behoeften van zzp-ers, scholieren en studenten. In het 4 e kwartaal van 213 konden klanten die gebruik maakten van het wifi-netwerk of een vaste PC van Bibliotheek s-hertogenbosch anoniem een vragenlijst invullen. In totaal hebben 186 mensen aan het onderzoek deelgenomen. Tevens vond er in december een groepsgesprek plaats met een vijftal personen, waarvan drie zzp-ers en twee studenten. Resultaten Het merendeel van de bibliotheekklanten maakt over het algemeen niet of weinig gebruik van de werkplekken. De bibliotheekklant is veelal een hoger opgeleide vrouw van middelbare leeftijd. Vaak werkt ze parttime en een deel is reeds met de VUT of pensioen. Redenen voor het niet gebruik maken van de werkplekken is dat men ergens anders werkt, niet meer werkt of de werkzaamheden niet kan beoefenen in de bibliotheek. De bibliotheekklant werkt veelal in de zorg, (zakelijke) dienstverlening of bij de overheid. Slechts een beperkt deel is zelfstandig ondernemer zonder vast personeel. De respondenten maken in beperkte mate gebruik van het internet en de programma s op de PC s in de bibliotheek. Ook workshops en lezingen worden slechts door een klein deel van de respondenten bijgewoond. Toch vindt een deel van de respondenten een workshop wel een interessante bibliotheekdienstverlening. Werkplek-werkers geven aan dat een werkplek moet beschikken over een aantal basisvoorzieningen, zoals voldoende stopcontacten, computers en toegang tot het internet. De werkplekken dienen eigenlijk altijd maandag tot en met zaterdag en dan met name gedurende de middag open te zijn. Personen die nu gebruik maken van flexibele werkplekken, al dan niet bij de bibliotheek zelf, zouden het erg fijn vinden als zij kunnen kiezen tussen een stilteplek of een inspiratieplek. Er dient in ieder geval een ruimte te zijn waar je ongestoord kan werken. Een zogeheten inspiratieruimte is een plek waar men met gelijkgestemden of juist met personen vanuit een andere branche kan sparren. Werkplek-werkers vinden lezingen, workshops, maar ook boekenclubs een interessante en ook noodzakelijke aanvulling op de fysieke werkplek. Door deze activiteiten willen werkplek-werkers graag geïnspireerd raken. Zij zijn bekend met de Kennismakers en vinden dat een mooi concept. De bibliotheek mag wat hun betreft zeker lezingen en workshops verzorgen óf faciliteren, mits deze gaan over voor hen actuele interessante thema s. Ze denken hierbij ook aan een TED talk 2. Ze raden de bibliotheek aan om keuzes te maken en om dingen uit te proberen. 1 Definitie werkplekken: een plek waar iemand werkt of studeert ongeacht tijdsduur of werkzaamheden. 2 TED talks TED staat voor Technologie, Entertainment, Design drie brede onderwerpen. Sprekers geven in maximaal 18 minuten de presentatie van hun leven over hun gebied van expertise, over een bepaald project, of iets waarvan zij vinden dat het een idee is dat verspreid moet worden. De content is toegankelijk voor een breed publiek en wordt vervolgens gratis beschikbaar gesteld via internetkanalen zoals Youtube. 3

4 Aanbevelingen Voorzie alle werkplekken van een aantal basis faciliteiten; Biedt ruimtes aan waar men in alle rust en stilte kan werken; Richt je op de juiste doelgroepen; Biedt meer dan alleen een werkplek; Communiceer de resultaten met je klanten/deelnemers. 4

5 1. Inleiding Steeds minder mensen zijn gebonden aan één vaste werkplek. Internet en mobiele apparaten zoals de laptop of tablet maken het mogelijk om op verschillende plaatsen en momenten te werken. Mensen werken in cafés, restaurants, commerciële werkplekken als Seats2meet, maar ook in bibliotheken. Binnen het project Taal en Media voor klanten van de Bibliotheek (BNB) besteedt men aandacht aan het professionaliseren van de werkplekken in de Brabantse bibliotheken. Ook Bibliotheek s- Hertogenbosch wil haar werkplekkenaanbod professionaliseren. Hierbij wil de bibliotheek haar aanbod afstemmen op de wensen en behoeften van zowel haar huidige als potentiële klanten. Dit zijn voornamelijk de doelgroepen studenten, scholieren en zzp-ers. In dit onderzoek is het huidige gebruik van en de behoeften naar werkplekken onderzocht bij verschillende doelgroepen. Voordelen onderzoek Het onderzoek is op de algehele situatie van s-hertogenbosch afgestemd. Een onderzoek als deze verschaft inzicht in de wensen, behoeften en ervaringen van de (potentiële) bibliotheekklanten in relatie tot de huidige en toekomstige werkplekken. Een bijkomend voordeel van een onderzoek blijkt te zijn dat leden en bezoekers zich verdiepen in de geboden dienstverlening. Onderzoek is ook een vorm van communicatie en contact. De klanten realiseren zich dat de bibliotheek meer mogelijkheden biedt dan zij tot nu toe dachten, het bewustzijn over de bibliotheek verandert. Ze gaan zich meer betrokken voelen bij de bibliotheek. Dit kan de drempel verlagen om een beroep te doen op ondersteuning van het personeel of om suggesties te doen aan de bibliotheek. Dataverzameling Het onderzoek maakte gebruik van drie verschillende onderzoeksmethoden. Allereerst heeft er een analyse plaatsgevonden van de wifi en internetstatistieken van Bibliotheek s-hertogenbosch. Daarnaast vulden bibliotheekklanten bestaande uit het klantenpanel van bibliotheek s-hertogenbosch en klanten die gebruik maakten van pc s en wifi netwerk in Bibliotheek s-hertogenbosch een digitale vragenlijst in. Om inzicht te krijgen in de behoeften van de potentiële doelgroepen vond er ten slotte een groepsgesprek plaats. De uitvoering van het onderzoek was in het vierde kwartaal van 213. Indeling onderzoeksrapport: rapportage en bijlage Het onderzoek bestaat uit twee onderdelen: de rapportage en een bijlage. Het rapport bevat de belangrijkste onderzoeksresultaten en de beschrijvingen onderverdeeld in het kwantitatieve onderzoek (vragenlijst) onder bibliotheekklanten en het kwalitatieve onderzoek (groepsgesprek) onder de beoogde doelgroepen. De onderzoeksresultaten worden geïllustreerd aan de hand van grafieken en tabellen. Het rapport eindigt met conclusies en aanbevelingen. De bijlage bevat de antwoorden op de open vragen en additionele informatie omtrent het wifi en internet gebruik op vaste PC s.

6 2. Resultaten kwantitatief onderzoek 2.1 Achtergrond kwantitatief onderzoek In dit hoofdstuk beschrijven we de steekproef (de groep respondenten), zowel qua kwantiteit (omvang) als kwaliteit (achtergrondkenmerken). Tabel geeft weer hoeveel (N) respondenten hebben deelgenomen aan het onderzoek. Tabel Responsgegevens Begonnen met invullen s-hertogenbosch Vragenlijst compleet afgerond In totaal begonnen 186 personen aan het onderzoek, waarvan 1 de vragenlijst volledig invulden. Dit onderzoek is niet representatief voor alle bibliotheekbezoekers van Bibliotheek s-hertogenbosch. Wel schetst het een beeld van de ervaringen, behoeften en wensen van een groep bibliotheekbezoekers. 2.2 Ken uw bezoekers Wat kenmerkt de bezoekers en welke klantgroepen kunnen we onderscheiden? Onderstaande figuren tonen de achtergrondkenmerken van de klanten Man Vrouw 2 tot Figuur Geslacht % Figuur Leeftijd % De meerderheid van de respondenten van Bibliotheek s-hertogenbosch is vrouw (7% zie figuur 2.2.2). 6 procent van de klanten is jaar en ouder (figuur 2.2.3). De jongste leeftijdsgroep is daarentegen een stuk minder sterk vertegenwoordigd onder de klanten van Bibliotheek s- Hertogenbosch. 6

7 Basisschool Lager beroepsonderwijs, mavo of vmbo Havo, vwo of middelbaar beroepsonderwijs Hoger beroepsonderwijs of wetenschappelijk onderwijs Figuur Wat is uw hoogst genoten opleiding? (of wat is de opleiding waar u nu mee bezig bent?) (%) Bijna twee derde deel van de respondenten is hoger opgeleid (64% hbo of universitaire opleiding). Ruim een derde van de klanten heeft ofwel een havo, vwo of mbo opleiding (28%) afgerond of een lbo, mavo of vmbo opleiding (9%) doorlopen. Niemand van de respondenten heeft alleen de lagere school afgerond (figuur 2.2.4). Ongeveer de helft van de respondenten werkt. Hiervan werkt 33 procent parttime en 14 procent fulltime. Een kwart van de respondenten is met de VUT of pensioen (figuur 2.2.). De antwoorden op anders namelijk zijn terug te vinden in tabel 1 van de bijlage. Werkend (parttime) 33 Pensioen of VUT Werkend (fulltime) 14 Scholier/student 8 Werkzoekend 6 Huisman/-vrouw (zonder parttime baan) Anders, namelijk Figuur 2.2. Wat vindt u zelf uw belangrijkste dagelijkse bezigheid? (%) 7

8 Samenwonend/gehuwd zonder/met kinderen 39 Alleenstaand/weduwe/weduwnaar Samenwonend/gehuwd met kinderen 22 Alleenstaand met kinderen 4 Inwonend bij ouders 3 Anders Figuur Wat is uw gezinssituatie? (%) Het merendeel van de respondenten woont samen of is gehuwd (figuur 2.2.6). Hiervan woont 39 procent samen zonder (thuiswonende) kinderen en 22 procent met thuiswonende kinderen. Een kwart van de respondenten is weduwnaar, weduwe of alleenstaand. In loondienst 32 Geen betaalde baan 24 ZZP-er (zelfstandige zonder personeel in vaste dienst) Vrijwilligerswerk 17 Zelfstandig ondernemer met personeel in vaste dienst Anders, namelijk Figuur Bent u op dit moment werkzaam als zelfstandig ondernemer, zzp-er, in loondienst, (semi- )overheidsdienst, als vrijwilliger? (%) Ongeveer een derde van de respondenten is in loondienst (figuur 2.2.7). Bijna een kwart heeft geen betaalde baan. Een kleine 2 procent is zelfstandige zonder personeel in vaste dienst (17%). Een vergelijkbaar percentage respondenten doet vrijwilligerswerk (%). In tabel 2 in de bijlage staan de antwoorden die de respondenten gaven bij anders namelijk. De respondenten werken in verschillende sectoren, waarvan de gezondheidszorg (%) en de (zakelijke) dienstverlening (24%) de voornaamste sectoren zijn (figuur zie volgende pagina). 8

9 Ongeveer een tiende deel van de respondenten werkt bij de overheid of in het onderwijs. Een kwart van de respondenten geeft aan in een andere sector te werken. De antwoorden lopen zeer uiteen (zie bijlage tabel 3). Gezondheidszorg Dienstverlening Zakelijke dienstverlening Overheid Onderwijs/ opleidingen Automatisering/ informatietechnologie Detailhandel en reparatie Bank- en verzekeringswezen Horeca Groot- en tussenhandel Industrie Delfstoffenwinning Transport, opslag en communicatie Bouw- en installatiebedrijven Nutsbedrijven Landbouw en visserij Anders, namelijk Figuur In welke sector bent u werkzaam? (%)

10 2.3 Langdurig bibliotheeklid gaat doelgericht naar de bibliotheek Het merendeel van de respondenten (8%) is lid van de bibliotheek (figuur 2.3.1). Ongeveer 2 procent is niet lid van de bibliotheek waarvan 12 procent een kennis of familielid heeft die wel lid is van de bibliotheek. Leden (8%) zijn voornamelijk lid omdat zij graag lezen (figuur 2.3.2). Daarnaast vindt men de bibliotheek belangrijk (6%) en is het te duur om alle boeken en tijdschriften te kopen (48%). Ongeveer een vijfde deel van de leden geeft aan dat zij lid zijn van de bibliotheek, omdat ze altijd lid zijn geweest. De antwoorden op anders namelijk zijn terug te vinden in tabel 4 van de bijlage Ja Nee, maar een kennis/familielid van mij wel Nee Figuur Bent u lid van de bibliotheek? (%) Omdat ik graag lees 8 Omdat ik de bibliotheek belangrijk vind 6 Omdat het te duur is om alle boeken, tijdschriften, dvd's 48 Omdat ik altijd lid ben geweest 21 Omdat ik het nodig heb voor mijn studie en/of loopbaan 9 Anders, namelijk Figuur Waarom bent u lid? (meerdere antwoorden mogelijk) (%)

11 Leden van Bibliotheek s-hertogenbosch zijn al lange tijd lid van de bibliotheek (figuur 2.3.3). Ruim twee derde van de respondenten is al meer dan jaar lid van Bibliotheek s-hertogenbosch. De meerderheid (69%) maakt geen gebruik van een pasje van kennis of familielid (figuur 2.3.4) jaar 3 - jaar 6 - jaar 11-2 jaar 21-3 jaar Langer dan 3 jaar Figuur Hoe lang bent u ongeveer lid van de bibliotheek? (%) 31 Ja Nee 69 Figuur Maakt u gebruik van het pasje van uw kennis/familielid? (%) 11

12 Ongeveer de helft van de respondenten komt één keer per maand in de bibliotheek (figuur 2.3.). Bijna 4% van de respondenten gaat wekelijks naar de bibliotheek. Het merendeel plant het bezoek aan de bibliotheek (74%). Bijna 6 procent weet vooraf precies wat hij/zij wil hebben in de bibliotheek. Iets meer dan de helft van de respondenten bezoekt nooit lezingen of workshops (%). Ook gebruikt een behoorlijk percentage respondenten nooit programma s als word, excel en powerpoint in de bibliotheek (61%). Ongeveer twee vijfde deel van de klanten maakt nooit gebruik van het internet op de PC s of van de eet-/drinkgelegenheid Geen enkele keer Dagelijks Wekelijks Maandelijks Figuur 2.3. Hoe vaak bent u in de afgelopen 12 maanden in de bibliotheek geweest? (%) Ik combineer mijn bibliotheekbezoek met een ander bezoek Als ik de bibliotheek bezoek is dit vooraf gepland Ik weet vooraf precies wat ik wil hebben Ik maak gebruik van de boeken, literatuur en kranten in Ik gebruik de bibliotheek om te studeren/werken Ik maak gebruik van de eet/drinkgelegenheid Ik maak gebruik van internet via pc s in de bibliotheek Ik maak gebruik van programma s als Word, Excel en Power Ik woon lezingen bij of volg een cursus/workshop bij de bibliotheek % % 2% 3% 4% % 6% 7% 8% 9%% Nooit (bij geen enkel bezoek) Vaak (bij ongeveer 2 op de 3 bezoeken) Soms (bij ongeveer 1 op de 3 bezoeken) Altijd (bij elk bezoek) Figuur Kunt u van onderstaande mogelijkheden aangeven welke van deze op u van toepassing zijn? (%) 12

13 2.4 Bibliotheekklanten maken weinig en kort gebruik van werkplekken Bibliotheek s-hertogenbosch biedt zowel aan leden als niet leden werkplekken aan. Hoe vaak maakt men gebruik van de werkplekken en bijbehorende faciliteiten? Onderstaande paragraaf biedt inzicht in het huidige gebruik van werkplekken onder bibliotheekklanten. Bijna de helft van de bibliotheekklanten maakte het afgelopen jaar geen gebruik van de werkplekken in de bibliotheek (figuur 2.4.1). Redenen hiervoor zijn onder meer dat men ergens anders werkt (47%), niet meer werkt of studeert (31%) of zijn werkzaamheden niet kan beoefenen in de bibliotheek (21%) (figuur 2.4.2). Andere redenen om niet in de bibliotheek te werken of studeren staan in tabel van de bijlage. Ongeveer 2 procent van de bibliotheekklanten maakte afgelopen jaar 1 tot keer gebruik van de werkplekken in de bibliotheek. Bijna een derde maakte meer dan 6 keer per jaar gebruik van de werkplekken. Marktonderzoek De toegevoegde waarde van de bibliotheek zit voor de meeste mensen uit Brabant in het aanbod van boeken en het stimuleren van lezen. Daarnaast ook in vrije toegang tot informatie en het bieden van werkplekken met internet. Een segment dat met name interesse heeft in werkplekken is de multitasker. De Multitasker: brede culturele interesse, hoger opgeleiden, maatschappelijk betrokken, veellezers, twintigers, dertigers en veertigers (Brabantse Netwerk- Bibliotheek, 213) Geen enkele keer 1 - keer 6 - keer 11-2 keer 21 keer of meer Figuur Hoe vaak heeft u in de afgelopen 12 maanden gebruik gemaakt van de werkplekken in de bibliotheek? (%) 13

14 Ik werk ergens anders 47 Ik werk en/of studeer niet (meer) 31 Mijn werkzaamheden kan ik niet beoefenen in 21 Ik heb er nooit aan gedacht De bibliotheek is te rumoerig 8 Ik wist niet dat dat kon De bibliotheek beschikt niet over de juiste faciliteiten 2 Anders, namelijk Figuur Waarom studeert of werkt u nooit in de bibliotheek? Indien men gebruik maakte van de werkplekken, dan maakte 34 procent langer dan een uur gebruik van deze bibliotheekvoorziening (figuur 2.4.3). Ongeveer twee derde deel maakt korter dan een uur gebruik van de werkplekken, waarvan 34 procent zelfs korter dan een half uur gebruik maakte van de werkplekken. Het merendeel van de bibliotheekklanten die gebruik maakte van de werkplekken deed dit gedurende de middag (figuur 2.4.4). Ook maakt bijna procent van de bibliotheekklanten in de ochtend gebruik van de werkplekken in de bibliotheek. s Avonds maken bibliotheekklanten relatief het minst gebruik van de werkplekken (18%) Korter dan 3 minuten Tussen 3 minuten en een uur Langer dan een uur 2 18 's Morgens 's Middags 's Avonds Figuur Hoe lang maakt u gemiddeld gebruik van de werk-/studeerplekken in de bibliotheek? Figuur Welk dagdeel maakt u over het algemeen gebruik van de werkplekken (%) 14

15 2. Het internet is een veel gebruikte dienstverlening Iedere werkplek beschikt over een aantal faciliteiten. Faciliteiten die werkenden de mogelijkheid bieden om zijn of haar werkzaamheden zo goed mogelijk uit te voeren. Welke apparaten gebruikt men tijdens het werk? Welke faciliteiten en diensten gebruikt men van de bibliotheek in relatie tot werk of studie? Het meest gebruikte apparaat tijdens werk/studie is een laptop (4%, figuur 2..1). Ook maken bibliotheekklanten veel gebruik van een PC voor werk of studie (46%) Een derde van de bibliotheekklanten maakt gebruik van een smartphone tijdens werk/studie. De tablet gebruikt bijna een kwart van de bibliotheekklanten voor werk/studie. Bijna alle Nederlanders hebben internettoegang. Waar vroeger iedereen via een desktopcomputer internette, internet nu vrijwel iedereen via mobiele apparaten. Ruim driekwart van de Nederlandse huishoudens heeft een laptop. Daarnaast heeft zeven op de tien huishoudens een smartphone in het bezit. Ook is er bijna in de helft van de Nederlandse huishoudens een tablet aanwezig (CBS, 213). Laptop PC Smartphone (bijv. iphone) Tablet zoals ipad, Samsung Galaxy 24 Mobiele telefoon zonder internet 14 E-reader Andere mobiele telefoon met internet 7 9 Anders, namelijk Figuur 2..1 Van welke onderstaande apparaten maakt u gebruik tijdens uw werk/studie? (%) Vrijwel alle bibliotheekklanten (86%) maakten de afgelopen 12 maanden gebruik van bibliotheekmaterialen (figuur 2..2). Ook maakte bijna twee derde deel van de bibliotheekklanten gebruik van de wifi verbinding. Andere faciliteiten/diensten waar ongeveer de helft van bibliotheekklanten het afgelopen jaar gebruik van maakten waren de PC (6%) en de lunch (1%). In vergelijking met de andere faciliteiten/diensten maakten bibliotheekklanten het afgelopen jaar het minst gebruik van de vergaderruimten (7%). Belangrijke faciliteiten/diensten zijn volgens de bibliotheekklant bibliotheekmaterialen (93%), koffie (64%) en wifi verbinding (61%) (figuur 2..3). Bibliotheekklanten hechten minder belang aan vergaderruimten (3% onbelangrijk versus 18% belangrijk). 1

16 Bibliotheekmaterialen 86 Wifi verbinding 64 PC 6 Koffie/thee 1 Lunch Kopieerapparaat 32 3 Printer Vergaderruimte Figuur Heeft u de afgelopen 12 maanden gebruik gemaakt van onderstaande faciliteiten of diensten van de bibliotheek? (%) Bibliotheekmaterialen Printer Kopieerapparaat Koffie/thee Lunch Vergaderruimte PC Wifi verbinding % % 2% 3% 4% % 6% 7% 8% 9% % Heel onbelangrijk Onbelangrijk Neutraal Belangrijk Heel belangrijk Figuur 2..3 Heeft u de afgelopen 12 maanden gebruik gemaakt van onderstaande faciliteiten of diensten van de bibliotheek? Zo ja, hoe belangrijk vindt u deze? (%)

17 Gebruikers internet vaste PC Bibliotheek s-hertogenbosch biedt haar klanten PC s met internet aan en klanten kunnen gratis gebruik maken van het wifi netwerk. Uit statistieken blijkt dat klanten gemiddeld 2182 maal per maand gebruik maakt van het internet op de PC s (figuur 2..4). In januari 213 gebruikte men slechts 1722 maal het internet op de PC s. Maart was daarentegen een maand waarin men relatief vaak gebruik maakte van het internet op de PC s (2649). Klanten maakten voornamelijk op de dinsdag (21%) en woensdag (2%) gebruik van het internet op de PC (figuur 2..). De zon- en maandagen maakte men het minst gebruik van het internet op de PC s. Dit komt overeen met de openingstijden die Bibliotheek s-hertogenbosch hanteert, waarbij de bibliotheek maandag en zondag (tussen maart en oktober) gesloten is. Dit verschilt met gebruik van het wifi netwerk. Klanten maken vooral gebruik van het wifi netwerk op de woensdag (19%) donderdag (19%) en vrijdag (18%) (figuur 2..6) Figuur 2..4 Aantal gebruikers internet vaste PC s Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Zondag 3 Figuur 2.. Percentage gebruikers internet vaste PC s (%) 17

18 Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Zondag Figuur 2.. Percentage gebruikers wifi netwerk (%) 18

19 2.6 Computers en internet maar ook rustige werkruimte zijn belangrijk voor werkplek Welke faciliteiten/diensten vinden bibliotheekklanten interessant? Is het belangrijk dat de bibliotheek deze faciliteiten en diensten aanbiedt? Op de open vraag welke faciliteiten zijn voor u van belang om gebruik te maken van werkplekken? noemde respondenten veel computers, internet, stopcontacten en rustige plekken (zie bijlage tabel 6). Ruim de helft van de bibliotheekklanten vindt workshops (7%) en/of een ruimte waarin hij/zij ongestoord kan werken (7%) interessant (figuur 2.6.1). Ook het lenen van laptops/tablets tijdens het bibliotheekbezoek vindt 46 procent van de bibliotheekklanten interessant. Ongeveer twee vijfde deel van de klanten vindt een digitaal overzicht van gebruikers met hun deskundigheid die op dat moment in de bibliotheek aanwezig zijn interessant, evenals een ruimte waar men met meerdere mensen kan samenwerken en een 3d printer. Tegelijkertijd vindt een vergelijkbaar percentage een vergaderruimte, een digitaal overzicht van gebruikers en een 3d printer niet interessant. Behalve dat een groot percentage een ruimte waarin hij/zij ongestoord kan werken interessant vindt, vindt men het ook belangrijk dat de bibliotheek deze ruimte aanbiedt (66%) (figuur 2.6.2). Bijna 4 procent vindt het belangrijk dat de bibliotheek workshops aanbiedt. In verhouding tot andere faciliteiten/diensten vindt een groot percentage bibliotheekklanten (44%) het onbelangrijk dat een bibliotheek een 3d printer aanbied. Ruimte waar ik ongestoord kan werken Workshops Laptops/tablets die tijdens je bezoek kunt lenen Digitaal overzicht van gebruikers met hun deskundigheid die op dat moment in de Ruimte waar ik met één of meerdere mensen kan samenwerken D-printer Vergader- en/of presentatieruimte Netwerkbijeenkomst Anders, namelijk % % 2% 3% 4% % 6% 7% 8% 9% % Helemaal niet interessant Niet interessant Neutraal Interessant Heel interessant Figuur Welke van onderstaande faciliteiten/diensten zijn voor u interessant? (%) 19

20 Workshops Ruimte waar ik ongestoord kan werken Ruimte waar ik met één of meerdere mensen kan samenwerken Vergader- en/of presentatieruimte Laptops/tablets die tijdens je bezoek kunt lenen Digitaal overzicht van gebruikers met hun deskundigheid die op dat moment in de D-printer Netwerkbijeenkomst Anders, namelijk 7 1 % % 2% 3% 4% % 6% 7% 8% 9% % Heel onbelangrijk Onbelangrijk Neutraal Belangrijk Heel belangrijk Figuur Hoe belangrijk zou u het vinden als de bibliotheek onderstaande faciliteiten/diensten aan zou bieden? Als klanten de bibliotheek naar hun eigen smaak in zouden mogen richten zouden de meeste personen iets aanpassen in de inrichting of verlichting. Een aantal opmerkingen gaan over de werkplekken. Zo zouden een aantal personen graag zien dat het rustiger is in de bibliotheek, er een stilteruimte of zelfs stiltecoupé is. Alle antwoorden op deze open vraag staan in tabel 7 in de bijlage. 2

21 2.7 De bibliotheek moet zeker open zijn in de middagen en op zaterdagochtend Bijna driekwart van de respondenten geeft aan dat de bibliotheek op zaterdagochtend geopend dient te zijn. Ongeveer een derde van de respondenten wil dat de bibliotheek op maandag- (34%) en zondagochtend (3%) open is. Het merendeel van de bibliotheekklanten geeft aan dat de bibliotheek gedurende de middag open moet zijn (tussen 72-84%). Alleen op de zondagen (8%) en maandagen (63%) geeft een kleiner percentage respondenten aan dat de bibliotheek geopend dient te zijn. In verhouding tot de andere dagdelen geven relatief weinig bibliotheekklanten aan dat de bibliotheek s avonds open moet zijn. Ruim de helft van de respondenten wil dat de bibliotheek op donderdag (6%) en vrijdagavond (%) open is. Slechts een beperkt percentage bibliotheekklanten wil per se dat de bibliotheek op zaterdag- (17%) en zondagavond (13%) open is. Wat betreft openingstijden zijn de dinsdag- t/m zaterdagmiddag het meest favoriet bij de respondenten (72% tot 84%). De zaterdagochtend is ook populair, net zoals de donderdag en vrijdagavond. Het minst populair zijn de zaterdag- en zondagavond Maandag Dinsdag Woensdag Donderdag Vrijdag Zaterdag Zondag 's Morgens 's Middags 's Avonds Figuur Wilt u in de volgende tabel aangeven op welke momenten de bibliotheek voor u zeker geopend zou moeten zijn? (%) 21

22 2.8 Leden en niet leden zijn bereid te betalen voor kopiëren, printen en lunch Op de vraag voor welke voorziening respondenten bereid zijn te betalen, buiten hun abonnement om, is onderscheid gemaakt tussen leden en niet leden (tabel 2.8.1). Zowel het grootste deel van de leden als van niet leden zijn bereid extra te betalen voor het kopieerapparaat en de printer (tussen de 8 en 11 cent per afdruk). Ze betalen dan het liefst per keer in plaats van een verhoging van het abonnementsgeld. Voor de lunch en de beamer zijn ook relatief veel leden en niet leden bereid per keer extra te betalen. Voor de beamer zouden de leden ruim 8,- over hebben. Niet leden denken meer aan een bedrag rond de 6, per keer. Voor een netwerkbijeenkomst of vergaderruimte hebben zowel leden als niet leden meer geld over. Ook hierin hebben relatief veel mensen interesse. Tabel Indien u voor deze voorziening zou moeten betalen. Naar welke wijze gaat uw voorkeur uit? Laptop Vergaderruimte Ruimte waar ik ongestoord kan werken Beamer Lunch Netwerkbijeenkomst Kopieerapparaat (per afdruk) Printer (per afdruk) Geen enkele van bovenstaande Hoger abonnementstarief per jaar Per keer dat ik gebruik maak van deze voorziening Hoger abonnementstarief per jaar Per keer dat ik gebruik maak van deze voorziening Hoger abonnementstarief per jaar Per keer dat ik gebruik maak van deze voorziening Hoger abonnementstarief per jaar Per keer dat ik gebruik maak van deze voorziening Hoger abonnementstarief per jaar Per keer dat ik gebruik maak van deze voorziening Hoger abonnementstarief per jaar Per keer dat ik gebruik maak van deze voorziening Hoger abonnementstarief per jaar Per keer dat ik gebruik maak van deze voorziening Hoger abonnementstarief per jaar Per keer dat ik gebruik maak van deze voorziening Hoger abonnementstarief per jaar Per keer dat ik gebruik maak van deze voorziening Leden Niet leden Aantal Euro Aantal Euro 1 1 4,83 4 4, , 26, , ,33 1 8,48 8 6, , , ,6 2 4, 1 2 4,11 11, ,11,8 22

23 3. Resultaten kwalitatief onderzoek 3.1 Achtergrond informatie kwalitatief onderzoek Aanvullend op de vragenlijst en de analyse op wifi en internetstatistieken heeft er op 12 december een focusgroep plaatsgevonden bij bibliotheek s-hertogenbosch. In totaal waren er 11 aanmeldingen voor de focusgroep. Uiteindelijk hebben er vijf personen deelgenomen aan de focusgroep. Alle deelnemers hebben een verschillende achtergrond. Zo zijn er drie zzp-ers, waarvan één ondernemer zich in zijn werkzaamheden richt op werkplekken. De andere twee zzp-ers zijn juridisch tekstschrijver en interieurstylist. Eén deelnemer is naast haar studie freelance fotograaf. De laatste deelnemer studeert af en zoekt naar werk. De deelnemers zijn via-via, via sociale media en oproep op de website benaderd voor deze focusgroep. Hieronder vindt een korte beschrijving plaats van de belangrijkste resultaten van het kwalitatieve onderzoek. 3.2 Huidige werkplekken te weinig stopcontacten en te rumoerig Huidige situatie Bibliotheek s-hertogenbosch Enkele deelnemers geven aan zelf soms gebruik te maken van een werkplek in de bibliotheek. Zij vinden het prettig werken in de bibliotheek vanwege de sfeer; er staan boeken en de bibliotheek is voor iedereen toegankelijk. Een verbeterpunt is volgens hen de stopcontacten. Op sommige plaatsen bestaat namelijk niet de mogelijkheid gebruik te maken van een stopcontact. Ook geeft een deelnemer aan dat de tafeltjes op de eerste verdieping te klein zijn om samen te werken. Bovendien staan ze naast een looppad, zodat het niet stil is. Tijdens de focusgroep geven alle deelnemers al snel aan dat er idealiter zowel stilteplekken zijn als plekken waar je kunt samenwerken en inspiratie kunt opdoen. Onder het kopje Behoeften gaan we hier verder op in. Op dit moment is het soms te rumoerig in de bibliotheek. Dat is volgens de deelnemers op zich niet erg, maar men zou graag wel de mogelijkheid willen hebben om de stilte op te zoeken. Iemand haalt het voorbeeld aan van de Openbare Bibliotheek Amsterdam (OBA), waar kleine stilteruimtes zijn. Dat zouden de deelnemers ideaal vinden. Tegelijkertijd past stilte van oudsher bij de bibliotheek. De verplichte stilte van vroeger is tegenwoordig minder verplicht. Toch past stilte hierdoor bij het concept van studeren en werken in de bibliotheek. Een deelnemer vindt het vervelend dat het restaurant midden in de bibliotheek staat, dit leidt tot meer geluidsoverlast. De bibliotheek trekt als openbare gelegenheid verschillende doelgroepen. De deelnemers verschillen qua mening over deze mix aan doelgroepen. Enkele deelnemers vinden juist deze verscheidenheid aan mensen, die een openbare voorziening als de bibliotheek met zich mee brengt, prettig. Er zitten niet alleen maar zzp-ers, maar juist ook andere mensen. Je krijgt niet meteen de stempel zzp-er, maar zit gewoon te werken, net zoals anderen. Andere deelnemers noemen vooral de nadelen van een openbare ruimte. Zo zitten er soms zwervers in de bibliotheek en personen van divers pluimage. 23

24 Naast het aanbieden van de werkplekken biedt de bibliotheek momenteel ook lezingen aan. Bijna alle deelnemers zijn hiervan op de hoogte. Een aantal deelnemers heeft ook al gehoord van Kennismakers. Hierbij delen mensen hun passie met anderen, in de vorm van een lezing. De deelnemers staan allemaal positief ten aanzien van een dergelijk initiatief. Of de deelnemers zelf een Kennismaker zouden bezoeken is volgens hen erg afhankelijk van de inhoud. De deelnemers geven aan dat de inhoud bepalend is voor het succes. In het geval je als organisatie een verkeerde start maakt, door bijvoorbeeld een verkeerd onderwerp te behandelen, zal je nooit de juiste mensen aantrekken. De deelnemer doelt hierbij op zzp-ers. Werplekaanbieders s- Hertogenbosch GZG terrein- Mariapaviljoen Seats2meet Ondernemersrijk Novalis Flex-Office (Vught) Koffiebrandery 3.3 Op zoek naar gelijkgestemden? Andere werkplekken Eén focusgroepdeelnemer is mede-eigenaar van Ondernemersrijk. Dit is een bedrijf waarvan ondernemers lid kunnen worden tegen betaling. Zij kunnen dan gebruik maken van de faciliteiten van Ondernemersrijk. Sommige deelnemers werken voornamelijk vanuit huis, maar maken wel gebruik van een andere ruimte als zij een vergadering hebben. Ook geven deelnemers aan dat zij van tijd tot tijd op zoek zijn naar gelijkgestemden om eventueel te sparren of te discussiëren. Ondernemersrijk faciliteert zo n omgeving. 3.4 Culturele sfeer en je op je gemak voelen Sfeer De deelnemers vinden het bij een werkplek belangrijk dat je je thuis en op je gemak voelt. Onderdeel uitmaken van een groter geheel draagt hier aan bij. De initiatiefnemer van Ondernemersrijk geeft aan dat hun leden naar hen komen omdat zij een community bieden, waardoor je inspeelt op het gevoel collegialiteit. Een deelnemer geeft aan dat zij de sfeer in de bibliotheek erg prettig vindt. Je zit er tussen de boeken en dat geeft een gevoel van rust en inspiratie. Bovendien kan ze het boek lenen makkelijk combineren met het werken in de bibliotheek. Tegelijkertijd geven deelnemers aan dat bepaalde hoeken best knusser gemaakt kunnen worden. Ook zou men er graag meer inspiratie vinden. Een voorbeeld dat ze hierbij aanhalen is de Verkadefabriek, waar een culturele sfeer hangt. Momenteel heerst er in de bibliotheek niet altijd een veilig gevoel. Daarmee bedoelen de deelnemers dat zij niet hun laptop durven te laten staan als ze naar het toilet moeten. Daarom zou het handig zijn als er kluisjes waren in de bibliotheek, zodat je je waardevolle spullen even veilig op kunt bergen. Het gevoel van veiligheid wordt ook beïnvloed door de openbare functie van de bibliotheek. Doordat de bibliotheek openbaar toegankelijk is, kan iedereen in en uit lopen. De deelnemers zijn het er niet over eens of een bewakingsfunctionaris aan een veilig gevoel zou bijdragen. 24

25 3. Schone toiletten en de ruimte Faciliteiten Een werkplek heeft een aantal noodzakelijke voorzieningen, namelijk stroom, draadloos internet, een goede stoel en een tafel. De toiletten in de bibliotheek zijn niet altijd schoon, geven de deelnemers aan. Dat weerhoudt men er soms van om langer te blijven. De deelnemers geven wel aan dat de werkplekken zelf schoon zijn. De deelnemers spreken over de mogelijke nieuwe locatie van de bibliotheek. Dit is volgens hen een mooie kans om stilteplekken in te richten, maar ook om lezingen te organiseren, zoals een TED talk. Dit type lezingen zou goed bij de bibliotheek passen. Alleen leent de huidige ruimte er zich niet voor. 3.6 Werkplekken in de bibliotheek; voor iedereen Doelgroepen De bibliotheek heeft volgens een aantal deelnemers alles in huis voor studenten, maar in feite ook voor andere doelgroepen. Het vrijblijvende van de bibliotheek spreekt veel mensen aan. Het is laagdrempelig. Een keerzijde van het verhaal is dat je ook mensen trekt die je liever niet binnen wil. De groep doelt hiermee op zwervers. 3.7 Hoe moet de bibliotheek eraan verdienen? Betaling De deelnemers vragen zich af wat een verdienmodel van de bibliotheek kan zijn voor werkplekken. Dit is volgens hen lastig. Seats2Meet biedt gratis werkplekken aan. Daar moeten gebruikers wel betalen voor de vergaderruimtes. De bibliotheek zou een vergelijkbaar model in kunnen voeren. Een deelnemer die momenteel regelmatig gebruik maakt van de werkplekken in de bibliotheek zou er niet voor willen betalen. Dan zou ze ergens anders gaan zitten, er zijn zoveel gratis werkplekken op verschillende locaties en van verschillende aanbieders. Alhoewel een werkplek waarbij je kunt kiezen tussen stilte en inspiratie haar wel iets waard zou zijn. Maar dan is volgens de deelnemer,- per maand al best veel. Anderen zijn het hier niet mee eens en vinden,- per maand weinig. Bij Ondernemersrijk betalen de ondernemers,- per maand. Ter vergelijking haalt iemand aan dat de kosten van energie al bijna gelijk zijn aan,-. Deze zou je al besparen als je elke dag bij Ondernemersrijk zou gaat zitten. 3.8 Zorg voor een duidelijke visie Bibliotheek beleid De deelnemers zijn het erover eens dat de bibliotheek voor zichzelf duidelijk moet hebben waarom zij ervoor zouden kiezen om bijvoorbeeld werkplekken aan te bieden. Wat is het doel van de bibliotheek vraagt een deelnemer zich af. Nieuwe leden werven? Extra inkomsten binnenhalen? In opdracht van de subsidieverstrekker? Een community creëren? Het is volgens de deelnemers belangrijk dat de bibliotheek een keuze maakt. Niet halfbakken iets doen, maar ervoor zorgen dat iedereen er ook achter staat, dus ook het personeel. Er moet draagvlak zijn voor de visie.

26 De deelnemers missen in Den Bosch sprekers op niveau en een platform daarvoor. Een goed voorbeeld van een platform is Pakhuys de Zwijger in Amsterdam. De bibliotheek in Den Bosch zou in dit gat kunnen stappen. Er moet volgens een deelnemer uiteraard wel een visie zijn. De inhoud is bepalend bij lezingen. Wanneer de eerste tien lezingen bij bijvoorbeeld Kennismakers over tuinieren zouden gaan, dan ben je een groot deel van het publiek kwijt. Pas op voor een te hoog hobby gehalte, dat schrikt een groot deel van het publiek af. In ieder geval de zzp-ers, geeft men aan. De visie waar men het over heeft, zou, volgens de deelnemers, in moeten gaan op inspiratie en culturele sfeer. Op de posters van de werkplekken die aan de muur hangen, gaat het over ontwikkelen. Iedereen zou zijn/haar eigen talenten moeten blijven ontwikkelen. Je moet je blijven ontwikkelen en kennis delen. Dat is iets wat ook zeker bij de bibliotheek past. Als dat je visie is dan doe je dat door een plek te creëren en te inspireren. 3.9 Keuze tussen stilte en inspiratie Behoefte Alle deelnemers hebben er behoefte aan om soms met anderen te sparren. Het verschilt met wie ze dan graag sparren. Een deel van de deelnemers wisselt het liefst van gedachten met gelijkgestemden, terwijl anderen liever met juist niet-gelijkgestemden sparren. Door het verschil in branche of activiteiten blijf je helder en alert. Dat levert volgens hen bredere resultaten op. Alleen met gelijkgestemden zorgt ervoor dat je binnen je kader blijft. Ideale werkplekken zijn volgens deelnemers werkplekken waar de keuze is om in stilte te werken of in een inspirerende omgeving, waar ze ook kunnen overleggen, sparren etc. Het aanbod zou in ieder geval een mogelijkheid moeten bieden waarbij je de stilte zou kunnen opzoeken. Ook hebben de deelnemers behoefte aan lezingen of zien zij de behoefte aan lezingen om hen heen. De bibliotheek zou dit kunnen faciliteren. Bijvoorbeeld over actuele ontwikkelingen, politiek, maar ook verhalen of presentaties van andere ondernemers of mensen die iets over hun vakgebied vertellen. Lezen wordt misschien wel minder belangrijk, geeft een deelnemer aan, maar een masterclass kan bijvoorbeeld wel werken. Dan maak je meteen de link naar lezen en de collectie. De deelnemers komen al pratend uit op het idee van een leesclub. Dat zouden zij zelf een goed idee vinden. Het gaat dan niet enkel om een leesclub van romans, maar je zou je aan moeten kunnen melden met een interesse in een bepaald thema. Dan komt de leesclub rondom dat thema en bijpassende boeken bij elkaar. De bibliotheek zou dit kunnen faciliteren. 26

27 4. Conclusies en aanbevelingen De mening, beleving en het gedrag van (potentiële) klanten van Bibliotheek s-hertogenbosch ten aanzien van werkplekken is via dit onderzoek in beeld gebracht. Aan de hand van dit beeld wil de bibliotheek zijn werkplekken professionaliseren om zodoende nog beter aan te sluiten bij de wensen en behoeften van (potentiële) klanten. Uit het kwantitatieve onderzoek blijkt dat de bibliotheekklant nog vrij weinig gebruik maakt van de werkplek. Toch is er bij de beoogde doelgroepen zeker wel interesse om te werken bij de bibliotheek. Wel bestaat er zowel onder de bibliotheekklanten als de beoogde doelgroepen de behoefte aan rustige/stille werkruimtes, waar voldoende computers en stopcontacten aanwezig zijn. Internettoegang dient overal aanwezig te zijn. Dit onderzoek levert Bibliotheek s-hertogenbosch een aantal handvatten ter verbetering op. Deze zijn hieronder opgesomd, gevolgd door een korte toelichting. Voorzie alle werkplekken van een aantal basis faciliteiten; Biedt ruimtes aan waar men in alle rust en stilte kan werken; Richt je op de juiste doelgroepen; Biedt meer dan alleen een werkplek; Communiceer de resultaten met je klanten/deelnemers. Voorzie alle werkplekken van een aantal basis faciliteiten Uit het onderzoek blijkt dat een werkplek aan een aantal voorwaarden moet voldoen. Allereerst dient de werkplek en het sanitair schoon te zijn. Ten tweede kan langdurig werken achter een beeldscherm gezondheidsklachten veroorzaken. Het is dan ook raadzaam om over te gaan naar verstelbare stoelen en tafels. Ook dient de tafel zelf groot genoeg te zijn om aan te werken. Iedere werkplek zou moeten beschikken over minimaal één stopcontact. Doordat de Nederlander over steeds meer mobiele apparaten beschikt is het wellicht raadzaam om meerdere stopcontacten per werkplek aan te bieden. Toegang tot het internet is een vanzelfsprekendheid onder Nederlanders of het nu op een camping of in een bibliotheek is, men verwacht gebruik te kunnen maken van het internet. Iedere werkplek moet beschikken over een sterke wifi verbinding en de vaste PC s zouden te allen tijde toegang moeten verschaffen tot het internet. Biedt ruimtes aan waar men in alle rust en stilte kan werken Klanten die gebruik (willen) maken van werkplekken vinden het niet bezwaarlijk als het af en toe rumoerig is. Mits er ook de mogelijkheid bestaat om in een rustige/stille plek te werken of studeren. Veel werkplekaanbieders maken onderscheid in ruimte. Hierbij kan de bibliotheek denken aan stilte ruimtes, maar ook ruimtes waar men kan samenwerken, sparren en/of vergaderen. Deze ruimtes zouden een sfeer moeten uitstralen die past bij de ruimte en bij de bibliotheek. Klanten verwoorden de gewenste sfeer in rust, inspiratie en knusheid. Richt je op de juiste doelgroepen De klanten van Bibliotheek s-hertogenbosch maken vrij weinig gebruik van de werkplekken van de bibliotheek. Toch blijkt uit grootschalig marktonderzoek en uit de reacties van potentiële doelgroepen dat er onder sommige segmenten zeker wel behoefte is. Alleen zijn ze niet of nauwelijks vertegenwoordigd in het huidige klantenbestand. Om deze doelgroepen naar de bibliotheek te trekken dient de bibliotheek zich verder in deze doelgroepen te verdiepen. De doelgroepen zzp-ers, studenten en scholieren zijn nog onvoldoende gedefinieerd. Tegelijkertijd dient de bibliotheek goed voor ogen te hebben wat het doel is om werkplekken aan te bieden. Er zijn namelijk al verschillende werkplekaanbieders in s-hertogenbosch, zoals Seats2meet en de flexibele werkplekken in het GZG 27

28 gebouw. De bibliotheek dient zich te differentiëren ten opzichte van andere werkplekken. Alleen het aanbieden van een werkplek met tafel, stoel en gratis toegang tot het internet is niet voldoende. Bibliotheek s-hertogenbosch kan ook samenwerken met onderwijsinstellingen of organisaties zoals Ondernemersrijk. Een werkplek alleen is niet voldoende De potentiële werkplekgebruiker verwacht niet alleen een tafel, stoel, internet en toegang tot rustige ruimtes. Men verwacht meer. De bibliotheek kan lezingen, masterclasses en TED talks over actuele onderwerpen organiseren. Ook een leesclub past in dit rijtje. Op deze wijze kan Bibliotheek s- Hertogenbosch zijn collectie bij deze activiteiten betrekken. De gekozen thema s dient de bibliotheek af te stemmen met de beoogde doelgroepen. Een verkeerde keuze kan volgens respondenten grote gevolgen hebben. Een organisatie die de laatste jaren veel complimenten heeft ontvangen voor haar programmering is Pakhuis de Zwijger. Wellicht biedt de programmering van deze organisatie enige richting voor de activiteiten van de bibliotheek. Het is raadzaam om de programmering van deze activiteiten samen met potentiële partners of doelgroepen op te pakken. Een brainstorm met studenten, scholieren en/of zzp-ers zou hiervoor uitkomst kunnen bieden. Communiceer de resultaten met je personeel en klant Klanten/deelnemers aan het onderzoek waarderen een terugkoppeling van hun investering in het onderzoek. En als de bibliotheek ook melding maakt van concrete acties die naar aanleiding van het onderzoek worden opgepakt, voelen zij zich extra gehoord. Daarnaast is het positief voor het beeld dat men van s-hertogenbosch heeft: een organisatie die transparant is, haar kennis deelt en belang hecht aan de klant. 28