Methode geschikt voor openbaar onderwijs?

Transcriptie

1 Methde geschikt vr penbaar nderwijs? De penbare schl vert algemene tegankelijkheid en actieve plurifrmiteit hg in haar vaandel. Algemene tegankelijkheid betekent dat iedere leerling er welkm is, ngeacht afkmst, geslacht, etniciteit en gdsdienstige f levensbeschuwelijke achtergrnd, bijvrbeeld. Het pedaggisch en didactisch klimaat p de penbare schl dient die algemene tegankelijkheid uit te stralen. De actieve plurifrmiteit van de penbare schl draagt bij aan het mgaan met elkaar in een veelvrmige samenleving. In het nderwijs p z'n schl zijn waarden als tlerantie, respect en slidariteit van veel belang. Dat met nder meer blijken uit het pedaggisch klimaat, de didactische werkvrmen en de leermiddelen. Leerkrachten p een penbare schl meten lesmateriaal dan k met een kritische blik berdelen. Vldet het aan de kenmerken van penbaar nderwijs? Neem de aardrijkskunde - f de geschiedenismethde van je stageschl nder de lep. Bepaal zelf vijf criteria m de geschiktheid van het materiaal vr penbaar nderwijs te tetsen. Denk daarbij aan inhudelijke aspecten als herkenbaarheid vr leerlingen met verschillende achtergrnden en aan werkvrmen en illustraties. Krtm, waaruit blijkt de algemene tegankelijkheid en de actieve plurifrmiteit van de methde? Z niet: is het materiaal met enkele aanpassingen geschikt te maken? He? Of vldet het ttaal niet? Waarm niet? Geef bij elke uitspraak enkele vrbeelden. Wet p het primair nderwijs, artikel 46. Artikel 46 van de Wet p het primair nderwijs (WPO, 1998) en artikel 42 van de Wet p het vrtgezet nderwijs (WVO, 1963) luiden: 1. Het penbaar nderwijs draagt bij aan de ntwikkeling van de leerlingen met aandacht vr de gdsdienstige, levensbeschuwelijke en maatschappelijke waarden zals die leven in de Nederlandse samenleving en met nderkenning van de betekenis van de verscheidenheid van die waarden. 2. Openbare schlen zijn tegankelijk vr alle kinderen znder nderscheid van gdsdienst f levensbeschuwing. 3. Openbaar nderwijs wrdt gegeven met eerbiediging van ieders gdsdienst f levensbeschuwing. Brn: Wet p het primair nderwijs, artikel 46. Tegankelijk vr iedereen: iedereen is welkm Vereniging Openbaar Onderwijs Pagina

2 De leuze van de Vereniging vr Openbaar Onderwijs (VOO) is al jaren: 'Niet a-p-a-rt, maar samen' naar de penbare schl. Een penbare schl die tegankelijk is vr iedereen, waarin samen wrdt gewerkt p basis van respect en vertruwen, ngeacht een andere achtergrnd. Veel uders kiezen bewust vr de penbare schl. Zij willen hun kind pveden in een pen pstelling ten pzichte van anderen. Z'n pstelling kun je pas ntwikkelen als je de ander leert kennen, begrijpen en waarderen. Daarm staat de penbare schl pen vr iedereen, znder nderscheid naar gdsdienst f levensvertuiging, naar seksuele vrkeur, ras f plitieke vertuiging f welk nderscheid dan k. De penbare schl wil verschillen en vereenkmsten tussen kinderen als uitgangspunt nemen m de kinderen vr te bereiden p het deelnemen aan de Nederlandse samenleving, waarin een brede schakering vrkmt aan vertuigingen en levenswijzen. Dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Kun je als penbare schl waar maken, dat iedereen, autchtn en allchtn, zich echt welkm velt? De verscheidenheid in Nederland neemt ng steeds te. Schlen hebben te maken met leerlingen die verschillen in levensbeschuwelijke, etnischculturele en sciaal ecnmische achtergrnd. Dat is niet makkelijk als je als schl ernst wilt maken met het principe dat iedereen tt zijn f haar recht met kmen en zich welkm met velen p schl. Het penbaar nderwijs heeft hier verigens een traditie hg te huden. Steeds weer met de penbare schl zich verdedigen tegen het beeld dat het penbaar nderwijs geen 'waardengemeenschap' vrmt mdat het niet kiest vr één bijzndere (cnfessinele) waardengemeenschap. De penbare schl wil vral plurifrm zijn en wel z actief mgelijk. Die plurifrme schl is in principe neutraal, maar niet passief. Vr de penbare schl is essentieel dat allen respectvl en betrkken staan ten pzichte van de verschillende levensbeschuwingen. Om het plechtig te zeggen: De waardengemeenschap van de penbare schl is de waardengemeenschap van dr allen gedeelde waarden die in de Nederlandse grndwet en in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens staan, waar met respect en een pen huding en vanuit het principe van gelijkwaardigheid met elkaar wrdt mgegaan. Brn: Maarschalkerweerd, Arn. De identiteit van het penbaar nderwijs. Waar staat dat vr, waar gaat dat vr? VOO-reeks 45, Vereniging Openbaar Onderwijs Pagina

3 Uitgangspunten De penbare schl is actief plurifrm en discrimineert niet. Wat wil dat zeggen? Als je dat wilt weten, met je luisteren naar wat de mensen in het penbaar nderwijs belangrijke uitgangspunten vr hun nderwijs vinden. Waar ze z ngeveer hetzelfde ver denken. Als je dat gemeenschappelijke denken p een rijtje zet, dan blijkt het m het vlgende te gaan: De penbare schl schenkt nadrukkelijk aandacht aan de verschillende gdsdienstige, levensbeschuwelijke en maatschappelijke waarden in de Nederlandse samenleving; leert leerlingen m te gaan met vrijheid en verantwrdelijkheid, gelijkwaardigheid, slidariteit en samenwerking; leert leerlingen een eigen sciale psitie te ntwikkelen, zdat ze later deel kunnen nemen aan een demcratische en plurifrme samenleving (natinaal, Eurpees en mndiaal); geeft leerlingen ptimale kansen m hun schllpbaan met succes te vltien (k aan leerlingen uit achtergebleven f achtergestelde grepen in de samenleving, en aan hgbegaafde leerlingen); hanteert de verscheidenheid aan nrmen en waarden bewust als aangrijpingspunt m het nderwijs vrm te geven; leert leerlingen visies uit te wisselen en bereidt ze er p vr dat zij als vlwassenen meten bijdragen aan een veelvrmige samenleving; bevrdert de integratie van allchtne leerlingen. De identiteit van de penbare schl maak je niet zichtbaar met mie wrden. Het zijn de mensen die de identiteit van de penbare schl zichtbaar maken: de schlleiding, de leerkrachten, het nderwijsndersteunend persneel, de uders en de leerlingen. Zij meten waar maken, waar de penbare schl vr staat. Zij meten de actieve plurifrmiteit van het penbaar nderwijs vrm geven in de schl. Brn: Maarschalkerweerd, Arn. De identiteit van het penbaar nderwijs. Waar staat dat vr, waar gaat dat vr? VOO-reeks 45, Vereniging Openbaar Onderwijs Pagina

4 Racisme, discriminatie en intlerantie 'Allen die zich in Nederland bevinden, wrden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens gdsdienst, levensvertuiging, plitieke gezindheid, ras, geslacht f p welke grnd dan k, is niet tegestaan'. Z staat het in artikel 1 in de Grndwet. Z geldt het k vr het penbaar nderwijs. De penbare schl zal racisme en discriminatie actief bestrijden. Over he je met mensen die discrimineren f racistisch zijn m met gaan, verschillen de meningen. Smmigen zullen de dialg aan willen gaan. Anderen zullen ervr kiezen iedere vrm van discriminatie in wrd f geschrift in de kiem te smren en zelfs te verbieden. Beide pvattingen hebben vr- en nadelen. Ze hebben wel iets gemeen, namelijk de wens minderheden in schl en samenleving als vlwaardige medeburgers te willen beschuwen en te beschermen tegen vrrdelen en racisme. Welke aanpak k gekzen wrdt, schlleiding nch team zal in de schl racisme, discriminatie f intlerantie dulden. En als je het bij je leerlingen niet duldt, dan zul je als leerkracht het bij jezelf al helemaal niet dulden. Respect vr elkaar is een van de kenmerken van de penbare schl. Daar passen geen racisme, discriminatie en intlerantie bij. He stel je intlerantie vast? Leerlingen kunnen plagen, pesten, discrimineren, andere leerlingen als pispaal gebruiken, bepaalde leerlingen buitensluiten, andermans eigendmmen vernielen, etc. In The Threshld f Peace (UNESCO, 1997) staat een lijst indicatren vr intlerantie. Wrden veel van de nderstaande vragen met ja beantwrd, dan kan men zich zrgen gaan maken. Gebruiken leerlingen bijnamen, racistische taal, f andere denigrerende termen als ze het hebben ver klasgenten f als ze klasgenten aanspreken? Vind je dit srt termen in f in de buurt van de schl als graffiti, in agenda's, schriften f beken? Generaliseren leerlingen in negatieve zin ver etnische grepen, invaliden, uderen f andere persnen die anders zijn dan zijzelf? Vertellen ze racistische mppen f maken ze steretype karikaturen f tekeningen? Plagen leerlingen andere leerlingen dr persnlijke kenmerken, futen f familiemstandigheden te benadrukken? Den ze dit vaak in aanwezigheid van leerlingen die daarm meten lachen? Vereniging Openbaar Onderwijs Pagina

5 Vinden leerlingen dat bepaalde grepen mensen minder kunnen f minder waard zijn, mdat ze behren tt bepaalde culturele f religieuze grepen? Wrden altijd dezelfde leerlingen als zndebk aangewezen? Mijden leerlingen smmige van hun klasgenten (ze wrden niet uitgekzen m mee te den aan bepaalde activiteiten)? Heeft dit te maken met sekse, gdsdienst, etniciteit f persnlijke kenmerken? Zijn smmige leerlingen het slachtffer van verbaal f lichamelijk geweld? Wrden smmige leerlingen zó geïntimideerd dat ze niet mee durven den aan discussies in de klas f buiten de klas niets durven zeggen? Wrden hun meningen niet serieus genmen en wrden er grapjes ver gemaakt? Wrden leerlingen bedreigd? Gebeurt het dat eigendmmen van anderen wrden beschadigd f vernield? Gaan alleen leerlingen uit dezelfde etnische en sciale grepen met elkaar m en wrden leerlingen uit andere grepen buitengeslten? Uit: Leren respecteren, schlen vr een verdraagzame samenleving, P. Batelaan en G. van Hf, APS, in samenwerking met de Natinale UNESCO Cmmissie en IAIE, Utrecht, 1998, pag. 53 Brn: Maarschalkerweerd, Arn. De identiteit van het penbaar nderwijs. Waar staat dat vr, waar gaat dat vr? VOO-reeks 45, Lesmateriaal Een penbare schl zal bij het kiezen van methden en lesmaterialen niet alleen rekening huden met didactische en leerpsychlgische kenmerken. Ok andere criteria zullen gebruikt wrden. Bijvrbeeld: steretypen p grnd van gdsdienst, levensvertuiging, plitieke gezindheid, ras, geslacht f welke andere grnd k, hren er niet in thuis; Nederland wrdt vrgesteld als een multiculturele samenleving; discriminerende pmerkingen ten aanzien van minderheden in de samenleving kmen niet vr; nderwerpen wrden van verschillende kanten belicht, bijv.: industrialisatie heeft psitieve effecten p de werkgelegenheid, maar negatieve gevlgen vr het milieu; Vereniging Openbaar Onderwijs Pagina

6 dr vragen en pdrachten wrden leerlingen gestimuleerd tt kritisch mgaan met infrmatie en tt zelfstandige rdeelsvrming, bijvrbeeld: geef eens aan welke mgelijkheden je ziet m in juw wnwijk de verkeersveiligheid te vergrten. Brn: Maarschalkerweerd, Arn. De identiteit van het penbaar nderwijs. Waar staat dat vr, waar gaat dat vr? VOO-reeks 45, IV Onderwijsdelstelling De schl biedt een leerplan dat jnge mensen ptimaal vrbereidt p een plaats in het vervlgnderwijs en de multi-etnische, multiculturele samenleving. Artikel 10 Schlplan De schl ziet er p te dat het gebruikte schlplan: 1. aansluit bij de belevings- en ervaringswereld van leerlingen van diverse afkmst; 2. etncentrisme vermijdt en een z bjectief mgelijk beeld geeft van diverse meningen, ideeën en wetenschappelijke verwrvenheden, k die van niet-westerse rsprng; 3. aandacht besteedt aan het bestaan, de rzaken en de effecten van racisme, vrrdelen en discriminatie. Artikel 11 Leermiddelen De schl ziet er p te dat de gebruikte leermiddelen: 1. uitgaan van een multi-etnische samenleving, etncentrisme vermijden en geen vrrdelen en steretypen bevatten; 2. begrippen en vaardigheden ntwikkelen die leerlingen in staat stellen kritisch met infrmatie m te gaan; 3. er didactisch en methdisch rekening mee huden dat veel leerlingen meertalig zijn; Brn: Nn-discriminatiecde vr het nderwijs. Gemeente Den Haag. Haags anti-racisme en - discriminatieteam. Den Haag, IV Onderwijsdelstelling Vereniging Openbaar Onderwijs Pagina

7 De identiteit van het penbaar nderwijs 10.1 Aandacht vr verscheidenheid in de lespraktijk Waar het ns in dit hfdstuk m zal gaan, is de beschrijving en verklaring van de aandacht die een leerkracht p een penbare basisschl besteedt aan de verscheidenheid van levensbeschuwelijke en maatschappelijke waarden zals die leven in de Nederlandse samenleving. Daarmee nemen wij de wettelijke delstelling van het penbaar basisnderwijs als richtsner. ( ) De ttale lijst met nderwerpen is pgenmen in tabel Zij is vrgelegd aan leerkrachten van penbare basisschlen. Daarbij zijn drie vragen gesteld: De eerste en tevens centrale vraag was gericht p het vaststellen van de frequentie waarin een bepaald nderwerp aan de rde kwam in de lessen. Er kn daarbij een keuze wrden gemaakt uit vijf antwrdcategrieën variërend van nit tt dagelijks. Daarbij werd tevens aangegeven dat het diende te gaan m aandacht binnen de reguliere lessen. Buitenschlse f extracurriculaire activiteiten, zals prjecten, acties, feest- f gedenkdagen, vieringen, museabezek, schlreisjes en uitstapjes, diende men bij de beantwrding van de vraag buiten beschuwing te laten. Dergelijke activiteiten meten immers vrnamelijk p het niveau van de schl wrden gesitueerd. Anders gezegd, hun plaats in het nderwijsprgramma is niet alleen afhankelijk van het handelen van een individuele leerkracht. De tweede vraag had betrekking p het mtief waarm een bepaald nderwerp aan de rde kwam binnen de lessen. Dat kn zijn mdat: (1) de leerlingen een nderwerp ter sprake brachten, (2) actuele gebeurtenissen er aanleiding tegaven, (3) de leerkracht zelf aandacht wilde besteden aan een nderwerp, en/f (4) het nderwerp naar vren kwam in de gebruikte methde f het lesmateriaal. De derde vraag hield verband met het lesmateriaal dat werd gebruikt als een bepaald nderwerp aan de rde werd gesteld. Dat kn lesmateriaal zijn dat: (1) dr de leerkracht zelf vervaardigd was, (2) reeds pgenmen was in een bepaalde methde van een educatieve uitgever, en/f (3) afkmstig was van een externe, buitenschlse instantie. Tabel 10.1 Onderwerpen waarin de verscheidenheid van de samenleving tt uitdrukking wrdt gebracht Leefwereld Dimensie Onderwerp Vereniging Openbaar Onderwijs Pagina

8 Sciale leefwereld Gdsdienstig Christendm Natuurlijke leefwereld Etnisch Sciaal Plitiek eclgisch Discriminatie en racisme Het multiculturele karakter van Nederland De prblemen van de derde wereld Emancipatie van vruwen en rldrbreking Armede en inkmensverschillen in Nederland Seksualiteit Verschillende plitieke pvattingen Rechten van de mens Vraagstukken van rlg en vrede De eenwrding van Eurpa Milieu en natuur Tabel 10.2 De mate waarin bepaalde nderwerpen aan de rde kmen in de lessen van leerkrachten p penbare basisschlen (in %). Items Nit jaarlijks maandelijks wekelijks dagelijks Milieu en natuur Discriminatie en racisme De prblemen van de derde wereld Vraagstukken van rlg en vrede Christendm Het multiculturele karakter van Nederland Rechten van de mens Islam, hindeïsme, e.d Vereniging Openbaar Onderwijs Pagina

9 Seksualiteit Emancipatie van vruwen en rldrbreking De eenwrding van Eurpa Armede/inkmensverschillen in Nederland Verschillende plitieke pvattingen Het eerste wat bij een nadere bestudering van het cijfermateriaal pvalt, is de sterke aandacht vr het milieu en de natuur, met name in vergelijking met de aandacht die wrdt besteed aan nderwerpen die te maken met de sciale leefwereld. Naast het milieu en de natuur als zijnde het meest ppulaire thema p de basisschl, is er een tweede grep van nderwerpen waarvr nderwijzers een zekere belangstelling tnen. Het zijn kwesties die verband huden met discriminatie en racisme, de prblemen van de derde wereld, vraagstukken van rlg en vrede en het multiculturele karakter van de samenleving. In het algemeen is de aandacht vr deze thema's, die dus vrnamelijk betrekking hebben p de verschillen (en sms de strijd) tussen etnische grepen, niet heel sterk. Glbaal genmen wrden ze z eens in de maand aan de rde gesteld. Er is een derde grep van nderwerpen die meestal jaarlijks ter sprake wrden gebracht. Eén p de twee nderwijzers stelt kwesties die betrekking hebben p seksualiteit en mensenrechten, alsmede p het christelijk gelf en de niet-christelijke gdsdiensten zals de islam en het hindeïsme, eens per jaar aan de rde. Interessant is dat de nderwijzers p de penbare schlen dus wel degelijk aandacht besteden aan vraagstukken van levensbeschuwelijke aard, maar het is eveneens duidelijk dat deze aandacht veelal tt een minimum beperkt blijft. Wat daarbij verigens k pvalt, is dat het aandachtspatrn vr het christendm vergelijkbaar is met het patrn vr de niet-westerse gdsdiensten. In dit pzicht lijkt er p de penbare schl dus geen sprake te zijn van een eenzijdige aandacht vr een bepaalde gdsdienst. Er is ten sltte een vierde cluster van nderwerpen. Hierte meten vrnamelijk de thema's wrden gerekend die een plitieke lading hebben. Z blijkt vr één p de drie leerkrachten te gelden dat er geen aandacht wrdt besteed aan verschillende plitieke pvattingen. Hetzelfde geldt vr vragen met betrekking tt armede en Vereniging Openbaar Onderwijs Pagina

10 inkmensverschillen in Nederland en de kwestie van de Eurpese eenwrding. Ok de emancipatie van vruwen behrt tt de reeks nderwerpen die weinig belangstelling van het nderwijzerscrps krijgt. Zals eerder gezegd neemt de aandacht vr dit nderwerp niet te als een nderwijzer te maken krijgt met een hgere grep f klas. Tch vinden we vr dit nderwerp verhudingsgewijs ng veel dcenten - gemiddeld z'n drie van de die naar hun zeggen elke dag met het thema rldrbreking bezig zijn. Tabel De reden waarm bepaalde nderwerpen aan de rde kmen in de lessen van leerkrachten p penbare basisschlen (in %). Items Keuze dcent Wens leerlingen Actualiteit In lesmateriaal Milieu en natuur Discriminatie en racisme De prblemen van de derde wereld Vraagstukken van rlg en vrede Christendm Het multiculturele karakter van Nederland Rechten van de mens Islam, hindeïsme, e.d Seksualiteit Emancipatie van vruwen en rldrbreking De eenwrding van Eurpa Armede/inkmensverschillen in Nederland Verschillende plitieke pvattingen Vereniging Openbaar Onderwijs Pagina

11 Als we letten p de reden waarm bepaalde nderwerpen aan de rde kmen, meten we cnstateren dat het milieu en de natuur veruit het meest ppulaire gespreksthema vrmen. De leerlingen willen het, het lesmateriaal maakt het mgelijk, de actualiteit geeft er aanleiding te, en - bvenal - de nderwijzer wenst er aandacht aan te besteden. Vr de rldrbreking, geldt verigens als vr geen ander nderwerp, dat het aan de rde stellen ervan in belangrijke mate een beslissing van de dcent zelf is. Z scrt het mtief "eigen keuze van de dcent" bij dit nderwerp hg, terwijl de andere drie mtieven juist laag scren. Bij de andere nderwerpen kan een dergelijk screpatrn niet wrden aangetrffen. Een ander nderwerp dat duidelijk gekppeld is aan een bepaald mtief, is seksualiteit. Vlgens zes van de tien leerkrachten wrden het thema seks met name ter sprake gebracht dr de leerlingen zelf. Het lesmateriaal f de actualiteit geeft er in ieder geval weinig aanleiding te, terwijl de nderwijzers het nderwerp k niet erg hg p hun vrkeurslijstje hebben staan. Dat laatste punt geldt zeker k vr de aandacht vr liet christelijk gelf. Als er swies attentie vr is, dan is dat in slechts één p de vijf gevallen mdat de nderwijzer daar zelf de vrkeur aangeeft. Het uiteindelijk tch behandelen van gdsdienstige vragen heeft daarentegen juist te maken met vragen die wrden gesteld dr de leerlingen uit met name de lagere grepen. Actuele gebeurtenissen blijken in het algemeen de belangrijkste reden te zijn m aandacht te besteden aan de reeks genemde nderwerpen. Het lesmateriaal is ver het algemeen niet de belangrijkste reden m te spreken ver een nderwerp dat betrekking heeft p de sciale leefwereld. Tch mag men aannemen dat met name de nderwijsleerpakketten die wrden gebruikt bij vakken als aardrijkskunde en geschiedenis, en in het bijznder bij kennisgebieden als wereldrïentatie en maatschappelijke verhudingen, vldende stf bevatten m levensbeschuwelijke, etnische f sciale vraagstukken aan de rde te stellen in de lessen. Het lesmateriaal speelt wel een rl bij de realisering van de delstelling van het penbaar nderwijs, maar die rl beperkt zich tt de hgere leerjaren. Een simpele verklaring kan hier vlstaan: de meeste p de penbare basisschlen gebruikte nderwijsleerpakketten zijn gericht p de grepen 4 tt en met 8. Tabel Het lesmateriaal dat wrdt gebruikt bij de behandeling van bepaalde nderwerpen binnen de lessen van leerkrachten p penbare basisschlen (in %). Vereniging Openbaar Onderwijs Pagina

12 Items Geen Zelfgemaakt Methde Extern materiaal Milieu en natuur De prblemen van de derde wereld De eenwrding van Eurpa Verschillende plitieke pvattingen Vraagstukken van rlg en vrede Seksualiteit Rechten van de mens Islam, hindeïsme, e.d Discriminatie en racisme Armede/inkmensverschillen in Nederland Het multiculturele karakter van Nederland Emancipatie van vruwen en rldrbreking Christendm Als leerkrachten nderwerpen aan de rde stellen die betrekking hebben p de sciale leefwereld, dan maakt een derde deel tt de helft van hen geen gebruik van specifiek lesmateriaal. Wat betreft het gebruik van lesmateriaal wijken de 12 nderwerpen die betrekking hebben p de sciale leefwereld duidelijk af van het enige nderwerp dat betrekking heeft p de natuurlijke leefwereld. Waar de inzet van diverse leermiddelen bij het thema natuur en milieu vanzelfsprekend lijkt, is dat bij de bespreking van levensbeschuwelijke, etnische f sciale nderwerpen duidelijk minder liet geval. Er zijn evenwel een tweetal uitznderingen p deze regel. Een eerste uitzndering betreft het gebruik van materiaal dat is aangeleverd dr Vereniging Openbaar Onderwijs Pagina

13 buitenschlse instanties. Z'n 43% van de leerkrachten gebruikt dergelijk materiaal in het kader van de aandacht vr de derde wereld. Een tweede uitzndering waaruit een verhudingsgewijs sterke aandacht vr de sciale leefwereld naar vren kmt, betreft een aantal nderwerpen die wrden besprken aan de hand van de leermethden f nderwijsleerpakketten zals die zijn vervaardigd dr educatieve uitgevers. Met name nderwerpen die betrekking hebben p de derde wereld, de islam, het hindeïsme en het christendm krijgen daarbij de aandacht. In de bvenbuw gaat de aandacht vr de maatschappelijke verscheidenheid vaker samen met het gebruik van een leermethde. De belangrijkste nderwerpen die met behulp van een dergelijke methde in de hgere leerjaren aan de rde kmen, zijn evenwel ng steeds de derde-wereldprblematiek, de islam, liet hindeïsme en het christendm. In de bvenbuw variëren de percentages vr deze thema's tussen de 37% en 42%. Tch gaat het in abslute zin ng steeds m lage percentages. Dat is zeker het geval in vergelijking met het nderwerp natuur en milieu waar in de bvenbuw 70% van de leerkrachten hun aandacht vr dit thema kppelt aan de aanwezigheid van een bepaalde methde van een educatieve uitgever. Brn: Braster, J.F.A. De identiteit van het penbaar nderwijs. Grningen 1996, uit p Plurifrmiteit in de lespraktijk: de leraar. Vereniging Openbaar Onderwijs Pagina