Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 7

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 7 Samenvatting door een scholier 2069 woorden 2 juli keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats 7.1 Kenmerkend aspect: Rationeel optimisme en toepassing van verlicht denken Eigenbelang In 1776 publiceerde Adam Smith een boek over de economie, The Wealth of Nations. Volgens hem streven mensen altijd hun eigen voordeel na, dit is natuurlijk rationeel gedrag dat niet nadelig hoeft te zijn voor anderen. Volgens Smith brengt dit welvaart door de wet van vraag & aanbod. Ook vond Smith dat de overheid zich niet moest bemoeien met de handel en nijverheid. Volgens Smith leidde rationeel denken en vrijheid tot een betere wereld. Dit is typerend voor de verlichting (tijd van pruiken en revoluties). Kennis en vrijheid De verlichting kwam na de wetenschappelijke revolutie. Er waren toen veel ontdekkingen gedaan. Daardoor er veel optimisme om met verstand alles te begrijpen en de wereld te verbeteren. In de 18e eeuw werd alles een onderwerp van onderzoek. Verlicht denken zou een einde maken aan de tijd van onwetendheid, intolerantie, geloofsfanatisme en onredelijke verschillen tussen mensen. Rationalisme zorgt voor vooruitgang, mensen gingen met gezond verstand nadenken, hier was vrijheid voor nodig. Parijs Eerst waren Engeland en Nederland het centrum van de verlichting. Later werd Parijs het centrum. Frans werd de voertaal van ontwikkelde mensen in de hele westerse wereld. Vanuit Parijs kwam de Encyclopédie. De aanhangers hiervan wilden de mensheid gelukkiger maken. Een verlicht geloof Een erg opvallend kenmerk van de verlichting was de kritiek op godsdienstig fanatisme en intolerantie. De bekendste bestrijder daarvan was Voltaire. Voltaire keerde zich ook tegen dat God zich voortdurend met de wereld bemoeit. toch was hij geen atheïst. Hij was een deïst. Volgens hem had God de wereld wel gemaakt maar greep hij niet meer in. Verlichte politiek Verlichte denkers ontwikkelden nieuwe politieke ideeën. John Locke stelde dat koningen en regeringen hun macht Pagina 1 van 5

2 niet hebben ontvangen van God, maar van de burgers. die hebben een deel van hun rechten aan de overheid gegeven zodat zij kunnen zorgen voor veiligheid en het oplossen van conflicten. De overheid had de taak om de natuurlijke rechten van de burgers te beschermen (mensenrechten). Dit zijn het recht op leven, vrijheid en bezit. Volgens Locke stond de overheid niet boven een wet. ook mochten de burgers een regering of vorst vervangen als dit nodig was. Volgens Montesquieu ontstond er gemakkelijk machtsmisbruik als alle macht in handen was van 1 persoon. Hij legde in een boek uit dat de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht van elkaar gescheiden moesten worden (driemachtenleer). Het parlement moest de wetten vaststellen, de regering moest de wetten uitvoeren en ze moesten de naleving van rechters controleren. Hij vond het Britse stelsel het beste. Daar had de koning beperkte macht en de adel had invloed via het Hogerhuis en het volk via het Lagerhuis. Volgens Rousseau moest er een volksvergadering komen, deze besluiten die hieruit kwamen waren een uitdrukking van de algemene wil. Hij werkte het begrip (volks)soevereiniteit uit. Sociale verhoudingen Toen Rousseau naar Frankrijk kwam werd hij schrijver. Hij wees aristocratische gedragsregels en voorrechten af en ook andere verschillen die niet op prestatie sloegen. Volgens hem was de mens van nature goed. Onnatuurlijke sociale verhoudingen bedierven dit. Ook zei hij dat de mens vroeger in natuurtoestand gelukkig was geweest. 7.2 Kenmerkend aspect: Ancien régime en verlicht absolutisme Het Franse ancien régime in 1734 publiceerde Voltaire een bundel brieven waarin hij zijn bewondering uitsprak voor Groot-Brittannië. Hij zei dat de vrijheid hem aansprak en dat hij het regeringssysteem gunstig vond. De Franse overheid maakte hier kritiek van. En het boek van Voltaire werd daarom verbrand in het openbaar. Hoewel in de 18e eeuw de Franse economie een groei doormaakte en er veel mensen uit de burgerij rijk van werden, bleef er een standenmaatschappij. De adel versterkte zijn positie ten koste van de burgerij, er kwam veel landbouw maar de boeren moesten veel belasting betalen en hadden veel plichten die werden opgelegd door edelen. Ancien régime, burgers draaiden op voor de hoge kosten van de koninklijke hofhouding en de oorlogen die Frankrijk voerde. de adel en de geestelijkheid waren van belastingen vrijgesteld. Verlicht absolutisme In 1750 ging Voltaire in op de uitnodiging van Frederik II in het nieuw gebouwde paleis bij Berlijn te komen wonen (Sanssouci in Potsdam). Voltaire had dus bewondering voor de politieke vrijheid in Groot-Brittannië maar het verlicht koningschap van Frederik II vond hij beter. Frederik II voelde zich de eerste dienaar van de staat. Hij zei dat hij zijn onderdanen moest verlichten en ze zo gelukkig moest maken. Ook stond hij een persvrijheid toe. Zijn manier van regeren wordt verlicht absolutisme genoemd. Verlicht absolutisme is het systeem waarbij een vorst de absolute macht heeft en verlichte hervormingen vanaf boven invoert. Hij liet boeren en burgers veel belasting betalen en de adel niet. Nederland In 1702 overleed Willem III kinderloos, het tweede stadhouderloze tijdperk begon. De regenten hadden het weer Pagina 2 van 5

3 alleen voor het zeggen. Regenten lieten zich omkomen en maakten afspraken over de verdeling van de goedbetaalde ambten. De Republiek had hoge schulden en de bloeitijd van de economie was voorbij. De regenten werden steeds rijker doordat ze geld leenden aan de overheid en daarvan rente ontvingen. In 1747 trokken Franse troepen de Republiek binnen, het volk ging toen de straat op. Willem IV werd hierna in alle gewesten tot stadhouder benoemd. De Republiek begon een beetje op een monarchie te lijken. 7.3 Kenmerkend aspect: De democratische revoluties Revolutie in Amerika De 13 Britse kolonies in Noord-Amerika kwamen in 1763 in botsing met hun moederland. Ze wilden geen belasting meer betalen als ze niet waren vertegenwoordigd in het Britse parlement. In 1774 hadden ze het Continentaal Congres opgericht (alle kolonies waren hierin vertegenwoordigd). Een jaar later brak tussen de kolonies en Groot- Brittannië de Amerikaanse Onafhankelijkheidsoorlog uit (Amerikaanse Revolutie). In 1776 wees het Congres 5 leden aan om een onafhankelijkheidsverklaring te schrijven. Op 4 juli 1776 werden de 13 kolonies onafhankelijk. In de onafhankelijkheidsverklaring stond dat de nieuwe staat werd gebaseerd op het idee dat alle mensen gelijk zijn en recht op leven hebben. De VS nam de eerste geschreven grondwet aan. De VS werden een rechtsstaat. De macht kwam in verschillende handen: Het Congres (de Senaat en het Huis van Afgevaardigden): Wetgevende macht De president: Uitvoerende macht Het Hooggerechtshof: Rechterlijke macht Het Congres en de president werden democratisch gekozen. In de grondwet stonden ook de grondrechten van de Amerikaanse staatsburgers (vrijheid van godsdienst en de vrijheid van meningsuiting). Bataafse revolutie In de Republiek kwam ook een democratische revolutie. Er verscheen een pamflet met de boodschap aan het volk om zelf hun besturen te kiezen en hen vervolgens te controleren. Na 1786 verjoegen de Nederlandse democraten (patriotten) in meerdere steden de regenten en ze installeerden en democratisch bestuur. De stadhouder Willem V zocht een veilig plekje in Nijmegen. De Koning van Pruisen maakte met een leger een einde aan de patriottenopstand. Heel veel patriotten vluchtten naar Frankrijk. In 1994 & 1995 in de winter kwamen ze terug met het Franse revolutionaire leger en riepen ze de Bataafse Republiek uit. Willem V vluchtte naar Groot-Brittannië. Er werd een Nationale Vergadering gekozen en die nam in 1798 een democratische grondwet aan en Nederland werd een eenheidsstaat. In 1806 liet Napoleon Nederland een koninkrijk worden. met Lodewijk Napoleon als koning. In 1810 werd Nederland ingelijfd bij Frankrijk en in 1813 bevrijd, het werd weer een monarchie en een eenheidsstaat. Onrust in Frankrijk Frankrijk steunden de Amerikanen tijdens de oorlog. Dit deden ze om Groot-Brittannië dwars te zitten. De staatsschuld van Frankrijk liep hoger op. Dit kon alleen minder worden als iedereen meer belasting ging betalen. Maar ze weigerden zolang ze geen invloed kregen op de besteding van het geld. In 1788 riep Lodewijk XVI de Staten- Generaal bijeen in Versailles in mei De burgerij riep zichzelf uit tot de Nationale Vergadering. Afrekening Lodewijk XVI liet een grote troepenmacht samentrekken rond Parijs en Versailles. Er was veel volkswoede. De Pagina 3 van 5

4 wapendepots en de Bastille werden bestormd. Dit werd gezien als het begin van de Franse Revolutie. De Revolutie verspreidde zich over heel Frankrijk. In de steden namen revolutionaire comités de macht over en op het platteland werden kloosters, kastelen en landhuizen geplunderd en in brand gestoken. De Nationale Vergadering schafte ook alle voorrechten voor de adel en de geestelijkheid af. De Nationale Vergadering nam de Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger aan. Volgens deze verklaring was het volk: Soeverein Vrij Gelijk Onvervreemdbare rechten moesten in stand gehouden worden Om geldproblemen op te lossen onteigende de Nationale Vergadering het bezit van de kerk en verkocht het. De constitutionele monarchie mislukt In de Nationale Vergadering had de gegoede burgerij de meerderheid. Door hen kwam er in 1791 een grondwet tot stand die van Frankrijk een constitutionele monarchie maakte. De koning hield de uitvoerende macht. Een constitutionele monarchie is een land dat wordt geregeerd door een koning. De macht van de koning is vastgelegd in een grondwet. De Wetgevende Vergadering kreeg de wetgevende macht. Alleen mannen met een bepaald inkomen kregen een volledig staatsburgerschap met het kiesrecht. In 1792 verklaarde de Wetgevende Vergadering de oorlog aan Oostenrijk (en dus ook Pruisen) omdat er geruchten kwamen dat Oostenrijk en Pruisen samen met Franse edelen de oude orde wilden herstellen. De eerste aanval van het leger van Oostenrijk en Pruisen werd gelijk verloren door Frankrijk. De volkswoede barstte weer los. De koning werd afgezet en er kwamen nieuwe verkiezingen. Alle mannen die trouw waren aan de Revolutie kregen kiesrecht. Daarna werden honderden aristocraten en geestelijken vermoord op verdenking van heulen met de vijand. Robespierre en Napoleon In 1792 kwam het nieuwe parlement bijeen en werd Frankrijk een Republiek. Het parlement veroordeelde de koning (Lodewijk XVI) ter dood wegens samenzwering tegen de vrijheid. Na deze moord sloten Spanje, de Republiek en Groot-Brittannië zich aan bij de oorlog tegen Frankrijk. Radicale revolutionairen kregen het onder leiding van Robespierre volledig voor het zeggen. Ze lieten ongeveer mensen onthoofden wegens verraad aan de revolutie. Een jaar later werd Robespierre zelf onthoofd. Na de eerste tegenslagen boekten de Franse legers grote successen. In 1799 dreigde een nederlaag. Napoleon pakte de alleenheerschappij. Het ging goed maar in 1812 kwam er een invasie in Rusland en dit leidde tot een ommekeer. In 1815 werd Napoleon verslagen. 7.4 Kenmerkend aspect: Uitbreiding van de Europese overheersing met plantageslavernij en het abolitionisme. Slaven uit Afrika Tussen 1500 en 1800 werden er erg veel mensen uit Afrika als slaaf naar Noord- en Zuid-Amerika gebracht. Dit wordt de trans-atlantische slavenhandel genoemd. De Spaanse en Portugese kolonisten deden dit. In Nederland werd de slavenhandel toen nog niet geaccepteerd. Toen de WIC gebieden in Brazilië had veroverd veranderde dit, ze hadden daar namelijk een tekort aan arbeidskrachten. Driehoekshandel Pagina 4 van 5

5 De slavenhandel over de Atlantische Oceaan was onderdeel van de driehoekshandel tussen Europa, Afrika en Amerika. De slaven werden vanaf West-Afrika naar Amerika vervoerd. Deze reis duurde 2 maanden en was verschrikkelijk. De slaven werden dan in Amerika verkocht en met de opbrengst kochten ze plantageproducten die mee terug naar Europa gingen. Dit werd gedaan door compagnieën. Slavenbestaan De meeste slaven werden op gebruikt op plantages die werden opgezet door Europeanen. Ze produceerden daar onder andere suiker, tabak, koffie en katoen voor op de Europese markt. De plantage-eigenaren deden alles met de slaven wat ze wilden. Soms kregen ze heftige straffen, vrouwen werden vaak verkracht. Als slaven in opstand kwamen had dit vaak geen zin, ze wonnen nooit van de gewapende blanken. Een aantal slaven vluchtte en bouwde in het tropisch regenwoud een nieuw bestaan op. Abolitionisme In de 18e eeuw ontstond een beweging, het abolitionisme. Deze beweging was tegen de slavernij. Het werd geïnspireerd door het christendom en de verlichting. Slavernij was volgens in strijd met de natuurlijke gelijkheid van de mensen. Ze noemden het achterlijk, immoreel en onmenselijk. Volgens Adam Smith was het ook nog economisch ongunstig. In 1787 richtten abolitionisten in Groot-Brittannië de Society for the Abolition of the Slave Trade op. Ze legden dossiers aan met bewijzen van misstanden. Ze schreven pamfletten, gaven lezingen en lobbyden bij Lagerhuisleden. Ze gebruikten een tekening om aanhangers te winnen. De beweging had succes. In 1807 verbood de Britse regering der slavenhandel en in 1833 werd de slavernij in alle Britse kolonies afgeschaft. Abolitionisme in de VS en Nederland In het noorden van de VS was de slavernij voor 1830 afgeschaft. De Abolitionisten wilden dit ook in het zuiden. Maar dit wilden de staten niet, hun economie draaide hier op. Het zuiden was bang dat de regering in Washington de slavernij zou verbieden. Daarom scheidde het zuiden zich af van het noorden. Hierdoor kwam de Amerikaanse Burgeroorlog. Het noorden won, de slavernij werd nu ook in het zuiden verboden. Nederland was een van de laatste landen die de slavernij verboden. In 1814 werd de slavenhandel verboden maar de slavernij zelf nog niet. Dit gebeurde pas nadat er een Amerikaanse abolitionistische roman verscheen (1863). Pagina 5 van 5