Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 7

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 7 Samenvatting door S woorden 19 februari ,9 6 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats 1 De Verlichting rationeel optimisme en verlicht denken dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen. In 1751 ging in Parijs een reusachtig project van start: de publicatie van alle nuttige kennis van de mensheid. In 1765 telde de encyclopedie al pagina s, verspreid over 17 delen. De grootste deskundigen hadden eraan meegewerkt. De ambitie was dan ook niet gering: een basis leggen voor de verdere vooruitgang van de mensheid. Bevrijding van de mens De Encyclopedie bevatte alle mogelijke informatie voor verdere ontwikkelingen, mede door door de velen geleerden die een hoge verwachting schiepen. Ook bevatte het historische en aardrijkskundige feiten, kritische stukken over kerk, geloof, politiek en maatschappelijke verhoudingen. Het was een typisch product van de verlichting, ontstaan in de 17 e eeuw, omdat dit moest bijdragen aan de maatschappij en hun bijgeloof/onwetendheid. Het rationalisme bracht licht in het leven; kennis en rede waren superieur aan traditie en geloof, het moest een eind maken aan de duistere, domme tijden. Het begon in de 17 e eeuw in Engeland en Nederland, maar in de 18 e eeuw werd Parijs het centrum; het was de intellectuele wereldstad en verspreidde zijn kennis. Immanuel Kant (Rusland) : Denk niet na! is ook weer geen goede manier van denken. Voltaire was een deïst en dacht dat de wereld was gemaakt door een opperwezen, zoals een horlogemaker: sinds het heelal afwas verliep alles volgens vaste wetten. God of de Bijbel waren niet nodig, toch was het nodig om rust te houden onder de menigte. De algemene wil Voltaire wou geen democratie, maar een absolute vorst die vrijheid van denken garandeerde, de kerk onder de duim Pagina 1 van 6

2 hield en de vooruitgang bevorderde, zoals Frederik II. John Locke schreef in 1690 dat regeringen natuurlijke rechten van de burgers moesten garanderen; recht op leven, vrijheid en bezit. Regeringen moeten zich aan de wet houden en niet veranderen. Montesquie was tegen 1 macht, maar voor de driemachtenleer (trias politica). Parlement maakt wetten, Regering voert ze uit en Rechters controleren. Hij was geen democraat, het moest meer een mengeling zijn met een Hogerhuis en een Lagerhuis. Rousseau was een democraat, het volk was heerser, volgens hem moesten ze met elkaar een contract afsluiten waarbij ze een volksvergadering overdroegen; de algemene wil. Hij wees alle onnatuurlijke sociale verhoudingen af; niet op prestaties gebaseerde verschillen. Door sociale en politieke hervormingen en een natuurlijke opvoeding kon het weer beter worden; in harmonie leven met eerlijkheid, en niet met sociale verschillen die tot hebzucht leidde. De meeste verlichte schrijvers waren het eens over een betere maatschappij en onderwijs. Smith vond dat de regeringen zich zo min mogelijk moesten bemoeien met de economie, de productie zal groeien als mensen meer vrijheid kregen en dus hun voordeel gingen najagen. Belle van Zuylen Ze was dochter van een rijk regentenpaar uit Utrecht en was als ongehuwde vrouw beperkt in haar vrijheid. Ze las Voltaire en Rousseau en schreef zelf een boek over de standenmaatschappij, waar ze tegen was. Haar ouders lieten dit uit de handel halen. Op haar 30 e trouwde ze en schreef toneelstukken, romans en essays. 2 Het Ancien Régime voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme). In 1789 verscheen in Frankrijk een pamflet met een tekening van een edelman en een geestelijke die op de rug van een boer zaten, terwijl konijnen en vogels zich voedden met de oogst. Het vatte treffend de situatie samen tijdens het ancien régime, de oude orde voor de Franse revolutie. De Parasitaire Aristocratie Na de dood van de zonnekoning werd het absolutisme voortgezet, maar kon de adel een deel van zijn privileges herstellen, zoals het alleenrecht op hogere rangen in het bestuur en leger. De prijs van voedsel e.a. was hoog door accijnzen, de belasting werd betaald door de bevolking. De druk van heerlijke rechten (betalen voor oversteken, gebruik van de molen etc.) nam toe en zorgde voor armoede en honger, de landbouw stond stil maar handel maakte een grote groei. Rijke burgers namen een levensstijl met fraaie kleren en pruiken aan, maar konden geen macht kopen. Ook de staatsschuld groeide en werd betaald met geleend geld. Eerste Dienaar Pagina 2 van 6

3 De Pruisische koning Frederik de Grote was een absoluut vorst, maar ook een aanhanger van de verlichting: hij drukte hervormingen door, zoals het bestrijden van domheid en het gelukkig maken van de burgers. Dit wordt verlicht absolutisme genoemd; alles voor het volk, niets door het volk. Hij schafte de censuur af en zorgde voor vrijheid en onafhankelijkheid, maar hij liet de adel ongemoeid; hij wou ze niet tegen hem keren i.v.m. het leveren van leger. In Nederland hadden in de 18 e eeuw regenten alle macht, behalve in het Noorden (F, G en G) Tijdens het Stadhouderloze tijdperk ( ) groeide de onvrede onder het volk; er braken relletjes uit, ze wilden Oranje terug en dat gebeurde, alle gewesten kregen dezelfde stadhouder. Toch bleek de stadhouder net zo weinig te doen voor het volk als de regenten, vooral toen die in 1750 weer inspraak kregen. Ook de staatsschuld liep uit de hand, de regenten werden slapend rijk. Marie Antionette ( ) Op 15-jarige leeftijd trouwde ze met Lodewijk en ze leefde elk hun eigen leven. Ze droeg mooie kleren en pruiken en beinvloedde de mode in binnen en buitenland. Burgers gingen haten. Ze moest met haar gezin onder huisarrest leven, in 1793 werd ze wegens hoogverraad veroordeeld tot de dood door de guillotine. 3 De Democratische Revoluties de democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap. Op 21 januari 1793 zag een zwijgende menigte op de Place de la Revolution in Parijs hoe burger Louis Capel naar de guillotine werd geleid. De afgezette koning was 4 dagen eerder door de volksvertegenwoordiging ter dood veroordeeld. Voor de bijl viel, probeerde hij nog iets tegen de massa te zeggen. Fransen! Ik sterf onschuldig maar zijn laatste woorden werden overstemd door tromgeroffel. Amerika Deze onthoofding van Lodewijk XVI was het begin van een reeks democratische revoluties, zoals bij Britse koloniën in Amerika. Deze wilden geen belastingen betalen zolang ze niet waren vertegenwoordigd in het Britse Parlement. In 1776 riep het Congres (13 koloniën) de onafhankelijkheid uit van de VS. Dit was op basis van verlichte ideeën van Locke en Montesquie. In de verklaring stond dat alle mensen gelijk waren en dat ze recht hadden op leven, vrijheid en het nastreven van geluk. Ook hadden ze recht om hun regering af te zetten. Uiteindelijk erkende G-B hun onafhankelijkheid en maakte de 1 e grondwet (1787) Daarin stond een machtenscheiding: President kreeg de uitvoerende macht Congres kreeg de wetgevende macht Hooggerechtshof kreeg de rechtelijke macht Pagina 3 van 6

4 Aan de grondwet werd een bill of rights toegevoegd met daarin grondrechten, zoals gelijkheid voor de wet en vrijheid van godsdienst, vergadering en meningsuiting. In Frankrijk ontstond grote onvrede over de absolute monarchie en de voorrechten van de kerk en adel. Als voorbeeld namen zij de Amerikanen die in opstand waren gekomen tegen de Britten. In 1788 zag koning Lodewijk XVI nog maar 1 uitweg uit de financiële crisis: de Staten Generaal bijeenroepen. Alleen in ruil voor invloed zouden de standen belastingen accepteren, dit zorgde voor een heftige publieke discussie over de stemmen en standen. De 3 e stand was het belangrijkst. Later kwamen ze opnieuw bijeen en toen niemand zich aansloot bij de Burgerij, riepen ze zichzelf uit tot de Nationale Vergadering. Ze kwamen bijeen en bleven bijeen tot dat er een grondwet was. Opstand Lodewijk leek de vergadering uiteen te willen jagen met geweld, de angst voor militair ingrijpen bracht de volkswoede tot uitbarsting en op 12 juli bestormden mensenmassa s Parijs en de Bastille. De Nationale Vergadering schafte alle feodale rechten af en nam de Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger aan. Het volk werd soeverein; ze waren vrij en gelijk met rechten. DNV onteigende het bezit van de kerk en loste de staatsschuld af, ook werden kloosters, kastelen en landhuizen in brand gestoken. Frankrijk werd een constitutionele monarchie, met de koning als uitvoerende macht, de vergadering als wetgevende macht en de regering als controlerende macht. Welgestelden kregen staatsburgerschap met kiesrecht, de koning sloeg op de vlucht maar werd teruggevoerd naar Parijs, waardoor hij alleen maar meer werd verdacht van een contrarevolutie. Jacobijnen zijn radicalere democraten met steeds meer invloed, mede door de oorlog tussen Oostenrijk en Pruisen waardoor er krachtiger tegen de revolutie werd gestreden. Oorlogsvrijwilligers wilden de revolutie verdedigen en honderden aristocraten werden vermoord door Pruisen, de koning werd afgezet en er werden nieuwe verkiezingen gepland waar mannen en vrouwen die voor de revolutie waren, kiesrecht hadden. Het nieuwe parlement riep de Republiek uit en veroordeelde de koning ter dood. Er werd een nieuwe jaartelling ingevoerd en alle titels werden afgeschaft, in de Notre Dame werd voortaan de Rede aanbeden, niet meer God. De roep om directe democratie nam toe. Een menigte drong het parlement binnen verjoeg de gematigde leden, wat de weg vrijmaakte voor Jacobijn Robespierre, een democraat en aanhanger van Rousseau die de revolutie wilde zuiveren. Hij gaf bevoegdheid om corrupte verraders ter dood te veroordelen en en werden slachtoffer, zoals veel revolutionairen; de revolutie verslind haar eigen kinderen. Ook Robespierre werd onthoofd en later vestigde Napoleon een dictatuur, maar hij gaf de adel niet haar voorrechten terug en schafte die in andere delen van EU ook af. Nadat in 1815 hij werd verslagen probeerde winnaars de monarchie en adel te herstellen, maar grondwetten en idealen van de democratische revoluties bleven bestaan. Pagina 4 van 6

5 Bataafse Revolutie De Nederlandse Republiek was het eerste land waarheen de democratische revolutie uit Amerika oversloeg, in 1781 werd een pamflet verspreid waarin het gebrek aan invloed en de macht van stadhouder Willem V werd besproken. Ze wilden weer een democratie. In 1786 grepen gewapende patriotten de macht in veel steden en de stadhouder vluchtte. De broer van de zus van Willem stuurde troepen en zorgde ervoor dat patriotten vluchtten naar Frankrijk, waarna ze later terugkeerden en de Bataafse Republiek uitriepen met een Nationale Vergadering met een democratische grondwet (1798) met algemeen mannenkiesrecht. Door Napoleon werd de democratie toch weer afgeschaft, maar NL werd wel een rechtsstaat. 4 Kolonialisme en Slavernij uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden trans- Atlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme. In 1759 beschreef Voltaire in het verhaal Candide of het Optimisme de barbaarse behandeling van slaven door Nederlanders in Suriname. Hij maakte pijnlijk duidelijk dat Europeanen suiker konden eten dankzij de slavernij in de plantagekoloniën. Het was een van de manieren waarop verlichte schrijvers bijdroegen aan de afschaffing van de slavenhandel en de slavernij. Gedwongen Migratie In 1514 keerde de Spaanse priester Las Casas terug uit de Spaanse kolonie Hispaniola. Indianen stierven daar door ziektes, wreedheid en slavenarbeid, de rest van zijn leven zou hij vechten voor hun gelijkheid. Hij overtuigde de paus en de Spaanse koning Karel V en maakte wetten. Zo kwam de Trans-Atlantische slavenhandel op gang; ze lieten de indianen met rust maar gingen nu zwarte slaven uit Afrika halen. Hier was Las Casas ook tegen, maar daar kon hij niets aan doen. Vroeger werd er ook al gehandeld in slaven; het Romeinse Rijk, de Islamitische Wereld en zelfs West-Europa, maar dat was verdwenen. Waarom werd er dan toch opnieuw in slaven gehandeld? Afrikanen waren sterk en geschikt voor het zware werk op de plantages en in de mijnen, Europeanen konden moeiteloos meedoen en ze zagen de slaven als minderwaardig. NL ers vonden het onmenselijk, maar deden het zelf net zo goed in West-Indië (+ ENG & FRA) 350 jaar lang werden 11 miljoen slaven naar voornamelijk het Caribische gebied gebracht De trans-atlantische slavenhandel was onderdeel van de driehoekshandel tussen Europa, Amerika en Afrika. Afrikanen verkochten slaven voor vuurwapens, kruit, messen etc. In Amerika werden de slaven verkocht voor geld waarmee plantagegoederen werden gekocht. Beheerst door bijv. de WIC. A man and a Brother Slaven werden slecht behandeld; ze werden gebrandmerkt, gescheiden van familie, kregen nauwelijks bewegingsvrijheid of medische verzorging en moesten onredelijke en wrede straffen ondergaan. Slavinnen werden Pagina 5 van 6

6 vaak verkracht en iedereen kreeg Europeaanse namen. Er waren wel eens opstanden, en er vluchtte wel eens slaven, maar ze waren nooit opgewassen tegen de goed gewapende blanken, pas in 1700 was er blank protest door christenen/verlichten. Adam Smith zei dat het beter is om loon te geven dan te dwingen, daar wordt je niet door geprikkeld. Ook in Groot- Brittanië kwam een afschaffingsbeweging die de slavernij verbood in 1772 In 1787 richtten Britse abolitionisten de Society for the abolition of the Slave Trade op waarbij ze de mening van het publiek beïnvloedde door pamfletten, lezingen en een medaillon met een slaaf. In 1807 leidde dit tot een wet die de slavenhandel verbood en in 1883 tot afschaffing van de slavernij in Britse koloniën, waarna veel andere landen volgden, behalve Portugal. Nederlandse Abolitionisme In 1863 werd in Paramaribo de slavernij afgeschaft en in 1814 had NL de slavenhandel verboden. NL was 1 van de laatste landen die de slavernij afschafte, NL maakte zich niet meer druk om haar koloniën, tot het boek de negerhut van oom Tom verscheen in 1852 en leidde tot een afschaffing in De slaveneigenaren kregen een last van 300 gulden per slaaf. Toch moesten de slaven nog even doorwerken om de Surinaamse economie draaiende te houden, maar wel in loondienst. Later werden zijn vervangen door contractarbeiders uit India en Java. Pagina 6 van 6