Samenvatting door D woorden 15 maart keer beoordeeld. Geschiedenis. Hoofdstuk 7 Bepoederde pruiken en bruisende ideeën

Transcriptie

1 Samenvatting door D woorden 15 maart keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Hoofdstuk 7 Bepoederde pruiken en bruisende ideeën Tijd: van Pruiken en Revoluties Periode: Vroegmoderne tijd Eeuw van de verlichting Jaar: e eeuw In Nederland heet de achttiende eeuw de tijd van Pruiken en Revoluties, of kortweg pruikentijd. Omdat rijke mensen in die tijd vaak wit bepoederde pruiken droegen. Wetenschappers deden vanaf het midden van de zeventiende eeuw spectaculaire ontdekkingen. Men besefte dat er een wetenschappelijke revolutie gaande was. Dit slaat weer op het deel revolutie in de titel van het tijdvak. Wetenschap en techniek bezorgde de Europese landen een steeds sterkere positie in de wereld. Enkele Europese landen maakten de beslissende sprong naar beheersing van de wereldeconomie. Economische activiteiten zorgden voor uitbreiding. Een bevestiging van die nieuwe economische macht vormden de plantagekoloniën. Slavenarbeid was al eeuwenlang de praktijk, maar juist in de achttiende eeuw bereikte de vraag naar producten als suiker, koffie, tabak etc. de winstgevende handel in slaven van Afrika naar Amerika een absoluut record. Aan het einde van de achttiende eeuw kwam er een menslievende beweging op die slavenhandel en slavernij op christelijke gronden afwees: het abolitionisme. Het abilitionisme hield ook verband met de ideeën van de Verlichting die in de achttiende eeuw werden geformuleerd en verspreid: op basis van het rationalisme (het geloof in het menselijk verstand) gingen filosofen en schrijvers zich afzetten tegen aloude machts- en magiedenken. Het Ancien Régime, dat wil zeggen de praktijk van vorstelijk absolutisme, met zegen van de staatskerk en medewerking van de adel, was daarmee nog niet opgeruimd. Bepaalde vorsten hielden hun macht vast door het hun eigen draai te geven. Men sprak van verlicht absolutisme. De bestaande ontevredenheid bij de burgerij was niet te dempen. In Amerika (1776) en Frankrijk (1789) brak hierdoor een revolutie uit. De resultaten hiervan waren zeer verschillend. De Amerikaanse revolutie leidde totde stichting van de Verenigde Staten, met een democratische grondwet. De Franse revolutie liep uit op een bloedig terreurbewind, met later de tiran Napoleon Bonaparte, die pas in 1815 beslissend is verslagen. Pagina 1 van 5

2 Vier kenmerken van het tijdvak: ontstaan van plantagekoloniën met daarbij de transatlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme. de opkomst van de verlichting verlicht abolutisme democratische revoluties in het westen Paragraaf 7.1 Europa gaat buitengaats Westerse landen spelen een hoofdrol in de wereldeconomie. Pas na 1700 veroverden Europese landen hun koppositie. De West-Europese landen hadden hun economische groei onder meer te danken aan hun koloniën en de slaven die voor hen werkten. Het aantal verbindingen tussen staten en samenlevingen neemt steeds meer toe. Dit noemen we globalisering. Op politiek, cultureel en sociaal-economisch gebied krijgen landen overal ter wereld steeds meer met elkaar te maken. Maar niet iedereen is blij met globalisering. Antiglobalisten demonstreren tegen de nadelige effecten van het wereldwijde winststreven. Tussen Europa, Afrika en Amerika ontstond een bloeiende driehoekshandel, waarbij goederen en slaven van het ene continent naar het andere werden vervoerd. Deze handel werd volledig beheerst door Europese compagnieën, waaronde de Nederlandse West-Indische Compagnie (WIC). In het Caraïbisch gebied stichtten de Europeanen plantagekoloniën waar tropische landbouwgewassen zoals katoen, koffie, suiker, tabak en cacao werden verbouwd voor de handel. Rond 1800 nam de bevolking in Europa toe, waardoor de vraag naar de genoemde producten ook toenam. Kolonisten wilden hiervoor de plantages uitbreiden, maar daar hadden ze wel meer slaven voor nodig, want zij waren ten slotte wel de motor van de plantages. Slavenhandel groeide uit tot big business. Vanuit de binnenlanden van Afrika werden tallozenkrijgsgevangenen of gekidnapten aan elkaar vastegeketend en naar de kust gebracht. Daar werden ze verkocht aan slavenhandelaars, die hen weer vervoerden naar Zuid-Amerika of het Caraïbisch gebied. Het kapitaal dat met de slavenhandel werd verdiend, vormde de financiële basis voor de gloednieuwe industrieën van het Lancashire. Tot eind negentiende eeuw zijn meer dan twaalf miljoen Afrikanen de Atlantische oceaan overgebracht als slachtoffer van de transatlantische slavenhandel. Negentig procent van de aangevoerde slaven kwam te werken in Zuid-Amerika of op de Caraïbische eilanden. De slechte omstandigheden zorgden voor grote sterfte. Voortdurend bleef nieuwe aanvoer van slaven noodzakelijk. Tot diep in de achttiende eeuw werden slavernij en slavenhandel gewoon gevonden. Onder invloed van de verlichtingsdenkbeelden veranderde dat. Mensen die tegen de slavernij en slavenhandel waren noemden zichzelf abolitionisten. Pagina 2 van 5

3 Een belangrijke abolitionist was William Wilberforce. Om meer bekendheid aan zijn initiatieven te geven maakten Josiah Wedgwood medaillons met het logo van de Vereniging voor de Afschaffing van de slavenhandel. In 1807 besloot het Britse parlement tot wettelijke verschaffing van de slavenhandel tussen Engeland, Afrika en de Britse koloniën. De illegale handel ging echter nog geruime tijd door. De handel was dus afgeschaft, maar de slavernij nog niet. Paragraaf 7.2 De wereld kan beter! Vooroordelen blijken in 1759 nog volop te heersen in Frankrijk. Encyclopediën zouden hiervan de oorzaak zijn en werden daarom door de regering vernietigd, wat één van de eerste stappen van de Verlichting was. Eind zeventiende eeuw en begin achttiende eeuw bloeide de Verlichting: een intelectuele en culturele beweging die zich over heel Europa verspreidde. De Verlichting wilde een einde maken aan de geestelijke duisterheid. De Verlichting betekende een echte breuk in de westerse beschaving. Een aantal verlichters waren: Baruch Spinoza René Descartes Jean-Jacques Rousseau Voltaire De verlichte denkbeelden waren gebaseerd op het rationalisme. De aanhangers van het rationalisme geloofden dat het menselijk verstandop den duur in staat zou zijn om alle problemen op te lossen, als je er maar goed over nagedacht. Het rationalisme leidde in de achttiende eeuw dan ook tot een hoop optimisme. De verlichtingsfilosofen lanceerden heel wat nieuwe opvattingen. Op het gebied van de godsdienst bepleitten zij meer verdraagzaamheid. De bekendste voorstander van godsdienstige tolerantie was de Franse filosoof Voltaire. Tweemaal belandde hij om zijn kritiek in de Bastille, de gevangenis van Parijs. De verlichtingsfilosofen pasten het verlichte denken toe op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek en sociale verhoudingen. Ze stelden dat mensen van nature vrij en aan elkaar gelijk zijn. Zij geloofden dat je mensen niet naar afkomst, huidskleur of sekse moet beoordelen, maar naar karakter. Elk mens was immers een individu. In 1748 bedacht Montesquieu de Trias Politica, omdat hij het niet juist vond dat de koning alles voor het zeggen had. Deze Trias Politica hield in dat er een scheiding moest komen tussen de uitvoerende macht, de wetgevende macht en de rechterlijke macht: Parlement (wetgevende macht) Regering (uitvoerende macht) Rechters (rechterlijke macht) De algemene volkswil diende de bron van alle macht te worden. Pagina 3 van 5

4 Het volk was soeverein, dat wil zeggen: er stond geen hogere macht boven (volkssoevereiniteit). Paragraaf 7.3 Alles vóór en niet dóór het volk Het Ancien Régime werd tussen 1715 en 1774 zorgeloos voortgezet. Boeren en burgers hadden het in die tijd zwaar, ze moesten hard werken en betaalden alle belastingen, terwijl de adel en geestelijkheid een prettig leventje leidden en geen belasting hoefden te betalen. Door de oorlogen moesten burgers en boeren nóg meer belasting gaan betalen. Lodewijk XV (toenmalige koning) bleek een slechte koning te zijn. Hij genoot van zijn luizenleventje en greep niet in op het moment dat Frankrijk dit nodig had. Niet alle vorsten waren zo. Zij voerden veranderingen door die goed waren voor het volk. Ze probeerden het onderwijs en het gevangenissysteem te verbeteren en lijfstraffen werden afgeschaft. Deze vorsten werden verlichte despoten genoemd. Hun regeerwijze heet het verlicht absolutisme. Maar dit leidde niet tot mer vrijheid of volksinvloed. Wel tot modernisering van landsbestuur, onderwijs en economie. Discontinuïteiten van het Verlicht Absolutisme: verbetering onderwijs verbetering gevangenissen verbetering landbouw (meer investeringen) lijfstraffen afgeschaft Continuïteiten van het Verlicht Absolutisme bevolking heeft nog steeds geen inspraak geen vrijheid en volksinvloed in de politiek betalen van hoge belastingen door boeren en burgers gaat gewoon door oorlog voeren en het hebzucht van de koning Willem V nam de houding aan als een absolute vorst. De patriotten (revolutionaire groep beïnvloed door de ideeën van de verlichting) komen in opstand tegen Willem V voor meer vrijheid en gelijkheid in de samenleving. Deze revolutie resulteerde in een democratie, tenminste, voor Amerika. Paragraaf 7.4 Burgers, te wapen! Aan de oostkust van Noord-Amerika hadden zich in de zeventiende en achttiende eeuw een paar miljoen kolonisten uit Europa (voornamelijk Groot-Brittannië) gevestigd. Het gezag van de Engelse koning drukte aanvankelijk niet al te zwaar op de kolonisten. Dat veranderde toen de Britse schatkist begon leeg te raken en het moederland rond 1765 allerlei belastingen oplegde aan de kolonisten. In 1775 kwam het tot een gewapend treffen tussen Amerikaanse opstandelingen en het Britse leger.george Washington werd benoemd to opperbevelhebber van een geïmproviseerd rebellenleger, waarmee de Amerikaanse vrijheidsoorlog ( ) een feit was. Op 4 juli 1776 werd de onafhankelijkheidsverklaring aangenomen, die eigenlijk pas in 1783 echt werd getekend, 2 jaar nadat de Britten zich gewonnen gaven. Pagina 4 van 5

5 In 1787 kwamen afgevaardigden van de dertien onafhankelijke Amerikaanse staten (the Founding Fathers) bijeen om een grondwet op te stellen. De Verenigde Staten werden een federatie: een land met machtsevenwicht tussen de deelstaten en het centrale bestuur. Ook werd de trias politica ingevoerd. De grondwet werd nog aangevuld met een Bill of Rights, waarin elke staatsburger principiële grondrechten werden gegarandeerd. Na de goedkeuring van de grondwet volgen er in 1789 presidentsverkiezingen, die gewonnen werd door George Washington. De eerste democratische revolutie was geslaagd. In Frankrijk heerste ontevredenheid over de standenmaatschappij. De belastingen moesten vooral betaald worden door de boeren en burgers, die het minst te zeggen hadden. En dan was er nog het probleem van de staatsfinanciën. Koning Lodewijk XVI, een goedwillende maar zwakke vorst, zocht een oplossing en besloot in 1789 de Staten- Generaal bijeen te roepen. Hiermee gaf hij de ontevreden burgers een kans om hun klachten op tafel te gooien. In juni 1789 riep de derde stand zichzelf uit tot Nationale Vergadering. De burgers wilden een nieuwe grondwet. De Franse Revolutie was begonnen. Het volk in Parijs bestormde op 14 juli 1789 de Bastille. Het Ancien Régime stortte volledig in met als gevolg dat een nieuwe elite van gegoede burgers aan de macht kwam en de Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger opstelde. In 1795 komt het Franse Revolutieleger Nederland binnen. Willem V vlugt naar Engeland. Vernieuwingen: Grondwet Parlement Grondrechten Opheffen tolbelastingen Nationaal onderwijs Systeem Eenheid in belastingen Vanaf 1810 gaat Napoleon Nederland bij Frankrijk voegen. Er komen weer nieuwe veranderingen bij: invoering nieuwe maten/gewichten registratie van burgelijke stand achternamen verplichte militaire dienst voor alle jongens en mannen In 1813 verliest Napoleon de oorlog (slag bij Waterloo) Uiteindelijk slaagt Willem I met behulp van het Oostenrijkse leger de Fransen te verjagen. Hij wordt de eerste koning van Nederland, na de Bataafs-Franse tijd. Pagina 5 van 5