Samenvatting door Romiley 1653 woorden 16 september keer beoordeeld. Geschiedenis Sprekend verleden

Transcriptie

1 Samenvatting door Romiley 1653 woorden 16 september keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Tijd van ontdekkers en hervormers Vanaf 1500 begint de vroegmoderne tijd. 16 e eeuw ( ) is de tijd van ontdekkers en hervormers. Ontdekkingsreizen Renaissance Nieuwe belangstelling voor klassieke oudheid, gebruik zelfde vormentaal. Nieuwe invulling hiervan, gebaseerd op. Nieuwe kijk en ontdekkingen. Veel onderzoek. Realisme en idealisme. Carpe Diem Als er minder geld is, minder cultuur. In deze tijd werd iedereen welvarender dan de middeleeuwen dus meer geld voor cultuur. Wedergeboorte = Renaissance Ontstaat in Italië Ontstaan van Humanisme Economisch afhankelijke stroming, begint bij metropolen. Mediteraanse zee was zwaartepunt van handel. Na ontdekkingsreizen veel meer op west europa (bereikbaarder via kolonies). Zwaartepunt economie verplaatst. Erasmus Belangrijkste nederlandse humanist Streefde naar christelijk humanisme (via klassieke oudheid en christendom) Kritisch nadenken stond voorop (streven naar zuivering van christelijk geloof) Hij was aanstichter van een hoop vragen bij mensen. Copernicus Goed voorbeeld van hernieuwde belangrijk voor natuur Waarnemen vormen begin van theorieen De europese expansie Expansie naar amerika duurde langer want ligt niet aan een kust. Europeanen gaan op zoek naar zeeroute naar Azië, Portugezen ontdekken deze. Pagina 1 van 7

2 De kerkhervorming Erasmus onderzoekt originele griekse teksten: Conclusie = de bijbel staat vol met fouten Lof der Zotheid Luther In 1517 timmerde Luther de 95 stellingen op de kerk. Paus reageert extreem, Paus zet Luther uit de kerk. Daarna komt er een scheuring in de kerk. Reformatie Godsdiensten oorlog in Duitsland 1555 Elke vorst bepaald geloof in eigen gebied Calvijn Start hervorming van de kerk, Calvijn is meer bijbels en strenger dan Luther Uitgangspunt: Een vorst mag niet de christelijke leer overtreden. Kerkelijke regels zijn belangrijker dan wereldlijke regels. Daardoor werden mensen opstandiger tegenover Filips II. Contrareformatie: Tegen de reformatie vanuit de kerk. De nederlandse opstand verzet tegen centralisatiepolitiek (particularisme), behouden eigen priviliges en het verzet tegen de economische maatregelen (tiende penning, hogere belasting). Karel V wil katholicisme beschermen tegen protestantisme. Keizer kwam boven het bestuur van elk gewest op zich. Habsburgse rijk 17 gewesten in Nederland. Vielen onder het Habsburgse rijk. Groot verspreid gebied dus wilde hij centraliseren. Filips II Opvolger van Karel V is zoon Filips II Hij wil politiek van zijn vader voortzetten: centralisatie van macht en bestrijden van protestantisme. Hij zorgt niet voor rust en keert gelijk terug. Plaatsvervanger Filips is Margaretha van Parma. Beeldenstorm 1566 Tegen protestantisme, calvinisme. Hierna stuurt hij Alva. Alva stelt inquisitie in. Hij stelt strenge bloedplakkaten in. En veroordeelt duizenden calvinisten tot doodsstraf. Willem van Oranje vlucht. Slag bij heiligerlee, begin van opstand. Willem vanuit westen met watergeuzen. In 1572 nemen ze Den Briel in. Alva krijgt het steeds moeilijk. Spaanse soldaten gaan muiten want ze hebben niks te doen. De spaanse Furie Pagina 2 van 7

3 Unie van Utrecht 1579 reactie op Unie van Atrecht. Willem van Oranje wordt vermoord Armada (oorlogsvloot) gaat ten onder. Dan einde tachtigjarige oorlog Tijd van regenten en vorsten Ontdekking zeeroute naar Indië. Zee gevaarlijke ontdekkingsreizen. VOC belangrijkste voorbeeld, handelskapitalisme. Ontstaan handelsnetwerk. Wereldeconomie WIC, richt zich op kaapvaart van spaanse vloten. Na sluiten van vrede met spanje over op driehoekshandel. De gouden eeuw Economische en culturele bloei. Daarna conflict prinsgezinden en staatsgezinden. Stadhouderloostijdperk. Nederland wordt aangevallen vanuit drie kanten. Gewesten werkten samen met Staten Generaal. Besluiten over buitenlandse politiek en oorlog. Raadspensionaris komt uit Holland, want was economisch het sterkst. Oorzaak groei Amsterdam Val van Antwerpen zorgde voor groei Amsterdam. Kooplieden uit Antwerpen vluchten naar Amsterdam, zij nemen kennis en kapitaal mee. Dus Amsterdam wordt steeds sterker en Antwerpen steeds economisch veel minder. De verlichting Kenmerkende aspecten zijn belangrijk! Absolute macht, absolutisme Wetenschappelijke revolutie Verlicht denken Verlicht absolutisme, ancien regime Democratische revoluties Politiek maatschappelijke stromingen Politiek: Absolutisme > Verlicht absolutisme Wetenschap: Wetenschappelijke revolutie > verlicht denken. Gevolgen: Democratische revoluties en politiek maatschappelijke stromingen. Verlichting = context, gevolgen zijn de ideeën voor inrichting van samenleving > ideologie. Belangrijke momenten = Franse revolutie (en VS en Bataafse revolutie), Napoleon, (Congres van Wenen, periode van herstel), 1848 Revolutiejaar (Koning uit Frankrijk). Tijdbalk : Begin ontwikkeling verlichting, wetenschappelijke revolutie gaat over in verlichting Immanuel Kant: Onmondigheid is het onvermogen zichzelf van het verstand te bedienen zonder het beleid van een Pagina 3 van 7

4 ander. Radicalisering was slecht, kan negatieve effecten hebben. (Gebeurt uiteindelijk bij Frans Revolutie). Had belangrijke rol in onderwijs (hij wilde opleiding toegankelijk maken.) Goede samenleving kan alleen bereikt worden wanneer mensen durven te spreken. John Locke: Grondrechten Jean Jacques Rousseau: Algemene wil van het volk en Volkssoevereiniteit, komen samen in het sociaal contract. Spinoza: God zit in alles en overal. Hoe meer er ontwikkeld wordt, hoe dichter we bij God komen. Voltaire: Voor het volk maar niet door het volk. Aristocratie belangrijkste groep. Verlicht absolutisme Verlicht absolutisme> Voor het volk maar niet door het volk. Verlichting en politiek krijgen invloed op elkaar Franse revolutie. Eerste fase: - Grondwet en bestorming Bastille ( ) Tweede fase: - Jacobijnen, jaar van terreur. Door radicalisering koning vermoord > Revolutie eet haar kinderen op. Girondijnen zijn minder radicaal. Napoleon neemt de macht over > voert dictatuur door en overal komt grondwet. Verspreidt verlichte idealen, maar blijft wel alleenheerser. Directoire: 5 directeuren namen macht over en wilde de maatschappij weer rustig maken na jacobijnen. Klaagbrieven vertellen, past bij verlicht absolutisme, klagen maar mag koning beslist. Wet le chappelier, gildes verboden, streven naar verlichting en gelijkheid. Proces van burger Capet, tegen de koning, koning wordt als normaal mensen beschouwd. Code Napoleon: Wetboek van Napoleon, verlicht want hier staan alle beginselen van verlichting in. Jaartallen kennen 1789, 1791 (Franse grondwet), 1792 (jacobijnen macht), 1795 (directoire aan de macht), 1799 (napoleon alleenheerser) 1848: Revolutiejaar (Frankrijk en Duitsland) Hoofdstuk 7 Tijd van Pruiken en Revoluties 18 e eeuw is de eeuw van de verlichting Een stroming die ervan uitgaat dat alles met het verstand (rede) verklaard kan worden. Rationalisme, vrijheid en gelijkheid. Zeer optimistisch over toekomst, de mens en maatschappij zij maakbaar. Door verlichting ontstonden revoluties in Frankrijk en Amerika. Kant en Voltaire erg belangrijk, goed leren! Encyclopedie Verzameling van alle kennis. Doel om andere mensen dingen te leren waar die weer op kunnen voortborduren. Voorbeeld van verlichting. Immanuel Kant Niet zomaar alles geloven, zelf nadenken. Voltaire Pagina 4 van 7

5 Streven naar godsdienstvrijheid en tolerantie. Tegen het strenge geloof, God bemoeit zich niet met de wereld. Vooral adelen/aristocraten kringen. Mening vooral voor de rijken. Absolute vorst moest de vrijheid garanderen. John Locke: Tegenstander van absolutisme, volkssoevereiniteit. Een regering moest vrijheid en bezig voor het volk garanderen. Volk had inspraak in het bestuur. Montesquieu: Tegenstander van absolutisme, streven naar scheiding van de machten, driemachtenleer. Rousseau: Streven naar democratie, tegenstander van sociale verschillen. Mens moet in harmonie met natuur leven (grondrechten). Adam Smith: Economie moet ruimte krijgen om zich te ontwikkelen. Streven naar algemene welvaart. Regering moest zich niet met economie bemoeien. Het ancien Regime Standenmaatschappij, de 3 standen. Probleem: staatschuld Franse koning heeft veel geld nodig voor oorlogen. Belasting van derde stand is onvoldoende om staatsschuld te kunnen betalen. Derde stand wil meer inspraak in het bestuur. Lodewijk wil een belastingverhogen, maar lukt alleen als mensen meer inspraak krijgen. Eerste en tweede stand spannen samen om zo belastingen te verhogen. Verlicht absolutisme Frederik de Grote, koningschap niet van god Bestuur in Republiek Geen koning en nauwelijks adel. De regenten onderdrukken de bevolking. Regenten houden macht binnen de familie. Het volk wil Prins van Oranje terug. Hij wordt stadhouder van alle provincies (monarchie) Democratische revolutie Bataafse revolutie in Nederland Franse revolutie Amerikaanse onafhankelijkheidsoorlog Amerika In opstand tegen moederland door hoge belastingen. Koning weigert. Gooien thee in de haven. Amerikaanse staten verenigen. 1776: Declaration of Indepence. All men are equal. Amerikaanse grondwet; grondrechten. Frankrijk Derde stand vormt eigen Nationale Vergadering, Lodewijk stuurt leger. Volk komt hierdoor in opstand. Bestorming van de Bastille. 14 juli Pagina 5 van 7

6 Revolutie verspreid zich snel. Frankrijk krijgt grondwet. Iedereen gelijk en vrij. Einde van absolutisme, koning heeft uitvoerende macht. Frankrijk wordt een republiek, jacobijnen grijpen de macht, Robespierre leider. Alle verraders van de revolutie worden onthoofd. Nieuwe leider: Napoleon. Man van het volk. Vanuit de bourgeoisie. Napoleon houdt grondrechten aan, verspreider verlichtingsidealen. Gelijkheid blijft bestaan, maar ontstaat wel een dictatuur met Napoleon aan de macht. Bataafse Revolutie 1795 Streven naar meer volksinvloed. In veel steden worden de patriotten door regenten verjaagd. Patriotten komen terug met Franse leger. Nederland wordt eenheidsstaat en is nu een Republiek. Slavenhandel 1500 Trans-atlantische slavenhandel. Afrikaanse slaven naar amerika. Noodzakelijk voor hoge winsten, slaven geschikt voor zware werk. Wanneer mensen economisch welvarend zijn gaan ze meer nadenken (bourgeoisie). Zodra burgers armer worden komt er een revolutie, armoede zorgt voor extremisme. Hoofdstuk 8 Industriele revolutie belangrijke overgang. In Engeland > toepassingen van machines voor gebruik landbouw > landbouw neemt toe, surplussen > Specialisatie mogelijk, steeds meer mensen, steeds meer behoefte aan kleding. Gaan dezelfde machines gebruiken voor kledingproductie, kan meer in geïnvesteerd worden. Meer mensen dus meer arbeiders, ontstaan industriële revolutie. Grote gevolgen voor west europa. Alles kan op grotere schaal geproduceerd worden. Nieuwe kapitale klasse (fabriekseigenaren). Burgers krijgen meer invloed omdat zij steeds belangrijker worden. Ontstaan nieuwe politieke stromingen. Herstel van Wenen was gericht op restauratie. Liberalisme > Bourgeoisie. Vrijheid, weinig regels, vrije markteconomie, censuskiesrecht. Thorbecke, belangrijke liberaal. Nationalisme > Gaat uit van de eenheid van een land. Romantisch nationalisme, we hebben samen een geschiedenis, een taal, een cultuur. Wereld wordt door de industriële revolutie steeds kleiner. Er komen nieuwe vervoersmiddelen (treinen, telefoon, telegram). Nieuws kan de mensen sneller bereiken door komst van kranten. Emancipatie > Confessionalisme (katholieke stroming) en feminisme (rechten voor vrouwen). Democratiseren, aantal mensen dat mag stemmen neemt toe. 1848, revoluties in Duitsland, Frankrijk en Nederland. In Frankrijk ontstond toen een republiek, overname liberalen. Duitsland nationalistische revolutie, duitsland een rijk. Koning wilde geen troon van de burgers maar van een andere koning. Dreigende revolutie Nederland, eerste grondwetswijziging. Veel liberaler. Een van de eerste landen met Pagina 6 van 7

7 vrouwenkiesrecht. Triade, met komst van industrie nieuwe uitbuiting van kolonies. Worden spoorwegen enz. aangelegd in de kolonies. Je kunt zo mensen op andere manier uitbuiten, prestigeverlengstukken. Zonder kolonie hoorde je er niet bij als modern-industrieel land. (Modern Imperialisme). Schaalvergroting. Vorming van Duitse keizerrijk. Bismarck wordt aangesteld als Duitse keizer, zet parlement buiten spel. Aristocratische, militaire stroming en idealen. Leger kan vergroten en parlement heeft minder te zeggen. Gaat oorlog voeren, dit leidt tot frans-duitse oorlog. Wilhelm de tweede neemt macht over, alliantiepolitiek, waar Bismarck wilde stabiliseren wilde Wilhelm Duitsland als machtigste land. Zorgt voor veel spanning met grootmachten. Pagina 7 van 7