Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1: De Republiek in een tijd van vorsten

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1: De Republiek in een tijd van vorsten Samenvatting door D woorden 18 juni keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks De Republiek in een tijd van vorsten [1672 NL: Het Rampjaar] Hoofdstuk 1: Verenigd en verscheurd ( ) 1.1 De koningen van Engeland en Frankrijk 1485 EN: Hendrik Tudor (Hendrik VII) kwam als overwinnaar uit de strijd in Engeland en voerde een politiek van centralisatie. Het parlement (het Hogerhuis en het Lagerhuis) hield Hendrik VII tegen om gebruik te maken van machtsmisbruik. Engeland en Frankrijk kregen ook te maken met de reformatie. Het christendom viel uiteen in twee vijandige kampen: de rooms-katholieke kerk en de protestantse kerken EN: Hendrik VII werd opgevolgd door zijn zoon Hendrik VIII. Hij kreeg van de paus de eretitel Verdediger des Geloofs door een boek wat hij schreef tegen de hervormer Maarten Luther. Door een ruzie met de paus liet Hendrik VIII het parlement hem in 1534 uitroepen tot hoofd van de Engelse kerk. Onder de naam Anglicaanse kerk zou dat voortaan de staatskerk zijn. Andere ideeën over de reformatie bleven echter verboden. Ketters werden op de brandstapel gezet EN: Zoon Hendrik VIII, Eduard voerde de protestantse kerkleer wel is. Pagina 1 van 6

2 1461 FR: Lodewijk XI werd tot koning gekroond en voerde ook een politiek van centralisatie. Hier heette de volksvertegenwoordiging de Staten-Generaal, maar ze hadden weinig te zeggen. Lodewijk XI zou de absolute macht hebben, zijn macht werd niet beperkt door wetten of rechten van andere organen, maar alsnog moest hij gewoon strijden met hoge adel om macht FR: Frankrijk bleef wel katholiek. De paus gaf koning Frans I het recht om de belangrijkste geestelijken te benoemen in de kerk FR: Overal verschenen aanplakbiljetten met de paapse mis van protestanten. De koning voelde zich bedreigd en liet ketters vermoorden op de brandstapel FR: Frans zoon verhevigde de strijd met het protestantisme, omdat de aanhang nog groot bleef. Wie protestanten aangaf, kreeg een derde van hun bezit. 1.2 De Nederlanden onder de Bourgondiërs en de Habsburgers In de middeleeuwen was de hoogste machthebber in elk gewest de baas en regeerde samen met de Staten (een vergadering waarin steden, adel en geestelijkheid van het gewest vertegenwoordigd waren). Het hertogdom Bourgondië verwierf vanuit Oost-Frankrijk al snel Vlaanderen en steeds meer Nederlandse gewesten. De Bourgondische vorsten begonnen een politiek van centralisatie te voeren met een regeringscentrum in Brussel NL: De Staten-Generaal werd gevormd, waarin alle gewesten vertegenwoordigd waren NL: De laatste Bourgondische vorst was gesneuveld en werd opgevolgd door zijn dochter, die trouwde met Maximiliaan van Habsburg. Maximiliaan liet vervolgens zijn zoon trouwen met de dochter van de Spaanse koning. Zo kwam ook Spanje bij het Habsburgse rijk. Uiteindelijk erfde Maximiliaan zijn kleinzoon, Karel V, alles. 1515: De vijftienjarige Karel V werd uitgeroepen tot heer van de Nederlanden. 1516: Karel V werd koning van Spanje. 1519: Karel V werd keizer van Duitsland en aartshertog van Oostenrijk. Pagina 2 van 6

3 Duitsland bestond uit zelfstandige vorstendommen, onafhankelijke steden en kerkelijke staatjes, die zich van de keizer vaak weinig aantrokken. Karel V had vooral veel macht te danken aan Spanje. Door de Spaanse bezittingen in Italië en Amerika kwamen er rijkdommen uit het oosten binnen en zilver uit Amerika. Zilver was belangrijk, geld was namelijk macht en dus kon Karel V weer oorlog voeren. Karel V zette de centralisatiepolitiek voort, maar vormde wel drie nieuwe bestuur instellingen: à De Raad van State: de belangrijkste edelen zaten hierin en moest Karel V adviseren over belangrijke zaken. à De Geheime Raad: hoge ambtenaren en rechtsgeleerden zitten hierin. Zij stellen wetten op en houden toezicht op de gewestelijke en lokale besturen. à De Raad van Financiën: gaat over financiën en berekende onder meer hoeveel geld er nodig was en zorgde dat de Staten de belastingen daarvoor inden. Omdat Karel V vaak niet in de Nederlanden was stelde hij in Brussel een landvoogd aan als zijn vervanger. Waaronder zijn tante tot 1530 en daarna zijn zus. Ook benoemde Karel plaatsvervangers (hoge adel) in de meeste gewesten die stadhouders werden genoemd NL: Karel V bracht alle zeventien Nederlanden onder één staatkundige eenheid. De Nederlanden zouden samen een onafhankelijk gebied zijn dat tot in de eeuwigheid in handen zou zijn van Karel en zijn erfgenamen NL: Troonafstand van Karel V. Zijn broer Ferdinand werd keizer van Duitsland en hertog van Oostenrijk. Zijn zoon Filips II werd heer der Nederlanden en koning van Spanje. 1.3 Karel V en de reformatie Eind middeleeuwen was er al onvrede over de rooms-katholieke kerk. Veel gelovigen ergerden zich aan de inhaligheid van de kerk, zoals het verkoop van aflaten. De Duitse monnik Maarten Luther vond dat oplichting DU: Luther begon een actie tegen de aflatenhandel. Dankzij de pas ontwikkelde boekdrukkunst werden zijn ideeën snel verspreid en krijg hij navolging van andere kerkhervormers à het lutheranisme. Het ware geloof was alleen in de Bijbel te vinden en alles wat de kerk er later bij heeft verzonnen, werd als bijgeloof gezien. Ook was het fout dat priesters een aparte stand vormde, die niet trouwden en geen belasting betaalden. Heiligbeelden waren verboden, alleen God en Christus mochten worden aanbeden. Pagina 3 van 6

4 Er braken boerenopstanden uit en ook handwerkslieden kregen opstandige ideeën. Luther moest echter niets hebben van de sociale opstandigheid. Hij vond dat gelovigen de wereldlijke machthebbers moesten gehoorzamen en hij wilde dat Duitse vorsten de leiding op zich moesten nemen bij de kerkhervorming, wat zij natuurlijk wel wilden DU: Karel V gaf de strijd op tegen protestantse hervormers. Bij de Vrede van Augsburg werd bepaald dat elke Duitse vors zelf het geloof van zijn onderdanen mocht bepalen. In de Nederlanden trad Karel hard op tegen het protestantisme. Karel V vormde de keizerlijke inquisitie: een speciale rechtbank voor het opsporen en bestraffen van ketters NL: In Antwerpen werden in aanwezigheid van de keizer honderden lutherse boeken in het openbaar verbrand NL: De eerste executies van ketters door de keizerlijke inquisitie. In totaal zijn er 1200 protestanten geëxecuteerd, wat er meer hadden kunnen zijn, maar veel bestuurders hadden een afkeer van de bloedige onderdrukking. Zij zagen de inquisitie als een aantasting van hun privileges, zij wilden hun burgers namelijk zelf berechten NL: Karel V trad af en door de onderdrukking was het protestantisme grotendeels wel verdwenen, maar zorgde ook voor veel sympathie voor protestantse ideeën. In Nederland kwam later dus het protestantisme weer op gang en het calvinisme werd de belangrijkste stroming. Nog meer de Luther legde Johannes Calvijn de nadruk op de Bijbel. Net als Luther vond Calvijn dat gelovigen de overheid moesten gehoorzamen, maar als de overheid zijn plicht verzaakte en de ware godsdienst ging vervolgen, dan kon de plicht tot gehoorzaamheid ophouden. Volgens Calvijn mochten gelovigen dan in opstand komen en dat gebeurde ook. 1.4 Economie en maatschappij in de Nederlanden Pagina 4 van 6

5 1477 NL: Vlaanderen en Brabant waren veruit de rijkste en economische meest ontwikkelde Nederlandse gewesten. Zij hadden al eeuwen een vooraanstaande positie in de internationale handel. Eind 15 e eeuw: Antwerpen kwam sterk opzetten. De Brabantse havenstad vormde het knooppunt van allerlei handelsstromen uit Europa en verder weg. 1498: werd er een zeeroute door Portugezen ontdekt, waardoor Arabische tussenhandel niet meer nodig was. Portugezen werden nu de grootste leveranciers van Aziatische producten en brachten al hun koopwaar naar Antwerpen om die te verhandelen tegen andere producten die daar werden aangevoerd. Holland had van alle Nederlandse gewesten de meeste inwoners en was meer verstedelijkt dan Vlaanderen en Brabant. Hollanders waren in de 14 e en 15 e eeuw massaal weggetrokken van het platteland, omdat de grond verveende en op veel plaatsen was dus de grond te drassig voor graanbouw. Daarom zochten velen een bestaan in de handel en zo ontstonden er nieuwe bronnen van welvaart. Er ontstond handel op de Oostzee, wat Hollanders moedernegotie noemden. Moedernegotie ontstond doordat de Hollanders hun graan moesten invoeren HL: Honderden schepen voeren naar vele Oostzeehavens om graan te kopen HL: De handelsvloot was groter dan die van Frankrijk en Engeland samen en er werden ondertussen ook andere producten gehaald uit het Oostzeegebied HL: Er werd genoeg graan aangevoerd om 650 duizend mensen te voeden, wat veel meer dan de Hollandse bevolking was. Dit was geen probleem, want het inwonertal in Europa groeide en er was veel voedselschaarste. Hollandse kooplieden konden hun graan tot ver in Spanje en Italië kwijt. Amsterdam profiteerde heel erg doordat het graan daar werd opgeslagen in pakhuizen. Hollandse landbouw werd ook weer belangrijk. Er werden watermolens gebouwd, waardoor ze het grondwater uit de polders konden wegpompen. Hierdoor ontstonden weer bruikbare weiden en akkers. Pagina 5 van 6

6 Holland had geen sterke feodale traditie (zij waren niet erg afhankelijk van de adel), zo konden zij producten kwijt in veel steden. Door de aanvoer van goedkoop graan konden ze zicht bovendien specialiseren in producten waar meer mee te verdienen was (houden van koeien). Door deze commercialisering en specialisatie werd de Hollandse landbouw winstgevend. De hoge belastingen die Holland moest betalen aan Karel V, gaf hen ook een sterke positie. In ruil voor de hoge financiële bijdrage aan het centrale bestuur kreeg Holland veel regionale autonomie: het mocht veel zelf regelen. Ze konden dus behoorlijk zelfstandig blijven en de steden werden werelden op zich. Pagina 6 van 6