8,5. Samenvatting door K woorden 18 juni keer beoordeeld. Geschiedenis. Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

Transcriptie

1 Samenvatting door K woorden 18 juni ,5 2 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden Verklaring begin- en eindtijd: 1515: Erfenissen en huwelijken à Bourgondische Nederlanden onder bestuur van Karel V. Hij komt later in conflict met hervormers als Luther en Calvijn. Dit conflict staat aan de basis van de opstand in de Nederlanden tegen de Spaanse overheersing. 1648: Het Verdrag van Munster maakt een einde aan de oorlog tussen Spanje en de voortaan internationaal erkende Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. P1 De christelijke Kerk in West-EU valt uiteen Groeiende kritiek op de katholieke Kerk rond de eeuw: katholieken vonden dat de Kerk de bijbel verkeerd uitlegde, sommigen wilden alleen een nieuwe kerk stichten, anderen besloten een nieuwe Kerk te stichten/zich aan te sluiten. à katholieke Kerk viel uiteen. Deze mensen worden hervormers genoemd en hun beweging de Reformatie/Hervorming. De hervormers die de meeste aanhang kregen waren Luther en Calvijn. (KA 21) De kritiek van Luther op de katholieke Kerk Alleen de bijbel was richtinggevend. Aflatenhandel, celibaat, heiligenverering enz. moesten weg. Vorst hoofd v/d Kerk. Volk mag niet tegen vorst in gaan Luther vond steun voor zijn opvattingen bij Duitse vorsten. Dit was voor hen aantrekkelijk omdat: Vorsten werden het hoofd van de Kerk. Vorsten konden kloosters sluiten en de bezittingen overnemen. Lutheranisme: Een vorst mag niet af worden gezet. Calvinisme: Raad van gekozen ouderlingen hoofd v/d Kerk. Volk mag tegen vorst ingaan. Calvinisme werd in NL het belangrijkst. Karel V Centralisatiebeleid Karel V vormt een bedreiging voor de privileges van de steden. 1531: Instelling collaterale raden (KA 17) Raad van State: Belangrijkste Nederlandse edelen, advies geven over het beleid. Geheime Raad: Rechtsgeleerden, opstellen wetten en toezicht houden op bestuur. Pagina 1 van 6

2 Raad van Financiën: Hoge edelen en rechtsgeleerden, uitvoering van en toezicht houden op financiële beleid Vrede van Augsburg: Vorsten mochten zelf hun geloofszaken bepalen à Karel ziet dit als een persoonlijke nederlaag à hij treedt af. Karel wordt opgevolgd door Filips II. Margaretha van Parma wordt landvoogdes. P2 De opstand in de Nederlanden breekt uit. Waardoor breekt de Opstand uit in de Nederlanden, ? De centralisatiepolitiek van Karel V en Filips II waardoor privileges van edelen en steden in de Nederlandse gewesten worden bedreigd. De afkeer onder Nederlandse protestanten en katholieken tegen de steeds gewelddadiger en intensiever wordende kettervervolging in de Nederlandse gewesten. Oorzaken van de opstand (KA 22) Indirecte oorzaken van de opstand: Opkomst handel en nijverheid à sterkere positie van de stedelijke burgerij in de Nederlanden. De splitsing van de christelijke Kerk door de Hervorming à steeds meer protestanten. Directe oorzaken van de opstand: Karel V en Filips II gaan protestanten streng vervolgen. Hun belangrijkste doelen: centralisatie van macht en centralisatie van het (katholieke) geloof. Karel V en Filips 11 streven naar centralisatie en ongedaan maken van privileges Reacties van edelen en calvinisten April 1566: Smeekschrift aan Margaretha van Parma (verzoek de kettervervolgingen te matigen à van Parma ging hiermee akkoord en ging minder hard optreden à calvinisten durfden hagenpreken te houden. Augustus 1566: Beeldenstorm (verwoesten beelden katholieke Kerk). De opstand begint Filips II gaf adel de schuld van de Beeldenstorm à zond in 1567 de hertog van Alva met een leger naar de Nederlanden. à Hij werd daar landvoogd en ontsloeg Willem van Oranje als stadhouder. Alva stelde Raad van Beroerten in (vervolgen mensen die Beeldenstorm deden) Het beleid van Alva werd de directe oorzaak (aanleiding) van de Opstand. In 1568 viel Willem van Oranje à zij werden door Alva verslagen. In 1572 veroveren de Watergeuzen den Briel. Eerste strijd tussen Holland en Zeeland tegen Spanje 1572: Vertegenwoordigers van de 12 Hollandse steden kwamen bijeen, zij besloten: Gezamenlijk de financiële lasten op zich te nemen. Willem van Oranje te erkennen als stadhouder van Holland, Zeeland en Utrecht. 1572: Bloedbruiloft: Hugenoot trouwde met katholieke zus van Franse koning à verzet bij katholieken à gingen leiders van hugenoten vermoorden. Pagina 2 van 6

3 Alva en Requesens slagen er niet in het verzet te onderdrukken Alva slaagde er niet in de opstand in Holland en Zeeland te onderdrukken à in 1573 verving Filips II hem als landvoogd door Requesens. Het lukte Alva en Requesens niet de opstand te onderdrukken: Geldnood (Filips II voerde veel oorlogen tegelijk) Holland en Zeeland: militair strategisch voordeel + goeie waterwegen. De andere gewesten sluiten zich tijdelijk bij Holland en Zeeland aan: Pacificatie van Gent Leidde tot politieke en godsdienstige verdeeldheid in de Nederlanden: Het Spaanse leger heroverde alle opstandige steden behalve een aantal steden in Holland en Zeeland. Er kwam een tegenstelling tussen de gewesten die katholiek en calvinistisch waren. 1576: Pacificatie van Gent, afgesproken werd: Gewesten gaan samenwerken tegen de Spanjaarden. Op godsdienstig gebied vonden er geen vervolgingen meer plaats. Gewesten laten elkaar met rust wat betreft godsdienst. Godsdienstkwestie à Mislukking Pacificatie van Gent: Calvinisten maakten zich van de macht meester in een aantal Vlaamse steden. Ze verboden het katholicisme. à 1579, Unie van Atrecht. Zij gingen bij de Spanjaarden horen. Alteratie van Amsterdam (KA 22) Amsterdam is als enige Hollandse stad katholiek. Opstandelingen proberen Amsterdam aan hun kant te krijgen. à handelsblokkade à 1578: Amsterdam wordt protestants. De Noordelijke Nederlanden stichten de Republiek der Verenigde Nederlanden: Waardoor resulteert de Opstand in het ontstaan van de Republiek, ? De Spaanse troepen zijn niet bij machte de opstand in de Nederlanden te stoppen. In 1581 zweren de noordelijke gewesten definitief het gezag van de Spaanse koning af. Na de moord op Willem van Oranje en enkele vruchteloze pogingen een nieuwe vorst te vinden, kiest de Unie van Utrecht in 1588 voor een republikeinse staatsvorm en roept De Republiek der Zeven Verenigde Provinciën uit. De Noordelijke Nederlanden stichten de Republiek der Verenigde Nederlanden. In 4 fasen: : De noordelijke gewesten richtten de Unie van Utrecht op (tegen Spanje). De zuidelijke gewesten richtten de Unie van Atrecht op (voor Spanje) : Filips II verklaarde Willem van Oranje (leider Unie van Utrecht) vogelvrij: wie hem doodt, wordt beloond. 1581: In het Plakkaat van Verlantinghe werd Filips II afgezet (gewesten schreven dat zij een slechte vorst mochten vervangen). 1588: De Republiek der Verenigde Nederlanden ontstond. De Republiek na moeilijke jaren internationaal erkend Pagina 3 van 6

4 Na het plakkaat van Verlatinghe hadden de opstandige gewesten te maken met tegenslagen: De moord op Willem van Oranje (1584). De vergeefse zoektocht naar een nieuwe vorst. De militaire successen van Parma (Spaanse landvoogd) Ondanks de tegenslagen lukt het de toch na 1588 een Republiek te vormen door: Steun van Engeland en Frankrijk (tegen Spanje). Filips II voerde meerdere oorlogen tegelijk (prioriteiten). Goede handel (veel contact). *1588: Spaanse Armada wilt Engeland weer katholiek maken à Aanval mislukt. Willem van Oranje, groot leider die zijn tijd vooruit was Willem van Oranje wilde een zo breed mogelijk draagvlak voor de opstand: Hij was voor godsdienstvrijheid à religievrede. Koos voor een nationale invalshoek waarbij Nederlanders werden opgeroepen hun vaderland te beschermen tegen vreemde invloeden. Willem van Oranje slaagde er niet in zijn religievrede te bereiken omdat radicale katholieken + calvinisten zijn ideeën afkeurden. Het lukte de radicale calvinisten een overheersende invloed te gaan uitoefenen omdat: Zij beter georganiseerd waren dan de andere bevolkingsgroepen. Zij naast een politieke strijd ook een strijd voor het geloof voerden. P3 De afloop van de oorlog Het twaalfjarig Bestand ( ) Wapenstilstand tussen Spanje en de Nederlanden. Het was de bedoeling dat dit later zou leiden tot een vredesverdrag. Voorstanders beëindigen oorlog: Staten van Holland + Johan van Oldenbarnevelt. Voorstanders hervatting oorlog: Andere gewesten + Maurits (orthodox) De Vrede van Munster 1648: De strijd eindigde, Vrede van Munster. Spanje wilde zich op oorlog tegen Frankrijk richten. Nederland: gunstig voor de Hollandse Handel. Gevolgen Vrede van Munster: Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden erkend. Grens met zuidelijke Nederlanden. Schelde bleef gesloten. Spanje verdedigde zuidgrens tegen Frankrijk. Erkenning bezittingen Brazilië en Azië, handelspositie republiek verbeterd. P4 Waardoor ontstond de Gouden Eeuw? Waardoor ontstaat in de Republiek de Gouden eeuw, ? Pagina 4 van 6

5 De moedernegotie en het ontbreken van een feodale traditie in de landbouw zorgen voor een snelle economische ontwikkeling in de Hollandse steden. De belangen om geld te verdienen zijn groot: de oorlog met Spanje moet bekostigd worden. Religieuze tolerantie lever de steden veel migranten op die de handel en nijverheid verder laten groeien. Er ontstaat een stedelijke cultuur met luxeartikelen en veel burgerlijke aandacht voor kunst en wetenschap. Het begrip de Gouden eeuw De periode van 1585 (val van Antwerpen) tot Periode met hoge welvaart waarin rijke burgers het erg goed hadden. Economische groei tijdens de Opstand Er was een grote economische groei tijdens de opstand. Indirecte oorzaken economische groei: Moedernegotie (de handel waar de economie op dreef) De republiek importeert graan in ruil voor akkerbouw en veeteelt. Ontbreken van feodale traditie à de boeren mochten zelf bepalen wat ze produceren en kozen marktgericht, zuivel of vlas. Directe oorzaken economische groei: Specialisatie en commercialisering 1585: De val van Antwerpen en het afsluiten van de Schelde (Antwerpen geen grootste handelsstad meer). De Staten-Generaal geven de VOC (Azië, 1602) en de WIC (Amerika, 1621) het monopolie en de wereldhandel. Waarom is de VOC zo uniek? Ze hadden een staatsmonopolie (officieel recht om als enige iets te doen of te verkopen) Ze namen soldaten mee en mochten oorlog voeren. Uitgiften van aandelen Bij faillissement is niemand persoonlijk verantwoordelijk. P5 De cultuur in de Gouden Eeuw De bevolking: 10% Regenten, groot ondernemers die de politieke functies onder elkaar verdeelden. VEEL geld. 25% Kleine burgerij, kleine ondernemers als winkeliers. Beschikten over een zekere welvaart. 60/70% De rest van de bevolking. Verdienden net genoeg om van te kunnen leven. In de Gouden Eeuw werden veel schilderijen gemaakt. Twee groepen mensen gingen deze bestellen: Stadsbesturen en bestuurders van wees- en armenhuizen De gegoede en kleine burgerij Waarom was drukwerk in de Gouden eeuw zo belangrijk? De boekdrukkers kenden in de 17 de eeuw een grote bloei, oorzaken hiervoor waren: De drukkers gaven allerlei soorten boeken uit die men ook in het buitenland graag kocht. (handleidingen, zeekaarten, atlassen en godsdienstige boeken) Veel buitelanders lieten boeken in de Republiek drukken omdat het in hun eigen land verboden was. Zo ontstond er een winstgevende handel in verboden boeken. Internationale wetenschappers vestigden zich in de Republiek, aangetrokken door het tolerantere klimaat dan in hun eigen land. Pagina 5 van 6

6 P6 Het einde van de Gouden Eeuw Eind 17 e eeuw kwam een einde aan de Gouden eeuw. Engeland en Frankrijk werden welvarender dan de Republiek. *Luther verschijnt voor de Rijksdag in Worms 1521 *Instelling van Bloekplakkaten 1550 *Ontzet van Leiden) *Het bestuur van de Republiek *JvO onthoofd *Jan P.Coen Pagina 6 van 6