Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1 Samenvatting door een scholier 1839 woorden 11 oktober ,9 13 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden 1 Nieuwe Tijd = tijd van ±1500 tot ±1800 In de Nieuwe Tijd leefden mensen die zelf ook vonden dat er een Nieuwe Tijd aangebroken was. Ze wilden verder gaan waar de Grieken en Romeinen gebleven waren. Kenmerken Nieuwe Tijd In de Middeleeuwen had het Christendom de meeste invloed op kunst en wetenschap, in de Nieuwe Tijd veranderde dat. Toen werd de invloed van de Grieks-Romeinse cultuur heel groot. (18e eeuw, kleine groep mensen nadenken hoe je het best kan samenleven) Middeleeuwen landbouw belangrijkst. Nieuwe Tijd handel en bedrijf heel belangrijk (naast de landbouw) Middeleeuwen edelen de macht. Nieuwe Tijd Europese staten Protestantse kerken en Katholieke kerken apart in 16e eeuw. 1 geloof heersende Nieuwste Tijd = tijd van ± 1800 tot nu Overgang tussen de Nieuwe Tijd en de Nieuwste Tijd Wetenschappelijke revolutie zette door in Nieuwste Tijd Kunst Romantiek Na 1750 ontwikkeling industrie Europa, In Nieuwste Tijd belangrijkste middel van bestaan Vanaf ±1800 raakten Europese vorsten macht kwijt aan parlement (werd in 19e eeuw uitgebreid). Grotere delen bevolking kiesrecht nadenken samenleven ontstonden ismen (liberalisme, kapitalisme, socialisme) gelijkheid godsdienst meeste Europese landen (door Franse Revolutie) 2 Renaissance = wedergeboorte Renaissance kunsten en wetenschap Middeleeuwen kunstenaars en onderzoekers bezig met godsdienst. Rond 1400 Italianen niet blij met eigen Pagina 1 van 5

2 tijd. Namen als voorbeeld veranderen Grieken en Romeinen. Grieken en Romeinen vonden dat je jezelf niet op achtergrond moest plaatsen. Iedereen leeft voor zichzelf en niet voor een groep. Volgens de Grieken en Romeinen moest je genieten en niet leven naar de dood. carpe diem (pluk de dag) Renaissance = wedergeboorte Grieks-Romeinse cultuur. Grieks-Romeinse invloeden Mensen in bovenlaag voelden zich in de 15e eeuw aangetrokken tot deze denkbeelden: kooplieden wilden van rijkdom genieten Vorsten en edelen wilden meer macht krijgen Kunstenaars wilden stijl van Grieken en Romeinen overnemen of zelf een nieuwe stijl bedenken Geleerden wilden onderzoek doen naar dingen die zij echt belangrijk vonden Kooplieden, vorsten, edelen, kunstenaars en geleerden waren maar een kleine groep mensen maar waren heel belangrijk. Door hen veranderde er veel voor de samenleving. 3 Portugezen drijven handel met Azië Vanaf 15e eeuw verkenden Portugezen Afrikaanse kust. Ze zochten steun bij volken die hen wilden helpen met de strijd tegen de moslims. Want die hadden Noord-Afrika en deel van Spanje en Portugal veroverd. Portugezen waren ook opzoek naar visgronden en volken om handel mee te drijven en wilden een zeeweg naar Azië zoeken omdat ze zelf specerijen wilden halen. In 1488 bereikten Portugezen Kaap de Goede Hoop. In 1498 bereikte Vasco da Gama India. Portugezen plaatsten factorijen. Daar vandaan dreven ze handel en schepen die verre reizen moesten maken konden daar vers voedsel en water aan boord nemen. Portugezen namen in Azië handel van Arabieren en Chinezen over want die konden zich niet verdedigen tegen de vuurwapens van de Portugezen. Handel van het enen naar het andere Aziatische land leverde veel winst op. In de 17e eeuw werden de Portugezen verdreven door de Hollanders, in de 18e eeuw hadden de Fransen en Britten de meeste macht daar. Inheemse volken waren het vaak niet eens met de komst van de Europeanen. Ze konden zich echter niet beschermen want de Portugezen hadden veel betere vuurwapens. Spanjaarden ontdekken Amerika en vestigen er een koloniaal rijk zie stencil het belangrijkste voor de kolonisten waren de rijke zilvermijnen. Elk jaar voer een zilvervloot van Spanje naar Mexico. In Amerika was meer dan alleen zilver. Er was vooral veel grond. In de grote plantages werd suiker verbouwd, later ook tabak en koffie. Gevolgen van ontdekkingen spreiding van mensen over de hele wereld onder leiding van blanke mensen. Als gevolg van ontdekkingsreizen vertrokken in de Nieuwe Tijd miljoenen Europeanen naar alle delen van de wereld, Pagina 2 van 5

3 miljoenen Afrikanen naar Azië als slaven en enkele miljoenen Aziaten naar Europese koloniën in Afrika en Amerika miljoenen sterven door ziektes en geweld. volken uit verschillende werelddelen droegen ziektes op elkaar over. Indianen in Amerika het zwaarst getroffen. Miljoenen van hen stierven. Ook werden Miljoenen gedood door de Europeanen. uitwisseling van producten en begin van de wereldeconomie. Er ontstond handel omdat er niet overal dezelfde producten groeien. door die handel tussen werelddelen ontstond er de wereldeconomie. Veel voordelen West-Europeanen: nieuwe producten, nieuwe banen en meer rijkdom voor de bovenste laag. In West-Europa neemt handel in producten uit de koloniën toe. 17e eeuw was handel tussen werelddelen niet groot. er voeren maar weinig schepen die klein waren. Die nieuwe producten werden vooral gebruikt door de bovenlaag. 18e eeuw kwam verandering want steeds meer mensen in Europa begon producten als koffie, thee,cacao, tabak en vooral suikers te gebruiken. 5 De christelijke Kerk in West-Europa valt uiteen De Hervorming of Reformatie Middeleeuwen deed wat Kerk zei, deed je dat niet streng gestraft (sommigen brandstapel) Zo bleef de Kerk in de M. eeuwen een eenheid Aan het begin van de 16e eeuw groeide het aantal mensen dat kritiek had op de Paus, de bisschoppen en de plaatselijke geestelijken. Nu had vervolging onvoldoende succes. De Kerk veranderde niet deel van mensen richten eigen Kerk op. Deze afscheiding van de katholieke Kerk wordt Hervorming of Reformatie genoemd. De aanhangers van de Hervorming worden protestanten genoemd, en hun opvattingen protestantisme. Oorzaken van de Hervorming De meeste onderzoekers zijn het eens over de volgende 3 oorzaken van de Hervorming: Nieuwe belangstelling Grieks-Romeinse cultuur. Tijdens de Renaissance werd de belangstelling voor de Grieks-Romeinse cultuur groter. Onderzoekers ontdekten rond 1500 dat er fouten in de bijbel stonden door het vertalen van Grieks naar het Latijn. Sommigen vonden dat de Kerk de bijbel niet goed uitlegde volgens hen veel gebruiken niet in bijbel. Deze onderzoekers deden wat verboden was gingen bijbel op eigen manier uitleggen. Erasmus ( Hollander) was een van de belangrijkste onderzoekers zijn werk door vele Europese geleerden gelezen. Erasmus schreef boeken in Latijn. Alle Europese geleerden gebruikten dat. Erasmus schreef over: misbruiken in de Kerk (veel priesters + Pausen gedroegen zich slecht want ze gedroegen zich niet naar de regels van JC) Erasmus wilde de Kerk verbeteren. Trouw aan eigen land en koning wordt belangrijker dan trouw aan de Kerk. De katholieke Kerk had in de M. eeuwen een grote invloed op het dagelijks leven. Mensen voelde zich een inwoner van een dorp of stad. Een daarnaast vooral lid van West-Europese katholieke Kerk (christen). Veel mensen veranderden van Pagina 3 van 5

4 gedachten tijdens opkomst nat. staten. Voor velen werd trouw aan eigen koning en land belangrijker dan trouw aan Kerk. Vorsten wilden scheiding tussen land en Kerk. Sommigen erkenden Paus niet meer als hoofd Kerk. koning Hendrik 8 kreeg ruzie met Kerk omdat hij niet mocht scheiden. Dus hij werd in 1532 zelf hoofd van de Kerk in Engeland, zo kon hij gewoon scheiden. De Engelse geestelijken gaven met tegenzin toestemming maar de vorsten waren er wel blij mee. Vanaf die tijd hebben er veel problemen voorgedaan in de Engeland op godsdienstig gebied. Maar de Kerk van Engeland, de Anglicaanse Kerk, bestaat nu nog met koningin aan het hoofd. De aantrekkingskracht van het protestantisme op verschillende bevolkingsgroepen. In de 16e eeuw nam de handel sterk toe. De gegoede burgers die handel in handen hadden werden rijker. In vergelijking met rijke burgers werd de adel armer lieten boeren nog meer belasting betalen. In de 16e eeuw nam ook de bevolking sterk toe. Levensmiddelen werden schaarser. Daardoor stegen prijzen. Als gevolg daarvan leed de arme bevolking in de steden vaak honger. Op deze bevolkingsgroepen oefende de protestantisme aantrekkingskrachten uit: - De adel: in protestantse landen werd een deel van grondbezit Kerk onder edelen verdeel rijker - De gegoede burgerij: eenvoudige manier van leven en haarde werken van protestanten bewonderden zij. - De boeren en arme bevolking in de steden: in tijd van hongersnood ergerden vele zich aan de rijkdom van de Kerk meer aangetrokken protestantisme omdat de leiders het opnamen voor de armen. 6 Het Lutheranisme Duitse monnik Maarten Luther ( ) las boeken Erasmus. Groot verschil tussen hun omdat: Erasmus niet echt actie ondernam, Luther wel, die ging verder waar Erasmus gebleven was. Luther ontdekte dat veel gebruiken in de Kerk niet in de bijbel stonden. Hij schreef zijn kritiek op in 95 stellingen (= korte beweringen waar Luther met anderen over wilde discussiëren) Velen waren het met de kritiek eens. De Kerk niet dus deed de Paus Luther in de ban. Keizer Karel 5 verklaarde hem vervolgens vogelvrij (iedereen mag hem dan vermoorden) in het Duitse rijk. Duitse rijk aantal vorstendommen. Boven deze vorsten stond de keizer. Maar de keizer had weinig te zeggen over Duitse vorsten. Luther kreeg steun van enkele vorsten. Waarom steunden zij Luther? - De Bijbel is de enige bron van het geloof. - Iedereen mag de bijbel op zijn eigen manier uitleggen. - Het pausschap, het celibaat(priesters mogen niet trouwen), veel sacramenten, de verering van de heiligen en de kloosterorden moeten worden afgeschaft. - Mens kan alleen in hemel komen door berouw en geloof De handel in aflaten moet worden afgestraft. - De vorst is in elke staat het hoofd van de kerk. - Onderdanen moeten de vorst altijd gehoorzamen vooral de laatste 2 punten waren aantrekkelijk voor de Duitse vorsten. Ook deze: - Als de kloosteroorden werden afgeschaft, konden de vorsten bezittingen van deze kloosters overnemen - Karel 5, in 1519 keizer van Duitse rijk geworden, wilde eenheid binnen de christelijke Kerk en wilde zijn macht vergroten. Vorsten wilden zelf de macht in hun vorstendommen uitoefenen. Luther vond dat iedereen de bijbel op zijn manier uit mocht leggen. Maar hij bleek van mening dat niet iedereen er naar mocht handelen. in 1524 kwamen boze boeren in opstand. Zij hadden uit de bijbel gehaald dat zij recht op vrijheid hadden. Maar Luther koos de kant van de vorsten. Hij schrok van de conclusies van de boeren. Hij vond dat ze moesten worden neergeschoten. Zo kwam in 1525 een bloederig Pagina 4 van 5

5 einde aan de opstand. 7 Het calvinisme Door Luther kwamen andere hervormers naar voren. Johannes Calvijn ( Fransman) kreeg de meeste aanhang. De stad Genève werd door hem hervormd. Later kregen zijn opvattingen in Frankrijk, Schotland en Nederland de meeste aanhang. In welke opzichten verschilden het calvinisme van het lutheranisme? - De calvinisten organiseerden zich van onderaf (iedere gemeente bestuurde zichzelf door gekozen ouderlingen. Godsdienstige vraagstukken werden besproken in synode van afgevaardigden van de gemeenten. - Als een vorst Gods verbod overtrad, was verzet tegen hem toegestaan Pagina 5 van 5