Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 Ontdekkers en Hervormers

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 Ontdekkers en Hervormers Samenvatting door F woorden 22 juni ,9 21 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats 5.1 De Renaissance (16e eeuw) Oorzaken v/h ontstaan (in italië) - Economische welvaart in Italiaanse steden door handel met midden-oosten - Ontstaan van een groep machtige handelaren en bankiers die met hun rijkdom wilden pronkenà ontstaan nieuw levensgevoel/ - Herwaardering van Oude Grieks-Romeinse kunst - (aansluiten bij grote rijk en kennis) - Opkomst van het humanisme: zoekt oplossing niet bij de kerk maar bij de mensen (kennis uit de oudheid) Verschillen middeleeuwen en Renaissance: - Levensmotto verandert momento mori à Carpe diem - Mens was gespecialiseerd in één beroep (gilden) à uomo universales: de mens die alles kan - Groep is belangrijk à individu is belangrijk Verspreiding van ideeën - Brieven - Boekdruk kunst Beroemde geleerden Pagina 1 van 7

2 - Erasmus (christelijk humanist) à nieuwe kennis gebruiken om fouten uit de bijbel te halen - Thomas More - Copernicus (had al door dat de aarde om de zon draait) Verschil in kunst: Middeleeuwen Ontbreken perspectief Menselijk lichaam is niet goed getekent Weinig beweging Gd onderwerpen Anoniem Onderwerp in het midden Renaissance Perspectief Menselijke anatomie klopt Meer beweging Onderwerpen oudheid, gewone mensen Kunstenaar ondertekent werk Onderwerp uit het midden Humanisme: bestudeerde oude klassieke teksten. Ze wilden de klassieke cultuur begrijpen zoals die los van het christendom was geweest. Daarbij hoorde ook klassieke filosofie. Er stonden in gekopieerde teksten veel fouten die ze probeerden te herstellen. Zo ook in de bijbel Val van Constantinopel. Gaf het humanisme een extra impuls doordat er veel oud griekse teksten mee werden genomen door de vluchtende Verdrag van Tordesillas Paus Alexander deelde de wereld in tweeën. Alles ten westen was van Spanje alles ten oosten was van Portugal. Volgens de kaart van toen (Eu, vervormd afrika en Azië) kreeg Portugal al het land. Spanje ging toch akkoord en dus hadden zij waarschijnlijk een vermoeden van Amerika. Portugezen hadden voordeel door de zeevaarders school (navigatie, astronomie, kaartlezen) Oorzaken ontdekkingsreizen: - Handel in specerijen - Geblokkeerde handelsroute in Midden-Oosten (Turkmenen) - Uitvindingen (betertype schip (karveel) en een astrolaab (sterrencompas) Pagina 2 van 7

3 - Verspreiden van het Christendom Ontdekkingsreizen Portugal: - Eerste keer tot de evenaar (rand van de aarde) Kaap de Goede hoop (Bartholomeo Diaz) Vasco da gama India (voorbij de kaap) Ontdekkingsreizen Spanje: Columbus - Amerika (niet via zouden maar via westen naar Indië) Amerigo Vespucci, idee van nieuw continent Magalhâes eerste reis om de wereld Cortes verovert de Azteken Pizarro Inca s (peru, Andes) CONCURRENTIE STRIJD!! Gevolgen voor Amerika - Europese ziektes à enorme sterfte - Jacht op zilver en goud - Vernietigen van Indiaanse samenleving en geloof - Dwongen de indianen tot dwangarbeid Ontdekkingsreizen Nederland - Nova Zembla (via noorden) Eerste scheepvaart naar Indië (geen winst maar wel een route) 5.3 Reformatie Erasmus - Nieuwe Bijbelvertaling, Lof der zotheid, Bijbelstudie - Zette eerste stap maar is niet uit op een breuk Pagina 3 van 7

4 Maarten Luther - 95 stellingen (kritiekpunten), aanleiding: verkoop van aflaten - Kritiek punten zie schema in de ban gedaan rijksdag in worms, maar maarten zweert daar zijn ideeën niet af en de keizer verklaart hem vogelvrij - Bescherming door Frederik van Saksen (duitse keurvorst) daar vertaald hij de bijbel in het Duits Rooms-Katholieke kerk Hervormde kerk Veel pracht en praal Sober, kaal Aflaathandel Alleen met vast geloof kom je in de hemel Alleen geestelijken leggen de bijbel uit Zelf bijbel lezen en over nadenken Paus en heiligen Iedereen is menselijk Celibaat Dominee mag trouwen en kinderen krijgen geestlijken ambten werden verkocht of aan adel gegeven Geestelijke ambt slechts verkregen na goede theologische opleidig Verering van heiligen en relikwieën Luther was hier tegen Gevaarlijkste kritiek punt van zowel Luther als Erasmus: Bijbelstudie, want daarmee viel het gezag van de Paus en geestelijken voor een groot deel weg. Volgens Luther waren priesters zelfs geheel overbodig Godsdienstvrede van Ausburg Wiens regio wiens religie. Niet de keizer maar een keurvorst bepaald de godsdienst in zijn regio Calvinisme werd in 1541 in Genève georganiseerd en verspreidde zich toen, maar kwam in 1566 pas bovengronds. Johannes Calvijn werd populair in de Nederlanden à Calvinisme (volksaard) Kenmerken Calvinisme: - Bijbel is het enige gezag - Kerk(dienst) nog soberder dan bij Luther (kaarsen,klokken, orgel weg) - Predesinatie = alleen uitverkorenen gaan naar de hemel (het is voorbestemd en dat zie je aan hoe iemand leeft à vroom, sober) - Ora et labora, bid, werk en lees de bijbel - De overheid heeft niets te zeggen over de kerk en je mag in opstand komen tegen een koning/overheid die gods wetten niet goed naleefde (luther erkent gezag van Duitse vorst) Pagina 4 van 7

5 Protestantse kerk: draait om de preek Rooms Katholieke kerk: draait om handeling bij het altaar Verschillen Calvijn en Luther: - Bij Calvijn was de kerk(dienst) nog soberder - Calvijn geloofde in predestinatie en volgens Luther kwam iedereen die goed gelooft in de hemel - Luther erkende het gezag van de keizer en vorsten, Calvijn deed dit niet 5.4 Karel V koning van Moest veel reizen voor rechtspraak. Probleem: iedere stad had andere regels. è Centralisatiepolitiek - Om belasting te innen - Rechtspraak - Felle bestrijding van de reformatie (rooms-katholiek) 1555 troonafstan Karel V - Vrede van Ausburg - Rijk valt uiteen: oostenrijke habsburgers en Spaans habsburgse rijk Duitse keurvorsten kiezen Ferdinand en niet Karels zoon. Filip II erft Spaan Habsburgse deel waaronder de Nederlanden. Filips II koning Zette politiek Karel V voort - Landvoogdes à Magaretha van Parma - Verzet tegen centralisatie door adel en steden Adel werd vervangen door ambtenaren en raakte dus macht kwijt Steden wilden rechten behouden - Verzet tegen ketterverbrandingen Pagina 5 van 7

6 - Economische malaise (paar misoogsten à brood onbetaalbaar) Smeekschrift, edelen vragen de verbrandingen te minderen (gaf opstand). Magaretha stemde hiermee in totdat ze antwoord van Filips II kreeg. - Dit gaf ruimte voor meer Hagenpreken - à Beeldenstorm 1567 Filips II stuurde de (ijzeren) hertog van Alva (edelen moesten nieuwe eed van trouw afleggen omdat Magaretha ze niet meer vertrouwde. En dan komt Alva. Dus Magaretha is heel boos omdat ze net alles weer had geregeld à gaat weg - Tiende penning (past binnen centralisatie) (soort btw) - Raad van beroerten à Bloedraad iedereen die iets te maken had met de opstand werd opgepakt. Twee edelen (van Egmond en van Hoorn) terechtgesteld à niemand veilig Nederlandse Opstand - Gevluchte edelen verzamelen geld voor leger 1568 Slag bij heiligerlee (huurlegers) à winnen, maar daarna is er geen geld meer 1572 Steden sloten zich aan (belegeringen inundatie) aanleiding: 10 e penning, krijgen ze niets voor terug. Inundatie: onder water zetten van land à geuzen konden leiden bereiken en legers trokken weg omdat ze in water niet konden vechten. (nieuwe landvoogd: Hertog van Parma) 1576 Pacificatie van Gent Noordelijke en zuidelijke gewesten gaan samenwerken tegen de Spanjaarden. Spraken gewetensvrijheid af: elkaar niet afmaken vanwege geloof 1579 Unie van Atrecht (zuidelijke deel is verovert) à trouw aan Spanje, Rooms-Katholiek Unie van Utrecht à door met opstand, Calvinisme 1581 Acte van Verlatinghe Pagina 6 van 7

7 Zweren de Spaanse koning af 1584 Moord op Willem van Oranje 1588 Republiek der zeven verenigde Nederlanden (konden geen koning vinden), Redding van de opstand: Hertog van Parma moest een invasie in Engeland voorbereiden, waardoor hij het gevecht tegen de Nederlanden moest minderen Vrede van Münster Spanje erkent onafhankelijkheid Pagina 7 van 7