Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5: De tijd van Ontdekkers en Hervormers

Maat: px

Weergave met pagina beginnen:

Download "Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5: De tijd van Ontdekkers en Hervormers"

Irena Maas
4 jaren geleden
Aantal bezoeken:

1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5: De tijd van Ontdekkers en Hervormers Samenvatting door J woorden 20 maart keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Duurde van 1500 tot Het tijdvak duurt maar 100 jaar en hoort bij de 16e eeuw. Omdat we spreken van een andere tijd waarin we nieuwe werelden ontdekken, begint ook de Vroegmoderne Tijd ( ). In Italië is weer interesse in de tijd van de Grieken en Romeinen. Er was veel belangstelling voor oude beelden, overblijfselen en geschriften. Dit noem je de Renaissance. Na Italië raakten ook andere landen geïnteresseerd in deze tijd. Er ontstond een nieuw levensgevoel (carpe diem). Niet langer draaide het gehele leven om God en het hiernamaals, maar de mens kwam steeds meer centraal te staan. De mens verkende niet alleen zichzelf, maar ook de wereld. Columbus is daarvan een heel goed voorbeeld. In dit tijdvak waren het mensen uit Portugal en Spanje die met schepen de kusten van Afrika hadden verkend en verder probeerden te reizen. In de katholieke kerk ontstond ruzie. Luther en Calvijn wilden het geloof hervormen en protesteerden tegen een aantal dingen. Daarom spreek je ook wel van het protestantisme. In Nederland kwamen mensen in opstand tegen hun koning, die ook koning van Spanje was. Willem van Oranje werd de leider van dat verzet en vocht tegen Filips II. Uiteindelijk wonnen de Nederlanders de strijd en ontstond de Republiek der Verenigde Nederlanden. In de 16e eeuw begon het mensen wereldbeeld in Europa ingrijpend te veranderen. Willem van Oranje was levenslustig, optimistisch, charmant. Erfde van een neef de titel prins van Oranje. Willem moest katholiek worden in ruil voor erfenis. Paragraaf 5.1 De renaissance (wedergeboorte) Het mensen wereldbeeld van de renaissance en de hernieuwde oriëntatie op de klassieke oudheid. Paragraaf 5.2 De Eurpese expansie Het begin van de Europese overzeese expansie. Paragraaf 5.3 De Reformatie Pagina 1 van 5

2 De splitsing van de kerk in West-Europa. Paragraaf 5.4 De Nederlandse opstand Het ontstaan van de Nederlandse staat. Memento mori -> carpe diem Uomo universalis: iemand die zich op veel verschillende terreinen had ontwikkeld. (Leonardo Da Vinci) Humanist Erasmus vond dat de studie op de oude teksten ertoe moest lijden tot een gezuiverd christendom. De humanisten gingen de klassieke teksten vertalen en bestuderen -> fouten er uit halen. Natuurwetenschapper Copernicus ontwierp een wiskundig model van het zonnenstelsel waarin niet de aarde, maar de zon het stilstaand middelpunt was. Kunstenaars onderzochten de natuur en menselijke anatomie om levensecht teschilderen en beeldhouwen. Er kwam ook meer onderwerps keuze. Geen anonieme kunstenaar meer. Diepte door: -wiskundig perspectief -atmosferisch perspectief Kunstenaar Michelangelo schilderde in 1508 het plafond van de Sixtijnse kapel in het pauselijke paleis in Vaticaanstad. Dit duurde viereneenhalf jaar. Voor de Europeanen was het grootste deel van de aarde onbekend. Ze wilde graag naar Indië en China voor oosterse producten (zijde, specerijen). 1453: Eurpese handelaren namen de oosterse handel over omdat er veel geld mee te verdienen was. Arabieren en Turken stonden de weg over land niet toe -> zee. Hedrik de Zeevaarder maakte veel zeereizen en stichtte school voor zeevaarders. 1488: Bartholomeo Diaz voer rond Kaap de Goede Hoop. 1492: Columbus kwam onbewust aan in Amerika i.p.v Indië, dat werd duidelijk door Amerigo Vespucci -> Mondus Novus (Nieuwe wereld). Een kaartenmaker gaf het continent de naam Amerika. 1498: Vasco da Gama voer met vier schepen de Indische Oceaan over naar India. 1510: ortugezen ontdekten vanuit India de Indonesische archipel en in het oosten de Molukken -> specerijen. 1515: Karel V nam het bestuur van de Nederlanden op zich. Nederland geen eenheid landsheer benoemde stadhouders Pagina 2 van 5

3 Karel V stelde Raad van State in Taak katholieke geloof beschermen 1516: Erasmus maakte een nieuwe vertaling van de bijbel. In Lof der zotheid dreef hij spot met bisschoppen, kardinalen en pausen die zich slechts om geld en macht bekommerden. Hij was een webereider van de Reformatie of Hervorming. Hij brak met de kerk in Rome. Luther ergerde zich aan de misstanden van de kerk. Het ging om geld en om opleiding. Priesters en geestelijken waren vaan niet celibaar (ongetrouwd). De reformatie van Luther scheurde het christendom uiteen: protestanten (braken met roomse kerk) rooms-katholieken (trouw aan de paus) De beschuldiging van Luther als ketter motiveerde Luther en verschpreidde zijn ideeën met de boekdrukkunst -> Alleen het geloof en oprecht berouw over zijn zonden konden de mens redden. 1517: Luther stuurde 95 aan een bisschop. ''Als de munt in de koffer klinkt, de ziel in de hemel springt.'' 1519: Spaanse conquistadores veroverde de Azteken. 1520: Duitsland verscheurd door godsdienst oorlogen 1521: Luther werd uit de kerk gezet. Om een scheuring in de kerk te voorkomen nodigde keizer Karel V Luther uit om zijn woorden te herroepen maar hij weigerde -> vogelvrij en moest gestraft worden als ketter. Hij werd gered en naar Wartburg gebracht. Hij vertaalde de bijbel naar het Duits en in 1525 trouwde hij met een non (geen celibaat meer). 1522: Karel V stelde Keizerlijke inquisitie in de protestanten moest opsporen. 1530: Francisco Pizarro nam het Incarijk in Peru in bezit. --> goudkoorts. De indianen hadden geen weerstand voor meegebrachte ziektes, geschat beleven er aan het eind van de eeuw maar 5 à 20 procent over. 1534: De reformatie in Engeland leidde tot het ontstaan van de Anglicaanse kerk, protestantse staatskerk met koning. Calvijn was een humanistisch geleerde, hij stelde dat de mens zondig en slecht is. Hij geloofde dat het al van te voren vast stond die naar de hel of hemel ging. Hij stond aan de kant van de vorsten en vond dat die gehoorzaamd moesten worden. 1536: Een Calvinistisch stads bestuur kwam aan de macht. Er waren strenge regels. predikanten verzorgen preken ouderlingen letten op de naleving leefregels diakenen armen- en ziekenzorg doctores scholing perikanten Pagina 3 van 5

4 1555: In Duitsland werd afgesproken dat elke vorst mocht bepalen welke religie in zijn gebied was toegestaan. 1555: inhuldiging Filips II als landheer van de Nederlanden. Hij sprak geen Nederlands of Frans en was diep gelovig. Vader van Karel V. 1559: Filips II stelde Margaretha van Parma (halfzus) in als landvoogdes. vertrouwelingen als sleutelposities -> adel voelde zich buiten spel gezet edelen en burgers afkeer harde optreden tegen protestanten Belangrijkste hoge edel man Willen van Oranje 1562: In Frankrijk woedde godsdienstoorlogen tussen katholieken en hugenoten (franse calvinisten). 1564: Willen van Oranje pleitte voor godsdienstvrijheid. Filips IInog harder optreden tegen calvinisme. 1566: 400 lage edelen trokken naar het paleis van Magaretha in Brussel om te vragen naar vermindering van geloofsvervlogingen. Ze werden geuzen (bedelaars) genoemd. -> Vervloging verloopig stop gezet --> 1566: het calvinsme kwam in de open lucht bijeen. --> Beeldenstorm in Vlaanderen, Brabant en Holland. 1567: Filips stuurde Alva om orde op zaken te stellen. --> groot leger --> 1100 doodvonnisen. --> vluchten, ook Willem van Oranje. 1568: Willem van Oranje vormde een legen in Duitsland en viel Nederland binnen. Begin de Nederlandse opstand tegen Filips II. Aanval van Oranje mislukte. 1569: Alva voerde een nieuwe belasting in om het leger te kunnen betalen (steeds meer gehaat). 1568: Begin Tachtigjarige Oorlog. 1572: Calvinistische ballingen (geuzen) namen Den Briel in. Willen van Oranje en een broer namen steden in. Wreedheden: Geuzen: hingen 19 katholieke geestelijke op Alva: Moorde Naarden uit omdat het zich niet snel over gaf. 1575: Door geld nood (soldij) sloegen Spaanse soldaten pluderde door de zuidelijke gewesten. Filips benoemde een nieuwe landvoogd, Hertog van Parma. 1579: Parma sloot met enkele zuidelijke gewesten een militair verbond. Willem van Oranje sloot met Holland en andere gewesten een bondgenootschap, De Unie van Utrecht (kern nieuwe staat). (Totaal 7 gewesten.) 1580: Oranje vogelvrij 1581: De gewesten van de Unie van Utrecht zwoeren Filips af als landsheer. Staten-generaal nam een onafhankelijksheidsverklaring aan, het Plakkaat van Verlatinghe. In opstandige gewesten werd de broer (Leicester) van de Franse koning genoemd tot landsheer. Parma veroverde de ene stad na de andere. De opstand in diepe crisis: Pagina 4 van 5

5 1584: Willem van Oranje werd vermoord door een katholieke fanaticus 1585: Parma nam Antwerpen in. 1588: Parma aanval op Engeland. Spanje vormde onoverwinnelijke Armada 130 schepen -> ging ten onder voor de Engelse kust. 1588: De opstandige Nederlandse gewesten besloten verder te gaan zonder landsheer -->vorming Republiek der Verenigde Nederlanden. Doordat Filips op veel fronten vechte konnen de Nederlandse gewesten de stijd winnen. angst frankrijk protestantse koning tegen protestantse konining Elisabeth Zoon van Willem van Oranje, Maurits veroverdemet de Republiek bijna het hele noorden : Willem Barentsz en bemanning verbleef op Nova Zembla, vastgelopen in het ijs. Ondetussen bereikte Cornelis de Houtman Azië via het zuiden. 1598: Een einde aan godsdienstoorlogen in Frankrijk door het Edict van Nantes, een wet waarin stond dat Frankrijk katholiek was maar dat hugenoten ook rechten hadden. 1609: Spanje en de Republiek sloten een bestand voor twaalf jaar. 1648: Spanje en de Repuliek sloten de Vrede van Münster. Formele erkenning republiek. Pagina 5 van 5

Vergelijkbare documenten

Samenvatting Geschiedenis Tijdvak 5 Tijd van ontdekkers en hervormers

Samenvatting Geschiedenis Tijdvak 5 Tijd van ontdekkers en hervormers Samenvatting door Monir 1036 woorden 2 maart 2015 5,2 9 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Tijdvak 5 Tijd van