5,7. Par. 1 Het wereldbeeld veranderd. Par. 2 Uiteenvallen van de christelijke kerk. Samenvatting door een scholier 2583 woorden 15 mei 2008

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 2583 woorden 15 mei ,7 6 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Samenvatting geschiedenis Hoofdstuk 3: Veranderingen in de nieuwe tijd Par. 1 Het wereldbeeld veranderd In de middeleeuwen dachten de meest mensen dat de aarde plat was. Volgens hen was alleen Europa van het Middellandse-Zeegebied er, met in het midden Jeruzalem. De enige die wisten dat er meer was, waren: Marco Polo en Willem van Rubroek. In de 15de en 16de eeuw twijfelden de Portugezen en de Spanjaarden of de wereld plas was. Via Noord- Afrika hoorden ze over Azië, daarom gingen ze steeds zuidelijker op zoek naar specerijen > Portugezen bereiken kaap de goede hoop 1498 > 3 Portugezenschepen bereiken India De Portugezen stichtten handelsposten (factorijen). Columbus wilde via de westelijke kant naar Azië > Hij kreeg daar opdracht voor. Zo ontdekte hij Amerika > Vasco Degama(leider portug. Schepen) > Portugees Magelhaes via het westen naar Azië, hij ging om de zuidpunt van Amerika. De Spanjaarden vestigden een groot rijk in Amerika, ze bouwden daar een nieuw bestaan. De indianen werden verdreven, gedood of werden slaven. Miljoenen Europeanen gingen naar andere werelddelen en gingen Afrikanen naar Amerika vervoeren. Toen nieuwe volken uit verschillende werelddelen elkaar ontmoette, kregen ze te maken met nieuwe ziektes. Veel Europeanen stieren aan malaria. De meeste slachtoffers waren de indianen, zij hadden al heel lang geen contact gehad met de buitenwereld. Overal in de wereld leerde men nieuwe producten en huisdieren kennen. (Amerika: katoen, tabak, aardappelen en tomaten). Er ontstond veel handel en alles werd duurder, vooral wat van ver kwam. 18e en 19e eeuw > koffie en cacao werd goedkoper. Par. 2 Uiteenvallen van de christelijke kerk In de late middeleeuwen nam het aan mensen dat konden lezen en schrijven toe, vooral de edelen en rijke burgers. Einde 15e eeuw > Boekdrukkunst. Dat was betaalbaar voor alle mensen. Mensen sloten zich steeds meer af van de kerk en stichtten er zelf één. Tot de stichters van de nieuwe kerken hoorden Luther en Calvijn. Luther keerde zich fel tegen de kerk, omdat ze de normen waarden van de kerk ondermijnden. Maarten Luther = was eerste een monnik en daarna professor, hij vond dat iedereen meer de bijbel moest lezen. Want dan kwam je persoonlijk in contact met god. Luther werd door de paus in de ban gedaan, maar Luther werd gesteund door de Duitse vorsten. Zo gingen ze kerken oprichtten volgens Luter s denkwijze. Ze noemde het Lutheranisme > was er een boerenopstand, ze wilden meer vrijheid. Volgens Luther moest iedereen dood. Pagina 1 van 7

2 Johannes Calvijn stichtte ook een kerk. In de Zwitserse stad Genève. Ze noemde het Calvinisme. Verschillen tussen het Lutheranisme en het Calvinisme: - Lutheranen = de vorst is het hoofd van de kerk Calvinisme = er worden ouderlingen gekozen door het volk - Calvinisten = ze mogen in verzet komen tegen hun vorst - Lutheranen = mogen niet in verzet komen tegen hun vorst In 1532 > Hendrik Vlll stichtte een eigen kerk in Engeland. Hij maakte zichzelf hoofd van de kerk. Zo kon hij scheiden, zonder toestemming van de paus. In 1563 > Het celibaat, de katholieke mis en het Latijn werden afgeschaft. Ook de kloosters werden weggehaald. De lijst met maatregelen van de kerkelijke discipline: - Verboden boeken - Priesters mochten geen andere inkomens hebben - Verboden om kerkelijke ambten te verhandelen De maatregelen van de kerk: - Een oud Latijnse bijbel was goed - De kerk stelde de leer op schrift in een leerboek - Priesteropleiding - Priesters moesten een vaste woonplaats hebben Contra-Reformatie > Katholiek blijven of worden, door de kerkelijke rechtbanken. Tegenwoordig zijn er verschillen tussen kerk en staat: kerk > alleen geloof Staat > alleen bestuur. Par. 3 Veranderingen in kunsten en wetenschappen In de middeleeuwen was de godsdienst heel belangrijk, bijna alle kust had er mee te maken. Dus alles leek op elkaar, ze probeerden ook geen eigen manier van uitbeelden te ontwikkelen. Aan het eind van de middeleeuwen veranderde de manier van denken. De goeddienst was nog steeds belangrijk, maar vorsten, edelen en rijke burgers gingen hun paleizen, huizen en stadhuizen versieren met niet-godsdienstige kunst. Kunstenaars richtte zich meer op het menselijk lichaam en de natuur. Ze ontwikkelde hun eigen stijl. Deze manier van denken komt van de Grieken en Romeinen. Deze verandering in het denken > renaissance ( wedergeboorte ).De contra-reformatie ging snel met de verandering van de kunst, er kwam een nieuwe stijl: de barok. Geleerden in de middeleeuwen waren meestal geestelijken, ze deden vooral onderzoeken die met de godsdienst te maken hadden. Veel geleerden in de nieuwe tijd deden onderzoeken over andere onderwerpen. Zo werden er meer uitvindingen gedaan (gas, elektriciteit). De Nl-er van Leeuwenhoek ontwierp microscopen. Belangrijke ontdekking = micro-organismen. (1600 > Giordano Bruno (monnik) ter dood veroordeelt, omdat hij dingen beweerde over het heelal die niet in de bijbel stonden.) Door deze uitvindingen kregen de Europeanen op wetenschappelijk gebied een voorsprong op de rest van de wereld. 18de eeuw = Eeuw van de redelijkheid of de verlichting. Verlichters = de onderzoekers, zij streden tegen allerlei misverstanden zoals: martelingen van gevangenen, godsdienstvervolging, oorlog, heksenverbranding en slavernij. Zij vonden vrijheid het belangrijkste. De mens moest volgens hen een Pagina 2 van 7

3 voorbeeld nemen aan de natuur. In die tijd gaven de verlichters aan dat er meer was dan de Europeanen dachten. Illustratie pag = geschiedenis Frankrijk = Ancien Régime. Alle macht > Franse koning. Steden maakten een overeenkomst met de vorst, hij kreeg de taak om met geld en militaire steun van de steden om een leger te beginnen. In de 14de eeuw > Edelmannen aan het hoofd > zij beschikte over de belasting > met geld macht uitbouwen. In de 15de, 16de en 17de eeuw ontstond de vraag: Moeten vorsten alle macht hebben? In Nederland en Engeland moesten ze alle macht delen. In Frankrijk en andere Eu-landen niet > absolute macht(lodewijk XlV, XV en XVI( )), dat is gebaseerd op = * Het belasting- en het geweldsmonopolie(politie en leger) * De omtrekken van de moderne staat met ministers en justitie. (Er kwam een eind aan de absolute macht door de Franse revolutie(burgers)). De adel kreeg nieuwe functies onder een absolute vorst: 1) Hij bleef de militaire tradities trouw, militaire bevelhebber 2) Taken in het bestuur = gouverneur of provinciaal gemachtigde. De Goede manieren zijn ontstaan in het Ancien Régiem. Hoofdstuk 4: Een tijd van revoluties Par. 1 De Franse revolutie breekt uit Revolutie = Een grote verandering in een samenleving die in korte tijd plaats vindt. > Bevolkingsgroep neemt met geweld, de macht over. Fasen van een revolutie: 1) Regering verdreven, gematigde hervormers> macht. Ze willen veranderingen > niet snel, zonder geweld. 2) Gematigde hervormers verdreven, radicale hervormers > snel veel veranderen, dood tegenstanders. 3) Chaos door radicalen, sterke man > macht met hulp van leger. Revolutie > nationalisme groeit onder de bevolking. 18de eeuw in Frankrijk een machtige koning > Hij was door god aangesteld = absolutisme. Vanaf de middeleeuwen > 3 standen: Stand 1 = De geestelijken Stand 2 = De edelen Stand 3 = De gegoede burgers/boeren De armen werden niet meegeteld. Par. 9 Ontstaan van industrieel kapitalisme Sinds de middeleeuwen was er een nieuwe vorm van economie, kapitalisme, eerst in handel en nijverheid, later ook landbouw. Kapitalisme = economie waarin alles van de particuliere ondernemers zijn. De belangrijkste kenmerken van kapitalistische samenleving = *Arbeider werkt voor werkgever *Werkgever = zakenman/grootgrondbezitter, die alles kan betalen *Werkgever wil winst maken *Bedrijven zijn van particulieren Pagina 3 van 7

4 *Succes in zaken = belangrijk *De regering bemoeit zich NIET met de economie 18de eeuw = belangrijkste ondernemingen: *Handels -en nijverheidsbedrijven *Grote landbouwbedrijven Hoofdstuk 6: Van republiek tot parlementaire monarchie Par. 1 De opstand Karel V > Filips II > Bij Filips II kwam het geloof op de eerste plaats. Hij liet daarom de protestanten steeds strenger vervolgen. Honderden werden onthoofd of verbrand. Deze politiek van Filips II riep veel verzet op in de Nederlanden = *De edelen/rijke burgers in de steden wilden hun macht behouden *De protestanten/veel katholieken vonden de maatregelen te steng. Filips woonde eerst in de Nederlanden, in 1559 ging hij naar Spanje. In Nederland kwamen landvoogden > de eerste was zijn halfzuster Magaretha van Parma. Zij was minder streng voor de protestanten. Met de handel ging het slecht > hongersnood onder de armen > Beeldenstorm > protestanten tegen de katholieken kerken. Filips zond daarom in 1567 de hertog van Alva, als landvoogd. Hij moest alles van verzet streng straffen. In zijn veel mensen door de rechtbank van Alva veroordeeld. Een deel daarvan vluchtte met schepen en gingen schepen kapen en plunderen > watergeuzen. De tegenstander van Filips II was Willem van Oranje. In 1567 ging hij met 2 broers in verzet tegen Alva en vielen met hun legers de Nederlanden binnen. Deze opstand wordt de 80 jarige oorlog genoemd. Willem van Oranje wilde van de Nederlanden een onafhankelijke staat maken. Ze wilden ook verdraagzaamheid tussen de Katholieken en de protestanten. De Nederlanden raakte door de opstand verdeeld, Noordelijke delen werden de republiek en de Zuidelijke delen bleven bij het Spaanse rijk behoren. Na Napoleon werden de Nederlanden weer 1 geheel. Tot 1830, toen splitsten ze en ontstond België. Par. 2 De gouden eeuw 17de eeuw = De gouden eeuw van de republiek Er is > * Meer scheepvaart * Meer handel * Meer nijverheid * Kunst Ze kwamen tot bloei. 16de eeuw = Antwerpen de grootste handel en havenstad van de EU = Antwerpen veroverd door de Spanjaarden Hollandse schepen die naar: *De Oostzee, *Engeland, *Frankrijk, *De Middellandse Zee gingen. In de 17de eeuw gingen ze naar Azië en Amerika. Amsterdam = stapelmarkt (alle goederen werden daar opgeslagen) De enige die rijk werden, waren de kooplieden. De zeevaarders en de arbeiders > verdienden bijna niks. Beroemde schilders uit de 17de eeuw: *Frans Hals, *Jan Steen, *Johannes Vermeer en *Rembrandt. De schilderijen mochten niet meer in kerken en er waren geen vorsten, dus de rijke burgers bestelden schilderijen. Pagina 4 van 7

5 17de eeuw > beroemde schrijvers en de wetenschap bloeiden op (Hugo de Groot) > ontsnapte hij in een boekkist uit het slot Loevestein. Er was veel migratie in de republiek. Tot 1618 mochten allochtonen niet in het bestuur. In 1796 had iedereen dezelfde rechten. In de tweede helft van de 16de eeuw en aan het eind van de 17de eeuw > protestanten worden vervolgd(bartholomeusnacht). Daarna kwam er verzoening(edict van Nantes) tussen de protestanten en de katholieken. Tot 1685, toen werd het opgeheven. Veel boeren uit Nederland trokken naar Zuid-Afrika en in de 17de eeuw trokken veel Nederlanders naar Noord-Amerika. Par. 3 Samenleving in de republiek Bevolkingslagen = Regenten/Patriciërs Gegoede burgerij Kleine burgerij Het gemeen (gewone volk) De meeste mensen leefden op het platteland, terwijl in de republiek de steden bekent werden. Er waren rijke en arme boeren, de oogst werd op de markt verkocht. In die tijd trokken veel boeren naar een stad, want daar was de meeste kans om werk te vinden. In 1688 was Amsterdam de eerste stad van de wereld met straatverlichting. 17de eeuw > werden er steeds meer huizen gebouwd, ze waren alleen wel van hout. (groot brandgevaar) Overal waren de mannen de baas, dat kwam door de bijbel. Er ontstond geen overbevolking doordat er veel kinderen op jonge leeftijd stierven. Opvoeding kinderen > gehoorzaamheid Kleding hetzelfde als volwassenen Onderwijs verschillend Geweld was in die tijd gewoner, mensen moesten op de pijnbank, lijfstraffen, doodstraf. Dit werd allemaal in het openbaar uitgevoerd > Amsterdam tuchthuis ingericht 16de eeuw > Heksenvervolging 17de eeuw > Heksenvervolging stopt De republiek = zelfstandige gewesten > Holland, Zeeland, Utrecht, Gelderland, Overijssel, Drenthe, Groningen en Friesland > eigen baas(eigen wetten), maar met buitenlandse politiek > samenwerken > staten-generaal in Den Haag > machtigste man is de Raadpensionaris. Stadhouders = bevel over de legers Generaliteitslanden = republiek veroverd Hoofdstuk: 10 Geschiedenis van de VS Par. 1 Indianen Ze leefden in Noord-Amerika in stammen. De bekendste stammen zijn degene die van de jacht leefden. En andere van landbouw, zo kreeg je verschillende indiaanse culturen. Verschillen: *Ze hadden 1 leider of meerdere * Ze waren democratisch of niet Pagina 5 van 7

6 * De mannen en vrouwen hadden evenveel recht om iets te zeggen of niet. Overeenkomsten: * Alle indianen geloofden dat de natuur door goden en geesten werd geregeld. * Ze kenden geen particulier bezit van het land * Alle stammen wisten goed gebruik te maken van de natuur * Ze waren trouw aan hun stam en deden alles samen. Par. 2 Ontstaan van de VS 1492 > Indianen > ellende Blanken > roemrijke geschiedenis Noord-Amerika > Spanjaarden, Engelsen en Fransen. Ook kolonisten. (Canada>Fransen) 18de eeuw > Fransen verloren Canada aan de Engelsen en Louisiana aan de Spanjaarden > 13 Engelse koloniën in Noord-Amerika in opstand tegen Engeland, ze wonnen > Elke kolonie werd een staat en alle staten vormden de VS. Er kwamen 3 machten: 1) de uitvoerende macht > president. Hij is het staatshoofd en de leider van het kabinet en ook opperbevelhebber van het leger en van de vloot. 2) De wetgevende macht > Congres. Dat bestaat uit de senaat en de afgevaardigden. 3) De rechtsprekende macht > rechters > hoogste van het gerechtshof. De wetgevende macht: * keurt wetten * Oorlog verklaren * Militaire zaken(geld) Amerikaanse grondwet: *vrij in geloof *Vrij in mening *Vrij in maatregelen vragen (regering) *Vrij te vergaderen *Het recht op een rechtszaak (gevangene) *Het recht op wapens Aanvullingen: *Afschaffing slavernij(1865) *Kiesrecht voor mannen(1871), voor vrouwen(1920) Tweepartijenstelsel = Een stelsel waarbij 2 grote politieke partijen afwisselend het land regeren > staan vanaf de 19de eeuw tegenover elkaar. Dat zijn de democraten en de republikeinen. De democraten willen de macht vergroten > president + ministers. Republikeinen willen de macht > afzonderlijke staten. Verkiezingen: Eerste gedeelte = partij kiest kandidaat(voorverkiezingen) kandidaat wint = presidentskandidaat partijconventie kiezers winnen. Tweede gedeelte = meeste stemmen + kiesmannen van die staat(verliezer geen kiesman) wie de meeste stemmen heeft = president. Par. 4 Tegenstellingen leiden tot burgeroorlog Pagina 6 van 7

7 Noorden > *Boerderijen, * Geen plantages voor katoen, suikerriet, tabak, *snelle Industrie. Zuiden > *weinig industrie, *belangrijkste producten = akkerbouw, veeteelt, *leverde veel katoen. Meerdere verschillen = zuiden > slaven Noorden > arbeid vrij. Noorden wilde geen slavan meer, maar het zuiden was het er niet mee eens. Politieke verschillen : Noord = grote macht (president + ministers) Zuid = afzonderlijke staten 19de eeuw = even veel stemmen > Voor Noord en Zuid. Eind 18de eeuw = presidenten tegen slavernij = nieuwe uitvinding > katoenmachine 1808 = slavenhandel afgeschaft 1790 = volks telling 1860 = 4 miljoen slaven In het noorden kwam in 1854 een nieuwe partij = de republikeinse. Ze waren tegen slavernij. Streven naar afschaffing slavernij = abolitisme = zuidelijke staten stappen uit de VS, doordat ze vinden dat de verkeerde president is gekozen. Burgeroorlog ontstond, het noorden won. De bevrijder van de slaven is Lincoln, na Hij werd vermoord door een aanhanger van het zuiden. Par. 5 Segregatie en industrialisatie Eind de 19e eeuw > wet voor scheiding van blanken en zwarte volken > segregatie. De schade van de burgeroorlog werd hersteld en er ontstond weer handel tussen het Noorden en het Zuiden > staal, olie, steenkool(het meest). De VS werd een voorbeeld voor andere landen: *De verdeeldheid van de VS was groter dan in de EU(onder arbeiders. *Arbeiders > betere toekomst in de VS *VS ijverden met succes voor hervorming en sociale wetgeving Pagina 7 van 7