Samenvatting Geschiedenis Tijd van pruiken en revoluties + Tijd van burgers en stoommachines

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Tijd van pruiken en revoluties + Tijd van burgers en stoommachines Samenvatting door A woorden 16 juni ,6 15 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Hoofdstuk 7- De wereld in de tijd van pruiken en revoluties 7.1- De verlichting KA: Rationeel optimisme en toepassing van verlicht denken. 1776: Adam Smith publiceert een boek van 1000 pagina s over de economie; The Wealth of Nations. Hij zegt dat mensen altijd hun eigen voordeel nastreven, dit is heel natuurlijk. Als alle mensen op verstandige manier hun eigen belang nastreven, is dat uiteindelijk voor iedereen het beste. Iedereen moet de vrijheid hebben om rationeel het eigen belang na te jagen: laisser faire. in de wetenschappelijke revolutie werden er veel dingen ontdekt, dit leidde tot groot optimisme over de mogelijkheid om dingen met je verstand te doen. Verlicht denken zou volgens verlichters een eind maken aan de duistere tijd van onwetendheid, intolerantie en onredelijke verschillen tussen mensen. Rationalisme leidde tot vooruitgang. Verlichte denkers zeiden dat vrijheid een voorwaarde was voor vooruitgang. Immanuel Kant vond dat er teveel te weinig vrijheid was. Mensen moeten mondig worden en hun verstand gaan gebruiken. In de loop van de 18 e eeuw werd Parijs het centrum van de verlichting. Frans was de voertaal van de ontwikkelde mensen in de hele westerse wereld. Het hoogtepunt van de verlichting was de Encyclopédie, met onderwerpen van geloof, politiek en maatschappelijke verhoudingen enz. waaraan vanaf 1751 aan werd gewerkt. Ze wilden kennis uit de hele wereld bijeen brengen en doorgeven. Kritiek op fanatisme en intolerantie was een van de opvallendste kenmerken van de verlichting. Voltaire was hier een bestrijder van; hij keerde zich ook tegen het idee dat God zich voortdurend met de wereld bemoeit. Voltaire was een deïst: God had de wereld wel gemaakt, maar greep niet meer in. John Locke stelde dat koningen en regeringen hun macht hebben ontvangen van de burgers, zo kan de overheid zorgen voor veiligheid en kan het helpen bij problemen. de overheid moest de natuurlijke rechten van de burgers beschermen. Die mensenrechten waren bijv. recht op leven, vrijheid en bezit. Locke zei dat de overheid niet boven de wet stond, maar zich er net als iedere burger aan moest houden. Montesquieu zei dat er een machtsmisbruik zou ontstaan als één persoon de macht zou krijgen. In zijn boek l esprit des lois vertelde hij dat de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht van elkaar gescheiden moesten worden. Het parlement moet wetten vaststellen, de regering moet de wetten uitvoeren en de onafhankelijke rechters moeten hun naleving controleren: de driemachtenleer. Jean-Jacques Rousseau vond dat regeringen de algemene wil moesten uitvoeren. Dit houdt in dat in een democratie het volk zijn soevereiniteit aan een volksvergadering overdroeg. Rousseau wees de aristocratische gedragsregels en voorrechten af. Hij vond dat de mens van nature goed was en onnatuurlijke sociale verhoudingen bedierven de goedheid die van nature in iedereen zit. In de natuurtoestand waren de mensen gelukkiger geweest. Hij dacht, net als andere verlichte schrijvers, dat de samenleving verbeterd kon worden en maakbaar was. Pagina 1 van 5

2 7.2- Het ancien régime KA: Ancien régime en verlicht absolutisme. In 1734 publiceerde Voltaire een bundel brieven waarin hij schreef hoezeer hij Engeland bewonderde. Ook schreef ie hoeveel hij afstak bij de absolute monarchie in Frankrijk, zij vatten dit op als kritiek en verbranden de kopieën van zijn boek. In Frankrijk werd kritiek niet geduld. Er bestond een kloof tussen de idealen van de verlichte denkers en de onvrijheid, de intolerantie en ongelijkheid in de Franse maatschappij. In 1789 verscheen in Frankrijk een pamflet met een tekening van een edelman en een geestelijke die op de rug van een boer zaten. Het gaf de toestand onder het ancien régime goed weer. Boeren en burgers draaiden op voor de hoge kosten van de koninklijke hofhouding en de oorlogen die Frankrijk voerde. In 1750 ging Voltaire in het Duitse Versailles wonen. Voltaire had dan wel bewondering voor de politieke vrijheid in Engeland, hij geloofde niet dat het volk in staat was tot verstandige besluiten. Hij vond het verlicht koningschap van Frederik II beter. Die beschouwde het koningschap niet als goddelijk recht, maar zag zichzelf als eerste dienaar van de staat. Hij kondigde godsdienstige verdraagzaamheid af en stond een zekere mate van persvrijheid toe: het verlicht absolutisme. Zijn motto was alles voor het volk, niet voor het volk. Hij liet de boeren en burgers veel belasting betalen, terwijl de adel dit niet hoefde. In Nederland begon in 1702 een tweede stadhouderloos tijdperk. De regenten hadden het weer voor het zeggen en werden door niemand gecontroleerd+ hoefden zich aan niemand verantwoording af te leggen. Dit zorgde voor een groeiende corruptie. De bloeitijd van de economie was voorbij en de Republiek hat grote schulden. Doordat ze veel geld leenden waar veel rente overheen kwam, moesten ze nog meer geld lenen en dus ook meer belasting heffen. De bevolking was dus de dupe. Onder het volk groeide de onvrede. In 1747 trokken Franse troepen de Republiek binnen en riep het volk om Oranje. Al snel werd de Friese stadhouder Willem IV in alle gewesten tot stadhouder benoemd en kreeg hij bijna overal het laatste woord bij de benoeming van bestuurders. Op het paleis Huis ten Bosch in Den Haag groeide een hofhouding met koninklijke allure. De Republiek begon op een monarchie te lijken. De regenten bleven zich verrijken en de schulden bleven groeien De democratische revoluties KA: De democratische revoluties De Amerikaanse Revolutie. De 13 Britse kolonies in Noord-Amerika kwamen in 1763 in botsing met hun moederland. De Amerikanen wilden geen belasting meer betalen, zolang ze niet waren vertegenwoordigd in het Britse parlement: no taxation without representation. De eerste belastingverhoging was in Op 4 juli verklaarden de 13 kolonies zich onafhankelijk. De onafhankelijkheidsverklaring was geïnspireerd door Locke en Montesquieu: alle mensen zijn gelijk geschapen en je hebt recht op leven, vrijheid en geluk. Ook was het volk soeverein, zij hadden dus de hoogste macht. Na 1784 kwam er een grondwet. Het Congres, dat bestond uit de Senaat en het Huis van Afgevaardigden, kreeg de wetgevende macht, de president de uitvoerende macht en het Hooggerechtshof de rechterlijke macht. Bij de grondwet kwam een Bill of Rights, daarin stonden de grondrechten van de Amerikaanse staatsburgers. De Franse Revolutie. Frankrijk steunde de Amerikanen tijdens de Amerikaanse Revolutie, want Engeland was de aartsvijand. Hierdoor liep de staatsschuld hoog op. Dit kon alleen worden teruggedrongen als de adel, geestelijkheid en hogere burgerij meer ging betalen, maar dit weigerden ze. In 1788 roept Lodewijk XVI de Staten-Generaal bij elkaar. Onenigheid over de manier van stemmen leidde ertoe dat de burgerij zichzelf in juni uitriep tot de Nationale Vergadering. Lodewijk haalde zijn troepen naar Parijs. De dreiging van een militair optreden tegen de nationale Vergadering ontketende de volkswoede. Op 14 juli vond de bestorming op Bastille plaats. Dit was het beging van de Franse Revolutie, die zich al snel verspreidde over het hele land. De Nationale Vergadering schafte de voorrechten van de adel en geestelijkheid af. Ook nam het in augustus de Verklaring van de Rechten van de Mens en Burger aan. Hierin stond dat het volk soeverein was, en de men vrij en gelijk is. In september kwam een grondwet tot stand waarmee Frankrijk een constitutionele monarchie werd. De koning had de uitvoerende macht en de Wetgevende Vergadering kreeg de wetgevende macht. De koning en koningin probeerden te vluchten en uit angst voor Oostenrijk en werd in augustus 1792 de oorlog verklaard. De koning werd afgezet en een 2 e revolutiegolf was het resultaat. In september 1792 kwam het nieuwe parlement bijeen en werd Frankrijk een republiek. De koning en koningin werden onthoofd, hierna sloten Spanje, de Republiek en Engeland zich aan bij de oorlogscoalitie tegen Frankrijk. In Frankrijk zelf kregen radicale revolutionairen het voor het zeggen onder leiding van Robespierre. Dit was een ware terreur. Omdat hij veel mensen liet onthoofden, werd hij dit zelf ook. Frankrijk bleef in de greep van chaos en geweld en het land bleef in oorlog. In 1799 dreigde een nederlaag waarin Napoleon de alleenheerschappij greep, dit was hij tot Pagina 2 van 5

3 De Bataafse Revolutie. In 1781 lag in de straten van verschillende steden in de Nederlandse Republiek een anoniem pamflet bedoeld voor het volk van Nederland. Hierin stond dat het Nederlandse volk zelf zijn bestuurders moest kiezen en hen vervolgens ook moest controleren, ze moesten een voorbeeld nemen aan hun verre voorouders, de vrije Batavieren, die volgens hem de zaken zelf hadden geregeld in algemene vergaderingen, waarin elke Batavier evenveel te zeggen had. Hiermee begon een democratische beweging in Nederland. In 1786 verjoegen gewapende patriotten (Nederlandse democraten), regenten en installeerden een democratisch bestuur. Willem V zocht dekking in Nijmegen. Een jaar later maakt zijn zwager een eind aan de patriottenopstand. In de winter van 1794/95 keerden ze terug met het Franse revolutionaire leger en riepen de Bataafse Republiek uit. Willem V vluchtte naar Engeland. Hierna werd een Nationale Vergadering gekozen, die nam in 1798 een democratische grondwet aan, hief de onafhankelijkheid van de gewesten op en maakte van Nederland een eenheidsstaat. In 1806 maakte Napoleon een eind aan de Bataafse Revolutie en werd Nederland een koninkrijk met Lodewijk Napoleon als koning Kolonialisme en slavernij KA: Uitbreiding van de Europese overheersing met plantageslavernij en het abolitionisme. De trans-atlantische slavenhandel kwam aan het begin van de 16 e eeuw op gang toen Spaanse en Portugese kolonisten zwarte slaven uit Afrika haalden en tewerkstelden op hun plantages en in hun mijnen in Amerika. Toen er op de suikerrietplantages van de WIC een tekort aan arbeidskrachten ontstond ging ook Nederland mee doen aan de slavenhandel. Nederlandse schepen vervoerden zo n slaven. De trans-atlantische slavenhandel was een onderdeel van de driehoekshandel tussen Europa, Afrika en Amerika. Bij Afrika kochten Europese kooplieden de slaven. Hierna gingen ze door naar Amerika, wat een heel zware reis was: stank, geen schoondrinkwater en geen eten, waar ze weer werden verkocht. Met de opbrengst van de slaven werden plantageproducten gekocht die naar Europa gingen. De meeste slaven werden ingezet op plantages die met Europees kapitaal waren opgezet. Ze maakten onder andere suiker, tabak, koffie en katoen. De plantage-eigenaren waren niet leuk, hun logo werd in de huid van de slaven gebrand en ze kregen te maken met onredelijke en wrede straffen. Slavinnen werden vaak verkracht. In de 18 e eeuw ontstond een beweging tegen de slavenhandel: het abolitionisme. Verlichte critici vonden de slavernij in strijd met de natuurlijke gelijkheid van de mensen. In 1787 richtten Britse abolitionisten de Society for the Abolition of the Slave Trade op. Zij gingen echt in protest tegen de slavenhandel en probeerden aanhangers te winnen door tekeningen/medaillons enz. te maken met confronterende dingen erop. In 1833 werd de slavernij in heel Engeland afgeschaft. In de VS was de slavernij in het Noorden al voor 1830 afgeschaft. Abolitionisten eisten toen ook een verbod op het zuiden, maar die verzetten zich daartegen. Hun economie draaide op de slavenhandel en dus scheidde het zuiden zich af van de VS. Dit leidde tot een Amerikaanse Burgeroorlog ( ) tussen het noorden en zuiden. Na de overwinning werd de slavernij ook in het zuiden afgeschaft. In Nederland is de slavernij als een van de laatste landen verboden. In 1863 werden de Surinaamse en Antilliaanse slaven vrije mensen. Hoofdstuk 8- De tijd van burgers en stoommachines 8.1- De industriële revolutie KA: De industriële revolutie Ludd s Army bestond uit wevers die protesteerden tegen de verdwijning van hun traditionele handwerk. Hun werk werd overgenomen door machines en veel raakten werkloos of leden armoede en honger. De industriële revolutie was begonnen in Engeland. Er kwam een voortdurende technologische vooruitgang op gang waarbij de productie werd gemechaniseerd. De industrialisatie was al in de 18 e eeuw begonnen, dus was het geen plotselinge verandering, maar omdat het enorme gevolgen had, wordt het toch een revolutie genoemd. De industrialisatie begon met simpele uitvindingen, maar er kwamen steeds sterkere machines die werden aangedreven door stroom, opgewekt door steenkolen. Hiermee kon sneller, grootschaliger en goedkoper worden geproduceerd, zo kon er zo n 350 keer meer geproduceerd worden. Waarom Engeland? 1. Er waren daar rijke ondernemers die winst wilden maken. Ze staken daarom veel geld in machines en name grote aantallen arbeiders in loondienst. 2. Vanaf de 17 e eeuw verbeterden grote boeren de landbouwmethodes, waardoor meer mensen gevoed konden worden.. Ook was er zo minder arbeid op het land nodig, en dus goedkope arbeidskrachten beschikbaar voor de industrie. 3. De transportrevolutie. Aan het eind van de eeuw werden overal in het land kanalen gebouwd en fabrieken gebouwd zodat die kanalen de bijv. steenkool konden aanvoeren. Vanaf 1830 reed de eerste stoomlocomotief, die de machine-industrie en steenkool- en ijzerwinning bevorderd. Engeland was de werkplaats van de wereld. Vanaf 1850 verspreidde de industriële revolutie zich naar andere landen. Na 1890 gingen ontwikkelingen snel en werden materialen taaier en soepeler gebouwd, zodat het beter was de bouw van dingen. Rond 1900 werden met staal de eerste flats en wolkenkrabbers gebouwd. Grote bedrijven kregen laboratoria, waar wetenschappers werkten aan nieuwe en betere producten. Ook werd het Pagina 3 van 5

4 spoorwegennet over delen van de hele wereld uitgebreid. De industriële samenleving betekende voor de mensheid de grootste verandering sinds de uitvinding van de landbouw. Zo kwam er de industriële samenleving. De bevolking en steden groeiden enorm, Londen was de grootste stad van Europa met 6,5 miljoen inwoners Politiek maatschappelijk stromingen KA: de opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen: liberalisme, nationalisme en socialisme. Na 1815 ontstonden meerdere politieke stromingen die zich tegen de bestaande orde verzetten. Liberalisme: Die bestond uit de burgerij, en vond plaats in de eerste helft van de 19 e eeuw. De ideeën kwamen van de verlichting. Wat ze wilden is de macht van de koning beperken, de voorrechten van de adel afschaffen en de vorst binden aan een grondwet. Ook wilden ze dat er een volksvertegenwoordiging kwam en dat iedereen gelijk was voor de wet. Nationalisme. Ontstond ook in de eerste helft van de 19 e eeuw. Nationalisten hadden een unieke volksgeest en vonden hun cultuur superieur. Ze wilden het gevoel van saamhorigheid van een groep mensen die samen een staat willen vormen met gemeenschappelijke ervaringen en belangen. Socialisme. Dit was de arbeidersklasse. Het socialisme was na 1870 goed georganiseerd. Ze kwamen op voor de onderdrukten en bestreden de verschillen in macht en inkomen. Het marxisme hield in dat je streeft naar omverwerping van het kapitalisme. Na 1871 groeide een nieuw soort nationalisme op, welke de eigen natie verheerlijkte en wie zich afzetten tegen andere naties Democratisering KA: de voortschrijdende democratisering. De jaren waren in Europa en de VS een tijd van democratisering. Het ging om 2 dingen: de invoering van een parlementair stelsel, waarbij de volksvertegenwoordiging de hoogste macht heeft, en de uitbreiding van het kiesrecht. In Engeland werd de macht van de koning beperkt door het parlement. Het bestond al lang uit het Hogerhuis, edelen, die benoemd werden door geboorte of door de koning, en het Lagerhuis, gekozen via het districtenstelsel. In 1837 werd het parlementair kwam een eind aan het parlementaire stelsel en bepaalde de partij die de verkiezingen won wie de ministers werden. Vanaf 1850 werd het kiesrecht uitgebreid en in 1919 kwam er algemeen mannenkiesrecht en hadden ook de meeste vrouwen kiesrecht. In 1928 was er echt volledig algemeen kiesrecht. Het Koninkrijk der Nederlanden was een constitutionele monarchie met een grondwet en een volksvertegenwoordiging, omdat het volk wilde voorkomen dat de Nederlandse koning te veel macht kreeg, kwam er een volksopstand. Willem II liet een nieuwe grondwet schrijven waardoor Nederland een parlementair stelsel kreeg. Vanaf 1887 werd het kiesrecht uitgebreid, in 1917 kregen we algemeen mannenkiesrecht en in 1919 kregen ook vrouwen kiesrecht. In Duitsland kwamen de liberalen en koning in conflict: de koning wilde meer geld voor het leger, maar de liberalen wilden dat alleen goedkeuren als het parlement ook iets over het leger te zeggen kreeg. Duitsland kreeg een volksvertegenwoordiging, waarmee ze budgetrecht kregen en wetsvoorstellen konden afkeuren De emancipatiebewegingen KA: de opkomst van emancipatiebewegingen: feminisme en confessionalisme. Feminisme. Kwam op rond 1900, bestaande uit voornamelijk vrouwen. Ze wilden dat vrouwen meer kiesrecht kregen, ze waren tegen achterstelling van de vrouwen en vonden dat vrouwen meer kansen verdiende op de arbeidsmarkt en in het onderwijs. Confessionalisme. Ontstond in de tweede helft van de 19 e eeuw, voornamelijk bestaand uit katholieken. Ze wilden een christelijke samenleving met harmonische samenwerking tussen werkgevers en werknemers. Ze waren bang voor achteruitgang van het christendom door verlicht liberalisme. Het hoogtepunt was in 1917: de pacificatie in schoolstrijd en kiesrechtkwestie. Pacificatie De confessionelen mochten zelf scholen stichtten, maar hun bijzondere scholen moesten zelf betaald worden. Hun wens was dat scholen door de overheid betaalt zouden worden. De socialisten wouden dat er algemeen mannenkiesrecht kwam. De confessionelen en socialisten gingen elkaar helpen zodat de confessionelen hun scholen op konden zetten en betalen, en de socialisten kregen algemeen mannenkiesrecht De sociale kwestie KA: discussies over de sociale kwestie. De sociale kwestie is de slecht woon- en werkomstandigheden van arbeiders. Mannen, vrouwen en kinderen maakten werkdagen van 14 tot 16 uur. Ze werkten in een oorverdovende herrie en de opzichters waren heel streng. Hierdoor kwamen er stakingen en arbeiders verenigden zicht in vakbonden. Vanaf 1850 werden de lonen geleidelijk hoger, de werkdagen korter en de huisvesting en voeding beter. Rond 1900 kwamen de eerste sociale wetten tot stand, zoals de ongevallenwet en de woningwet Het moderne imperialisme Pagina 4 van 5

5 KA: het moderne imperialisme en de industrialisatie. In de 19 e eeuw stichtten Europese landen grote koloniale rijken in Azië en Afrika. Er ontstond een wedloop om de witte vlekken, de onbekende plaatsen van Afrika, in bezit te nemen. In 20 jaar werd bijna heel Afrika onderworpen. Ook in Azië breidden de Europeanen hun invloed uit. Engeland had de grote kolonie Brits-Indië bestaande uit India en Pakistan. Nederland had Nederland had Nederlands-Indië, zoals Indonesië. Vanaf 1870 maakte Nederlands-Indië een gedaantewisseling door. De Koninklijke Nederlandse Petroleum Maatschappij, ging olie winnen. Alle eilanden werden onderworpen. Frankrijk onderwierp de rest van Azië, waaronder Vietnam. Wat waren nou de oorzaken? Die heeft te maken met het nationalisme en de concurrentie tussen de Europese mogendheden. Er was veel hebzucht in het spel, omdat de kolonies afzetmarkten waren voor de Europese industrie. Dit werd versterkt door de transportrevolutie. Pagina 5 van 5