Samenvatting door een scholier 1691 woorden 20 juni keer beoordeeld. Geschiedenis

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 1691 woorden 20 juni keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Hoofdstuk 7: De wereld op zijn kop. (Tijd van pruiken en revoluties: ) 7.1: Op weg naar mensenrechten en guillotine 1776: Thomas Paine schrijft Common Sense (vertaling = gezond verstand). De volgende typische 18e eeuwse schokkende meningen werden daarin vermeld: - Werelddeel (Amerika) geregeerd door eilandje (Groot-Brittanië) is absurd! - Kolonien moeten zich bevrijden van koninklijke bruut van GB. - Monarchie moet worden afgeschaft. - Sociale ongelijkheid moet worden afgeschaft. - Slavernij moet worden afgeschaft. 1791/92: Paine schrijft The Rights of Man (= de rechten van de mens). Hierin verdedigde hij de revolutie. 1794/96: Paine schrijft The Age of Reason (= de eeuw van de rede/verstand). Hierin verdedigde hij de vrijheid van godsdienst en was hij tegen de God van de bijbel. 1809: Paine sterft in vergetelheid en eenzaamheid : geloof je het of gebruik je je verstand Franse filosoof Diderot en d Alembert schrijven Enceclopedie: - Geen mens heeft van de natuur recht gekregen anderen te bevelen. - Ieder individu heeft recht van vrijheid te genieten, zoals hij van het verstand geniet. - Koning een door god gegeven absolute macht is ondenkbaar. - Gebruik je verstand als een licht in de duisternis: De tijd van de Verlichting. - Natuur is orde en evenwicht. - Deïsme: God is de grote ordenaar van de natuur, geen person, maar zichtbaar in alle natuurlijke processen. - Optimistisch rationalisme: Opvatting dat je God, geloof en kerk kunt beredeneren met gezond verstand. Boeken van Diderot en d Amlembert werden verbrand en hij werd gevangen gezet. Rousseau was aanhanger van deze opvattingen : Hoe pasten de absolute vorsten zich aan? Voltaire schreef over de Kerk en het geloof: - Chirstendom niet verheven boven andere godsdiensten, maar een van de vele. - Ieder mens heeft van nature recht op vrijheid. - Religieuze tolerantie: Ieder mens heeft recht op eigen, vrije geloofs beleving. Pagina 1 van 5

2 Lodewijk Lodewijk XVI keek er anders tegenaan: - Iedere onderdaan moet de koning gehoorzamen, omdat dat Gods wil is. Montesqieu (Edelman) gebruikte zijn verstand en beredeneerde: - Koning moet voor zijn volk zorgen. - Koning maakt wetten, voert ze uit met ministers en is hoogste rechten; dit is niet goed. - Trias Politica: macht moet worden verdeeld in 3en (wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht. Russische Tsarina Catharina II probeerde absolutisme te redden door ook gezond verstand te gebruiken. Zij correspondeerde met Voltaire: - Russische Rijk, grootste ter wereld. - Snelle beslissingen zijn noodzakelijk voor traagheid van groot rijk. - Soeverein vorst daarom belangerijk om snelle besluitvormingen te bewerkstelligen. - Voltaire noemde dit Verlicht Absolutisme: vorst die gezond verstand gebruikt en goed is voor zijn volk is prima. Slot Ideeen van de verlichting warden verspreid via de Enceclopedie, boeken, pamfletten en kranten. Het idee van democratie kwam hierdoor steeds meer opzetten. Representatieve democratie: vorm van democratie waarbij een klein aantal mensen namens het volk regeert. 7.2: De Amerikaanse Revolutie Paine verhuisde in 1774 naar de Amerikaanse kolonie Pennsylvania: al sinds de 17e eeuw volledige godsdienstvrijheid, een unicum in de wereld : Hoe ontstonden de kolonien en kwam er slavernij? 1607: Eerste Engelse kolonisten arriveerden in Amerika. Zij vestigden zich in Virginia (vernoemd naar hun maagdelijke koningin Elisabeth). In loop der tijd nog 12 kolonien erbij, bewoonde door allerlei nationaliteiten. Oorzaken van migratie: - Economische oorzaken (armoede in eigen land, vruchtbaarheid). - Politieke redenen (ruimte en vrijheid). - Godsdienstige redenen (godsdienstvrijheid) In de 17e eeuw was Amerika verdeeld onder 3 mogendheden: - Midden-Amerika en Auiden van Amerika: Spanje. - Noord-Oosten Amerika en Mississippi gebied: Frankrijk. - Kolonies aan de oostkust: Engeland. Verschil noordelijke en zuidelijke kolonies van Amerika: - Noorden was visvangst, handel een scheepsvaart, waaronder Transatlantische Slavenhandel (Engelsen, Fransen, Portugezen en Nederlanders kochten slaven van Afrikaanse slavenhandelaars en verkochten ze weer aan de Amerikanen). - Zuiden grootschalige landbouw en plantages: Plantagekolonie. Landheren lieten soms wel honderden slaven op hun akkers werken (rijst, katoen en tabak). Abolitionisme: Voorvechters van een slavenvrije samenleving, Ieder mens is gelijk : Ben ik Engelsman of Amerikaan? Inwoners van de 13 kolonies wasren onderdaan van de Engelse koning. Zij waren voor vrijhandel, maar Engeland was daartegen: Alleen handelen met Engeland, niet meer met Frankrijk. Amerikanen boos. Pagina 2 van 5

3 Oorzaken door onvrede Amerikanen: 1. Als sinds 1651 Akte van Navigatie: Handel in en uit Engeland alleen via Engelse schepen : Frans-Engelse oorlog. Frankrijk verloor veel grondgebied, zoals Louisiana. Amerikanen vochten mee met de Fransen. Koning boos : Invoering Stamp Act: belasting op alle papier vanwege hoge kosten oorlog. Amerikanen woedend: No taxation, without representation! Wet werd ingetrokken : Exlusieve verkoop Engelse thee in Amerika: Amerikanen boos. Gevolg was Boston Teaparty: Alle Engelse thee werd in zee gegooid. Koning woedend, stuurt troepen naar Amerika : Continentaal Congres (afgevaardigden van de 13 kolonies) besluit tot boycot Engelse goederen en richt een leger op juli 1776: Congres neemt declaration of Independence aan, geschreven door Thomas Jefferson. Verklaring was revolutie en achteraf ook vrijheidsoorlog. Wereld geschokt. 7. Amerikaanse vrijheidsoorlog: Republiek erkende de VS als eerste. In 1783 erkent Engeland de onafhankelijkheid van de Verenigde Staten van Amerika. De meest democratische staat ter wereld. 7.3: De Nederlandse Revolutie De republiek gaf openlijk steun aan de Amerikaanse opstand tegen de Engelsen. Engeland was boos. In republiek steeds meer burgers tegen macht regenten en stadhouder : Wie waren voor en tegen Oranjes Inmiddels pamfletten en boeken steeds meer kritiek op stadhouder Willem V. Hij kreeg schuld dat het slecht ging met politiek en economie in de jaren 80. Vanaf nu 3 groepen: - Stadhouder en Oranjegezinden. - Regentenfamilies (patriciaat). - Patriotten (gegoede burgerij die tegen macht van regenten en stadhouders waren). Behalve Common Sense lazen zij ook werken van Van der Capellen tot den Pol: Aan het volk van Nederland uit Hierin schreef hij: - Verenigen tegen wanbestuur Oranjes en regenten. - Vrijheid van menigsuiting. - Vrijheid van pers. - Advies om te bewapenen. Patriotten vonden: - Tijd van Gouden eeuw geleid door vakbekwame leiders, nu slechte leiders. - VOC kapot geconcurrerd door Engeland en Frankrijk. - Door efelijkheid stadhouders nu ook slechte stadhouders zoals Willem V. - Regenten verdelen baantjes in eigen kringen. - Verdeling in gewesten niet goed: Eenheid van bestuur en verkiezingen - Niet alleen calvinisten, ook joden en katholieken moeten bestuursbaantjes krijgen. Oranjegezinden meenden: - Oranjes helden, vanwege rol in oorlog tegen Spanje. - Oranjes geode tegenwicht tegen machtige regenten. - Oranjes zorgen voor eenheid, zoals aan einde stadhouderloze tijdperken : Lukte de patriotse revolutie? Vanaf 1787 verklaarden verschillende gewesten zich voor de patriotten en tegen Oranje. In Den Haag en Pagina 3 van 5

4 Amsterdam ontstond een burgeroorlog. Willem V vluchtte naar Nijmegen. Vrouw Wilhelmina boos en toog terug naar Den Hagg. Tegengehouden door Patriotten bij Goejanverwellesluis. Willhelmina woedend, vroeg hulp van broer koning van Pruisen. Stuurde leger en herstelde macht Willem V. De Bataafse Revolutie was mislukt en patriotten vluchtten naar Frankrijk. 1795: Franse legers bezetten de Republiek. Willem V en aanhang vluchtte naar Engeland. Vanaf nu: - Kiesrecht voor mannen. - Einde Federale Staat (macht van de gewesten). - Vrijheid van godsdienst (alle geloven gelijkgesteld). - Lagere onderwijswet ingevoerd. - Algemene registratie Burgerlijke Stand (verplichte invoering achternaam). 1806: Nederland wordt koninkrijk en Lodewijk Napoleon (broer van) word koning. 1810: Nederland wordt onderdeel Franse keizerrijk (niet meer zelfstandig) 1813: Napoleon verslagen, zoon van Willem V terug uit Engeland. 1815: Willem I wordt koning van Koninkrijk der Nederlanden. 7.4: De revolutie der revoluties: 1789: Franse revolutie begint. Oorzaken bij Verlichte denkers of eerdere revoluties? 7.4.1: Wat bracht de Fransen ertoe? 4 mei 1789: Franse Staten-Generaal voor eerst sinds 1614 bijeen op verzoek van koning. Schatkist was leeg en moest gevuld worden. Statenvergadering bestond uit drie standen: 300 geestelijken, 300 edelen en boeren/burgers verdubbeld naar 600. Derde stand niet blij met situatie. Noemde zich: Nationale vergadering. Koning boos en sloot vergadering. Maar met behulp van deel 1e en 2e stand toch vergaderen en grondwet maken: zeer revolutionair. Vanaf nu: Constitutionele Vergadering. Soldaten kiezen kant van revolutionairen. Parijse volk bestomrd op 14 juli de Badtille, de gevangenis. Hoe was dit mogelijk? - Ideeen van de Verlichte denkers. - Franse economie verslechterd (toch 20% grond overgenomen door burgers) - Koopkracht arbeiders omlaag gegaan. - Boeren betaalden belasting, edelen niet. - Boeren moesten gratis werken voor de adel. - Hoge functies voor adel in kerk en leger. - Tol belemmerde vrije handel. - Hoge kosten Zevenjarige oorlog. - Hongersnood Kortweg gezegd: Ancien Regime (absoluut vort samen met adel en geestelijkheid en 3e stand zonder invloed) oorzaak van Franse Revolutie : Waarom werd de koning onthoofd? Koning in januari 1793 onthoofd. Al sinds zomer 1789 revolutionaire veranderingen: - Plunderen kloosters en kastelen. - Afschaffen heerlijke rechten adel. Pagina 4 van 5

5 - Kerkelijke goederen verbeurd verklaard. - Gelijkheid godsdiensten. - Bisschoppen en pastors voortaan benoemd door bevolking. Koning naar Parijs gehaald, Maar Frankrijk werd aangevallen door Oostenrijk, om macht Lodewijk te herstellen. Woede en angst volk is groot. Lodewijk vlucht, maar word gepakt en gevangen gezet. Grondwet en bevrijding In 1791 was de grondwet klaar: Koning uitvoerende macht, parlement wetgevend. Er ontstaan 2 groepen: - Girondijnen: Rijkere burgers (vinden de revolutie wel welletjes zo). - Jacobijnen: Armere burgers/arbeiders olv Robespierre (willen revolutie doorzetten). Na inname Verdun door Oostenrijk in september 1792 worden door Girondijnen alle verraders veroordeeld en onthoofd. Inclusief Lodewijk en zijn vrouw Marie Antoinette, in januari en oktober Steeds meer vijhanden worden onthoofd, dan ook Girondijnen. Wanneer Robespierre zelfs Jacobijnen veroordeeld nemen zij hem gevangen en word hij zelf ook onthoofd op 27 juli Nu einde terreur. Vanaf nu: - Oorlog verklaard aan Europese vorsten om Revolutie te verspreiden. - Nationale Conventie kiest een bestuur van 5 directeuren (directoire). - Algemeen kiesrecht vervangen door censuskiesrecht (als je genoeg belasting betaalde). - Rijke burgers bepaalden hoe FR werd bestuurd. Bondgenootschap gevormd tussen landen waarentegen FR vocht. In 1799 vielen Russen en Engelsen de FR aan in Noord-Holland: Slag bij Castricum. Ondertussen nam Napoleon de macht over van het directoire. Vanaf nu Militaire dictatuur. Pagina 5 van 5