6,3. Samenvatting door een scholier 2293 woorden 14 juni keer beoordeeld. Geschiedenis. Geschiedenis Samenvatting H7 & H8:

Transcriptie

1 Samenvatting door een scholier 2293 woorden 14 juni ,3 7 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Geschiedenis Samenvatting H7 & H8: H7 - Paragraaf 1: Quakers: tegenstanders van de anglicaanse kerk. De officiële kerk van Engeland. 1776: Common Sense > 1e boek van Thomas Paine (gezond verstand) : Amerikaanse vrijheidsoorlog. 1789: Franse Revolutie > boek van Thomas Paine The Rights of Man Thomas Paine, vluchtte voor de Engelse politie naar Parijs daar gekozen in de volksvertegenwoordiging, maar hij was tegen het terechtstellen van koning Lodewijk de 16e > gevangengezet. Hij ontsnapte door doktersbezoek. In 1794 vrijgelaten en vertrok weer naar Amerika > kruistocht tegen de slavernij. Verlichting: Niet het geloof, maar je verstand en wetenschappelijk redeneren, brengt je op de waarheid (zoals Diderot). Deïsme: God is geen persoon, maar is zichtbaar als de organisator van de natuur (bewering van Diderot). Optimistisch rationalisme: als je de werkelijkheid in plaats van vanuit het geloof met je verstand benadert, lijkt alles wel mogelijk te zijn (gold ook voor: Jean-Jaques Rousseau). Rousseau: volks wil. Kenmerken Verlichting/rationalisme: - Optimisme. - Vooruitgangsdenken : Fransman Voltaire > ook kritiek op kerk en geloof. - Christendom is niet unieke godsdienst die boven alle andere stond, maar één van de vele. - Ieder mens recht op vrijheid en eigen geloofsbeleving : Galilei > aarde draait om zon. Religieuze tolerantie: Godsdiensten zijn gelijkwaardig aan elkaar, dat geldt ook voor christendom in de 18e eeuw (Voltaire) : Montesquieu > Als de koning alle macht bezit, is er geen controle: Koning heeft als enige taak goed voor zijn volk te zorgen. Koning maakt wetten (wetgevende macht). Voert ze met zijn minister uit (uitvoerende macht). Koning ook baas over de rechtspraak en rechters (rechtsprekende macht). Montesquieu vond dit niet goed > verschillende personen over de 3 machten regeren. Trias Politica: 3 machten: wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht. Je kunt die machten Pagina 1 van 7

2 verdelen over verschillende staatsorganen of personen. Verlicht absolutisme: de vorsten gebruiken het rationalisme om hun absolute macht te verdedigen. Representatieve democratie: het volk heeft wel invloed op het bestuur, maar via volksvertegenwoordigers. Zij vertegenwoordigen het volk. Newton: wetten van zwaartekracht. Antoine van Leeuwenhoek: lenzen ontdekt. Descartes: Cogito Ergo Sum (ik denk dus ik besta). Paragraaf 2: 1607: 1e Engelse kolonisten aan oostkust van Noord-Amerika. Engelse kolonisten > religieuze vluchtelingen, puriteinen. Zij vonden als strenge calvinisten dat een koning geen hoofd van een kerk kon zijn, zoals in Engeland het geval was bij de anglicaanse kerk. Verdeling Amerika rond 1750: Spanje: Zuid-Amerika en midden Amerika (Mexico). Frankrijk: Midden van Noord-Amerika (Québec naar Nouveau Orléans) Engeland: Noorden van Noord-Amerika en oostkust van Noord-Amerika (Hudson-baai Boston Virginia). Noord-Amerika: visvangst, handel, scheepvaart en kleine boerenbedrijven. Zuid-Amerika: grootschalige landbouw. Plantagekolonie: overzeese nederzetting waarbij plantages met slaven het belangrijkste middel van bestaan vormden. Absolutisme: beweging die streeft naar afschaffing van de slavernij. Trans-Atlantische slavenhandel: slavenhandel van Afrika, over de Atlantische Oceaan, naar de Amerika s. The Act of Navigation: alle goederen die Britse havens in en uit gingen moeten door Engelse schepen worden vervoerd : oorlog tussen Frankrijk en Engeland (7-jarige oorlog). Engeland wint grote delen van Franse koloniën > maar wel grote schulden. Engelsen > Stamp of Act (op alle papier belasting) Amerikanen werden boos: No taxation without representation. 1773: Engelse Oost-Indische Compagnie gaf recht om overtollige voorraden thee te dumpen op de Amerikaanse markt. Amerikanen klommen de haven van Boston binnen en gooiden alle thee overboord. Boston Teaparty: demonstratieve plundering van theeschepen in de haven van Boston uit verzet tegen de bevoorrechting van Engelse handelaars in thee. 1774: Continentaal Congres (afgevaardigden uit Amerikaanse koloniën). Declaration of Independence: onafhankelijkheidsverklaring van de Engelse koloniën in Amerika. Hierin worden rechten en plichten genoemd die nog steeds de basis vormen van de democratie in Amerika. 1776: oorlogsverklaring door Amerikanen tegen de Engelsen. 1781: Engelsen verloren bij Yorktown. 1783: Engeland erkent de Verenigde Stagen van Amerika (nieuwste en meest democratische land van de wereld). Opstanden (streven naar): - Vrijheid van meningsuiting. - Medebeslissingsrecht in de politiek. Pagina 2 van 7

3 - Vrijheid in economie. Paragraaf 3: Patriotten: beweging die NL een democratie en een bestuurlijke eenheid wil maken, maar zonder stadhouder. Zij komen op voor hun patria, hun vaderland (afgebeeld als keeshondjes). Oranjegezinden: aanhangers van de stadhouder, streven naar een NL met een sterke macht voor de Oranjes (afgebeeld als varkens/ezels). Kritiek Patriotten: Slecht bestuur > stadhouder Willem 5e. Slecht bestuur > regenten. Vriendjespolitiek. Elkaar de bal toespelen (contracten van correspondentie) + (recht van coöptatie). Wat wilden de Patriotten: Meer volksinvloed > volkssoevereiniteit. Vrije pers. Vaderlandsliefde. Erfelijk bestuur (ertegen). 1780: 4e Engelse oorlog : ontstaan van het Moderne NL. 1787: Nederlandse revolutie. Bataafse revolutie: door de Franse inval veroorzaakte revolutie in NL in 1795, waardoor de Patriotten toch aan de macht komen. Patriotten nemen macht over van NL. - Er kwam kiesrecht, alleen voor mannen. - Eind aan federalisme: manier van inrichting van het landsbestuur, waarbij de aparte delen vrij veel eigen macht behouden. - Joden, Katholieken en andere calvinisten werden gelijkgesteld. - Lager onderwijswet ingevoerd > het land versterken voor economische en politiek gebied. - Registreren bij burgerlijke stand. Frankrijk > Napoleon aan de macht. Benoemde zijn broer tot koning (1806). Slecht gedrag. Grotere broer greep in en in 1810 werd NL onderdeel van Frankrijk. Paragraaf 4: Staten-Generaal: 1e stand: geestelijkheid 300 leden 2e stand: del 300 leden 3e stand: burgerij 600 leden e stand: boeren/volk > 0 leden Grondwet: belangrijkste wet met de rechten en plichten van burgers en bestuur. Grondrechten: elementaire rechten die voor elke burger en elk mens gelden. Pagina 3 van 7

4 Sociale verhoudingen: hoe bevolkingsgroepen tegenover elkaar staan en met elkaar leven. Ancien regime: bestuurssysteem van voor de Franse Revolutie, waarbij de vorst veel macht heeft en er standen zijn met eigen voorrechten, zoals adel en geestelijkheid. Heerlijke rechten - rechten van de Heer: - Weinig/geen belasting. - Dwang tegen de boeren geven om voor hen te werken. 1793: koning Lodewijk 16e onthoofd. Democratische revolutie: revolutie om democratie te bewerkstelligen. Over wat voor democratie en hoe ver die moest gaan verschilden de meningen natuurlijk. Grondwet van 1791, gaf de koning wel recht om wetten uit te voeren (uitvoerende macht), maar hij verloor de wetgevende macht. > Parlement. Hierdoor: strijd tussen aanhangers van de rijkere bourgeoisie (Girondijnen) en de radicale Jakobijnen (o.l.v. Robespierre). Jakobijnen > koning gevangen in de Temple in Jakobijnse regering > terreur regering. Bourgeoisie neemt uiteindelijk de macht over > verklaarde de oorlog aan alle Europese absolute vorsten. 5 directeuren namen de macht in handen, het directoire: bestuur van 5 directeuren tijdens de Franse Revolutie. - Algemeen kiesrecht werd vervangen door een waarbij je alleen mocht stemmen als je een bepaalde som belasting betaalde. Censuskiesrecht. 1795: de 7 Verenigde Nederlanden werden bevrijd van hun stadhouder. 1799: Napoleon nam macht over van Frankrijk > dictatuur. (staatsgreep) Oorzaken Franse Revolutie: Politiek: geen absolutisme Economisch: hongersnoden (mislukking van oogst + veel werkloosheid) Sociaal: afschaffing standenmaatschappij Aanleiding Franse Revolutie: Frankrijk was bankroet. Koning riep de Staten-Generaal bijeen. Voor het eerst sinds Leden verzamelden: cahiers des doleances (klaagbrieven). Verloop Franse Revolutie (14 juli: ): 1) 3e stand Nationale Vergadering. 2) Vergaderzaal gesloten. 3) Eed in de kaatsbaan (eed van samenwerking). 4) 14 juli bestorming Bastille. 5) Constituante grondwet. 6) Koning van Versailles overgebracht naar Parijs. 7) Nationale vergadering besloot: - Heerlijke rechten af te schaffen. - Kerk bezit onteigenen. - Gelijkstelling godsdienst. 8) Strijd tussen Girondijnen en Jacobijnen (Robespierre). 9) Koning (Lodewijk 16e) en koningin onder guillotine. Pagina 4 van 7

5 10) Jacobijnse terreur: 1789 > 1 jaar geduurd. Christelijk geloof afgeschaft > geloof in vrede. H8 paragraaf 1: 1830: 1e stoomtrein (The Rocket) tussen Liverpool en London (38 km/uur). Rond 1830: katoen baas in Engelse industrie King Cotton. 1830: - Belgische opstand (nationalisme) - Julirevolutie Frankrijk (liberalisme) Uitvindingen: John Kay: Flying Shuttle snelschietspoel, maakt weven gemakkelijker. James Hargreaves: Spinning Jenny (1764), spin machine voor 16 spinklossen. James Watt: Stoommachine (1769). Samuel Crompton: Spinning mule (1779), combineert waterkracht met spinmachine. Eli Whitney: Cotton gin (1793), verwijdert mechanisch zaden uit het katoenpluis. 1851: Crystal Palace > gemaakt van gietijzer > niet alleen gebouwen, maar ook torens, bruggen en machines : Victorian Age. Koningin Victoria getrouwd met Prins Albert > organisator 1e wereldtentoonstelling (Crystal Palace). Engeland 1e industriemacht in de wereld (begin 19e eeuw): - Veel ijzererts en steenkool aanwezig. - Ontstaan van grote industriegebieden. - Veel luchtvervuiling (black countries). Industriële samenleving: maatschappij waarin industrie en fabriekswerk toonaangevend zijn in de economie. Stoom = aandrijving voor machines. Koloniën = grote afzetmarkt. Aanleg van spoorwegen en kanalen = beter transport. Industriële revolutie: overgang van handenarbeid en huisnijverheid naar machinale productie. In Engeland de periode van Adam Smith: - Overheid moet zich zoveel mogelijk op de achtergrond houden en slechts een kader moest scheppen waarin de ondernemer kon floreren. - Vrije markt. - Wet van vraag en aanbod (invisible hand) - Economisch liberalisme: opvatting waarin de overheid zo min mogelijk moet ingrijpen in het economische verkeer. De vrije markt zorgt voor welvaart voor iedereen. - Overheid niet bemoeien met lonen > alleen werkgevers en arbeiders. Sociale kwestie: vraagstuk van de slecht werk- en leefomstandigheden van arbeiders. Problemen: Lange werkdagen. Vrouwen en kinderarbeid. Geen sociale wetten. Pagina 5 van 7

6 Slechte huisvesting. Besmettelijke ziektes. Paragraaf 2: Bourgeoisie: de gegoede burgerij. Door Marx aangeduid als de bezittende klasse, in tegenstelling tot de arbeidsklasse. Liberalisme: politieke stroming die de vrijheid van het individu tegenover de almacht van de staat centraal stelt. VS grondwet en Verklaring van de rechten van de mens en burger: - Iedereen vrij kiezen voor godsdienst, politiek, economie. - Iedereen recht op vrede en veiligheid. 1848: weer revolutie. 1850: economische crisis > veel werkloosheid. Februari-revolutie 1848: Louis-Philippe moest aftreden > toen hij vertrok werd Frankrijk weer Republiek. Democratisering: streven naar meer democratie, door uitbreiding van het kiesrecht en de rechten van het parlement. Lodewijk Napoleon Bonaparte: 2x geprobeerd de macht te grijpen. 2e keer: huurt een stoomschip in London > naar Frankrijk > werd gevangen gezet > ontsnapt (door vermomming) > bereikt London om in 1848 terug te keren naar Frankrijk > wint verkiezingen > 1851 benoemd tot keizer. Revolutie (februari) 1848: had veel invloed op de rest van Europa. Staatscommissie: Thorbecke zit daarbij > commissie: komen tot een grondwetsherziening en een nieuwe regering > censuskiesrecht: drempel in het kiesrecht, afhankelijk van de hoogte van de beslissingen die iemand betaalt. Hoe hoger de drempel, hoe minder mensen deel konden nemen aan de verkiezingen. > Vrijheid drukpers, onderwijs en godsdienst. Nationalisme: streven naar onafhankelijke staat op basis van een gemeenschappelijke taal, geschiedenis, cultuur en etnische achtergrond. Overdreven vaderlandsliefde. Realpolitiek: politiek die uitgaat van nuchtere feiten, gericht op verkrijgen van meer macht. 1862: Pruisen in macht van Otto Bismarck. 1871: Duitse Keizerrijk > Bismarck. (geen staat maar wel natie > taal, cultuur, geloof). 1815: Napoleon verslagen bij Waterloo > Congres van Wenen. 1863: Duits Deense oorlog: met steun van Oostenrijk. Oostenrijk kreeg Holstein en Pruisen kreeg Sleeswijk. 1866: Oorlog tussen Pruisen en Oostenrijk. 1870: Frans-Pruisische oorlog. Paragraaf 3: Britten > veroverden groot rijk in Afrika en Azië. Fransen en Duitsers veroverden ook grote gebieden. Nederland > Nederlands-Indië. (het ging niet alleen om: winst, import en export. Maar ook om militaire en politieke redenen) Pagina 6 van 7

7 Groot-Brittannië: Grootste oorlogs- en handelsschepen. Pax Britannica: periode na nederlaag van Napoleon, waarin Groot-Brittannië de wereldzeeën beheerste en beschikte over een groot koloniaal rijk. Vergelijkbaar met de Pax Romana. Brits-Indië: grootste bezit van Engeland. (nu grond van India, Pakistan en Bangladesh) Direct Rule: kolonie onder direct bestuur van het moederland stellen. 1877: Queen Victoria > keizerin van India. Uitbreiding Britse rijk gebaseerd op: bevolkingsgroei, dynamische economie, maatschappelijke harmonie en politiek stabiel systeem. Modern imperialisme: steven naar West-Europese landen naar koloniën in Afrika en Azië, als afzetgebieden, leveranciers van grondstoffen en strategische steunpunten. Two-power standard: de Britse marine 2x zo groot als die van 2 andere Europese vloten samen. > Scheepswedloop. 2e helft 19e eeuw: verdeling van Afrika. Duitsland: Oost-Afrika Kameroen, Togo en Zuidwest- Afrika. Engeland: Noord- Zuid Afrika, van Egypte tot de Kaap. Frankrijk: Dakar, Senegal tot aan de Golf van Aden, de ingang naar de Rode Zee. Indirect Rule: bestuur van kolonie laten uitoefenen door plaatselijke vorsten en machthebbers. Fasjoda incident (1898): Kruis op Afrika. - Engelse en Franse troepen tegenover elkaar. - Dreiging tot oorlog. 1896: Frankrijk vertrekt naar Fasjoda > met wapens, katoen, kralen, champagne etc. Om met de Afrikaanse stammen te onderhandelen. 1871: Suezkanaal in Engelse handen. Belangrijke routepunt. Engeland kwam ook in Fasjoda aan en kwam Frankrijk tegen. Traktaatgebieden: verdragsgebieden in China waar Europese landen op hun voorwaarden volgens eigen recht handel konden drijven (Europese wetgeving). Opendeurpolitiek: principe waarbij in een land of gebied geen enkel land voorrechten heeft en alle landen vrij handel mogen drijven. 1900: Boerenoorlog Bokseropstand. 1830: cultuurstelsel: stelsel waarbij Javaanse boeren 1/5 van grond moesten bebouwen met gewassen voor de Europese markt. Doel was de kolonie voor NL winstgevend te maken. - Bevolking moest voortaan: koffie, thee, suiker, indigo voor wereldmarkt produceren. - 20% van grond moest voor gouvernement in cultuur worden gebracht. - Boeren kregen vast plantloon. - Boeren moesten Max. 66 dagen per jaar op plantages werken : hongersnood. Toch nog: - Betere verbindingen door spoorwegen en wegen. - Betere gezondheidszorg.] 1859: boek Max Havelaar. Pagina 7 van 7