Renaissance-onderzoekers: empirisme (waarneming, ervaring, experiment), In Oudheid ook al, maar in Renaissance systematischer.

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Renaissance-onderzoekers: empirisme (waarneming, ervaring, experiment), In Oudheid ook al, maar in Renaissance systematischer."

Transcriptie

1 Samenvatting door W woorden 30 december keer beoordeeld Vak Geschiedenis 1 Verlichte ideeën over de ideale samenleving De Wetenschappelijke Revolutie en het empirisme Middeleeuwen: onderzoekers vaak geestelijken, onderwerpen vaak godsdienstig. Renaissance: geen geestelijke onderzoekers, onderzoekers gingen zelf waarnemen en proeven doen, niet alleen onderwerpen die met godsdienst te maken hadden. Gevolg: veel uitvindingen -> Wetenschappelijke Revolutie Kenmerken Wetenschappelijke Revolutie: Nieuwe manier van onderzoeken, observeren, experimenteren, redeneren. Veranderingen in leven van mensen; vooruitgang medische zorg en nieuwe energiebronnen. Gewelddadig verzet kerk, overheid en sommige bevolkingsgroepen. Renaissance-onderzoekers: empirisme (waarneming, ervaring, experiment), In Oudheid ook al, maar in Renaissance systematischer. Vesalius legde basis voor moderne westerse geneeskunde. Verzet tegen de Wetenschappelijke Revolutie, vooral van de katholieke kerk 16 e eeuw veel verzet: kerk verliest greep op wetenschap en kerkelijke opvattingen door onderzoek ondermijnd. Giordano Bruno: Italiaanse geleerde, schreef boeken, aanhanger Copernicus en Luther, gelokt naar Venetië en vermoord omdat hij zijn opvattingen niet wou hervatten. Galileo Galilei: bewees dat Copernicus gelijk had, veroordeeld, beloofd er niet meer over te schrijven, levenslang huisarrest, eind 20 e eeuw Galilei door kerk in ere hersteld. Vanaf eind 16 e eeuw gaan regeringen de Wetenschappelijke Revolutie steunen Pagina 1 van 11

2 Eind 16 e eeuw klimaat gunstiger, onderzoekers samenwerken in wetenschappelijke verenigingen, zij kregen steun van de regeringen. Door de uitvindingen had Europa een voorsprong. Isaac Newton: leer van de zwaartekracht Antoni van Leeuwenhoek: ontwerpen microscopen en ontdekte micro-organismen in water. Door Wetenschappelijke Revolutie groeide het aantal mensen dat niet meer iets als waar aannam. Ook gingen mensen zich afvragen of ze wel op de goede manier met elkaar omgaan. Zo leidde de Wetenschappelijke Revolutie tot de Verlichting. De Verlichting en rationalisme 18 e eeuw: Verlichting, samenleving net als de natuur met verstand worden onderzocht, met deze kennis problemen in de samenleving oplossen -> Rationalisme. Dit leidde tot optimisme en de vooruitgangsgedachte. Verlichters en sociale verhoudingen Leven op aarde was net zo belangrijk als leven na de dood. Vrijheid en gelijkheid belangrijke begrippen. Verschillen: Taken van vrouwen: man en vrouw wel gelijk biologische verschillen man en vrouw Afschaffing slavernij: iedereen was gelijk, maar afschaffing ging voor velen een stap te ver. Verlichters en godsdienst Eens: Religieuze tolerantie: verdraagzaamheid tegenover andere geloven. Scheiding tussen kerk en staat: kerk: godsdienst, staat: bestuur en rechtspraak. Verdeeldheid over de invloed van god op het dagelijkse leven: Velen zagen god als schepper van de wereld, maar hij greep niet in in de wereld. Wereld wordt beheerst door natuurkrachten. Anderen wisten niet of ze in goed moesten geloven, agnosten genoemd. Verlichters en de economie Belangrijke uitgangspunten: Pagina 2 van 11

3 Individu moet vrijheid hebben om eigenbelang na te streven, als iedereen dit doet, loopt dat vanzelf uit tot welvaart voor iedereen. Economisch beleid: vrije markteconomie, vrijhandel en zo weinig mogelijk ingrijpen van de overheid. Verlichters en politiek Belangrijke uitgangspunten: Volkssoevereiniteit: degenen die de macht uitoefenen, ontlenen hun macht aan het volk en zijn daarom verantwoording schuldig aan het volk. Samenleving op rede gebaseerd. Het sociaal contract tussen vorst en volk of burgers onderling: door contract voorkomen dat er nieuwe oorlogen uitbreken. Burgers moeten bepaalde taken, zoals rechtspraak, overdragen aan overheid. Overheid waarborgt de rechten van de burgers d.m.v. wetgeving. Scheiding van de machten in een staat: wetgevende, uitvoerende en rechtsprekende macht moeten gescheiden zijn. Drie machten mogen niet in 1 hand zijn. Gematigde stromingen: evenwicht tussen rede en traditie. Radicale stromingen: braken geheel met traditie in hun tijd. Verbreiding van de Verlichting Boeken, tijdschriften en bibliotheken; belangrijkste boek was de encyclopedie, door de Wetenschappelijke Revolutie en de Verlichting was de hoeveelheid kennis van de mensen enorm toegenomen. Salons en koffiehuizen; salon: bijeenkomst in het huis van meestal een vrouw uit de bovenlaag van de bevolking, zij nodigde mensen uit, alles mocht hier gezegd worden. In Engeland gebeurde hetzelfde in de koffiehuizen. Toneel; rondreizende gezelschappen verbreidden de ideeën van de Verlichting. Kerk en Staat oefenden in heel Europa censuur uit op redevoeringen en publicaties, behalve in Engeland en de Republiek. Censuur ontduiken door: Kritiek niet direct te uiten, maar door te schrijven over fictieve personages en andere volken. Dubbelzinnige formuleringen, zodat je er alle kanten mee op kon. Boeken illegaal of in het buitenland uit te geven. 2 absolutisme gaat in de Europese politiek de toon aangeven Ancien Régieme, het oude bewind. Absolute macht van de Franse koning en een ongekende pracht en praal aan het hof. Frans werd belangrijk in de literatuur, mode en kookkunst. Velen leerden Frans spreken. Pagina 3 van 11

4 De vorsten gaan hun macht uitbreiden Vanaf 14 e eeuw veranderde de lappendeken van door edelen bestuurde domeinen in grotere bestuurlijke eenheden, met een koning aan het hoofd. Absolutisme; vorst heeft alle macht in handen, vorst is door God aangesteld (Droit devin) en was alleen aan God verantwoording verschuldigd. Uitbreiding op politiek gebied Steden sloten een overeenkomst met de vorst om zicht te bevrijden van de macht van de edelen. Hiermee en met een andere krijgstactiek dan de edelen gewend waren, slaagde de koning erin de edelen aan zijn macht te onderwerpen. Steden werkten niet nauw samen, waardoor de vorst zijn centralisatiebeleid ook aan hen kon opleggen. De vorst bouwde ook een ambtenarenapparaat, waarin een deel van de adel nieuwe functies kreeg. Andere deel bleef de militaire tradities trouw. Ambtenarenapparaat werd aangevuld met burgers. Uitbreiding op economisch gebied Vorsten mochten als enige economisch beleid en belastingheffing regelen. Gekenmerkt door mercantilisme (subsidies en invoerrechten) en zorgen voor een gunstige handelsbalans. Uitbreiding op militair gebied Vorsten hadden geweldsmonopolie (zeggenschap over politie en leger). Vorst maakte gebruik van huurlegers, niet meer de edelen nodig. Lodewijk XIV richtte een eigen leger op dat altijd beschikbaar was, staand leger. Uitbreiding op godsdienstig gebied 1 godsdienst in staat toe gestaan, om eigen godsdienstige overtuiging of godsdienstoorlogen te voorkomen. Willem van Oranje en Hendrik IV uitzondering, waren voor godsdienstverdraagzaamheid. Vrede van Augsburg; Karel V moest Duitse vorsten toestaan zelf hun godsdienst in hun gebied te bepalen. Engeland en de Republiek als uitzonderingen Republiek; Tijdens de Opstand in de Nederlanden werd trouw aan vorst opgezegd ontstond de Republiek, een bond van zelfstandige gewesten. Engeland; Magna Charta: koning gedwongen te ondertekenen, koning kon geen belastingen opleggen zonder toestemming van de adel, geestelijkheid en de burgerij. Later kwam er een parlement en Magna Charta werd beschouwd als begin van een grondwet. Pagina 4 van 11

5 17 e eeuw oorlog in Engeland tussen aanhangers van de koning en van het parlement. Parlement won. Willem III werd koning van Engeland en stemde in met de Bill of Rights (1689), waarin rechten van het parlement werden uitgebreid. Parlement goedkeuring voor wetten geven. Enkele grondrechten werden er ook in vastgelegd (bijv. vrije verkiezingen). Verlicht absolutisme en verlichte despoten Absolutisme viel samen met Wetenschappelijke Revolutie en Verlichting. Vaak conflicten tussen verlichters en vorsten. Absolute vorsten stonden vaak een beperkte vrijheid toe aan de verlichters. Sommigen gingen ideeën verlichting uitvoeren. Verlicht absolutisme; vorsten hielden wel alle macht in handen, maar hielden meer rekening met de belangen van de bevolking. Frederik de Grote, koning van Pruisen, was hier een voorbeeld van. 3 De Franse Revolutie Indirecte oorzaken van de Franse Revolutie Franse samenleving vanaf de Middeleeuwen verdeeld in drie bevolkingslagen. Eerste Stand: Geestelijken Tweede Stand: Edelen Derde Stand: Gegoede burgers in de steden en de gegoede boeren. Arme bevolking werd niet meegeteld. De geestelijkheid en de adel hadden het veel beter Kerk, 1% vd bevolking, bezat 10% van Frans land. Geen belasting betalen. Volk betaalde wel belasting aan de kerk. Adel, 1,5% vd bevolking, bezat 20% van Frans land. Bijna geen belasting betalen. Kregen belangrijkste functies in de Kerk, in het leger en in het bestuur van het land. Ontevredenheid onder andere bevolkingsgroepen Boer, 80% vd bevolking, wilden meer grond en eerlijker belastingen, geen herendiensten meer. Nijverheid, 2% vd bevolking, te lang en te hard werken onder slechte omstandigheden. Laag loon. Klein deel van de burgers was zeer rijk, maar vonden niet eerlijk dat alleen edelen belangrijke functies konden krijgen. Ook vonden ze de belastingverdeling niet eerlijk. Ze wouden vrijheid van meningsuiting en drukpersvrijheid. Het land wordt slecht bestuurd Regering had grote schulden door de vele oorlogen. Hoge functies werden gekocht waardoor hier mensen zaten die er niet geschikt voor waren. Rechtspraak was oneerlijk; Derde Stand strenger gestraft, je kon zomaar in de gevangenis komen. Het verloop van de Franse Revolutie Derde stand komt in verzet Koning wou adel en geestelijkheid meer belasting laten betalen. Edelen wouden dit niet, Staten-Generaal om toestemming vragen (vergadering 3 standen o.l.v. koning). Voor eerst sinds 1614 weer bij elkaar geroepen in standen kregen mogelijkheid klachten en wensen te formuleren in Cahiers des doléances. Per stand gestemd niet per Pagina 5 van 11

6 persoon. De Derde Stand riep Nationale Vergadering uit en gingen apart vergaderen. Zij besloten dat Frankrijk een grondwet moest krijgen. Derde Stand kreeg steun van lage geestelijkheid en enkele edelen. De reactie van de koning leidt tot de bestorming van de Bastille en de eerste revolutie Koning boos, verbood Nationale Vergadering, verbod ingetrokken, maar lieten troepen naar de rand van Parijs komen. Parijse bevolking bang voor soldaten en bestormden de Bastille. Soldaten weggehaald, maar te laat. Verhaal rondverteld op platteland dat edelen soldaten aan het verzamelen waren om boeren te vermoorden. Paniek, landgoederen van edelen plunderen, edelen vluchtten land uit. Andere steden ook kant van Nationale Vergadering, menigte Parijse burgers trok naar Versailles om koning en Nationale Vergadering over te halen naar Parijs te verhuizen, dit lukte. Uit angst voor nieuwe problemen keurde koning alle besluiten van NV goed, werden grotendeels opgenomen in eerste Franse grondwet: Afschaffing voorrechten van de edelen en geestelijken. Openstelling van alle ambten in de regering, in de Kerk en in het leger voor iedereen. Toestemming aan rijke burgers en boeren grond te kopen die van de Kerk was afgenomen. Sterke beperking macht van koning -> constitutionele monarchie. Invoering Trias Politica (Montesquieu). Invoering beperkt kiesrecht, zodat macht vooral in handen van gegoede burgers viel. In 1789 NV verklaring van de rechten van de mens en burger geschreven, ging nu fungeren als inleiding van de grondwet. Tweede Revolutie: Frankrijk wordt een republiek en de radicalen verslaan hun vijanden 20 juni 1791, Lodewijk XVI probeert met Marie Antoinette en kinderen te vluchten naar buitenland, rekende op steun daar, onderweg herkend en gevangen genomen. April 1792, Frankrijk verklaard oorlog aan Oostenrijk (geboorteland Marie Antoinette). Oostenrijk kreeg steun van Pruisen, samen vallen zij Frankrijk binnen. 10 augustus 1792, Lodewijk afgezet, nadat volksmenigte zijn verblijfplaats in Parijs had bestormd. Opstand heet ook wel de tweede revolutie. September 1792, republiek uitgeroepen. Januari 1793, Lodewijk door parlement ter dood veroordeeld. Jacobijnen, radicale parlementsleden, o.l.v. Robespierre. Girondijnen, gematigde parlementsleden. Radicalen wouden stemrecht voor iedereen, verhoging van de lonen en verlaging van de prijzen. Kregen steun van de Pagina 6 van 11

7 armen onder de Parijse bevolking. In juni 1793 omsingelden zij het parlementsgebouw en wouden 29 Girondijnen gevangen nemen, 8 ontsnapten, rest werd gearresteerd. Radicalen nu de baas. Radicalen begonnen o.l.v. de Robespierre de Terreur. Wie niet met ze eens was, kwam onder de guillotine. Onder andere Marie Antoinette. Totaal mensen gedood. Radicalen organiseerden de staat en het leger goed. Kwamen met allerlei maatregelen (bijv. minimumprijzen). Als eerste land voerde het algemene dienstplicht in. Officier kon je worden als je daarvoor geschikt was en niet meer alleen als je van adel was. Radicalen wouden een nieuwe grondwet, vastleggen: kiesrecht voor iedereen, recht op onderwijs voor iedereen en overheidszorg voor armen. Grondwet kwam er niet. Juli 1794, opstand, radicale leiders afgezet en onthoofd. Het Directoire, een periode van onrust en chaos Na Terreur kregen gematigde revolutioneren weer de macht. November personen, de directeuren, de leiding. Jaarlijks 1 van hen vervangen periode van het Directoire. Bourgeoisie tijdens Directoire niets meer voelen voor de ideeën van de radicalen voor een nieuwe grondwet. Wanneer je bepaalde hoeveelheid belasting betaalde, mocht je stemmen. Gegoede burgerij dacht vooral aan zichzelf en niet aan wat goed was voor Frankrijk. Directoire moeilijk op te lossen problemen: Een grote hongersnood, vooral voor de armen. Frankrijk bleef in oorlog met buitenlandse vijanden. Franse adel probeerde met geweld de regering omver te werpen. Opstand adel neergeslagen door troepen o.l.v. officier Napoleon Bonaparte, werd na enkele jaren generaal. Napoleon wordt de nieuwe heerser van Frankrijk Bleef onrustig in Frankrijk, buitenland begon weer met aanvallen Napoleon grijpt de macht, rekenen op steun van soldaten een groot deel van Europa veroverd Rusland binnenvallen, terugtrekken door strenge winter, begin ondergang slag bij Waterloo definitief verslagen. In veroverde landen nieuwe wetgeving ingevoerd, Code Napoléon. Verbreidde sommige ideeën Verlichting: Iedereen was gelijk voor de wet. Adel geen voorrang. Niemand gevangen genomen, zonder dat er een rechtszaak volgde. Rechtszaak openbaar en je moest je kunnen verdedigen. Een jury van burgers sprak vonnis uit. 4 De invloed van de Verlichting op de politieke cultuur tussen 1815 en 1848 Restauratie na de val van Napoleon Idealen Franse Revolutie veel weerklank gevonden, maar niet alleen enthousiasme gewekt. Tijdens revolutie veel Pagina 7 van 11

8 doden, bezit adel en kerk onteigend, geestelijkheid vervolgd, christendom proberen te vervangen (nieuwe kalender zonder christelijke zondag), uitgelopen tot militaire dictatuur van Napoleon. Revolutie was voor velen een spookbeeld geworden, wouden iets dergelijks voorkomen. Zagen in macht van de vorsten beste garantie. Conservatieven; aanhangers van vorsten, streven naar zeer trage veranderingen en voorzichtig doorvoeren, alles van waarde behouden. Macht van de vorst verdedigen. Liberalen: macht van het parlement verdedigen. Twee nieuwe kwesties: uitbreiding van het kiesrecht en de sociale kwestie. Liberalen Voor uitbreiding kiesrecht Overheid macht aan de wil van het volk, volkssoevereiniteit. Overheid arbeiders in bescherming nemen, niet door rechten te geven, maar door als een vader voor ze te zorgen (paternalisme). Conservatieven Tegen uitbreiding kiesrecht Gezag kwam van boven, laatste instantie God De conservatieven waren het hier niet mee eens. Het Congres van Wenen 1814; na overwinning op Napoleon, overleg op Congres van Wenen, alle Europese Mogendheden (alle oorlogvoerende landen incl. Frankrijk). Onderhandelen op voet van gelijkheid, grotere landen hadden wel meer invloed. Bij onderhandelingen niet personen aan klagen of schuld geven, het ging om het regelen van de toekomst van Europa. Restauratie; herstel van de periode vóór de Franse Revolutie. Congres ging van 2 beginselen uit: Legitimiteit van vorsten (wettige recht van vorsten op hun rijk). Nastreven nieuw Europeesmachtsevenwicht, macht Frankrijk inperken, andere Europese Mogendheden vergroten. Leidde tot herstel van oude en vorming nieuwe staten: Napoleon bezette gebieden losgemaakt van Frankrijk, oorspronkelijke vorstenhuizen keren terug. Bourbons, in Frankrijk, in koningschap hersteld. Zuidelijke en Noordelijke Nederlanden 1 staat, Verenigd Koninkrijk der Nederlanden. Luxemburg werd groothertogdom. Pagina 8 van 11

9 Andere besluiten: Overwinnaars Rusland, Pruisen en Oostenrijk kregen gebiedsuitbreiding, Engeland mocht veroverde koloniën houden. Duitse Bond opgericht, alle Duitstalige vorstendommen incl. Duitstalig Oostenrijk. 1834; tolverbod, tolheffingen tussen vorstendommen opgeheven, stimuleerde de onderlinge handel. Heilige Alliantie; verbond tussen de meeste Europese vorsten. Gezag ontlenen aan god -> recht op te treden tegen nationalistische en liberale onrust. Onderlinge vrede handhaven. Grote Alliantie; kern Heilige Alliantie, Engeland, Pruisen, Oostenrijk, Rusland ook Frankrijk in opgenomen, vredesorganisatie, Europese staten in harmonie samenwerken. Crises werden in congressen besproken en door internationale samenwerking in bedwang gehouden (congres in Verona etc.). Na Congres van Verona einde om via congressen vrede in Europa te handhaven. Het liberalisme Het ontstaan van het liberalisme Eerste helft 19 e eeuw, voor uit de ideeën van 18 e eeuwse verlichters. Kenmerken van het liberalisme Vrijheid voor het individu op alle gebieden. Economische gebied; reactie mercantilisme (overheidsbemoeienis), vrijheid van handel, productie en arbeid. Ieder individu vrijheid om eigen belang na te streven, geleid door een onzichtbare hand, zal welvaart voor allen opleveren. Politiek gebied; volkssoevereiniteit, grondwet, parlement en uitbreiding van het kiesrecht. Grondwet: staatsinrichting en de vrijheden, rechten en plichten van de burgers. Parlement (volksvertegenwoordiging); belangrijkste orgaan staatsinrichting, wetgevende macht, regering controleren, gekozen door bevolking. Staat zo min mogelijk ingrijpen, leidde tot 3 taken: Burgers beschermen tegen buitenlandse vijanden. Binnenlandse rechtsorde handhaven. Openbare werken uitvoeren, om burgers gelegenheid te even voor productie en handel. Ook wel nachtwakerstaat genoemd, wel belasting heffen om deze 3 taken te vervullen. Liberalen spanden zich in het bijzonder in voor: Pagina 9 van 11

10 Vrijheid van godsdienst, scheiding kerk en staat. Vrijheid van meningsuiting en drukpers, afschaffing censuur. Vrijheid voor wetenschap en kunst. Afschaffing slavernij Meningsverschillen onder liberalen over staatstaken 19 e eeuw, industriële revolutie, maatschappij veranderde, negatieve gevolgen IR zichtbaar. Vrijheid op economisch gebied leidde tot uitbuiten en armoede arbeiders. Staat niet meer alleen een nachtwakersstaat, meer taken op zich nemen, zwakken beschermen, vormen van sociale wetgeving. Meningsverschillen onder liberalen over het kiesrecht Volk vertegenwoordigers kiezen. Voor 1870 alleen zelfstandige mannen (bezit) hadden kiesrecht. Conservatieve liberalen kiesrecht niet sterk uitbreiden, radicale liberalen wouden algemeen kiesrecht. Het socialisme Wat is socialisme? Tijden industrialisatie nam ongelijkheid toe, huidige kapitalistische stelsel niet in staat problemen op te lossen, vervangen door socialisme (de gemeenschap bezit de belangrijkste productiemiddelen en de opbrengt wordt eerlijk verdeeld). Marxisme een vorm van socialisme. Uitgangspunten van het marxisme Economische verhoudingen bepalen de samenleving. Twee bevolkingsgroepen: rijke bovenlaag en onderdrukte benedenlaag, plaats in samenleving te danken aan economische positie, bovenlaag wordt steeds kleiner en rijker, benedenlaag steeds groter en armer -> klassenstrijd -> revolutie -> nieuwe klasseloze samenleving. Herziening van het marxisme Eind 19 e eeuw iets beter met arbeiders, niet meer wachten op revolutie, door algemeen kiesrecht hervormingen via parlement doorvoeren. Vanaf eind 19 e eeuw kozen grote West-Europese partijen voor parlementaire democratie, een evolutie, deze wijziging heet het revisionisme, zij werden socialisten of sociaaldemocraten genoemd. Kleinere partijen werden communisten genoemd. Nationalisme Factoren die het ontstaan van nationalisme bevorderen Nationalisme; het gevoel van saamhorigheid van een groep mensen die samen een staat vormen of willen vormen. Noodzakelijke voorwaarden: Pagina 10 van 11

11 Gemeenschappelijke ervaringen (geschiedenis etc.). Besef gemeenschappelijke belangen te hebben, zoals een oorlog winnen. Dezelfde taal, godsdienst en hetzelfde vorstenhuis erkennen. Sterke groei van nationalisme vanaf het begin van de 19 e eeuw Factoren, sterke groei nationalisme in Europa: Franse overheersing door Napoleon; bewustwording dat Fransen tot een volk hoorden met eigen taal etc., kwam door Franse overheersing, invoering dienstplicht en ontstaan massalegers. Politiek werd aangelegenheid hele volk, sloot aan bij stroming Romantiek, eind 18 e eeuw. Congres van Wenen; Europa ingedeeld volgens legitimiteit van vorsten, hiertegenover stelden nationalisten het zelfbeschikkingsrecht en volkssoevereiniteit. Er was bij de verdeling geen rekening gehouden met de verschillende culturen in 1 staat, deze culturen streefden naar zelfstandigheid. Turkse overheersing op de Balkan;. Begin 19 e werden er steeds meer nieuwe nationale staten gevormd. 1848: revoluties in Europa Begon in Frankrijk, arbeiders en burgers uit middenlaag in actie, door allerlei uitvindingen waren de revolutionairen snel op de hoogte wat er overal in Europa gebeurde, geen samenwerkingen tussen revolutionairen uit verschillende landen. Socialisten doen mee en bereiken niets. In Frankrijk deden 2 socialisten mee, maar bereikten niks. Het communistisch manifest werd gepubliceerd in 1848, maar werd na revoluties pas belangrijk, want de revoluties ontstonden niet door de industrialisatie, maar door werkloosheid en voedselproblemen. Ook liberalen en nationalisten bereiken weinig Liberalen eerst wel succes, maar door conservatieve regeringen weer ongedaan gemaakt. Door verschillende doelen, werd er weinig bereikt. (Zie boek blz. 167) Pagina 11 van 11

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting door S. 1030 woorden 18 mei 2017 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis samenvatting H2 1: Wetenschappelijke Revolutie 17 e eeuw Kenmerken: Observeren

Nadere informatie

Samenvatting geschiedenis H2 wetenschappelijke revolutie, verlichting en Franse Revolutie 2tm5 2 De verlichting De samenleving wetenschappelijk

Samenvatting geschiedenis H2 wetenschappelijke revolutie, verlichting en Franse Revolutie 2tm5 2 De verlichting De samenleving wetenschappelijk Samenvatting geschiedenis H2 wetenschappelijke revolutie, verlichting en Franse Revolutie 2tm5 2 De verlichting De samenleving wetenschappelijk De samenleving moest op dezelfde manier worden onderzocht

Nadere informatie

1 keer beoordeeld 11 januari 2016

1 keer beoordeeld 11 januari 2016 10 Samenvatting door F. 2858 woorden 1 keer beoordeeld 11 januari 2016 Vak Geschiedenis Verlichtingsideeën en democratische revoluties 1650-1848 1. Verlichte ideeën over de ideale samenleving Geleerden

Nadere informatie

7,2. 1 Wetenschappelijke revolutie. 2 Gevolgen van de wetenschappelijke revolutie. 3 Kenmerken van de verlichting

7,2. 1 Wetenschappelijke revolutie. 2 Gevolgen van de wetenschappelijke revolutie. 3 Kenmerken van de verlichting Samenvatting door een scholier 1776 woorden 11 december 2007 7,2 240 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Geschiedenis samenvatting Hoofdstuk 2; Wetenschappelijke revolutie, verlichting

Nadere informatie

Samenvatting door een scholier 2007 woorden 29 januari keer beoordeeld. Geschiedenis Sprekend verleden

Samenvatting door een scholier 2007 woorden 29 januari keer beoordeeld. Geschiedenis Sprekend verleden Samenvatting door een scholier 2007 woorden 29 januari 2005 7 334 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden 1 Wat is een revolutie? Een grote verandering in de samenleving in een korte

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis De Verlichting Historische Context

Samenvatting Geschiedenis De Verlichting Historische Context Samenvatting Geschiedenis De Verlichting Historische Context Samenvatting door Femke 2708 woorden 21 april 2018 6 5 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden 1.Verlichte ideeën over de

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting door een scholier 1948 woorden 27 mei 2009 6,9 216 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Geschiedenis samenvatting hoofdstuk 2 1

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2, Wetenschappelijke revolutie, Verlichting en Franse Revolutie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2, Wetenschappelijke revolutie, Verlichting en Franse Revolutie Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2, Wetenschappelijke revolutie, Verlichting en Franse Revolutie Samenvatting door een scholier 2275 woorden 11 september 2010 6,3 151 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis

Nadere informatie

Een nieuwe manier van onderzoeken: observeren, experimenteren en redeneren

Een nieuwe manier van onderzoeken: observeren, experimenteren en redeneren Samenvatting door een scholier 4353 woorden 2 mei 2016 8,9 8 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Verlichtingsideeën en de democratische revoluties 16501848 Belangrijke kenmerken van de Wetenschappelijke Revolutie

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 Samenvatting door een scholier 1659 woorden 4 maart 2002 5,4 22 keer beoordeeld Vak Geschiedenis De drie fasen van een revolutie: 1.De bestaande regering wordt verdreven

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis HC Verlichtingsidee en democratische revoluties

Samenvatting Geschiedenis HC Verlichtingsidee en democratische revoluties Samenvatting Geschiedenis HC Verlichtingsidee en democratische revoluties n Samenvatting door Lotte 4335 woorden 19 juni 2017 7,1 8 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks HC: Verlichtingsideeën

Nadere informatie

De vele nieuwe ontdekkingen in de wetenschap in de nieuwe tijd heet de wetenschappelijke revolutie. Er was een nieuwe manier van onderzoeken:

De vele nieuwe ontdekkingen in de wetenschap in de nieuwe tijd heet de wetenschappelijke revolutie. Er was een nieuwe manier van onderzoeken: Samenvatting door Sven 1783 woorden 18 februari 2018 5,5 2 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Paragraaf 1: De vele nieuwe ontdekkingen in de wetenschap in de nieuwe tijd heet de

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Samenvatting Hoofdstuk 2

Samenvatting Geschiedenis Samenvatting Hoofdstuk 2 Samenvatting Geschiedenis Samenvatting Hoofdstuk 2 Samenvatting door Y. 1162 woorden 6 september 2012 10 1 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo 2.1 In Frankrijk regeerde absolute vorsten. Rond

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 Samenvatting door een scholier 1669 woorden 17 januari 2005 5,6 10 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdstuk 3: de Franse Revolutie. Paragraaf 1: het oude Koninkrijk.

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis HC5

Samenvatting Geschiedenis HC5 Samenvatting Geschiedenis HC5 Samenvatting door L. 5064 woorden 30 januari 2017 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Examenkatern Hoofdstuk 5: Verlichtingsideeën en de democratische revoluties (1650-1848)

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Historische Contexten H.5

Samenvatting Geschiedenis Historische Contexten H.5 Samenvatting Geschiedenis Historische Contexten H.5 Samenvatting door C. 3041 woorden 28 mei 2016 0 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Samenvatting Historische Contexten H.5 Verlichtingsideeën

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Franse Revolutie

Samenvatting Geschiedenis Franse Revolutie Samenvatting Geschiedenis Franse Revolutie Samenvatting door een scholier 1898 woorden 7 december 2005 6,5 179 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Revolutie: Revolutie = een grote

Nadere informatie

Tijd van pruiken en revoluties 1700 1800

Tijd van pruiken en revoluties 1700 1800 Onderzoeksvraag: Hoe probeerde men tijdens de Franse Revolutie enkele Verlichtingsidealen in praktijk te brengen? Kenmerkende aspect: De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies

Nadere informatie

Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties

Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Samenvatting geschiedenistoets hoofdstuk 6: Een tijd van revoluties Dit hoofdstuk gaat over opstand in Amerika, Frankrijk en Nederland. Deze opstanden noemen we revoluties. Opstand in Amerika (1775). De

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis examenkatern De Verlichting

Samenvatting Geschiedenis examenkatern De Verlichting Samenvatting Geschiedenis examenkatern De V Samenvatting door L. 2225 woorden 18 mei 2017 5,7 7 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo De V 6vwo 1. De V In de 17 e eeuw vond de wetenschappelijke

Nadere informatie

Tijd van pruiken en revoluties 1700 1800

Tijd van pruiken en revoluties 1700 1800 Onderzoeksvraag: Hoe probeerde men tijdens de Franse Revolutie enkele Verlichtingsidealen in praktijk te brengen? Kenmerkende aspect: De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 1 t/m 10

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 1 t/m 10 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 1 t/m 1 Samenvatting door een scholier 282 woorden 18 januari 29 7,2 21 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden 1 Wetenschappelijke Revolutie Door

Nadere informatie

Tijd van burgers en stoommachines De sociale kwestie.

Tijd van burgers en stoommachines De sociale kwestie. Onderzoeksvraag: Waardoor ontstonden het liberalisme en het socialisme, en hoe dachten liberalen en socialisten over de sociale kwestie? Kenmerkende aspect: De opkomst van de politiek maatschappelijke

Nadere informatie

Het Congres van Wenen hertekent Europa (1815) (les 03 5des) Geschiedenis 5MEVO-5EM-5EI-5IW VTI Kontich

Het Congres van Wenen hertekent Europa (1815) (les 03 5des) Geschiedenis 5MEVO-5EM-5EI-5IW VTI Kontich (les 03 5des) Geschiedenis 5MEVO-5EM-5EI-5IW --- www.degeschiedenisles.com --- VTI Kontich 1. Voor het Congres van Wenen a. Rond 1750: het Ancien Regime komt ten einde => Enkele kenmerken van het Ancien

Nadere informatie

TIJD VAN PRUIKEN EN REVOLUTIES

TIJD VAN PRUIKEN EN REVOLUTIES TIJD VAN PRUIKEN EN REVOLUTIES Hoofdstuk 4 PARAGRAAF 4.1 Pruikentijd Standenmaatschappij De verlichting VERVAL EN RIJKDOM In de 17 e eeuw was Nederland het rijkste land ter wereld Van stilstand komt achteruitgang

Nadere informatie

Opdracht Geschiedenis De Franse Revolutie

Opdracht Geschiedenis De Franse Revolutie Opdracht Geschiedenis De Franse Revolutie Opdracht door een scholier 3168 woorden 21 februari 2003 6 706 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding Wij hebben voor het vak geschiedenis het hoofdstuk de

Nadere informatie

Slaaf krijgt vrijheid (vanaf nu: ex-slaaf) en wordt loonarbeider bij zijn baas (vanaf nu: ex-slavenhouder)

Slaaf krijgt vrijheid (vanaf nu: ex-slaaf) en wordt loonarbeider bij zijn baas (vanaf nu: ex-slavenhouder) Samenvatting door M. 1033 woorden 15 juni 2015 6,7 7 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo 7.1 De verlichting Verlichting is het gevolg van de wetenschappelijke revolutie uit hoofdstuk/tijdvak

Nadere informatie

7,5. Samenvatting door Lisette 1239 woorden 18 april keer beoordeeld. Geschiedenis. Russische Revolutie

7,5. Samenvatting door Lisette 1239 woorden 18 april keer beoordeeld. Geschiedenis. Russische Revolutie Samenvatting door Lisette 1239 woorden 18 april 2017 7,5 7 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Russische Revolutie Meeste mensen zijn boeren/boerinnen in Rusland Ze waren straatarm, ze wisten niks en ze gingen

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Historische Context De Verlichting

Samenvatting Geschiedenis Historische Context De Verlichting Samenvatting Geschiedenis Historische Context De Verlichting Samenvatting door een scholier 2650 woorden 23 maart 2017 7,6 18 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Historische context: De Verlichting 1: Een

Nadere informatie

Definitie Kant: De bevrijding van de mens uit de onmondigheid waaraan hij zelf schuldig is.

Definitie Kant: De bevrijding van de mens uit de onmondigheid waaraan hij zelf schuldig is. Samenvatting door F. 1790 woorden 27 februari 2015 4.4 9 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Historische context: De verlichting 4.1 De verlichting (1650-1789) Definitie Kant: De bevrijding

Nadere informatie

5,4. Politiek. Wat is democratie? Aanvullende kenmerken van een parlementaire democratie. Samenvatting door een scholier 2462 woorden 1 april 2006

5,4. Politiek. Wat is democratie? Aanvullende kenmerken van een parlementaire democratie. Samenvatting door een scholier 2462 woorden 1 april 2006 Samenvatting door een scholier 2462 woorden 1 april 2006 5,4 23 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Sprekend verleden hfst 5 Hoofdstuk 5 Democratie en de ismen: begrippen blijven,

Nadere informatie

Tijd van pruiken en revoluties 1700 1800

Tijd van pruiken en revoluties 1700 1800 Onderzoeksvraag: Op welke gebieden wilden de Verlichtingsfilosofen de bestaande maatschappij veranderen? Rationalisme = het gebruiken van gezond verstand (rede/ratio) waarbij kennis gaat boven tradities

Nadere informatie

Historische context. Verlich/ngsideeën en de democra/sche revolu/es

Historische context. Verlich/ngsideeën en de democra/sche revolu/es Historische context Verlich/ngsideeën en de democra/sche revolu/es 1650 1848 Kenmerkende aspecten 23. Het streven van vorsten naar absolute macht 26. Wetenschappelijke revolu/e 27. Ra/oneel op/misme en

Nadere informatie

TIJDVAK 7 Bepoederde pruiken, bruisende ideeën

TIJDVAK 7 Bepoederde pruiken, bruisende ideeën TIJDVAK 7 Bepoederde pruiken, bruisende ideeën Bepoederde pruiken, bruisende ideeën Tijd van Pruiken en Revoluties 1700-1800 Vroegmoderne Tijd Kenmerkende aspecten Uitbouw van de Europese overheersing,

Nadere informatie

GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1

GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1 GROTE-LIJN-OVERZICHT VAN TIJDVAKKEN BEHANDELD IN LEERJAAR 1 Tijdvak Jagers en boeren; van de eerste mensen 3000 v. C. prehistorie; van de eerste mensen - 3000 v.c. Samenlevingstype: eerst jagers/verzamelaars,

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis Nederland in de 19e eeuw

Werkstuk Geschiedenis Nederland in de 19e eeuw Werkstuk Geschiedenis Nederland in de 19e eeuw Werkstuk door een scholier 2435 woorden 22 januari 2005 6 108 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inhoud: Hoofdvragen: 1: Wat veranderde er in de 19e Eeuw met

Nadere informatie

Tijd van regenten en vorsten 1600 1700. 6.2 Wie heeft de macht? Deel 2. Wie hadden in de Republiek, in Frankrijk en in Engeland de politieke macht?

Tijd van regenten en vorsten 1600 1700. 6.2 Wie heeft de macht? Deel 2. Wie hadden in de Republiek, in Frankrijk en in Engeland de politieke macht? Onderzoeksvraag: Wie hadden in de Republiek, in Frankrijk en in Engeland de politieke macht? Kenmerkende aspect: Het streven van vorsten naar absolute macht. De bijzondere plaats in staatskundig opzicht

Nadere informatie

DE DEMOCRATIE-INDEX GROEP 1: 1815-1848. 3. Hebben alle partijen min of meer gelijke kansen in de campagneperiode?

DE DEMOCRATIE-INDEX GROEP 1: 1815-1848. 3. Hebben alle partijen min of meer gelijke kansen in de campagneperiode? DE DEMOCRATIE-INDEX GROEP 1: 1815-1848 ACHTERGRONDINFORMATIE PERIODE 1815-1848 DE EERSTE JAREN VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN Tussen 1795 en 1813 was Nederland overheerst geweest door de Fransen. In

Nadere informatie

Antwoordkernen bij Eureka 6 V: Verlichting en democratische Revoluties

Antwoordkernen bij Eureka 6 V: Verlichting en democratische Revoluties Antwoordkernen bij Eureka 6 V: Verlichting en democratische Revoluties Antwoordkernen zijn vrijwel nooit volledige zinnen. Antwoordkernen geven alleen aan, wat er beslist in het antwoord moet staan. De

Nadere informatie

Antwoorden Geschiedenis Standensamenleving 1789 Frankrijk

Antwoorden Geschiedenis Standensamenleving 1789 Frankrijk Antwoorden Geschiedenis Standensamenleving 1789 Frankrijk Antwoorden door een scholier 927 woorden 22 april 2005 5,5 118 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Gechiedenis, par. 1 Vraag 1: Wat voor samenleving

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Verlichting en revoluties

Samenvatting Geschiedenis Verlichting en revoluties Samenvatting Geschiedenis Verlichting en revol Samenvatting door een scholier 2699 woorden 15 oktober 2016 6,7 6 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdstuk 4 verlichting en revol (1650-1848) 4.1 De verlichting

Nadere informatie

GESCHIEDENIS SO3 TV

GESCHIEDENIS SO3 TV GESCHIEDENIS SO3 TV 2 2014-2015 Dit schoolexamen bestaat uit 42 vragen. Bij meerkeuze vragen antwoorden met hoofdletter schrijven. Geef niet meer antwoorden dan er worden gevraagd. Als er bijvoorbeeld

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme

Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme Werkstuk Geschiedenis Frankrijk in de tijd van het absolutisme Werkstuk door een scholier 1970 woorden 12 oktober 2005 6,7 72 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdvraag: Hoe beschrijven en verklaren we

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis De Franse revolutie

Werkstuk Geschiedenis De Franse revolutie Werkstuk Geschiedenis De Franse revolutie Werkstuk door een scholier 1848 woorden 19 april 005 5,1 79 keer beoordeeld Vak Geschiedenis DE FRANSE REVOLUTIE 1. Wat is een revolutie?. Wat waren de oorzaken

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 6

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 6 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 6 Samenvatting door M. 804 woorden 17 juni 2013 5,5 2 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Bronnen Samenvatting geschiedenis Hoofdstuk 6 Burgers en stoommachines,

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Samenvatting Staatsinrichting hoofdstuk 1 VMBO

Samenvatting Geschiedenis Samenvatting Staatsinrichting hoofdstuk 1 VMBO Samenvatting Geschiedenis Samenvatting Staatsinrichting hoofdstuk 1 VMBO Samenvatting door Marieke 1467 woorden 30 april 2015 7,4 34 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Hoofdstuk 1: Het

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 8: Tijd van burgers en stoommachines

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 8: Tijd van burgers en stoommachines Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 8: Tijd van burgers en stoommachines Samenvatting door Larissa 665 woorden 18 januari 2016 5,4 5 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Hoofdstuk 8: Tijd van

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 1 t/m 9

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 1 t/m 9 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 1 t/m 9 Samenvatting door een scholier 3000 woorden 6 oktober 2009 6 2 keer beoordeeld Vak Geschiedenis 1. Voor industrie was nodig: energiebronnen. grondstoffen.

Nadere informatie

2,1: Nederlands-Indië, 19 e eeuw

2,1: Nederlands-Indië, 19 e eeuw 2,1: Nederlands-Indië, 19 e eeuw 1830 1870: Javaanse boer werkt voor Nederlandse staat: - cultuurstelsel - Herendiensten van verliespost naar wingewest Vanaf 1870: modern imperialisme particuliere bedrijven

Nadere informatie

Toetsvragen Geschiedenis toelating Pabo. Tijdvak 7 Toetsvragen

Toetsvragen Geschiedenis toelating Pabo. Tijdvak 7 Toetsvragen Tijdvak 7 Toetsvragen 1 In de Tijd van Pruiken en Revoluties hielden kooplieden uit de Republiek zich bezig met de zogenaamde driehoekshandel. Tussen welke gebieden vond deze driehoekshandel plaats? A

Nadere informatie

Democratie en ismen; begrippen blijven, hun inhoud verandert

Democratie en ismen; begrippen blijven, hun inhoud verandert Democratie en ismen; begrippen blijven, hun inhoud verandert Wat is democratie? In de 20e eeuw ontstonden er in een paar landen democratieën, burgers waren echter niet tevreden. Te weinig invloed op de

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4 Samenvatting door P. 1534 woorden 14 maart 2015 7 82 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks 4.1 Hoe onstond het absolutisme? Feodale samenleving Standensameleving

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 Samenvatting door een scholier 2342 woorden 16 maart 2003 7,4 33 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Geschiedenis, 5 Democratie en de ismen:

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis Vlaams Waals conflict

Werkstuk Geschiedenis Vlaams Waals conflict Werkstuk Geschiedenis Vlaams Waals conflict Werkstuk door een scholier 1470 woorden 25 oktober 2003 6,8 41 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Memo-dossier Vlaams nationalisme. Hoofdvraag: Hoe ontwikkelde

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis 51 een nieuw koninkrijk - 52 liberale revolutie gelijkheid voor iedereen

Samenvatting Geschiedenis 51 een nieuw koninkrijk - 52 liberale revolutie gelijkheid voor iedereen Samenvatting Geschiedenis 51 een nieuw koninkrijk - 52 liberale revolutie 1848-53 gelijkheid voor iedereen Samenvatting door een scholier 2412 woorden 8 mei 2010 6,4 20 keer beoordeeld Vak Geschiedenis

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis H3

Samenvatting Geschiedenis H3 Samenvatting Geschiedenis H3 Samenvatting door een scholier 2621 woorden 10 mei 2017 1 1 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden 1. Industrialisatie. -Uitvindingen sinds het einde van

Nadere informatie

De franse revolutie vmbo12

De franse revolutie vmbo12 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres VO-content 10 july 2018 CC Naamsvermelding-GelijkDelen 4.0 Internationale licentie https://maken.wikiwijs.nl/62187 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs van

Nadere informatie

SO 2 Tijdvak I AVONDMAVO 2012-2013. Staat en Natie. Dit SO bestaat uit 37 vragen. 29 openvragen en 8 meerkeuze vragen.

SO 2 Tijdvak I AVONDMAVO 2012-2013. Staat en Natie. Dit SO bestaat uit 37 vragen. 29 openvragen en 8 meerkeuze vragen. SO 2 Tijdvak I AVONDMAVO 2012-2013 Staat en Natie Dit SO bestaat uit 37 vragen. 29 openvragen en 8 meerkeuze vragen. In de 17 e en de 18 e eeuw ontstond er in Europa een politieke en filosofische stroming,

Nadere informatie

De Verlichting. De Verlichting

De Verlichting. De Verlichting De Verlichting =18 de eeuwse filosofische stroming die de nadruk legt op rationaliteit (zelf nadenken), vrijheid en gelijkheid en dit toepast in alle maatschappelijke velden (politiek, economie, religie

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4, Een tijd van revoluties

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4, Een tijd van revoluties Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 4, Een tijd van revoluties Samenvatting door een scholier 1395 woorden 5 februari 2006 6,6 18 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Par. 1 Revolutie:

Nadere informatie

Boekverslag door F woorden 30 september keer beoordeeld. Geschiedenis. Paragraaf 5.5: Een verlichte toekomst?

Boekverslag door F woorden 30 september keer beoordeeld. Geschiedenis. Paragraaf 5.5: Een verlichte toekomst? Boekverslag door F. 3840 woorden 30 september 2012 7 165 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Paragraaf 5.5: Een verlichte toekomst? Ook in Nederland kregen de ideeën van de Verlichting aanhang.

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 7

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 7 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 7 Samenvatting door N. 1500 woorden 11 februari 2015 5,4 2 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats tijd van pruiken en revoluties 1800-1900 1667 Suriname

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Staatsinrichting van Nederland

Samenvatting Geschiedenis Staatsinrichting van Nederland Samenvatting Geschiedenis Staatsinrichting van Nederland Samenvatting door M. 1255 woorden 6 mei 2015 5,8 23 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Geschiedenis Staatsinrichting van Nederland Grondwet

Nadere informatie

NEDERLAND IN DE 16e EEUW

NEDERLAND IN DE 16e EEUW NEDERLAND IN DE 16e EEUW In de 16e eeuw vielen de Nederlanden onder de Spaanse overheersing. Er bestonden grote verschillen tussen de gewesten (= provincies), bv: - dialect - zelfstandigheid van de gewesten

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis H8 Verlichting en revoluties

Samenvatting Geschiedenis H8 Verlichting en revoluties Samenvatting Geschiedenis H8 Verlichting en revoluties Samenvatting door Eva 1814 woorden 12 november 2016 7,2 9 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo Hoofdstuk 8, Verlichting en revoluties 1 De

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis 4.1

Samenvatting Geschiedenis 4.1 Samenvatting Geschiedenis 4.1 Samenvatting door I. 2014 woorden 18 juni 2017 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis 4.1 de pruikentijd A De standenmaatschappij Nederland in verval 17 e eeuw= Nederland rijkste

Nadere informatie

Na de WOI vluchtte de keizer naar Nederland

Na de WOI vluchtte de keizer naar Nederland Hoofdstuk 3 Na de WOI vluchtte de keizer naar Nederland Waarom NL? Nederland was een neutraal land. Bleef in NL tot aan zijn dood. Vrede van Versailles Vs, Eng, Fra winnaars. Duitsland als enige schuldig

Nadere informatie

7,7. Samenvatting door een scholier 2647 woorden 6 maart keer beoordeeld. Geschiedenis 3.2 HET ANCIEN RÉGIME

7,7. Samenvatting door een scholier 2647 woorden 6 maart keer beoordeeld. Geschiedenis 3.2 HET ANCIEN RÉGIME Samenvatting door een scholier 2647 woorden 6 maart 2018 7,7 6 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo 3.2 HET ANCIEN RÉGIME Frankrijk in de 18e eeuw werd gekenmerkt door: Absolutisme De macht van

Nadere informatie

In 1813 werden de Fransen verjaagd en de zoon van de laatste stadhouder werd koning

In 1813 werden de Fransen verjaagd en de zoon van de laatste stadhouder werd koning Samenvatting door O. 1153 woorden 25 september 2013 4,4 19 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Hoofdstuk 1 paragraaf 1 In 17 eeuw 18 eeuw (1600-1700)was Nederland een republiek. In een

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis H6 -ismen en democratie

Samenvatting Geschiedenis H6 -ismen en democratie Samenvatting Geschiedenis H6 -ismen en democ Samenvatting door een scholier 4158 woorden 20 januari 2013 6,7 25 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden 1 democ Democ als begrip bestaat

Nadere informatie

Geschiedenis Amerika en Frankrijk in de tijd van pruiken en revoluties: een overzicht. Een les van: Bor

Geschiedenis Amerika en Frankrijk in de tijd van pruiken en revoluties: een overzicht. Een les van: Bor Geschiedenis Amerika en Frankrijk in de tijd van pruiken en revoluties: een overzicht. Een les van: Bor Terugkijken: Bij de ene revolutie ontstaat een nieuw en onafhankelijk land. Vrijheid is voor de inwoners

Nadere informatie

Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten

Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten Jagers & boeren Waarvan leefden de jagers-verzamelaars? Jagers & boeren Waarvan leefden de boeren? Van de jacht en van vruchten en planten Van de oogst van hun land en van hun dieren Jagers & boeren Wat

Nadere informatie

Schoolonderzoek II Geschiedenis Staat en Natie Tijdvak I 2014-2015

Schoolonderzoek II Geschiedenis Staat en Natie Tijdvak I 2014-2015 Schoolonderzoek II Geschiedenis Staat en Natie Tijdvak I 2014-2015 Dit schoolexamen bestaat uit 33 vragen. In totaal kun je hiervoor 54 punten halen. Als bij een vraag een verklaring of uitleg gevraagd

Nadere informatie

Tijd van jagers en boeren? 3000 v. Chr. Prehistorie. Kenmerkende aspecten. Begrippen

Tijd van jagers en boeren? 3000 v. Chr. Prehistorie. Kenmerkende aspecten. Begrippen Tijd van jagers en boeren? 3000 v. Chr. Prehistorie 1. De levenswijze van jager-verzamelaars. 2. Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen. 3. Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen.

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1 Samenvatting door een scholier 1521 woorden 14 december 2017 6,6 4 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Geschiedenis samenvatting Hoofdstuk 1 Hoofdstuk

Nadere informatie

Naam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn

Naam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn Naam: DE BEELDENSTORM Ketters Luther en Calvijn Filips II In 1566, meer dan vierhonderd jaar geleden, zijn veel mensen boos. Er is onrust in de Nederlanden. Er zijn spanningen over het geloof, veel mensen

Nadere informatie

Werkboek klas 2 Hoofdstuk 3

Werkboek klas 2 Hoofdstuk 3 Werkboek klas 2 Hoofdstuk 3 Auteur Laatst gewijzigd Licentie Webadres Marco Harmsen 13 oktober 2015 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie https://maken.wikiwijs.nl/67292 Dit lesmateriaal is gemaakt

Nadere informatie

Burgers en Stoommachines. Tot 1:20

Burgers en Stoommachines. Tot 1:20 Burgers en Stoommachines Tot 1:20 Wat gaan we leren? 1. Welke gevolgen de technische uitvindingen hadden. 2. Wat er in de grondwet van 1848 stond. 3. Welke groepen minder rechten hadden dan andere groepen.

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Romeinen

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Romeinen Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 5 De Ro Samenvatting door S. 1180 woorden 29 maart 2016 6,4 11 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Hoofdstuk 5 De Ro Paragraaf 1 t/m 7 1 Van dorp

Nadere informatie

Instructie: Landenspel light

Instructie: Landenspel light Instructie: Landenspel light Korte omschrijving werkvorm In dit onderdeel vormen groepjes leerlingen de regeringen van verschillende landen. Ieder groepje moet uiteindelijk twee werkbladen (dus twee landen)

Nadere informatie

Tijd van burgers en stoommachines 1800 1900. 8.6 Emancipatie en democratisering. Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd?

Tijd van burgers en stoommachines 1800 1900. 8.6 Emancipatie en democratisering. Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd? Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd? Kenmerkende aspecten: * Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politiek proces. * De opkomst van

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting door D. 971 woorden 31 mei 2013 5,7 2 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo 1848 Censuskiesrecht Grondrechten Ministeriele verantwoordelijkheid

Nadere informatie

Dagboek Sebastiaan Matte

Dagboek Sebastiaan Matte Vraag 1 van 12 Dagboek Sebastiaan Matte Uit het dagboek van Sebastiaan Matte: "Ik ben vandaag bij een hagenpreek geweest, in de duinen bij Overveen. Wel duizend mensen uit de stad waren bij elkaar gekomen

Nadere informatie

Lodewijk XVIII van Frankrijk: Kasteel van Versailles, 17 november 1755 Parijs, 16 september 1824

Lodewijk XVIII van Frankrijk: Kasteel van Versailles, 17 november 1755 Parijs, 16 september 1824 Lodewijk XVIII van Frankrijk: Kasteel van Versailles, 17 november 1755 Parijs, 16 september 1824 Kasteel van Versailles Koning van Frankrijk Co-vorst van Andorra Periode : 1814-1824 Voorganger: Napoleon

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis H7 de wereld op zijn kop

Samenvatting Geschiedenis H7 de wereld op zijn kop Samenvatting Geschiedenis H7 de wereld op zijn kop Samenvatting door een scholier 1647 woorden 5 november 2012 0 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Op weg naar mensenrechten en guillotine Thomas Paine (1737-1809

Nadere informatie

Tijd van burgers en stoommachines Emancipatie en democratisering. Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd?

Tijd van burgers en stoommachines Emancipatie en democratisering. Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd? Onderzoeksvraag: Hoe werd de politiek gedemocratiseerd? Kenmerkende aspecten: * Voortschrijdende democratisering, met deelname van steeds meer mannen en vrouwen aan het politiek proces. * De opkomst van

Nadere informatie

7,3. Samenvatting door een scholier 4078 woorden 22 februari keer beoordeeld. Geschiedenis Sprekend verleden

7,3. Samenvatting door een scholier 4078 woorden 22 februari keer beoordeeld. Geschiedenis Sprekend verleden Samenvatting door een scholier 4078 woorden 22 februari 2009 7,3 328 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden 1: Kenmerken van de industriële samenleving Machines spelen in ons leven

Nadere informatie

Tijd van burgers en stoommachines 1800 1900. 8.3 Nationalisme en Duitse eenwording.

Tijd van burgers en stoommachines 1800 1900. 8.3 Nationalisme en Duitse eenwording. Onderzoeksvraag: Hoe zorgden nationalistische gevoelens ervoor dat de Duitstalige gebieden één staat werden? Kenmerkende aspect: De opkomst van de politiek maatschappelijke stromingen nationalisme, liberalisme,

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Staatsinrichting H3+4

Samenvatting Geschiedenis Staatsinrichting H3+4 Samenvatting Geschiedenis Staatsinrichting H3+ Samenvatting door een scholier 1611 woorden 26 november 2001 5,5 29 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis stof voor eerste rep (maatschappijleerboek

Nadere informatie

ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN

ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN STUDIONLINE JAARGANG 2, NR. 10 ONLINE BIJBELSTUDIE VOOR JONGEREN DL 2 D O M I N E E O N L I N E. O R G Vierhonderd jaar geleden vergaderde de synode in Dordrecht. Je weet inmiddels wat een synode is: een

Nadere informatie

HUSEYIN UCAR 4B 18-3-2014. Mr. Muilder Maatschappij

HUSEYIN UCAR 4B 18-3-2014. Mr. Muilder Maatschappij HUSEYIN UCAR 4B 18-3-2014 Mr. Muilder Maatschappij Voorwoord Omschrijving: Een dictatuur is dat een iemand de absolute macht heeft en dat er in dat land geen democratie heerst. Motivatie: Ik heb voor dit

Nadere informatie

Onderzoeksvraag: Welke ontwikkelingen in de Republiek stimuleerden de wetenschap en de cultuur?

Onderzoeksvraag: Welke ontwikkelingen in de Republiek stimuleerden de wetenschap en de cultuur? Onderzoeksvraag: Welke ontwikkelingen in de Republiek stimuleerden de wetenschap en de cultuur? De bijzondere plaats in staatskundig opzicht en de bloei in economische en cultureel opzicht van de Nederlandse

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming Hoofdstuk 1 t/m 3

Samenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming Hoofdstuk 1 t/m 3 Samenvatting Maatschappijleer Politieke besluitvorming Hoofdstuk 1 t/m 3 Samenvatting door een scholier 1155 woorden 5 februari 2006 6,4 37 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Thema's maatschappijleer

Nadere informatie

Werkstuk Geschiedenis De Franse revolutie

Werkstuk Geschiedenis De Franse revolutie Werkstuk Geschiedenis De Franse revolutie Werkstuk door een scholier 2843 woorden 6 juni 2001 5,7 703 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding. We moesten voor geschiedenis een scriptie maken over het

Nadere informatie

Tijdvakken en kenmerkende aspecten.

Tijdvakken en kenmerkende aspecten. Tijdvakken en kenmerkende aspecten. Tijdvak 1: Tijd van Jagers en Boeren. Periode: Prehistorie 1 De levenswijze van jagers-verzamelaars (Hoe zag deze samenleving eruit?) 2 Het ontstaan van landbouw en

Nadere informatie

Tijdvak I. 31 oktober 2013 8: 30-10:00.

Tijdvak I. 31 oktober 2013 8: 30-10:00. 1 SCHOOLONDERZOEK Tijdvak I GESCHIEDENIS 31 oktober 2013 8: 30-10:00. Dit onderzoek bestaat uit 38 vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad.

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Politiek - Democratie en rechtstaat

Samenvatting Maatschappijleer Politiek - Democratie en rechtstaat Samenvatting Maatschappijleer Politiek - Democratie en rechtstaat Samenvatting door een scholier 1047 woorden 16 maart 2008 5,7 7 keer beoordeeld Vak Maatschappijleer Democratie en rechtstaat Hoofdstuk

Nadere informatie

Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1

Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Samenvatting Maatschappijleer Hoofdstuk 1 Samenvatting door M. 1184 woorden 8 juni 2013 4 3 keer beoordeeld Vak Methode Maatschappijleer Delphi Hoofdstuk 1 De staat kan wetten maken, regels die voor alle

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 paragraaf 1 t/m 5

Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 paragraaf 1 t/m 5 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 3 paragraaf 1 t/m 5 Samenvatting door Sven 1427 woorden 12 april 2018 7,7 2 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Sprekend verleden Paragraaf 3.1 In de wereld van

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis vwo 2008-II

Eindexamen geschiedenis vwo 2008-II De koloniale relatie tussen Nederland(ers) en Nederlands-Indië In 1596 bereikte een Nederlandse expeditie onder Cornelis de Houtman Bantam. 2p 1 Leg uit welk verband er bestaat tussen deze expeditie en

Nadere informatie