Onderwerp: Reactie op provinciaal Programma van Eisen t.b.v. aanbestedi ng openbaar vervoer

Transcriptie

1 Bestuursvoorstel: B&W Registratienr: [ 40465] COMMISSIESTUK Onderwerp: Reactie op provinciaal Programma van Eisen t.b.v. aanbestedi ng openbaar vervoer Besluit college : - 8 JAN ok 1. Instemmen met de Bredase reactie ten aanzien van het provinciale Programma van Eisen en Wensen voor de aanbesteding van de nieuwe openbaar vervoer concessie West-Brabant ; 2. De provincie Noord-Brabant berichten hetgeen onder punt 1) besloten is, daartoe inliggende brief met bijlagen conform vaststellen. Commissie: Datum: Actie: Ruimte ter kennisname alleen invullen bij cie-stuk voor alle commissies (per cie. net zo agenderen als voor cie. Bestuur): -Ruimte -Economie -Maatschappij INLEIDING De provincie Noord Brabant besteedt het openbaar vervoer opnieuw aan, nu voor de periode vanaf december Voor West-Brabant wordt is de concessieduur 8 jaar, tot december De huidige concessie West Brabant blijft als gebiedseenheid gehandhaafd. De afspraken en rolverdeling tussen provincie (concessieverlener) en vervoerbedrijf (concessiehouder) worden beschreven in het Programma van Eisen (en Wensen) (PvE), dat onderdeel uitmaakt van het bestek. Gedeputeerde Staten hebben op 27 november 2012 het concept-pve vastgesteld, belanghebbenden kunnen tot 10 januari op het document reageren. Omdat met het PvE een belangrijk deel van de randvoorwaarden voor uitvoering van het openbaar vervoer in Brabant wordt vastgelegd, is het belangrijk, dat de belangen van Breda hierin goed worden meegenomen. Het vigerend beleid beoogt stimulering van het openbaar vervoer. Uw commissie heeft op 8 mei 2012 kennis genomen van de Bredase standpuntbepaling openbaar vervoer ten behoeve van de reactie op de provinciale en regionale OV-visie. Kern van de Bredase OV-Visie is een vervoersysteem opgebouwd uit drie lagen: (1) HOVen hoofdassen, (2) (ontsluitend) maatwerk op wijkniveau en (3) individuele transportsystemen, ook bijv. van/naar de belangrijkste haltes. Daarbij past een goede organisatiestructuur met een adequate rol voor de gemeenten en steden. Het OV is tevens integraal onderdeel van de in voorbereiding zijnde Structuurvisie Breda Gewenste ontwikkelingen vanuit het Bredase OV-standpunt moeten mogelijk blijven, zoals innovaties en maatwerkoplossingen waar zich relatief weinig reizigers aandienen. De toenemende druk op de financiële middelen komende jaren maakt de realisatie van ambities op OV-gebied wel moeilijker. De HOV-lijnen ("Volans") naar en van EUen-Leur en (volgens planning) vanaf 2015 ook naar Oosterhout zijn wel als verplichting in het PvE opgenomen. De provincie verzamelt tot 10 januari 2013 alle reacties en neemt die mee bij de vaststelling van het definitieve PvE. Dit vormt de basis voor het vaststellen van de aanbestedingsdocumenten, met name het complete bestek, die in maart 2013 op de aanbestedingskalender worden geplaatst. Gunning is voorzien in oktober Na een periode van voorbereiding kan dan op zondag 14 december 2014 de nieuwe concessie starten. VRAAG AAN RAADSCOMMISSIE Niet van toepassing.

2 TOELICHTING Onderstaand worden eerst de essenties van het PvE kort weergegeven, waarna de belangrijkste inhoudelijke aanvullingen en opmerkingen van de gemeente Breda worden toegelicht. De aangegeven hoofdstuk- en paragraafnummers corresponderen met de nummering in het programma van eisen. Inhoud Programma van Eisen op hoofdlijnen 1. De provincie laat veel meer vrijheden en bevoegdheden aan de vervoerder wat betreft ontwikkeling van het lijnennet. De provincie schrijft alleen het eerste jaar een kern-netwerk voor. Voor West-Brabant betekent dit 6% minder busritten dan nu. In Breda blijft het netwerk vergaand hetzelfde, alleen Breda-West (wijken Tuinzigt en Westerpark) en Ginneken dalen 's avonds en op zondag van een halfuurdienst naar een uurdienst. Op zondag is ook de bus naar Bavel niet meer voorgeschreven. De vervoerder mag m.n. het overige (aanvullende) netwerk vormgeven, in de vorm van o.a. Pluspakket-opties : meer halfuurdiensten (a), meer ritten in de daluren (b) en HOV overal 6x per uur (c). In de loop der jaren mag hij ook het kernnetwerk gaan aanpassen. Er zijn restricties aan deze vrijheden: zo moet de provincie toestemming geven als de vervoerder een buslijn geheel wil opheffen. 2. Vergeleken met de huidige situatie eist het kernnetwerk veel minder ritten 's avonds en op zondag. Lijnen als zodanig blijven meestal intact. Routes worden niet meer strikt voorgeschreven, wel zaken als knooppunten, centrale haltes en routes met speciale businfrastructuur. 3. Belangrijk instrument bij het ontwikkelen van het OV-netwerk wordt lijnmanagement: het per lijn of lijnenbundel in beeld brengen van problemen, wensen en oplossingen op basis van een grondige vervoerkundige en financieel-exploitatieve analyse. 4. De Hoogwaardige OV-verbindingen ("Volans") van Breda met Etten-Leur en Oosterhout zijn opgenomen in het kernnetwerk en strikter voorgeschreven dan andere lijnen. Er liggen duidelijke afspraken tussen de HOV partners: de bestuurlijke samenwerkingsovereenkomst tussen de provincie en de gemeenten Breda, Oosterhout en Etten-Leur wordt integraal onderdeel van het Programma van Eisen en Wensen. 5. Aan de zogeheten onderkant van de OV-markt (zwakke verbindingen, weinig vervoervraag) moeten creatieve maatwerkoplossingen komen. Deze hoeven niet te vallen binnen het reguliere lijngebonden OV, maar kunnen ook tot stand komen c.q. uitgevoerd worden door andere partijen dan de busvervoerder. Oplossingen met bijv. vrijwilligersbusjes zijn hierbij bijv. in beeld; de deeltaxi vormt een meer algemeen vangnet. De reguliere busvervoerder is dus lang niet altijd verantwoordelijk voor maatwerkoplossingen. 6. Qua organisatie richt de provincie Ontwikkelteams op, op strategisch, tactisch en operationeel niveau. Deelnemers zijn naast de provincie ook het betreffende vervoerbedrijf en gemeenten, soms ook het Reizigersoverleg Brabant. 7. Inschrijvers moeten een aanbieding neerleggen voor diverse opties met nul-emissie (E-bussen). 8. De verwachting is, dat de financiële middelen aanzienlijk gaan teruglopen (BDU bezuinigingen en duurdere offertes) en dat het voorzieningenniveau onder druk komt te staan. 9. De provincie wil convenanten afsluiten met gemeenten inzake infrastructuur en R.O. ontwikkelingen. Opmerkingen Breda 1.. Algemeen: Programma van Eisen en Wensen (PvEW) en Bestek Er moet een paralleloverlegtraject starten tussen provincie en gemeenten I steden. Dit wordt uit de navolgende toelichtingen verder duidelijk, het heeft vooral te maken met:

3 Onzekerheid over bushaltes en busroutes; Toenemende druk op de deeltaxi vanwege minder lijngebonden OV-aanbod Onduidelijkheid over de (wijze van) totstandkoming van maatwerkoplossingen, de verantwoordelijkheid die de provincie hierin neemt en het borgen van een adequaat organisatorisch kader hiervoor; De dreiging dat gemeenten moeten opdraaien voor extra kosten in de vorm van m.n. een groter volume van de deeltaxi exploitatie, halte-aanleg en bijdragen aan maatwerkoplossingen : terwijl het juist gaat om ontwikkelingen waar zij weinig invloed op hebben zoals het afstoten van onrendabele ritten en routegedeelten en het "droog laten vallen" van bepaalde haltes door de vervoerder. 2.. M.b.t. hoofdkeuzes aanbesteding (hoofdstuk A.2) 2a).. 2b).. 2c).. Het aanboren van potentiêle vervoervraag en nieuwe markten wordt voor een groot deel overgelaten aan de vervoerder. Het is de vraag of dat voldoende is. Zie ook punt 4a). De combinatie van meer vrijheid en verantwoordelijkheid bij de vervoerder, een kernnetwerk dat vooral de 'tijdrandbediening' van het OV (rustige uren) loslaat, de doelstelling van een hogere kostendekkingsgraad en naderende forse bezuinigingen, zal er toe leiden dat er gaten in het OVnetwerk gaan vallen waar de nieuwe vervoerder zich niet of minder verantwoordelijk voor voelt en minder geïnteresseerd in zal zijn. Dat betekent dat creatieve maatwerkoplossingen veelal zullen moeten komen van andere partijen. Positief is wel, dat het PvE ruimte hiervoor laat binnen de concessie, zodat de concessiehouder niet kan gaan dwarsliggen. Dit leidt tot twee belangrijke verzoeken aan de provincie, namelijk of zij een redelijke mate van verantwoordelijkheid willen nemen bij maatwerkoplossingen en of zij de belangrijke rol van de deeltaxi als vangnet erkennen, tot uiting komend in de nieuwe Samenwerkingsovereenkomst Deeltaxi en een geïntensiveerde inzet en ondersteuning hierbij, ook financieel. Paragraaf "Meer reizigers en hogere kostendekkingsgraad" : de vervoerder mag zelf binnen randvoorwaarden (niveau van en verbindingen binnen kernnetwerk) de busroutes vaststellen. Aanvullende voorwaarden zijn: de vervoerder moet gebruik maken van speciale businfrastructuur zoals busbanen en hij moet minimaal 80% van de bestaande haltes opnemen in het netwerk. Dit laat echter onverlet dat gemeenten als wegbeheerder eindverantwoordelijk voor haltes zijn. Haltes opheffen of aanleggen zal dus altijd het resultaat van samenwerking moeten zijn tussen m.n. vervoerder en gemeente. Het besluitvormingsproces in het Tactisch Ontwikkelteam moet hier recht aan doen. Het zou voorts een goede zaak zijn, als de provincie het subsidiepercentage voor bushaltes verhoogt. 3.. Ontwikkeling van het OV : visie en sturing (hoofdstuk C.1) 3a).. 3b).. 3c).. Het verdienmodel van de vervoerder dat met de nieuwe concessie wordt gecreêerd, is zodanig dat hij zijn (marketing-)inspanningen vooral zal richten op reizigerstoename op bestaande ritten. Een groot deel van de creativiteit van de vervoerder in situaties met weinig vervoervraag zal bovendien gaan zitten in zijn invulling van de verplichte opties voor het aanvullend netwerk. Additioneel valt er niet veel meer te verwachten van de vervoerder, eens te meer reden om de diverse partijen in het Tactische Ontwikkelteam krachtig te bundelen en ook initiatieven van andere partijen dan de vervoerder en goede kans te geven (besluitvorming intern). De provincie moet dit stimuleren, faciliteren, coördineren en zo mogelijk ook (mede-)financieren. Het is van belang, dat de gemeenten voldoende mogelijkheden krijgen om hun belangen te behartigen in de ontwikkelteams, zodat zij daadwerkelijk sturing kunnen geven aan het openbaar overvoer. De provincie kent aan de B3 steden (Breda, Tilburg, Den Bosch) posities toe op alle niveau's van de Ontwikkelteams. Breda ziet dat als een bevestiging van de vruchtbare samenwerking met de provincie en van het leveren van zinvolle bijdragen van de steden aan de ontwikkeling van het OV. Dit constaterend dringt Breda er wel bij de provincie op aan om volgend jaar het overleg met de B3 steden te starten ter verlenging c.q. vernieuwing van de B3 samenwerkingsovereenkomst. Paragraaf Operationeel Ontwikkelteam: afspraken over enerzijds acute en onverwachte verstoringen en anderzijds over langdurige en geplande omleidingen komen onvoldoende uit de verf in het PvE. Hoe wordt gehandeld, wat is de procedure, wie betaalt extra OV-kosten? E.e.a. kan zijn plek vinden in het eerder genoemde convenant provincie-gemeenten (zie Inhoud PvE punt 9). De extra kosten voor kortdurende omleidingen zou in elk geval bij de vervoerder moeten komen te liggen.

4 4.. Vervoerplan (hoofdstuk C.3) 4a).. Over HOV "Volans" zijn in 2006 harde afspraken gemaakt en vastgelegd in een bestuurlijke samenwerkingsovereenkomst tussen de provincie en de gemeenten Breda, Oosterhout en Etten-Leur. Breda verwacht van de provincie dat zij deze afspraken onverkort opneemt in het bestek. 4b).. Breda ziet graag dat de provincie het kernnetwerk anders definieert : -- model 1 : het kernnetwerk voor de gehele concessieduur laten gelden en tegelijk de norm die aantal reizigers per uur relateert aan frequenties minder strak opstellen, ten behoeve van een beter evenwicht tussen vraag en aanbod. De ruimte die zo ontstaat kan slim ingezet worden om flexibel, vraaggericht en exploitatief efficiënt de OV-kwaliteit op bepaalde lijnen gericht te verhogen, dan wel maatwerkoplossing te creëren. Dit model heeft de voorkeur. -- model 2 : het kern netwerk onverkort handhaven zoals nu in het PvE opgenomen, dus geldend voor het eerste jaar, maar mutaties aan strengere toetsingsnormen onderwerpen, met name als het gaat om het naar bel,1eden bijstellen van het voorzieningenniveau. 5.. Uitvoeringskwaliteit (hoofdstuk CA) Sa).. De definitie van versterkingsritten is te soepel: in de situatie waarbij reizigers moeten achterblijven op het perron vanwege een te volle rit, hoeft de vervoeder niets te doen, als pas over een halfuur een volgende reguliere rit rijdt. De vervoerder zou zich moeten inspannen om eerder dan een halfuur later een versterkingsrit te bieden, temeer omdat anders de volgende reguliere rit ook weer overbezet zal zijn en opnieuw reizigers moeten achterblijven. 6.. Materieel: milieuprestatie en transitie (hoofdstuk C.S) 6a).. De provincie vraagt opties uit aangaande elektrische bussen, voor een deel van of (uiteindelijk) het totale wagenpark. Momenteel echter zijn 100% elektrische bussen nog duidelijk duurder in aanschaf en exploitatie, ook is de techniek momenteel nog lang niet uit-ontwikkeld, zodat de onbetrouwbaarheid groot is. Dit liet ook de elektrische citybus 's Hertogenbosch lange tijd zien. Mede gezien adviezen van deskundigen uit de vervoerswereld zou de provincie ook een scenario met hybride bussen moeten uitvragen, zowel in een beperkte versie als in een totaalscenario, waarbij ook een combinatie van 100% elektrisch in het stadsvervoer en 100% hybride in het streekvervoer uitgevraagd zou moeten worden. Het kan niet zo zijn, dat hoge kosten voor E-bussen zouden leiden tot minder ritten voor het publiek in een tijd waarin het voorzieningenniveau toch al onder druk komt te staan door bezuinigingen. 7.. Materieel: kwaliteit voor de reizigers (hoofdstuk C.6) 7a).. 7b).. Bij "Beschrijving materieel" dient de inschrijver toe te lichten waarom hij van mening is dat zijn bussen weinig trillingshinder zullen veroorzaken, o.a. aan de hand van zaken als gewicht, ophanging en motorfrequentie van het voertuig, zo mogelijk met referenties. En welke specifieke omstandigheden die hinder in welke mate beïnvloeden. Dit punt is erg belangrijk voor de steden en dient een zware weging te krijgen. De provincie heeft dit item nog onvoldoende uitgewerkt. Er moet qua emissie-eisen rekening worden gehouden met het feit, dat de bussen inpandig gaan halteren in het busstation van de in aanbouw zijnde OV-Terminal. Zeer schone bussen derhalve. S.. Sa).. Sb).. OV-chipkaart, distributienetwerk, tarieven (hoofdstuk C.S) Extra oplaadlocaties en verkooplocaties voor de OV-chipkaart mag de vervoerder zelf toevoegen, maar ook gemeenten kunnen, bijv. vanwege herhaalde klachten, wensen hebben voor zo'n extra voorziening. Het is wenselijk om bijv. 10 extra oplaadlocaties op te laten nemen in het PvE, te financieren door de vervoerder. In overleg (Ontwikkelteam) kan extra plaatsing bekeken worden. Een zekere mate van tariefvrijheid voor de vervoerder (CS.20) mag niet leiden tot een circus aan tarieven. Dit dient als randvoorwaarde te worden opgenomen. 9.. Reisinformatie (hoofdstuk C.9) 9a).. De provincie dient ook aandacht te hebben voor toegankelijkheidseisen aangaande de leesbaarheid van reisinformatie : aan de halte, op de bus, op internet en in lijnfolders.

5 10.. Sociale veiligheid (hoofdstuk C.11) 10a).. 10b).. Het is zinvol de nieuwe vervoerder er op te wijzen dat de afspraken in het kader van convenanten Sociale Veiligheid die gemeenten hebben afgesloten, worden gecontinueerd. Aanvulling: het eventueel opheffen van ritten met veel vandalen en/of gewelddadige jeugd, is pas een allerlaatste optie, in acute noodgevallen. Specifiek t.a.v. de beschrijving van het kernnetwerk, onderdeel stads- en streeklijnen Breda (1). Bij alle Oosterhoutse HOV-lijnen (PvE nummers H4 Um H6) geldt, dat het kernnetwerk frequenties op zaterdag en zondag eist van resp. 4 en 2 bussen per uur. Met nadruk moet gesteld worden, dat het Vervoerplan HOV, opgenomen in de bestuurlijke Samenwerkingsovereenkomst HOV, uitgaat van 6 bussen per uur op zaterdag overdag en 4 op zondag overdag. Dit moet het streven blijven en blijkt nu nergens in de stukken. Behalve dat dit expliciet in de kernnet-toelichting in het PvE vermeld moet worden, moeten de genoemde frequenties ook meegenomen moeten worden in de Pluspakket-optie "HOV 6 keer per uur" (laatstgenoemde frequentie refereert aan werkdagen overdag). (2). Het hierboven gestelde geldt ook voor de vanuit Oosterhout doorgetrokken HOV-Iijnen richting Claudius Prinsenlaan. Toekomstige verder doortrekking naar de "Bavelse Berg" is een beleidsstreven. Op dit voormalige vuilstort-terrein BavellDorst worden in retailfuncties gevestigd, alsmede een evenementenhal en een outdoor terrein. Er wordt aandacht gevraagd voor de structurele vervoerbehoefte op basis van deze functies mede in relatie met de uitgevraagde minimumfrequenties, 105 van de plicht van de betreffende organisatoren om bij grote evenementen zelf (pendel-)vervoer te regelen. VERVOLG BESTUURLIJKE ROUTE Niet van toepassing. BIJLAGEN [8:J Concept Programma van Eisen en Wensen voor de provinciale OV-aanbesteding o o ANTWOORD COMMISSIE OP VRAAG (in te vullen door de (fgd.) griffier)