TOELICHTING REACTIENOTA

Transcriptie

1 TOELICHTING REACTIENOTA datum opgesteld : 21 april 2016 onderwerp : Aanbesteding Concessie Amstelland Meerlanden 2018: Toelichting bij de Reactienota Inleiding Op 28 januari jl. heeft het Dagelijks Bestuur van de Stadsregio Amsterdam het ontwerp Programma van Eisen voor de concessie Amstelland-Meerlanden 2018 vastgesteld en vrijgegeven voor advies en inspraak. De Stadsregio is verheugd over het grote aantal adviezen en reacties dat hierop is binnengekomen. De Stadsregio heeft van de volgende partijen een formeel advies ontvangen: Adviescommissie Amstelland-Meerlanden Adviescommissie Waterland Adviescommissie Amsterdam Adviescommissie Zaanstreek Reizigers Adviesraad Provincie Noord-Holland Provincie Zuid-Holland Provincie Utrecht Provincie Flevoland en Gemeente Almere (gezamenlijk advies) Schiphol Daarnaast heeft de Stadsregio 39 reacties ontvangen van vervoerders (waaronder GVB, NS en enkele potentiële inschrijvers), instanties, (bewoners)verenigingen, bedrijven en individuele burgers. De Stadsregio dankt iedereen die de moeite heeft genomen om op het ontwerp Programma van Eisen te reageren. De veelheid en diversiteit aan ontvangen reacties bevestigt het gevoel dat het openbaar vervoer in Amstelland-Meerlanden leeft. De Stadsregio is ook blij met de blijken van waardering van onder meer de Adviescommissie Amstelland-Meerlanden, de Reizigers Adviesraad en Schiphol, voor de kwaliteit van het ontwerp Programma van Eisen en de wijze waarop partijen bij de voorbereiding van en het adviestraject rond het ontwerp Programma van Eisen zijn betrokken. Het aantal en de aard van de opmerkingen verschilt per partij. In een separaat document de Reactienota is een volledig overzicht opgenomen van de opmerkingen die partijen hebben gemaakt en onze reactie daarop. In een aantal gevallen hebben deze opmerkingen tot een wijziging van de tekst van het Programma van Eisen of een aandachtspunt voor de aanbestedingsdocumenten geleid. In veel gevallen bestaat de reactie uit een verwijzing naar een plek in het ontwerp Programma van Eisen waar al aandacht aan het betreffende onderwerp werd besteed, een nadere uitleg van een eis in het ontwerp Programma van Eisen of een toelichting waarom een advies/verzoek niet is overgenomen. In het vervolg van deze toelichting bij de Reactienota beschrijft de Stadsregio eerst een aantal algemene overwegingen die bij onze reacties op de gemaakte opmerkingen een rol hebben gespeeld. Deze overwegingen betreffen de volgende aspecten: Vervoerkundige wensen vs. ontwikkelruimte en financiële kaders Bediening verzorgingshuizen Duurzaamheid Tarieven Majeure ontwikkelingen \\sra-sfp01\usr$\edward\aanbesteding Amstelland-Meerlanden\Programma van Eisen\Reactienota\Toelichting bij Reactienota.docx Pagina 1 van 6

2 Wensen vs. ontwikkelruimte en financiële kaders Bijna de helft van de gemaakte opmerkingen heeft betrekking op het vervoerkundige deel van het ontwerp Programma van Eisen. Uit de aard van de opmerkingen valt op te maken dat partijen zekerheid zoeken wat betreft het behoud van het huidige OV-aanbod in Amstelland-Meerlanden, zowel als het gaat om de routes van de verbindende lijnen, maar vooral wat betreft de invulling van de Basismobiliteit/ontsluitende functie van het openbaar vervoer. Daarnaast heeft een aantal partijen wensen ten aanzien van uitbreiding van het aanbod van en naar bepaalde kernen/wijken. In de Reactienota geeft de Stadsregio aan of en op welke wijze gehoor wordt gegeven aan de verschillende verzoeken. In veel gevallen zijn de eisen zoals die in het ontwerp Programma van Eisen zijn opgenomen echter gehandhaafd. De volgende overwegingen hebben hierbij een rol gespeeld: Uitbreiding aanbod verbindende (R-net)lijnen (in de toekomst) noodzakelijk Afname gebruik ontsluitend openbaar vervoer Opbrengsten verbindende (R-net)lijnen niet hoog genoeg om tekorten ontsluitend openbaar vervoer te dekken Uitbreiding aanbod verbindende (R-net)lijnen (in de toekomst) noodzakelijk Door de uitrol van R-net (en de investeringen en keuzes die daarbij gemaakt zijn) is het aantal reizigers op deze lijnen de afgelopen jaren sterk gestegen. De verwachting daarbij is dat vooral door de verwachte groei van Schiphol, het aantal reizigers de komende jaren verder zal stijgen. Zoals in het ontwerp Programma van Eisen is beschreven, zoekt de Stadsregio een concessiehouder die deze toename van de vraag kan en wil faciliteren zonder dat hier een hogere financiële bijdrage van de Stadsregio tegenover staat. Voor dit laatste ontbreekt namelijk de ruimte binnen de meerjarenbegroting van de Stadsregio. Afname gebruik ontsluitend openbaar vervoer Zoals in het inleidende hoofdstuk van het ontwerp Programma van Eisen is beschreven, heeft de Stadsregio er vanwege een aantal (verwachte) ontwikkelingen voor gekozen om de concessiehouder meer ruimte te geven om de invulling van de basismobiliteit/ontsluitende functie van het openbaar vervoer beter op de vraag te kunnen afstemmen. De afgelopen decennia is niet alleen in Amstelland-Meerlanden, maar ook in andere regio s binnen en buiten de Stadsregio sprake van een dalende trend in het gebruik van het ontsluitend openbaar vervoer. De afgelopen jaren is deze trend door twee ontwikkelingen versterkt: De uitrol van R-net waarbij is gebleken dat mensen bereid zijn om verder naar een halte te lopen of te fietsen in plaats van hiervoor een ontsluitende buslijn te pakken. De introductie van nieuwe vervoersvormen en mobiliteitsdiensten, zoals de elektrische fiets, de OV-fiets, deelauto s en deeltaxi s, waardoor mensen steeds meer mogelijkheden naast een ontsluitende buslijn krijgen om van A naar B te reizen. Gevolg is dat steeds minder mensen afhankelijk zijn van een het ontsluitend openbaar vervoer om in hun basismobiliteit te voorzien, resulterend in minder reizigers en een lagere kostendekkingsgraad van reguliere ontsluitende lijnen. Om op deze (landelijke) trend in te spelen, is in het ontwerp-pve de mogelijkheid gecreëerd om het vervoersaanbod beter op de behoefte van reizigers af te stemmen door: Terughoudendheid betreft de minimumeisen die de Stadsregio aan ontsluitende lijnen stelt (minder vaak of niet verplicht op momenten dat er niet of nauwelijks reizigers gebruik van maken) De toekomstige concessiehouder mogelijkheid te bieden om de basismobiliteit van/naar kleinere kernen in het concessiegebied anders in te vullen. Opbrengsten verbindende (R-net)lijnen niet hoog genoeg om tekorten fijnmazig openbaar vervoer te dekken Uit een aantal van de gemaakte opmerkingen leidt de Stadsregio af dat bij enkele partijen de indruk bestaat dat op dit moment met de R-netlijnen geld wordt verdiend (de reizigersinkomsten zijn hoger dan de kosten). Dit is echter niet het geval. Ook een veelgebruikte lijn als lijn 300 (de voormalige Zuidtangent) is niet kostendekkend. Wel is het zo dat de bijdrage van de Stadsregi o die nodig is om deze lijn te kunnen exploiteren relatief laag is ten opzichte van andere lijnen die onder de concessie vallen. Maar er moet nog steeds geld bij. En hoewel de Stadsregio er alles aan doet om ondanks de bezuinigingen op de Rijksbijdrage, onder andere door achterblijvende indexatie, een gelijkblijvend budget voor de Concessie Amstelland-Meerlanden 2018 beschikbaar te houden, is een verhoging van het budget helaas niet aan de orde.

3 Onderstaande figuur toont dat de Stadsregio voor 20% bijdraagt in de kosten van lijn 300 (kostendekkingsgraad: ca. 80%), maar er zijn ook lijnen waarbij dit 80 tot 90% is. Concreet betekent dit dat een eis om het aanbod op een lijn met een lage kostendekkingsgraad uit te breiden grote gevolgen voor lijnen met een hoge kostendekkingsgraad kunnen hebben. Zo betekent een uitbreiding van het aanbod op lijn 168 met een rit van één uur, dat bij een gelijke totale bijdrage van de Stadsregio er vier ritten van een uur op lijn 300 verdwijnen. Extra zekerheden ten aanzien van de ontsluitende rol van het openbaar vervoer Gelet op de zorgen die partijen hebben als het gaat om een alternatieve invulling van de Basismobiliteit en het innovatieve karakter van de oplossingsrichtingen waarvoor de toekomstige concessiehouder zou kunnen kiezen, heeft de Stadsregio besloten om in het definitieve Programma van Eisen en de aanbestedingsdocumenten een aantal zekerheden in te bouwen, te weten: Onderbouwing wijzigingen OV-aanbod: Aan vervoerders die op de aanbesteding van de Concessie Amstelland-Meerlanden 2018 willen inschrijven, zal worden gevraagd om in een vervoerplan te beschrijven welke wijzigingen zij in het OV-aanbod willen doorvoeren en daarbij aan te geven voor welke groepen reizigers van deze wijzigingen zullen profiteren en voor welke groepen reizigers deze wijzigingen nadelig uitpakken. De kwaliteit van de onderbouwing van de voorstellen zal een rol spelen bij de beoordeling van de inschrijvingen. Voor de toekomstige concessiehouder geldt een vergelijkbare eis waar het gaat om wijzigingen in het OV-aanbod tijdens de concessieperiode. Een conceptversie van het vervoerplan waarin hij deze wijzigingen beschrijft en onderbouwt, zal hij voor advies aan zowel de adviescommissie Amstelland-Meerlanden als de Reizigers Advies Raad moeten aanbieden. Aandacht voor specifieke doelgroepen: In aanvulling op het vorige punt zal aan vervoerders die op de aanbesteding van de Concessie Amstelland-Meerlanden 2018 willen inschrijven, worden gevraagd om in hun vervoerplan aan te geven of en op welke wijze zij inspelen op de behoefte van specifieke doelgroepen, zoals scholieren, werknemers en (eventueel) bewoners van verzorgingshuizen (nieuwe stijl). De keuzes inclusief onderbouwing zullen eveneens een rol spelen bij de beoordeling van de inschrijvingen. Gunningspunten voor het blijven bieden van bepaalde (vaste) verbindingen: In de aanbestedingsdocumenten zal worden opgenomen dat inschrijvers gunningspunten krijgen wanneer zij een aantal veelgebruikte busverbindingen in ieder geval de eerste twee jaar van de concessie op werkdagen overdag als een vaste buslijn blijven aanbieden. Het gaat dan om de volgende verbindingen: o Zwanenburg Hoofddorp o Badhoevedorp Lelylaan o Nieuw Vennep Hoofddorp Centrum o Kudelstaart Amstelveen

4 o Hoofddorp Floriande Hoofddorp Centrum Wanneer na die twee jaar blijkt dat een door hem geboden andere invulling van de Basismobiliteit in andere delen van het concessiegebied door reizigers gewaardeerd wordt, krijgt de concessiehouder de ruimte om deze vervoersvorm ook op de drie genoemde verbindingen aan te bieden. Gunningspunten voor het bieden van een vorm van Basismobiliteit richting de Rembrandtweg in Amstelveen. Bediening verzorgingshuizen (nieuwe stijl) In afwijking van de drie streekconcessies bevat de concessie Amsterdam eisen ten aanzien van de ontsluiting van verzorgingshuizen met ten minste 100 bewoners. Op 15 maart heeft de Regioraad tijdens de behandeling van het ontwerp Programma van Eisen een motie aangenomen waarin de portefeuillehouder Openbaar Vervoer wordt gevraagd te onderzoeken wat de consequenties zijn wanneer in de Concessie Amstelland-Meerlanden 2018 analoog aan de Concessie Amsterdam 2012 eisen worden opgenomen ten aanzien van de bediening van verzorgingshuizen en eventueel seniorencomplexen. Vragen die daarbij spelen is voor welke complexen deze eisen gelet op veranderingen in de zorg zouden moeten gelden en wat in dat geval een acceptabele ontsluitingsnorm zou zijn. Naar aanleiding van deze motie heeft de Stadsregio de locaties waar ouderen gehuisvest zijn in kaart laten brengen (zie bijlage). Daarbij is zowel gekeken naar verzorgings- en verpleeghuizen in de vijf gemeenten als naar locaties waar veel ouderen gehuisvest zijn zonder vaste zorgindicatie (zogenaamde aanleunwoningen ). Bij veel woonlocaties die huisvesting bieden aan ouderen is sprake van een menging of aaneenschakeling van functies: locaties hebben naast een verpleeg - of verzorgfunctie veelal ook een (veelal aangrenzend) seniorencomplex waar ouderen zelfstandig kunnen wonen zonder een verplichte zorgafname. Analoog aan de Concessie Amsterdam 2012 zijn alleen locaties meegenomen waar ten minste 100 ouderen gehuisvest zijn. In totaal blijkt het om 18 locaties te gaan. Van de 18 locaties bevinden zich vijf locaties binnen een loopafstand van 250 meter van een halte waar op grond van het PvE voor de Concessie Amstelland-Meerlanden 2018 een bus zal moeten blijven stoppen (de norm van 250 meter stemt overeen met die in de Concessie Amsterdam 2012 en geldt in de Concessie Amstelland-Meerlanden 2018 ook voor ziekenhuizen). Van de overige dertien locaties liggen zes locaties op dit moment binnen een loopafstand van 250 meter van een halte, maar het PvE biedt geen garanties dat er bij deze haltes een bus zal blijven stoppen. Voor de overige zeven locaties geldt dat deze ook nu al op een loopafstand van meer dan 250 meter van de dichtstbijzijnde halte liggen. Voor deze zeven locaties zullen, voor zover de infrastructuur dit toelaat, speciaal haltes aangelegd moeten worden en zal de concessiehouder de lijnvoering aan moeten passen. De kosten van de aanleg van halteparen ter ontsluiting van deze zeven locaties kunnen één tot enkele miljoenen bedragen, mede vanwege de gewenste toegankelijkheid van deze haltes. Daar bovenop komen dan nog hogere exploitatiekosten als gevolg van langere rijtijden (vaak één tot enkele minuten per rit). Dit terwijl de ervaring leert dat bewoners van deze locaties vaak andere vervoersvormen kiezen en dat voor werknemers en bezoekers van de locaties het veelal geen bezwaar is dat zij, net als bij hun herkomstadres het geval is, verder naar een halte moeten lopen. Duurzaamheid De Stadsregio heeft de ambitie om de verduurzaming van het openbaar vervoer voortvarend op te pakken. Het DB heeft op 31 maart jl. ingestemd met de ondertekening van het bestuursakkoord Zero emissie regionaal busvervoer. Daarin spreken de twaalf provincies, twee vervoersregio s waaronder de Stadsregio en het ministerie van I&M de ambitie uit dat het regionaal busvervoer volledig zero emissie is bij de uitlaat in 2030 of zoveel eerder als mogelijk en dat nieuwe bussen in 2025 of zoveel eerder als mogelijk gebruik maken van 100% hernieuwbare energie of brandstof. Ten tijde van het opstellen van het ontwerp PvE waren de uitkomsten van twee haalbaarheidsstudies naar de elektrificatie van de voormalige Zuidtangent en Schipholnet nog onduidelijk. Inmiddels is hier meer over bekend en lijkt het er sterk op dat uitvoering van Schipholnet met elektrische bussen vanaf start van de concessie haalbaar zal zijn en daarom ook geëist kan worden. Inzet van een andere zero emissietechniek, de waterstofbus, voor de uitvoering van het Schipholnet behoort vanwege veiligheidsoverwegingen niet tot de mogelijkheden.

5 Besluitvorming over eventuele elektrificatie van de voormalige Zuidtangent (inclusief gegarandeerde realisatiedatum) zal te laat komen om als hard uitgangspunt voor de aanbesteding van de concessie Amstelland-Meerlanden 2018 te hanteren. Mocht op termijn tot elektrificatie van de voormalige Zuidtangent besloten worden dan zal dit als majeure ontwikkeling worden gezien die tot aanpassing van de concessie kan leiden. De ambitie uit het bestuursakkoord wordt vertaald door zero emissie zoveel mogelijk voor te schrijven. De ambitie is per onderdeel verschillend en de strategie wordt als volgt vormgegeven: Onderdeel concessie Basiseis Wens 1 Schipholnet Zero emissie door elektrische bussen 2 Zuidtangent Euro VI met hernieuwbare brandstof 3 Overig R-net Euro VI met hernieuwbare brandstof 4 Ontsluitende net Euro VI met hernieuwbare brandstof n.v.t. Transitie naar zero emissie + 100% hernieuwbare brandstof/energie Transitie naar zero emissie + 100% hernieuwbare brandstof/energie Transitie naar zero emissie + 100% hernieuwbare brandstof/energie Voor het onderdeel Schipholnet wordt de ambitie zero emissie vanaf het begin van de concessie gerealiseerd met elektrische bussen. Voor de overige delen van het OV-netwerk wordt aan inschrijvers gevraagd om in een transitieplan aan te geven of en zo ja vanaf welk moment zij deze delen met zero emissie bussen gaan uitvoeren. De Stadsregio vraagt in dat kader van inschrijvers om met realistische voorstellen te komen om tijdens de concessie de overgang naar zero emissie mogelijk te maken. De Stadsregio hoopt met het uitvragen van het transitieplan de innovatie uit de markt te benutten. Omdat dit transitieplan mede bepalend is voor de gunning van de concessie, zal aan de realisatie van dit plan een boeteregeling gekoppeld worden. Wanneer de toekomstige concessiehouder niet zelf in zijn transitieplan heeft opgenomen om de voormalige Zuidtangent met zero emissie bussen uit te voeren, moet hij wel aan een eventuele elektrificatie van deze buslijn meewerken wanneer de Stadsregio en de provincie Noord-Holland hiertoe besluiten. Bij dit alles geldt dat, vanwege algemene wet- en regelgeving, nieuwe bussen die voor de uitvoering van de Concessie worden ingezet, ten minste aan de Euro VI-norm moeten voldoen. De toekomstige concessiehouder mag er, bijvoorbeeld in het kader van het door hem voorgestelde transitiepad of in verband met een eventuele latere oplevering van de Noord/Zuidlijn, wel voor kiezen om tijdelijk bestaande bussen in te zetten, onder de voorwaarde dat deze bussen ten minste aan de EEV-norm voldoen. In alle gevallen moeten voertuigen op hernieuwbare brandstof rijden, zoals zwavelvrije biodiesel en waar mogelijk op groengas en groene stroom. Tarieven en vervoerbewijzen Partijen hebben een aantal wensen geuit als het gaat om de tarieven en vervoerbewijzen die straks geldig zijn. In onze reactie op deze opmerkingen verwijzen wij onder meer naar de Tariefverordening van de Stadsregio waarin de kaders voor de eisen ten aanzien van te hanteren tarieven en vervoerbewijzen zijn vastgelegd. Zo biedt de laatste versie van de Tariefverordening concessiehouders de mogelijkheid om met hun tarieven te differentiëren. Aangezien de Tariefverordening door de Regioraad is vastgesteld en de ervaringen die in andere concessiegebieden met tariefdifferentiatie zijn opgedaan positief zijn, acht de Stadsregio het niet wenselijk en mogelijk om in de concessie Amstelland-Meerlanden 2018 kaders op te nemen die strenger zijn dan de kaders zoals opgenomen in de Tariefverordening. Ook is een aantal opmerkingen geplaatst ten aanzien van de bruikbaarheid van interoperabele wegwerpchipkaarten bij andere concessiehouders. Het klopt dat de Stadsregio op basis van voortschrijdend inzicht, in het ontwerp Programma van Eisen voor de eerste keer een eis heeft opgenomen die de toekomstige concessiehouder verplicht een interoperabele wegwerpchipkaart te voeren. Dat wil echter niet zeggen dat de concessie Amstelland-Meerlanden de enige concessie is waar deze chipkaart bruikbaar is. Mede met het oog op de komst van de Noord/Zuidlijn streven wij ernaar om binnen het OV Marketingbureau met alle concessiehouders afspraken te maken over het toevoegen van een interoperabele wegwerpchipkaart aan hun assortiment. Daarnaast bespreken wij met aangrenzende concessieverleners of en onder welke voorwaarden mensen met deze chipkaart ook buiten de Stadsregio kunnen reizen.

6 Majeure ontwikkelingen Een aantal partijen heeft in hun adviezen/reacties de Stadsregio gewezen op de mogelijke gevolgen van een aantal grote infrastructuurprojecten die de komende jaren gepland zijn en die gevolgen zullen hebben voor het openbaar vervoer in Amstelland-Meerlanden. De Stadsregio leidt hieruit af dat deze partijen niet de relatie hebben gelegd met de paragraaf in het ontwerp Programma van Eisen waarin is beschreven op welke wijze de Stadsregio met dergelijke majeure ontwikkelingen tijdens de concessieperiode omgaat. Concreet komt onze handelswijze erop neer dat wij de inschrijvers vooraf zo goed mogelijk informeren over geplande infrastructuurprojecten en dat wij de afspraken die in de concessie zijn vastgelegd kunnen aanpassen op het moment dat blijkt dat bepaalde infrastructuurprojecten grote financiële gevolgen voor de concessiehouder hebben.