We schaffen begrijpend lezen af!

Transcriptie

1 We schaffen begrijpend lezen af! Echt waar? Waarom? En dan?

2 Waarom?

3 Taalonderwijs: een kwestie van ontkavelen. (Van Gelder en Van Schooten, 2011)

4 Wat vinden de kinderen van begrijpend lezen? Nederlandse kinderen zijn geen gemotiveerde lezers en vertonen weinig zelfvertrouwen bij lezen (zie Jolles e.a., 2014); 17% van de leerlingen is in de bovenbouw bang voor begrijpend lezen (Nielen, 2016) Items correct 'Juf, ik vind het onderwerp saai van begrijpend lezen' Nivoz, maart Veel kennis Weinig kennis Goede lezers Zwakke lezers

5 PIRLS 2016 Begrijpend Lezen

6 PIRLS 2016 Leesattitude PIRLS: Data over leesvaardigheid en achtergrondfactoren van leerlingen in groep 6 van het bao

7 Wat zegt onderzoek? Leerlingen lezen -niet graag -niet genoeg -niet vaak genoeg En leerkrachten zijn over het algemeen onervaren. Alleen vaker en veel lezen helpt niet! Reviewstudie: Van den Branden, Vanbuel, Boderé, 2017

8 Wat zegt onderzoek? PPON Cito 2007: Een duidelijke verbetering op de vaardigheid begrijpend lezen door de inzet van strategieën blijkt nauwelijks aantoonbaar. Okkinga, 2018: Geen effect op begrijpend lezen van vmbo-leerlingen na twee jaar gebruik Nieuwsbegrip. Van den Bergh, Rijkers en Zwarts (2000): geen effecten van strategisch leesonderwijs zichtbaar door inzet van methodes.

9 En dan?

10 Wat zegt de wet? WPO art 8 en 9: - Aansluiten bij Kerndoelen (4 t/m 10) en Referentieniveaus (voor taal) - Leerstofaanbod plannen en structureren - Leerklimaat creëren - Leerlingen volgen met genormeerde toetsen - Aansluiten bij het niveau van de kinderen én de groep. Artikel 9. Inhoud onderwijs 1.Het onderwijs omvat, waar mogelijk in samenhang:

11 Wat zegt onderzoek?(van den Broek, ) Tijdens het lezen zijn veel hersengebieden actief. Er wordt vaak gezegd dat taal in de linkerhelft zit, maar dat geldt vooral voor technisch lezen. Bij begrijpend lezen doet ook de rechterhelft volop mee. Bij teksten met veel visuele beschrijvingen is bijvoorbeeld de visuele schors ook actief: er is niet veel onderscheid tussen zelf kijken naar iets of lezen over iets. En als je leest over actie en beweging, licht ook het motorisch gebied op. Als het lezen stokt, bijvoorbeeld bij een moeilijke of onbegrijpelijke passage, wordt de prefrontale cortex, het hersenengebied dat strategie en aandacht stuurt, actief. Dat gebeurt ook als er in de tekst iets staat wat niet klopt. Dit vraagt om teksten die dit alles ook activeren!

12 Wat zegt onderzoek? (Van den Broek, 2010) Hij onderscheidt twee soorten zwakke lezers op basis van oogbewegingen: 1. lezers die geen gebruik maken van de strategie om terug te gaan in de tekst (bijvoorbeeld naar een vorige alinea of door nog eens de kop boven de tekst lezen) 2. lezers die geen gebruik maken van achtergrondkennis - Alle leeftijdsgroepen en van bao naar wo. - Niet te wijten aan een beperkter kortetermijngeheugen of aan het ontbreken van de benodigde achtergrondkennis, maar gewoon niet de juiste strategieën eigengemaakt.

13 Verder (Van den broek, 2010) - Lezers die een paar regels uit de tekst lezen en dan informatie gaan verwerken - Lezers die teruglezen, maar de verkeerde delen pakken - Lezers die de verkeerde achtergrondkennis activeren: Hij zit op de bank (we hebben thuis ook zo n bank) Hij zit op de bank (mijn oom wérkt op een bank)

14 We kwamen thuis uit school. Het was woensdagmiddag en lekker warm. Mama gaf ons ranja en een boterham. Vandaag konden we lekker zonder jas buiten spelen. Mogen we een sneeuwpop maken, mama?, vroegen we voordat we naar buiten gingen. We kwamen thuis uit school. Het was woensdagmiddag en het had gesneeuwd. Mama gaf ons lekker warme soep. Vandaag moesten we buiten een das om en handschoenen aan. Mogen we een sneeuwpop maken, mama?, vroegen we voordat we naar buiten gingen.

15 Wat werkt?

16 Wat werkt niet? Begrijpend lezen verbeteren met strategieën als doel Teksten verarmen (vereenvoudigen) TVA-model (tekst-vragen-antwoord), dus vragen beantwoorden waarvan de antwoorden in het antwoordenboekje staan Gebrek aan achtergrondkennis en woordenschat bij zowel leerling als leerkracht!! Ongemotiveerde lezers Zelfstandig werken Vaker lezen zonder motiverende activiteiten

17 Wat werkt wel? Meta-analyse en review studie: Directe en indirecte instructie bij woorden leren Voor elke leestaak een duidelijk leesdoel bepalen Rijk aanbod van teksten (tekst vereenvoudigen werkt averechts) Interactie: praten over teksten Motivatie en betrokkenheid (verwachting: kan ik dit lezen; waardering: wat levert het lezen van deze tekst mij op? Feedback en evaluatie (leerling; groep; school) Tineke Padmos & Koen Van Gorp CTO, KU Leuven

18 Wat werkt wel? Marieke Vanbuel van KU Leuven tijdens Voorjaarsconferentie Taalspecialisten: Het voorgaande en: - Zin om een tekst te lezen - Actief dingen doen rondom een tekst - Interactie met én over de tekst - Aansluiten bij de leefwereld van de kinderen - Samenwerkend leren (ook: Van den Broek, 2010) - Kinderen kiezen zelf hun tekst - Strategieën modelen die sterke lezers gebruiken

19 NDC 2019: Kees Vernooy Het centraal stellen van de tekst (strategie is middel, geen doel) Modelen van de leerkracht Herhaald lezen van een tekst Aanpakgedrag stimuleren Schrijven aan begrijpend lezen verbinden

20 Enkele interventies voor zwakke lezers 1. Zwakke lezers vragen hardop laten beantwoorden en aanwijzingen geven (Fuchs e.a. 2001). 2. Onderstrepen (Torgesen,1977) 3. Samenvatten (Van den Broek e.a.2003; Klinger e.a. 2011). 4. Samenwerken. Zwakke lezers met een sterke lezer laten samenwerken en tijdens het lezen vragen voor elkaar laten formuleren (Van den Broek, 2010) 5. Teksten voorlezen

21 Lezen met compenserende software LTG LTG ktg ktg Lezen met dyslexie: Verklanken van de tekens vraagt veel ruimte voor het werkgeheugen en minder ruimte voor het lange termijngeheugen. Vooral inzet linkerhersenhelft. Lezen zonder dyslexie: Verklanken vraagt minder ruimte, dus meer en sneller verbindingen met het lange termijngeheugen. Linker- en rechterhersenhelft werken samen.

22 Rijke teksten of verarmde teksten? (Smits en Verkoeven) Teksten niet verarmen zodat ook taalarme en anderstalige leerlingen ze kunnen begrijpen, Taalarme en anderstalige leerlingen helpen bij het lezen en begrijpen van de 'moeilijke' teksten die zo essentieel zijn voor hun taalontwikkeling. Als een tekst moeilijk voor leerlingen is, hebben ze ondersteuning nodig om die te begrijpen.

23 Voorbeelden van rijke teksten bron: curriculum.nu

24 Primair onderwijs: po bovenbouw

25

26 AA-tekst Ongelaagde teksten vragen om vragen waarvan je het antwoord terug kunt vinden in de tekst.

27 A-tekst= M5-M7 < 1F B-tekst= M7-M8 1F C-tekst= >M8 2F Teksten met meerdere lagen geven mogelijkheid tot andere vragen: oplosvragen; onderzoeksvragen

28 Dus: Rijke teksten van verschillende soorten en genres Zwakke begrijpend lezers helpen (achtergrondkennis; woordenschat; voorlezen; modelen) Boeiende vervolgopdrachten die niet altijd talig zijn Samenwerken (heterogene groepen) Onderzoeksvragen opstellen en dan samen teksten erbij zoeken Aansluiten bij je groep en bij je leerlingen Samenhang in vakken: begrijpen wat je leest doe je altijd en overal! (thematisch werken) Koppeling met mondelinge taalvaardigheid en schriftelijke taalvaardigheid

29 LOTS HOTS Wie, wat, waar, wanneer? Waarom, hoe, op welke manier?

30 Waar vind ik die rijke teksten dan?

31 /informatieboeken Tiplijst%20voorjaar% pdf leesnetwerk zwolle: non-fictie boeken met rijke teksten n_koeven/w9b3n0xruaxq

32 Een tekst over regenwormen Over relevantie voor het onderwerp En diverse tekstgenres

33 Kansen grijpen! Meester Jon heeft een dochter gekregen Juf Annemarie gaat trouwen Broer van Ilse staat in de krant Afscheidsdiner van groep 8 Betrokken Leerlingen?!?

34 Stripgedicht

35 TIP: GOTD 1.. Wat ik dacht.. Oplossing.. Wat ga ik onthouden? Wat heb ik geleerd? Aanpak: Eind van de schooldag een raadsel mee naar huis, familie helpt mee Volgende dag presentatie van de leerkracht over de oplossing: iets om te leren! Plaats op de wereldkaart (eventueel de tijdlijn) Wat ga ik thuis vertellen? Verwerking schriftelijk etc.

36 Maar de toetsen dan??

37 Tekstgenre: Toetsteksten Oefenen voor de toets biedt korte termijneffect!!

38 Interessant: biologielessen.nl mei gedichten Archief Nieuwsbegrip

39 Dank u wel voor uw aandacht! Meer informatie nodig voor uw team? Behoefte aan advies en training? Neem vrijblijvend contact op: Terry van de Beek E: info@dyadon.nl T: