Nationaal congres Taal en Lezen. 15 oktober 2015 Woordenschatonderwijs zo doe je dat!

Transcriptie

1 Nationaal congres Taal en Lezen 15 oktober 2015 Woordenschatonderwijs zo doe je dat!

2 Contactgegevens Annemarieke Kool

3

4 Welkom! Waar gaat het over in de workshop? Kracht van keuze, je weet welke woorden je moet kiezen 4

5 Conclusie: Communicatie als cruciale factor 1. Woorden om te communiceren & specifieker uit te drukken 2. Woorden als spreekbuis van kennis van de wereld 3. Als pijler voor begrijpend luisteren Onenessawakening.nl Centrale factor is woordkennis! 5

6 Taalrijk en taalarm Kint taalrijk milieu kennen op 3-jarige leeftijd al 5x zoveel woorden! Taalarm: horen 615 woorden per uur Taalrijk: horen 2153 woorden per uur 6

7 Impliciet & expliciet Expliciet door instructie o specifieke woorden behandelen (bijv. via 4 takt) o ontwikkelen woordbewustzijn o strategieën voor het leren van onbekende woorden Impliciet door creëren van mogelijkheden o voorlezen o veel lezen en spreken over allerlei onderwerpen o taalrijke omgeving 7

8 Ontwikkeling van kennis Levensechte ervaringen Interactie met de wereld Ook door: (voor)lezen verschillende soorten teksten Combineren van kennis en eigen ervaringen Experimenteren, ontdekken, toepassen Praten met & luisteren naar elkaar Educatieve televisie Internet 8

9 Relaties tussen woorden zee zomer tuin lepel vork mes snijden strand leuk aarde eten schop prikken au slaan water zand emmertje pijn schep spelen heet graven scheppen soep blazen 9 modder

10 Uitbreiden van kennis Nieuwe woorden Nieuwe verbindingen Verstevigen van verbindingen School belangrijk voor leerlingen die minder meekrijgen vanuit huis! Aandacht voor schooltaalwoorden 10

11 Woorden onthouden Geheugen Lange termijn geheugen Korte termijn geheugen Van belang: modeling Actief bezig zijn met de woorden Verschillende manieren van aanbieden Nieuwe woorden verbinden aan bestaande kennis 11

12 De kracht van keuze De sleutel om de taalvaardigheid van uw leerlingen te vergroten is weten welke woorden het meest toepasbaar zijn en welke woorden leerlingen tegenkomen vanuit het dagelijkse taalgebruik 12

13 Welke woorden onderwijzen? Laag 2 Laag 3 Weinig voorkomende woorden Woorden in boeken, kranten en volwassen taalgebruik Laag 1 Basiswoorden in het dagelijks woordgebruik 13

14 laag één Basis woorden Woorden uit algemeen taalgebruik Deze woorden leren kinderen veelal door te spreken en te lezen Leren door tijdens het praten te verbinden met woorden die we al kennen Het gaat om ongeveer 4,000-8,000 woorden Voorbeelden: brood, tafel, winkel, jas, lopen, school 14

15 laag twee Algemene woorden die breed toepasbaar zijn Het gaat om woorden die vaak worden gebruikt door iemand met een goede taalvaardigheid Ook bijvoorbeeld signaalwoorden als bovendien, in de eerste plaats Woorden ook wel aangeduid als schooltaalwoorden Voorbeelden: hopeloos, toevallig, overdreven, ertussen 15

16 laag drie Specifieke woorden Zijn vaak verbonden met een specifiek onderwerp en daardoor beperkt toepasbaar Wordt ook wel aangeduid als vaktaal Wel van belang voor achtergrondkennis, maar minder voor vergroten algemene taalvaardigheid Voorbeelden: thermometer, tarwe, roeiboot 16

17 Welke woorden aanleren? Basiswoorden laag 1) leren de meeste leerlingen vanuit het dagelijks taalgebruik, specifieke instructie is niet nodig Specifieke woorden (laag 3) worden aangeleerd in een vakspecifieke context Algemene woorden (laag 2) worden expliciet aangeleerd om taalvaardigheid te vergroten(boeken/teksten beter begrijpen en je beter kunnen uitdrukken 17

18 Woordleerstrategieën Wat kun je hardop denkend voordoen? Gebruik maken van de context teruglezen, herlezen, illustratie, modeling Kijken naar woordstrategieën woorddelen (voordeur, achterdeur) Gebruik maken van hulpbronnen iemand vragen, woordenboek, internet 18

19 Oefenen met elkaar. Een taart voor kleine Beer Max Velthuijs 19

20 Welke woorden bij welke laag? Chocoladetaart, proeven, heerlijk, gulzig, cacao, ongeduldig, verjaardag, aandachtig, lekkers, citroenrasp Laag 1 woorden Laag 2 woorden Laag 3 woorden 20

21 Laag 1 woorden Chocolade taart, proeven, lekkers, verjaardag Laag 2 woorden Heerlijk, verrukkelijk, ongeduldig, gulzig, aandachtig Laag 3 woorden Citroenrasp, cacao 21

22 Hoe zit het met leren lezen / denken? Je denkproces is niet zichtbaar voor anderen. Modeling is hardop denken. Je verwoordt je denkstappen. Modeling alleen is niet voldoende Leerlingen moeten de mogelijkheid krijgen het toe te passen 22

23 Het belang van modeling Leerlingen zien en horen hoe wij omgaan met (onbekende) woorden. We leren ze nieuwsgierig te zijn naar woorden. We leren ze een houding en strategieën om achter de betekenis van woorden te komen. Ze kunnen onze aanpak om achter de betekenis van woorden te komen nadoen. 23

24 Tips voor modeling Bereid de tekst voor en bedenk vooraf welke woorden/begrippen je wilt voordoen Laat aan de leerlingen duidelijk zien wanneer je hardop gaat denken (visueel, bv naar je hoofd wijzen) Spreek in de ik-vorm als je hardop denkt: bij dit woord denk ik Denk niet teveel hardop. Kort houden: enkele minuten 24

25 Leerstijlen en leesmotivatie Spreek diverse leerstijlen aan Zien: Verteltafel, ik-tafel, speelgoedtheater Luisteren: muziek, klanken Toneel, dans: beeld uit Speel een leesspel Leesbord buiten ieder lokaal met recensies en aanbevelingen 25

26 Contactgegevens Annemarieke Kool