Informatie over het werkgeheugen

Transcriptie

1 Informatie over het werkgeheugen Wat is het Werkgeheugen? De mogelijkheid om informatie van verschillende aard vast te houden en deze informatie te gebruiken in een denkproces waarbij nieuwe en reeds aanwezige kennis gecombineerd kunnen worden. Vasthouden en Bewerken maakt dat het werkgeheugen zich onderscheidt van het geheugen; Om informatie vast te kunnen houden heb je capaciteit nodig; het vasthouden van informatie terwijl je met een bewerking bezig bent. Bijvoorbeeld; Je bent de was aan het verzamelen en komt onderweg iets anders tegen waardoor je niet meer weet wat je eigenlijk aan het doen was. Binnen een klas, een leeftijdscategorie, bestaan er grote verschillen in de capaciteit van het werkgeheugen. Het Post-It papiertje van het brein Het werkgeheugen is ons vermogen om informatie te kunnen onthouden en te kunnen verwerken, vergelijkbaar met een Post-it papiertje. De bekende kleine gele papiertjes gebruiken we niet alleen om iets te onthouden, maar ook om er iets mee te doen, bijvoorbeeld als we iets willen gaan schrijven of een lijstje willen afwerken. Op dezelfde manier gebruiken we het werkgeheugen om kleine aantekeningen te maken of daar iets mee te doen. Voor succes in de klas is het nodig dat je informatie kunt vasthouden en er iets mee kunt doen en is dus het werkgeheugen nodig. Ons gele Post-It papiertje is de basis voor het leren op school, van tekstbegrip, rekenen en schrijfvaardigheid tot aan eenvoudige taken als iets overschrijven van het bord of de weg weten in de school. Om te begrijpen wat je aan het lezen bent, moet je onthouden waar je bent in de zin, de betekenis van een woord kunnen ophalen uit je geheugen én dit kunnen koppelen aan de strekking van wat je daarvoor hebt gelezen. 1

2 Schrijven is zelfs nóg moeilijker omdat het nog meer van het werkgeheugen vergt vanwege het ordenen en opschrijven van informatie op een zinvolle manier. Het werkgeheugen blijkt één van de belangrijkste voorspellers van schoolsucces te zijn, iets meer nog dan het IQ. Werkgeheugenproblemen hebben dan ook een grote impact op het leren. Het centraal executieve systeem is het belangrijkst; Door een sterk en goed werkgeheugen is de selectieve aandacht beter. 2

3 De basis van ons werkgeheugen is gelokaliseerd aan de voorzijde van het brein, in een gebied dat we kennen als de Prefrontale Cortex, ook wel PFC genoemd. Het brein kan de aandacht op twee manieren regelen: - Stimulus; door een prikkel, reageren op iets, dit kost weinig energie Overmatig gamen is makkelijk voor het brein, makkelijk aanzetten van de stimulus. - Gecontroleerde aandacht; dit is nodig als de taak niet zo interessant is, en dit moet je bewust aanzetten en kost veel energie, het is een soort bochtig pad. Belangrijk is bewustwording hiervan. Hoe herken je werkgeheugenproblemen in de klas? - Informatie gaat het ene oor in, andere oor uit. - De leerling krijgt instructies niet of slechts gedeeltelijk mee. - De leerling voert opdrachten slechts gedeeltelijk uit. - De leerling kan moeilijk beginnen met zijn werk, stelt dit uit. - Als er al begonnen wordt, dan haakt hij halverwege af. - De leerling vraagt herhaaldelijk om dezelfde uitleg. - De leerling lijkt te dagdromen, zelfs wanneer je rechtstreeks tegen hem praat. - De leerling is meestal als laatste klaar. - De leerling maakt een ongeïnteresseerde indruk. - De leerling maakt slechts een deel van het huiswerk, vergeet dat er nog meer was. 3

4 Centraal executieve systeem Fonologische lus Episodische buffer Visueel- Ruimtelijk kladblok Werkgeheugenmodel van Baddeley: Het centraal executieve systeem bestaat uit: - gecontroleerde aandacht - executief werkgeheugen Het executieve systeem is uitvoerend en zorgt voor: - Het vermogen om je te kunnen concentreren en te bewerken. - Informatie vast te houden terwijl je bezig bent. - Het kunnen buiten sluiten van irrelevante informatie. - Een planning kunnen maken en deze kunnen uitvoeren. - In de gaten blijven houden of je wel met de taak bezig bent. - Een redeneerlijn bedenken en kunnen vasthouden. Daaronder; Fonologische lus; De innerlijke stem (jezelf aansturen, taal, hardop denken). Visueel ruimtelijk kladblok (ruimte, verhoudingen, verschillen in afstanden). Episodische buffer; onthouden, tijdelijk opslaan van gebeurtenissen en de volgorde ervan. Bij een beperkt werkgeheugen kan de gecontroleerde aandacht onvoldoende lang worden geactiveerd en kunnen afleidende prikkels onvoldoende worden onderdrukt. Een sterk werkgeheugen geeft meer ruimte om eerder opgeslagen kennis, zoals strategieën, toe te passen. Bijvoorbeeld het toepassen van spellingregels tijdens het schrijven. Als het werkgeheugen sterk is kan de informatie er lang in blijven en wordt deze opgeslagen in het lange termijn geheugen. 4

5 Wat is de invloed van het werkgeheugen op het leren lezen en rekenen? Het werkgeheugen is van belang voor het ondersteunen van schoolse vaardigheden, zoals het onthouden van uitleg, instructies, deelstappen bij het uitrekenen van een som, het leren van woordjes en de uitvoering van verschillende taken. Het onderwijs bestaat meestal uit dubbel taken (nieuwe informatie vasthouden en bewerken). Het werkgeheugen (emmertje) tijdens de les helpt bij: - Luisteren en aantekeningen maken. - Complexe instructies volgen. - Decoderen van onbekende woorden. - Zinnen vanuit het geheugen schrijven. - Uit het hoofd rekenen. Er komt allerlei informatie in het werkgeheugen en daar vindt de bewerking plaats. De informatie moet wel in het werkgeheugen blijven. Bijvoorbeeld; voor het uitrekenen van de som: som 17+15, moet je de som vasthouden, je moet bedenken wat je ermee moet doen: = 20 vasthouden 7+5=10+2=12 vasthouden Als het werkgeheugen groot genoeg is kan deze informatie worden vastgehouden. Door kinderen strategieën aan te leren hoeven ze minder vast te houden. Zo kunnen bijvoorbeeld grotere rekenstappen helpen. Jungle Memory traint de beschikbare capaciteit van het centraal executieve systeem (emmertje) door in de training te werken met complex span taken (dubbeltaken) "Complex span taken (dubbeltaken met vasthouden en bedenken) zijn een betere maat voor de werkgeheugencapaciteit dan simpel span taken". Een dubbeltaak vraagt iets anders van het brein. De Correlatie tussen het werkgeheugen en het leren: Er is een samenhang maar geen oorzakelijk verband. Het leren verloopt vertraagd op het moment dat het emmertje overloopt (overbelasting van het werkgeheugen). Ook loopt dit vertraagd wanneer je niet in staat bent om afleidende zaken buiten het emmertje te houden door bijvoorbeeld slaapgebrek en stress. Het is lastig te meten hoe groot het emmertje is (capaciteit van het werkgeheugen). Omgekeerd is het niet zo dat een minder functionerend werkgeheugen dus zorgt voort een rekenprobleem. In het geval van een rekenprobleem is het verstandig om open naar dit probleem en dit kind te kijken en je af te vragen of er sprake is van een werkgeheugenprobleem. Bij technisch lezen gaat het leerproces met name om de fonologische verwerking (klanken aan tekens koppelen). Daarbinnen speelt het werkgeheugen een rol. Onderzoek uit 2013 wijst erop dat het executief werkgeheugen bij een aantal dyslectische kinderen een grote rol speelt, in de praktijk is dit echter wisselend. 5

6 De relatie met begrijpend lezen en het executief werkgeheugen is groot. Jungle Memory heeft groot effect op het begrijpend lezen. De relatie van het schrijven en stellen met het executief werkgeheugen is groot: Je hebt immers nodig; voorkennis, herhalen, controleren. Aan elkaar schrijven zorgt voor een taak erbij; dan speelt ook de motoriek een rol. De relatie van het rekenen met executief werkgeheugen is groot. Hierbij wordt voornamelijk het visueel ruimtelijk werkgeheugen benut. Dat gaat van visueel (zien) naar verbaal (uitspreken) en van aanvankelijk naar voortgezet, complex rekenen. 6