Taalconferentie Hoera! Lezen. In gesprek met de inspectie. Programma. Uw beeld. Marja de Boer

Transcriptie

1 Taalconferentie Hoera! Lezen Kansen en uitdagingen voor begrijpend lezen In gesprek met de inspectie Marja de Boer Programma Hoe beoordeelt de inspectie kwaliteit onderwijs BL? Uw beeld Een aantal misvattingen Wat is begrijpend lezen? Aspecten van begrijpend lezen Begrijpend lezen in het waarderingskader Leerstofaanbod (kerndoelen en doorgaande lijn) Didactisch handelen (incl. valkuilen) Als BL moeizaam gaat: afstemming en zorg en begeleiding (incl. valkuilen) Een pareltje! Vragen/discussie Uw beeld Hoe kijkt de inspectie naar de kwaliteit van het onderwijs in begrijpend lezen? - Wat denkt u? - Wat zijn uw ervaringen? - Welke vragen heeft u? 1

2 Hoe beoordeelt de inspectie BL? Een paar misvattingen Onderwijs in BL = onderwijs in strategieën BL = vragen laten beantwoorden over tekst BL = een vak op het rooster Een school móet een methode BL hebben BL móet in groep 4 beginnen met methode BL Een school móet (ook) een methode voortgezet TL hebben TL is (als basisvaardigheid) belangrijker dan BL Begrijpend lezen is denken terwijl je leest Een goede begrijpend lezer denkt na over de inhoud van de tekst en stelt zichzelf voor, tijdens en na het lezen voortdurend vragen. (Karin v.d. Mortel) Goede begrijpend lezers zijn actief met een tekst bezig en doen moeite om hem te begrijpen. (Mariët Förrer) Aspecten van begrijpend lezen Kennis van de wereld Woordenschat Vlot en vloeiend kunnen lezen Sturing van het leesproces: strategieën Leesattitude/leesplezier Didactiek Werkhouding Intelligentie Zie Kwaliteitskaart School aan zet: Effectiever en Efficiënter werken aan Begrijpend Lezen 2

3 Begrijpend lezen in het waarderingskader van de inspectie Leerstofaanbod dekkend voor de kerndoelen Doorgaande lijn in het leerstofaanbod Didactisch handelen Afstemming Zorg en begeleiding Begrijpend lezen in de kerndoelen (1) Kerndoel 4 - De leerlingen leren informatie te achterhalen in informatieve en instructieve teksten, waaronder schema's, tabellen en digitale bronnen. Kerndoel 6 - De leerlingen leren informatie en meningen te ordenen bij het lezen van school- en studieteksten en andere instructieve teksten, bij systematisch geordende bronnen, waaronder digitale. Kerndoel 7 - De leerlingen leren informatie en meningen te vergelijken en te beoordelen in verschillende teksten. Begrijpend lezen in de kerndoelen (2) Kerndoel 9 - De leerlingen krijgen plezier in het lezen en schrijven van voor hen bestemde verhalen, gedichten en informatieve teksten. Kerndoel 10 - De leerlingen leren bij de doelen onder 'mondeling taalonderwijs' en 'schriftelijk taalonderwijs' strategieën te herkennen, te verwoorden, te gebruiken en te beoordelen. Ook: Kerndoel 12: woordenschat en woordleerstrategieën. NB Kerndoelen waar mogelijk in samenhang! 3

4 Leerstofaanbod dekkend voor de kerndoelen? (*indicator 2.2) Kan m.b.v. methode begrijpend lezen en/of taal Dekkend voor de kerndoelen? (SLO-methode-analyses) Integraal gebruikt? Eventuele selectie uit methode (schoolbreed) onderbouwd? Geen methode? aantonen dat het aanbod aan de kerndoelen voldoet. NB BL methode of les op het rooster. Begrijpend lezen doen leerlingen de hele dag door transfer naar andere vakken! Doorgaande lijn leerstofaanbod? (indicator 2.3) Op veel scholen: methodisch aanbod vanaf groep 4 of 5 Zelfde strategieën in alle groepen? Leerlijn begrijpend luisteren/lezen groep 1-2 en 3 (en 4) Technisch lezen voorwaardelijk voor BL, geen onderdeel van kerndoelen doorgaande lijn leerstofaanbod Voortgezet TL niet perse met methode, wel methodiek/beleid (aanbod zwakke lezers, stillezen, verschillende werkvormen) Bij technisch lezen altijd ook aandacht voor inhoud/begrip! Bevordering leesplezier! Didactisch handelen in waarderingskader inspectie Kwaliteit uitleg (*indicator 5.1) Taakgerichte werksfeer (*indicator 5.2) Betrokkenheid leerlingen (*indicator 5.3) 4

5 Algemene didactische vaardigheden De leraar geeft een terugblik op eerdere activiteiten plaatst de leerstof in een betekenisvolle context activeert de voorkennis van de leerlingen legt beknopt en gericht op het lesdoel uit hanteert in zijn/haar uitleg een herkenbare structuur licht de opdrachten en werkvormen duidelijk toe gaat regelmatig na of de uitleg wordt begrepen geeft de leerlingen gelegenheid om vragen te stellen betrekt alle leerlingen bij de les (Uit: lesobservatieformulier IvhO) Voorbeelden (vak)didactisch handelen BL Modelen: hardop denkend voordoen Voortdurend verbanden leggen tussen denkproces van de lezer en tekstbegrip. Drie fasen: voordoen, samen doen, zelf doen Strategieën als middel om de tekst te begrijpen, het gaat uiteindelijk om de inhoud Denken van leerlingen uitlokken en verdiepen door interactie over tekst (HOTS) Betekenisvolle verwerkingsopdrachten Valkuilen bij didactisch handelen BL Leerkracht te lang aan het woord, weinig interactie Leerlingen hele tijd aan de hand nemen, geen opbouw voordoen samen zelfstandig Eindeloos modelen Les alleen gericht op strategieën, niet op inhoud tekst Alleen gericht op juiste antwoord Leerlingen voornamelijk zelfstandig laten werken 5

6 Als BL moeizaam gaat Eerste stap: analyse/diagnose (indicator 8.2) TL Woordenschat Algemene kennis Aanpakgedrag/inzet strategieën Werkhouding Toetsvorm Bronnen (indicatoren 7.1, 7.2): methodegebonden/methode-onafhankelijke toetsen BL, TL én woordenschat, maar ook: (diagnostisch) gesprek, observaties, leesmotivatie-/ leesinteresselijst Afstemming (ind. 6.1 t/m 6.4) en/of planmatige zorg (indicator *8.3) Preteaching (verkennen onderwerp, tekst alvast één of meerdere keren lezen, moeilijke woorden bespreken) Extra aandacht woordenschat en achtergrondkennis Tekst met zelfde onderwerp, maar lager technisch leesniveau Verlengde instructie, langer en gericht samen doen Andere eisen aan verwerkingsopdrachten Bekend maken met toetsvorm Inzet op werkhouding Valkuilen extra begeleiding/zorg Niets (extra s) doen vanuit handelingsverlegenheid Alle kinderen standaard zelfde extra begeleiding Zwakkere leerlingen helemaal bij de hand nemen en niet toe laten komen aan fase samen/zelfstandig Zwakkere leerlingen alleen maar extra zelfstandig laten werken 6

7 Een pareltje uit de praktijk Thema : aardbevingen in Loppersum. Uitwerking thema in tekst: Verschil van mening/belangen bewoners Loppersum en minister/vertegenwoordigers NAM. Tekstueel aandachtspunt: verwijswoorden. Een pareltje uit de praktijk Zie handout lesverloop Wat vindt u sterk aan deze les? Wat verrast u het meest? Ziet u nog mogelijkheden voor verbetering? Discussie? Uw beeld nu? 7